“Quê hương em nghèo lắm ai ơi
Mùa đông thiếu áo hè thời thiếu ăn”
Phạm Ðình Chương, bài hát cũ, không biết tự bao giờ, theo đuổi vận mệnh quê hương... Ba mươi năm sau ngày dứt chiến tranh, vẫn rách nát, vẫn lầm than... Những bàn tay dắt nhau, từng manh nhỏ, chúng ta đi vá lại Quê Hương.
Bà cụ tóc bạc phơ, tay gậy lần dò... Túi gạo nhỏ oằn tay, chai dầu ăn long chong, nụ cười méo mó bày dăm chiếc răng còn sót lại, đong đưa...
Những em bé thơ ngây, đôi mắt trong ngời sáng, trìu mến nhìn xuống cái cặp màu sắc rực rỡ trên tay, nhìn như giấc mơ, thật đơn giản. ..
Ngày bắt đầu.
Những vòng xe lăn khi ngày chưa rạng, hương đêm dịu dàng quấn quít theo chân, bỏ lại thành phố rộn ràng phía sau lưng, qua cầu Bình Chánh, những năm trước đây, khi đưa nhau về thăm Long Xuyên yêu dấu, lơ thơ mấy nóc nhà lá đơn sơ, từng vòng bánh lăn rời rã, ánh đèn lấp lánh, trước mắt, bây giờ, nhà tiếp nhà...
Ngã ba Trung Lương, những ngày thơ ấu, maù mận đỏ đã khuất dấu tự bao giờ. Mỹ Tho, Tiền Giang, ngày nào dấu chân in Vàm Láng, tên gọi tưởng rằng đã quên, thật ra vẫn ngọt ngào tiếng Mẹ, bến đò Rạch Miễu, bên kia con sông Tiền, bên nhành sông Hậu, chung dòng Cửu Long giang, trong trái tim yêu, ghi vội vã đôi hàng Chợ Giồng Trôm, lưa thưa người buôn bán, dừng chân quán bên đường, sơ sài mấy chiếc ghế đẩu, người dân hiền hoà mộc mạc, cô hàng chào niềm nở, mảnh xương rơi xuống trong gầm bàn, bấy chó ốm đang tranh nhau. Ly cà phê vị đậm, khét mùi hạt rang, nhấm vào vị giác, trong lòng thầm nghĩ, đâu cần chất đậm đặc nầy để đánh thức lòng thương ...?
Tiếng Cell phone gọi nhắc sự hiện diện của kỷ thuật, thời đại mới, thiên niên kỷ đã bước qua, cùng nỗi ngạc nhiên vùng sâu xa “Chưa mất sóng”.
- Ðã đến đâu rồi?
- Chợ Giồng Trôm, đang ngừng lại ăn sáng, còn bao xa?
- Hai mươi cây, nửa tiếng sẽ thấy.
- Xa dữ vậy?
- Thì đã bảo về sâu, về xa mà, tranh thủ nhanh lên, còn chờ tiền mang xuống để cho vào bì thư nè, nắng cao rồi, dần dà mãi, như thiếu nữ đang trang điểm ấy.
Con lộ đá thu nhỏ dần, bánh xe vẫn lăn từng vòng hì hục, cắn đắng, gây gổ với con đường lồi lõm, như bài tình ca của người đàn bà mất gà cay cú. Những manh ruộng nhỏ, chạy thụt lùi, dọc theo hai bên đường, màu xanh mạ lơ thơ, giống như mảnh vải đắp vá lên trên tấm mền rách nát. Thèm làm sao, được nhìn thấy lại những ruộng thẳng cánh cò bay, sóng lúa xanh ngắt reo vui tận chân trời. Con cò trắng cô đơn không còn tìm thấy bên dòng nước đục đầy cá tôm, cánh cò như tuổi thơ khuất đây đó trong ký ức miệt mài...
- Ông ơi! Sao còn chưa thấy bóng vậy??
- Ðang đến chân cầu đá La Mã, thấy nóc Giáo đường bên kia,
hết con đường xi măng rồi, qua chân cầu là hêt lối đi, làm sao đây?
- Cầu La Mã? Giáo đường? Sai rồi. Ông ơi, trở lại đi, theo con đường trải đá.
Nhìn xuống đồng hồ tay, chỉ còn mười phút nữa thôi, giờ sắp điểm. Hai hàng cây lá vươn ra như đôi cánh tay chào. Trời xanh ngắt, Ngôi Thánh Thất hiện ra trong khung trời xanh, hàng dừa buông lá, như vươn đôi bàn tay che chở con đường đất nhỏ, tiếng trẻ con đang cười nói lao nhao. Khuôn mặt đứng đón tươi cười, trên trán mồ hôi tuôn như suối, bàn tay xòe ra...
- Tiền đâu, có đổi được chưa? Cần ngay.
Theo nhau vào hậu liêu, chồng bao thư đã đóng mộc ngay ngắn nằm chờ, những bàn tay nhanh nhẹn, xấp tiền chia nhau, phút chốc một trăm năm chục bao thư đã hoàn tất. Nắng lên cao, đầu ngày rực rỡ, nhìn những khuôn mặt đợi chờ băn khoăn, âu lo, trông ngóng. Bà cụ tóc trắng phau, tay gậy, ngồi nghỉ dưới bóng dừa. Người bạn đồng hành đến mời các cụ bà cao niên vào trước, hàng người lục đục theo sau. Anh ôn tồn
- Bà con đừng lo, chúng tôi có đầy đủ các phần quà cho những người có giấy mời, tôn trọng người lớn tuổi, chúng tôi chỉ mời các cụ già lên nhận quà tặng trước thôi.
Nụ cười hom hem, chiếc áo bà ba còn in nếp xếp cẩn thận, chỉ mặc vào những ngày lễ Tết, Bà Cụ trang trọng đến nhận phần quà nhỏ nhoi, mấy ký gạo, chai dầu ăn... phần tiền nằm trong phong bì, tay run run, không cầm được gói quà... Anh bạn, gói ghém lại, cẩn trọng trao. Từng người, với mái tóc bạc phơ, tay gậy chống, bà cụ bước vào - Tui không có giấy mời, ở xa quá, mới về nghe tin...
- Thôi cụ cứ ngồi đây, cháu sẽ tìm cách gíup cụ....
Phần quà cuối cùng trao qua tay, còn lại gói quần áo, tôi lặng lẽ mở xách tay, rút ra những tờ giấy bạc màu xanh, cho vội vào phong bì, cầm đến tận tay bà cụ, nhìn đôi bàn tay run run, ánh mắt vui mừng, giọt mồ hôi chảy dài theo sống lưng, cái nón lá phe phẩy quạt, ngoài sân nắng lên cao, con đường mòn hai hàng dừa lá khua xào xạt, chút gió mát cả tâm cang.
Con đường mòn nhỏ rợp bóng dừa, dòng sông lơ lững trôi, nước xanh màu lá cây, lăng tăng rờn rợn, chiếc xuồng con chở nặng những khuôn mặt mệt mỏi vì nắng trưa. Nhìn bóng mình in trong lòng sông, chợt nhớ lại đôi mắt thanh niên mở to, câu hỏi ngày nào, ngang qua phà Mỹ Thuận, lần cuối cùng... khi mang các con về thăm miền Tây yêu dấu, dòng sông Tiền đỏ màu phù sa.
- Mẹ, nước đục quá, có đỉa không?
Nhìn con, lòng dạt dào thương, câu nói như len lõi vào tận đáy lòng, cái cội nguồn thâm sâu, không thể chối bỏ, dù từ lúc sinh ra, chỉ tắm nước thành phố, ăn bánh mì bơ... Ðôi mắt trong xanh, mở rộng nhìn quanh, như cố ghi lại, ngôi trường tiểu học ngày Mẹ còn thơ, hình dung hàng cây sao lêu nghêu cao vút và những hoa sao tung tăng trong gió. Nhớ tuổi thơ Mẹ vẫn lưu luyến ngậm nguì, vẫn bâng khuâng thương nhớ.
Cây ô rô bên mé nước, phơi những gai nhọn... lá xanh ngời, bóng đẹp như những hyperbol, nửa vòng cong đối xứng nhau qua trục gân lá chính, toán học của những năm vật vã cho kỳ thi Tú tài. Ðêm thức trắng, ngày lao đao, chia tay nhau sau kỳ thi, những bạn bè thanh niên ấy đã lăn vào cuộc chiến, đi không hẹn lúc quay về...
Bến sông, cây cầu là chiếc thang thả xuống dòng nước, lần tay, bấm lòng bàn chân theo từng bậc, những bước chân nối nhau, niềm vui mang cho người để lại phía sau lưng. Khu vườn nhỏ, mái nhà khói bếp lên. Nắng trưa lấp lánh, tiếng nói cười hân hoan trên khuôn mặt đỏ hồng vì bếp lửa, giọng ngọt ngào, đậm đà tình thân, giọt nước trong chai chảy dài theo thực quản. Nhìn hàng mái đầm chứa nước mưa, hình dung từng giọt lăn từ đầu xuống chân, như ngày mấy chị em dắt díu nhau về quê Ngoại, mưa đầu mùa, mưa như thác, mưa trút từ trời, mấy chị em thay phiên nhau đứng dưới ống máng, xối xả nước trên đầu, nước trôi xuôi, hai mươi năm qua, như những ngày tuổi nhỏ... Mái tôn nóng như hầm, giọt mồ hôi lăn, chai nước chuyền tay nhau, mâm cơm trên bàn khói nghi ngút. Những con tép đất nằm trên dĩa mời mọc, chén muối tiêu mặn mà, cọng rau nhút xanh bóng, lá lốt thật nồng hương, bữa cơm chân tình như người dân mộc mạc... Như đôi bàn tay thiện nghệ của Dì Năm, chặt trái dừa nhanh như chớp, không thể hình dung được nghệ thuật “chém treo ngành” đọc trong sách vỡ cũ, chỉ đôi bàn tay chặt xuống, từng nhát dao, bốn nhát bóc vỏ, ba nhát là mở miệng, trái dừa tròn xinh như hoa nở, ngọt như tình phù sa ươm mạ. Nụ cười hiền hòa, mái lá đơn sơ là niềm vui không kiếu cách, bầy gà con lúc thúc theo chân mẹ, cây cầu ao soi bóng lá dừa nước, đứng nghiêm trang thẳng tuột, quày dừa trái trĩu nặng, khăng khít cưu mang, bên kia ruộng mạ lơ thơ, bờ ven như những ô cờ, xinh xắn chia từng mảnh. Cuộc sống bình dị của người đàn bà một đời trong làng mạc xa, bốn bề cây lá, ngày ngày vất vả từng bữa ăn, tháng tháng theo con nước lặng lờ.
Con sông trên đường về chở nặng thân thương, những bàn tay nắm nhau bước xuống chiếc xuồng chòng chành, cuối tầm mắt là chiếc cầu đúc bằng xi măng màu trắng, hảnh diện đứng trong nắng xế trưa, công trình của khúc ruột nghìn xa, những người đã bỏ đi nhưng vẫn mang trong lòng mảnh quê hương rách nát, những người trở về để nối lại sợi dây vô hình, chung sức chung vai.
- Anh đi công tác hàng tuần à?
- Vâng, tuần trước về Trà Vinh, xây được căn nhà cho bà cụ. Thú thật có đi xa, đi sâu mới thấy thương người dân nghèo khó, mỗi căn nhà, tính theo thời giá là vài triệu đồng, nhưng cả đời không xây nổi.
- Vật liệu thì sao?
- Mặt trước xây gạch, mái tôn, vách lá hay gỗ, đơn sơ thôi. Khi nhìn thấy niềm vui của người nhận, bao nhiêu mệt mỏi cũng biến đi.
- Vâng, khi nhìn những gói quà nhỏ nhoi được trân trọng, ánh mắt vui mừng, lòng mình cũng lâng lâng.
- Cũng nhờ những chuyến đi nầy, khi trở về thành phố, chiều cuối tuần sau khi làm việc, không còn lê la nhậu nhẹt, tôi lại xách xe đi xa hơn, có khi đi đến những vùng không còn lối cho xe qua, hỏi trong kia còn có ai cư ngụ? Mùa khô, còn khả dĩ, mùa mưa thì chịu... đi mới thấy...
Nắng lấp lánh theo con đường nhựa nóng, những người bạn trẻ đứng trông theo, nụ cười thanh niên rạng rỡ. Tôi cảm ơn những trái tim đầy sức sống, những trái tim đã bỏ lại ánh sáng thị thành, ngày cuối tuần vui chơi, giọt mồ hôi lăn xuống như suối, như sông, bê từng gói quà, từng ký gạo, từng chiếc cặp xinh xinh, đêm muỗi đốt, ngày nắng thiêu.
Ði làm công tác xã hội là chọn cho mình người yêu tên Nguyễn Thị Quê Hương.