Em là Ảo Tưởng. Thật ra có sống trên cõi đời mịt mùng này đến tận tuổi 70 em cũng không thể nghĩ ra một cái tên hay ho siêu thoát như thế cho mình. Chỉ vì cách đây chừng dăm năm, khi ấy em còn trẻ lắm, ngu ngơ lắm. Em gặp một văn tài. Ông ta tài lắm, nghe nói đến tuổi người ta gần tri thiên mệnh thì ông ta đột ngột vụt sáng như ngôi sao băng trên một bầu trời văn học xám ngoét, làm đảo lộn hết thảy mọi trật tự. Anh hãy lắng nghe em một chút nhé, ảo ảnh à. Em gọi anh như thế. Anh có thật trên đời hay không thì còn tuỳ, hiện giờ em cũng chưa quan tâm lắm đến việc tồn tại hay chỉ hư vô của anh.
Chỉ vì em là người đàn bà cô đơn, em không biết nói với ai được nữa. Em cũng không thích viết nhật ký, đời em chẳng viết nhật ký bao giờ, dù thuở còn đi học cũng văn hay chữ tốt lắm, cũng lãng mạn lắm và cũng mê văn chương lắm lắm. Nhưng bởi vì, đoạn văn thì ngắn, nỗi buồn thì dài, nỗi nhớ niềm thương chông chênh mỏng mảnh, nhật ký có nói được gì đâu. Mà không nói ra thì lòng ứ đầy khủng khiếp, nhiều lúc muốn ọe nó ra như ọe một món ăn kinh miệng, như muốn lộn mửa lúc nốc rượu say. Nhưng nó chẳng phải vật chất dễ oẹ dễ bỏ dễ vứt béng đi cho xong một đời. Nó ở trong tim, trong óc, trong từng đường gân mạch máu, nó gặm nhấm chết người lắm anh ạ. Nếu viết nhật ký, em sẽ biến nó thành những tác phẩm xinh xắn, hay hay không thì cũng còn tuỳ, nhưng chắc chắn phải là một tác phẩm. Em không thích những dòng nhật ký đơn giản giống như tất cả mọi người.
Anh đừng nói gì nhé. Không phải nói gì cả. Cứ im lặng nghe em nói là được rồi. Cái ông nhà văn ấy mà. Em phỏng vấn ông ta, về những gì ông ta viết, về bước đường văn chương tiếp sau trong cuộc đời con người văn chương đà xế bóng. Bài phỏng vấn khá hay nhưng là hay một cách u ám. Ông ta thể hiện thái độ chán chường, bi quan đến bệnh hoạn, không muốn nói đến văn chương như một cái nghiệp cao đẹp hay ho, như biểu tượng của lòng cứu rỗi, biểu trưng cho sáng đẹp, thiện tâm nữa, mà kết luận văn chương nó chỉ hành hạ con người ta, đôi khi nó đem lại cả sự nguy nan cho con người ta, bước vào nghề văn là chơi một trò chơi nguy hiểm...
Đấy, nó hay một cách tuyệt vọng như thế, nó cô đơn kiêu hãnh như thế. Không phải em tự khen mình đâu, lại "mèo khen mèo dài đuôi" có gì đáng nghe. Là ông ta khen thế. Có một vài người uy tín trong làng báo khi đọc rồi cũng bảo thế. Họ không nịnh em đâu. Em lúc ấy cũng như bây giờ chả quyền thế tiền tài gì mà để thiên hạ phải nịnh. Em cũng không đẹp, lúc nào cũng u sầu rầu rĩ ngẩn ngơ không chút sức sống. Người ta tìm đến nhau là để vui. Tìm đến em thì phải chia sẻ, nhọc công nhọc lòng mà chẳng ích gì! ở em chỉ có nét u uẩn trên gương mặt ưa nhìn dễ khiến người khác tò mò. Em không có khả năng đem lại niềm vui cho người khác. Nếu ai có tìm được ở em thoáng hạnh phúc, thì cũng chỉ là thoáng hạnh phúc ngậm ngùi, rưng lệ. Nên em tin những lời khen ấy dẫu không chân thành thì cũng nói lên sự thật, bởi em cũng tin vào chính em nữa, sự thật là bài phỏng vấn ông nhà văn kia của em thật sự hay.
Nhưng nó chỉ được đăng ở một tờ tạp chí ngành ì ạch vớ vẩn. Em thấy cũng hơi uổng công mình và uổng phí cả tiếng tăm của ông nhà văn kia. Nhưng việc đăng nó ở một tờ báo tầm cỡ vào lúc đó lại nằm ngoài khả năng kém cỏi, quan hệ báo chí mỏng nhạt của em. Dẫu vậy, ông ta cũng rất hài lòng. Ông gật gù khi đọc bài và lắp bắp bảo em là người nhạy cảm. Em tin ông ta, cũng như tin vào sự suy đồi đạo đức, sự giả trá, sự bất hạnh của con người trong những trang văn ông ta viết hơn là việc người ta cần phải tin vào một ngày mai sáng đẹp, lòng người còn tử tế với nhau như thế nào. Làm gì có sự tử tế hả anh?
Sao anh lại nhíu mày? Anh khó chịu hay là anh không đồng ý với quan điểm của em. Hay em bảo em tin ông nhà văn kia khiến anh không hài lòng. Thôi, dẫu sao anh vẫn chưa nói gì, vẫn im lặng nghe em nói là được rồi. Em mặc xác cái nhíu mày của anh, nó làm anh xấu trai đi đấy, già nua đi đấy, thiếu hấp dẫn đi đấy. Để em kể tiếp anh nghe nhé. Bài báo của em được 300. 000đ nhuận bút. Nhưng em được ông ta tặng thêm một phong bì, từ chối mãi không được. Thật đấy, nếu là anh, trước tiền anh từ chối thế nào. Em thì thường có cảm giác sợ hãi mỗi khi có ai đó cho em tiền. Sợ người ta lợi dụng mình thì ít, mình có gì để họ lợi dụng đâu, có chăng chỉ là tình cảm, mà tình cảm của em thì không dễ gì người khác lợi dụng được. Em đã không có tình với ai thì không bao giờ để ai đó bận tình với mình. Em sợ người ta hiểu lầm mình nhiều hơn. Nhưng em thường yếu ớt trong mọi lý lẽ, mọi hoàn cảnh. Thế là chiếc phong bì cứ được ông ta dúi vào túi xách của em. Lúc về nhà em mở ra thì thấy trong đó có 500. 000đ.
Tiền có là cái gì đâu, chỉ là phương tiện. Em cứ cầm lấy đi, đừng ngại, đây là anh giúp em. Tôi hiểu và thông cảm với hoàn cảnh của em. Cứ cầm đi, rồi để tôi xem có giúp được việc gì nữa, tôi sẽ giúp. Cả cái bánh này nữa, cầm về cho con nhỏ. Cứ cầm lấy, đừng ngại, con K. P. con H. A... ở báo Tiền phong, Tuổi trẻ ấy, em có chơi với chúng nó không... Chúng nó đến đây suốt, lúc hết tiền là cứ leo lẻo xin tôi, có ngại cái gì, tôi cho chúng nó dăm ba trăm là chuyện bình thường. Là em không biết đấy, tôi cũng có khá tiền. Cuộc đời tôi đã vùi mặt qua đủ thứ nghề, kể cả buôn lậu, rồi mới bập vào văn chương. Văn chương thì ăn nhằm gì. Như các em bây giờ, cần phải nhận được nhiều sự giúp đỡ. Cái nghề này nó nghiệt lắm, tai ách lắm, em còn chưa biết được đâu.
Em lúc đó nghèo thê thảm. Chưa ai cho em 500. 000đ bao giờ. Em nhớ số tiền mẹ cho em nhiều nhất trong bốn năm đại học là 400. 000đ, để em làm luận văn tốt nghiệp, trong khi bạn học đứa nào cũng được bố mẹ chuẩn bị cho vài triệu. Tốt nghiệp đại học mà, quan trọng lắm, cũng phải có tiền chứ. 400. 000đ lúc đó chỉ đủ nộp lệ phí bảo vệ và in laze một bản luận văn nộp cho thầy hướng dẫn. Em còn thiếu tiền học phí, không khóc mất một ly nước mắt và nhờ dăm cái miệng khéo léo xin van xin thầy phó chủ nhiệm khoa thì khó mà được bảo vệ luận văn. ừ nhỉ, nếu mà không được bảo vệ luận văn, phải học đúp lại một năm nữa, thì không khéo em chán đời trôi dạt đến tận đâu rồi không biết. Làm gì còn có chuyện giờ này ngồi viết nhật ký với cả sáng tác văn chương. Chuyện đời chả biết thế nào, anh nhỉ. Lúc ấy, mẹ chỉ có vậy để cho thôi là cũng cố gắng dành dụm chắt bóp nhịn mồm nhịn miệng vay nguội giật nóng lắm rồi. Mà không phải mẹ là người sinh mình ra nuôi nấng mình thương mình nhất thì ai vì mình mà cho mình tiền hả anh? Nhưng chiếc phong bì của ông ta cho em lại khiến em ngậm ngùi nhiều hơn là sung sướng. Có thể vì em là người không có được cái diễm phúc hưởng sung sướng do tiền bạc mang lại. Người khác cho tiền em chỉ khiến em buồn, vì em thấy mình bị thương hại, và em sợ hãi, em cứ nghĩ rồi sẽ mất hết tình cảm trong sáng đi.
Chỉ có cảm giác này trong em là rất thật: em biết ơn ông ta. Tình cảm đó quý lắm chứ. Em biết ông ta tốt thực lòng, thương hại cũng là tốt, đời này có ai thương ai! Và ông ta nói một điều khiến em cứ nghĩ mãi. Ông ta nói thế này: làm nghệ sĩ thì phải được tự do. Mà muốn có tự do thì phải có tiền. Em phải biết kiếm tiền. Có tiền, em sẽ có tự do, có tất cả. Còn văn chương là cái gì thì rồi cũng trôi đi, ừ, rồi cũng trôi đi... Một người đã xác định làm văn chương báo chí thì kiểu gì cũng phải nổi tiếng. Em lành lắm, không làm báo được đâu. Cái nghề báo nó quăng quật giằng xé con người ta ghê lắm. Đồng nghiệp đố kỵ ghen ghét nhau, người thân không hiểu mình, những gì mình biết mình làm mình phải đối mặt, áp lực công việc... bao nhiêu là những thứ lôi thôi nó muốn xé mình ra, làm cho mình nhiều khi muốn chết đi, em không đủ sức đâu. Có chăng thì làm một tờ tạp chí chuyên về văn hóa nào đó thôi, đừng ảo tưởng, rồi viết được gì thì cứ viết ra. Nhưng mà tôi biết, trong đầu em đầy rẫy những ảo tưởng. Phải. Em là con người đầy rẫy những ảo tưởng! Em biết không, em cũng đẹp, lại thông minh nữa. Nhưng trong đầu đầy rẫy những ảo tưởng thì cuộc đời rồi cũng chẳng hay ho gì. Tôi không dọa em đâu, bởi tôi có là gì, dù tôi có viết ra những đau đớn ở đời, thì tôi cũng có là ngoáo ộp đâu mà đi dọa trẻ con. Tôi nói thế chỉ vì tôi biết thế. Em tin tôi hay không thì tuỳ.
Em im lặng nghe ông ta nói, trong lòng đầy cảm kích và cả tủi thân nữa. Trước khi gặp ông ta em cũng có nghe một vài người nói rằng ông ta biết xem tướng số gì đó. Em không tin vào việc bói toán, nhưng tin sự từng trải và nhaỵ cảm, vốn sống của con người có thể khiến người ta nhìn thấu tâm can người khác, qua tính cách đoán số phận người khác mà không mấy khi sai. Tính cách làm nên số phận mà. Đôi khi em cũng học được vài câu giáo điều như thế, anh đừng có mà cười vào mũi em.