- I -
Tặng Léa Chỉ có trắng để mơ tưởng. Arthur Rimbaud
1
Yuko Akita có hai niềm đam mê.
Haiku.
Và tuyết.
Haiku là một thể loại văn chương Nhật Bản. Đó là một bài thơ ngắn gồm ba câu thơ mười bảy âm tiết. Không hơn không kém.
Tuyết là một bài thơ. Một bài thơ từ những cụm mây rơi xuống thành những bông trắng và nhẹ.
Bài thơ ấy đến từ cửa miệng trời, từ bàn tay Thượng Đế.
Nó mang một cái tên. Một cái tên trắng ngần.
Tuyết.
2
Gió đông Một nhà sư Thần đạo Cất bước trong rừng Issa
Bố của Yuko là một nhà sư Thần đạo. Ông sống trên đảo Hokkaido, miền Bắc Phù Tang, nơi có mùa đông dài và buốt giá nhất.
Ông dạy cho con biết về sức mạnh của vũ trụ, sự hệ trọng của niềm tin và tình yêu thiên nhiên. Ông cũng dạy con làm thơ haiku.
Vào một ngày của tháng tư năm 1884, Yuko lên mười bảy. Tại Kyushu, ở miền Nam, anh đào bắt đầu trổ những chùm hoa đầu tiên. Ở miền Bắc, biển còn buốt giá.
Sự trau dồi đức hạnh và tôn giáo của người thanh niên đã xong. Đã đến lúc anh phải chọn nghề. Qua nhiều thế hệ, những người trong họ tộc Akita đã chọn lựa giữa tôn giáo và quân đội. Nhưng Yuko không thích trở thành nhà sư hay một chiến sĩ.
"Bẩm cha, con muốn trở thành một nhà thơ," anh thưa với cha trong buổi sáng của ngày sinh nhật, bên nhánh sông bạc.
Nhà sư chau mày, thoáng nhanh nhưng cũng đủ để tỏ bày nỗi thất vọng sâu xa. Ánh dương lấp lánh trên dòng nước long lanh. Một chú cá-trăng uốn lượn giữa những gốc phong rồi biến dạng dưới nhịp cầu gỗ.
"Thi ca không phải là một cái nghề. Nó chỉ khiến thì giờ chóng qua. Bài thơ tựa như dòng nước chảy xuôi. Như nhánh sông này."
Yuko nhìn dòng nước lặng lờ trôi nhanh. Rồi anh day lại phía cha và thưa:
"Bẩm cha, đó chính là điều con muốn làm. Con muốn học hỏi cách nhìn thời gian trôi đi."
3
Tiếng vỡ của chậu nước (Nước đã đông đặc trong đêm) Đánh thức tôi Bashô
"Thơ là gì?" nhà sư hỏi.
"Thơ là niềm bí ẩn khôn cùng," Yuko đáp.
Một buổi sáng, tiếng vỡ của chậu nước trong đầu khiến nảy sinh một giọt thơ, lay tỉnh linh hồn và dâng cho thơ vẻ đẹp. Đó chính là lúc để ta nói lên những điều không thể phát biểu. Đó chính là lúc để ta du ngoạn mà không cần cử động. Đó chính là lúc để ta trở thành thi nhân.
Không làm đỏm. Không nhiều lời. Chỉ nhìn và viết. Với rất ít từ. Mười bảy từ. Một bài haiku.
Một buổi sáng, ta tỉnh giấc. Đã đến lúc ta cần phải lánh xa nhân thế để ngẩn ngơ vì nó.
Một buổi sáng, ta thung dung ngắm nhìn ta sống.
4
Chú ve sầu đầu tiên Hắn bảo, rồi hắn Đái Issa
Ngày tháng trôi qua. Trong mùa hè của năm 1889, Yuko làm được bảy mươi bảy bài thơ haiku, thảy đều tuyệt vời như nhau.
Một buổi sáng mặt trời mờ đục, một con bướm bay tới đậu trên vai Yuko và để lại một vết bẩn hình ngôi sao mỏng mảnh được cơn mưa tháng sáu xoá nhoà.
Đôi khi, trong giờ nghỉ trưa, anh tìm nghe tiếng hát của các cô gái hái chè.
Một hôm khác, anh bắt gặp một con rắn mối nằm chết nơi ngưỡng cửa.
Những lúc khác thì chẳng có gì xảy ra cả.
Khi những ngày đầu tiên của mùa đông trở lại, tương lai của Yuko lại được mang ra bàn tính.
Một buổi sáng tháng chạp, người cha đưa anh đến tận chân dãy trường sơn, ở trung tâm đảo Honshu, người cha chỉ cho anh xem một ngọn núi, nơi có tuyết vạn niên, trao cho anh một túi thức ăn, một tờ giấy lụa rồi bảo:
"Chỉ trở về nhà khi con đã hiểu rõ. Chiến sĩ hay nhà sư. Tuỳ con."
Người thiếu niên đi lên núi, bất kể hiểm nguy và mỏi mệt. Tới đỉnh, anh phát hiện một chỗ ẩn dưới một mũi đá. Anh ngồi xuống và trực diện sự huy hoàng của thế giới.
Anh ngồi nơi cửa nhà trời như vậy suốt bảy hôm say mê ngây ngất uống lấy cái đẹp. Trên tờ giấy lụa anh chỉ viết một từ duy nhất, một chữ trắng xoá.
Khi Yuko trở về nhà cha anh hỏi:
"Thế nào, con đã tìm được hướng đi rồi chứ?"
Người thanh niên quỳ xuống và tuyên bố:
"Bẩm cha, hơn thế nữa ạ. Con đã tìm thấy tuyết."
5
Trên truông này có tuyết rơi Nếu chết đi thì ta sẽ hoá thành Một ông phật tuyết Chôsui
Tuyết là một bài thơ. Một bài thơ trắng xoá.
Tháng giêng tuyết phủ một nửa đất nước Phù Tang.
Nơi Yuko sinh sống, tuyết là thơ ca của mùa đông.
Trong nỗi muộn phiền của cha, Yuko ôm lấy nghiệp thi sĩ trong những ngày đầu của tháng giêng 1885. Anh quyết định chỉ làm thơ ca ngợi vẻ đẹp của tuyết mà thôi. Anh biết rằng anh sẽ chẳng bao giờ có thể chán chê cuộc đời sáng ngời đó.
Ngày nào có tuyết là ngày ấy anh theo thói quen bước ra khỏi nhà thật sớm và tiến thẳng về hướng ngọn núi. Anh luôn luôn tới đúng cái chỗ cũ để làm thơ. Anh ngồi xếp bằng dưới một gốc cây và cứ ngồi như vậy hàng giờ để thầm chọn mười bảy âm tiết đẹp nhất thế giới. Và khi đã nắm vững ý thơ anh đặt nó trên một trang giấy lụa.
Mỗi ngày là một bài thơ khác, một hứng cảm lạ, một tấm lụa mới. Mỗi ngày là một cảnh trí khác, một ánh sáng khác. Nhưng vẫn luôn luôn haiku và tuyết. Cho tới khi đêm xuống.
Anh luôn luôn trở về nhà để dự buổi trà đạo.
6
Chơi vũ cầu Ngây thơ Các nàng dạng hang Taigi
Tuy nhiên có một đêm Yuko không về nhà.
Đó là một đêm trăng sáng, mọi vật trông rõ như ban ngày. Một đạo quân mây như những cuộn tơ kéo về che phủ cả bầu trời. Chúng là vạn chiến binh trắng xoá bay về chiếm giữ bầu trời. Đó là đội ngũ của tuyết.
Yuko, ngồi lặng người dưới ánh trăng, chứng kiến trong tĩnh lặng sự ngập tràn của chúng.
Anh chỉ trở về nhà vào lúc trời hửng sáng.
Trên đường về, trong cái mát xanh xao của mặt trời, anh thấy một phụ nữ trẻ đang múc nước trong bể nước.
Khi nghiêng mình, chiếc áo của người đàn bà mở hé ở tầm nách phơi bày một nhũ hoa trắng như tuyết.
Trong căn buồng riêng, một lúc sau, Yuko sờ trán: người anh ấm nóng như một chén rượu sa kê.
Anh thiếp ngủ, trong bàn tay anh là dương vật cứng, như trái ớt chín đỏ.
Bên ngoài trời lạnh giá.
7
Trời lạnh cứa da Ta hôn đoá hoa mận Trong mơ Sôseki
Tuyết có năm đặc điểm chính.
Tuyết trắng.
Tuyết làm thiên nhiên đông đặc và che chở thiên nhiên.
Tuyết luôn luôn biến thái.
Tuyết trơn trượt.
Tuyết tan thành nước.
Khi Yuko thổ lộ với cha về các điều ấy, cha anh chỉ nhìn thấy các mặt tiêu cực, như thể mối đam mê lạ lùng của anh đối với tuyết khiến mùa đông càng thêm kinh khủng.
"Tuyết trắng. Vậy là nó phải vô hình và không đáng được hiện hữu.
"Tuyết làm thiên nhiên đông đặc và che chở thiên nhiên. A, con bé kiêu hãnh, mi là ai mà dám tự phụ rằng mình có thể tạc tượng?
"Tuyết luôn luôn biến thái. Vậy thời nó không đáng được tín nhiệm.
"Tuyết trơn trượt. Vậy thì có ai mà thấy thú vị gì khi trượt tuyết?
"Tuyết tan thành nước. Để gây lũ lụt vào mùa tuyết tan."
Yuko thì nhìn thấy trong cô bạn gái đó năm đặc điểm khác nữa khiến tài nghệ anh được thêm thoả mãn.
"Tuyết trắng. Thì tuyết là thơ. Là thơ với sự trong trắng vô ngần.
"Tuyết làm thiên nhiên đông đặc và che chở thiên nhiên. Thì tuyết là họa. Bức họa mỏng mảnh nhất trong mùa đông.
"Tuyết luôn luôn biến thái. Thì tuyết là thư pháp. Có muôn nghìn cách để viết ra chữ tuyết.
"Tuyết trơn trượt. Thì tuyết là vũ điệu. Mọi người đều có thể nghĩ rằng mình là một kẻ đi dây trên tuyết.
"Tuyết tan thành nước. Thì tuyết là nhạc. Vào mùa xuân, tuyết biến các dòng sông các con suối thành những giao hưởng khúc với những nốt nhạc trắng."
"Tuyết là các thứ ấy đối với con à?" nhà sư hỏi.
"Tuyết còn là biểu trưng của nhiều thứ khác nữa," bẩm cha.
Đêm đó, thân phụ của Yuko Akita hiểu rằng bài thơ haiku chưa đủ rót đầy mắt con trai mình với vẻ đẹp của tuyết.
8
Yuko tôn sùng nghệ thuật haiku, tuyết và con số bảy.
Số bảy là con số diệu kỳ.
Nó có sự thăng bằng của hình vuông và có chiều cao của tam giác.
Yuko lên mười bảy khi anh chọn lấy nghiệp thi ca.
Anh làm thơ mười bảy âm tiết.
Anh có bảy con mèo.
Anh đã hứa với cha rằng anh chỉ làm bảy mươi bảy bài haiku vào
mỗi mùa đông.
Phần còn lại của năm anh nằm nhà và quên tuyết.
9
Vào một ngày xuân, khi mặt trời khoác tấm áo mới, cũng là lúc một nhà thơ danh tiếng của triều đình Minh Trị nghe nói đến công việc của Yuko. Ông tới làng tìm ngôi nhà của cha Akita, xin giáp mặt anh. Nhà sư vội vã chạy về từ ngôi đền láng giềng, trịnh trọng đón tiếp vị quan đại thần, dâng ngài một chung trà và nói:
"Đêm nay là đêm cuối cùng của năm khi con trai tôi rời núi trở về nhà. Hôm nay là ngày của bài haiku thứ bảy mươi bảy của nó. Nhưng nếu ngài muốn thì tôi sẽ đưa ngài tới viếng chỗ làm việc của nó. Đó là chỗ nó lưu trữ các bài thơ, thảy đều viết trên lụa."
Nhà thơ danh tiếng ngửi mùi trà thơm, tim lâng lâng nhớ lại thời hạnh phúc khi chính ông cũng từng được một bậc thầy của thi ca ở triều đình để ý và được vời tới đọc thơ trước mặt hoàng thượng khiến ngài vui thích. Rồi ông uống một ngụm trà đắng và nói:
"Hãy cho ta xem các báu vật."
Nhà sư mời quan đại thần đi theo mình và cả hai bước vào một căn buồng trên vách có dán đầy những mảnh giấy lụa. Toàn cảnh có một vẻ đẹp gây sững sờ đến nghẹt thở.
"Chính là chỗ này đây, thưa ngài. Tất cả thơ haiku của con trai tôi chờ đợi sự phê phán của ngài."
Nhà thi hào chậm rãi oai nghiêm bước tới đọc từng bài một trong số bảy mươi sáu bài thơ về tuyết Yuko Akita đã viết ra trong mùa đó.
Khi ông đọc xong, nhà sư thấy những hạt châu long lanh nơi khoé mắt ông.
"Tuyệt vời quá. Ta chưa từng được đọc một cái gì tương tợ. Ta nghĩ rằng hoàng thượng có thể phong tước thi hào chính thức của triều đình cho con trai ông, khi ta đã vắng bóng trên cõi đời này."
Ông bố của Yuko trong niềm hân hoan tột độ đã phủ phục dưới chân ngài đại quan.
"Tuy thế," vị quan triều đình nói thêm, "có hai điều khiến ta chưa được vui trọn vẹn."
Nhà sư ngẩng đầu và run đợi.
"Bẩm ngài chuyện gì thế? Các bài thơ này không hay nhất sau thời đại của thi hào Bashô à?"
"Tác phẩm dĩ nhiên là ngoại hạng. Từ ngữ vươn tới cội nguồn cái đẹp. Các bài thơ mang tính nhạc độc sáng, nhưng chúng thiếu màu sắc. Thi phong của cậu nhà đây trắng một cách vô vọng. Gần như vô hình. Nếu cậu nhà đây muốn dâng thơ lên hoàng thượng thì cậu phải học hỏi sự điểm tô thêm màu sắc cho các bài thơ."
"Xin ngài đừng quên rằng cháu hãy còn trẻ dại. Cháu chỉ mới mười bảy tuổi đời. Cháu sẽ học hỏi thêm. Nhưng còn cái điều khác đã làm ngài mất vui thì sao?"
Nhà thi hào xin thêm một chung trà, ngồi dưới giàn cây trước nhà và nhìn ra ngọn núi vút cao trong cảnh tươi mát của mùa xuân. Rồi ông uống thêm một ngụm trà đắng và nói:
"Sao lại tuyết?"
10
Khi Yuko rời núi trở về nhà và nghe có một người lạ mặt tới đọc thơ anh, và tệ hơn thế nữa, đã yêu chúng, anh tức giận vô cùng.
"Chúng mới chỉ là những phát thảo. Con chưa biết gì về nghệ thuật của mình."
"Nhưng con đã được mời vào cung! Đó là một vinh hạnh, một vinh hạnh lớn." Thân phụ của anh đáp.
"Bẩm cha, không ạ," Yuko nói. "Đó là một hành động đê hèn."
Khi nhà sư thuật lại cặn kẽ những lời nói của nhà thi hào, Yuko nổi nóng.
"Ông ấy biết gì về hội họa và màu sắc? Có muôn nghìn cách để viết, có muôn nghìn cách để thư pháp một bài thơ, nhưng đối với con chúng đều giống như tuyết. Con sẽ tới yết kiến hoàng thượng sau khi con viết được mười ngàn từ, mười ngàn từ có sắc trắng phi thường. Không thiếu một chữ."
"Nhưng mười ngàn từ sẽ tương đương với gần năm trăm tám mươi bài haiku! Với tốc độ bảy mươi bảy bài thơ trong một năm, vậy thời phải mất tới bảy năm để sáng tạo."
"Vậy thời bảy năm nữa con sẽ tới cung đình."
Từ lúc ấy, hai cha con không còn nhắc nhở đến cuộc viếng thăm của nhà thi hào.
Mùa xuân năm đó, Yuko giữ lời hứa và không viết thêm một câu thơ nào nữa.
Anh chỉ thở hít mùi hương của những cánh hoa đào trong khu vườn xanh biếc.
Mùa hè, anh hít thở hương mật ong của khu rừng dưới ánh trăng soi lên các đỉnh núi.
Trong những ngày giông bão đầu tiên, anh nhặt được một con cào cào trong lớp rêu gần bờ sông.
Ấy là một năm bất động và thơm lừng.
11
Làn da phụ nữ Làn da các ả che giấu Ôi nó ấm áp dường nào! Sutejo
Mùa đông thứ hai của thi ca trắng xoá và rực rỡ. Tuyết rơi nhiều hơn mọi khi.
Một đêm tháng chạp, người thiếu nữ ở bể nước làm Yuko mất tân. Da nàng có mùi anh đào. Anh ngậm núm vú của trái vú trắng và bú nó như một mảnh trăng chanh[1]. Anh chỉ nhả ra lúc trời bừng sáng.
Suốt mùa đông, Yuko viết bảy mươi bảy bài haiku thảy đều đẹp và trắng như nhau.
Ba bài cuối cùng:
Tuyết trinh trắng
Nhịp cầu của im lặng
Và của cái đẹp
Nhạc tuyết
Dưới bước chân ta
Tiếng dế mùa đông
Người đàn bà ngồi xổm
Đái và làm
Tuyết tan
Thế đấy, một bài haiku.
Một cái gì trong suốt. Hồn nhiên. Quen thuộc. Và có một vẻ đẹp tinh tế hay sỗ sàng.
Nó không gợi lên một điều gì lớn lao cho người phàm tục. Nhưng đối với một tâm hồn thơ, nó tựa như một nhịp cầu dẫn đến ánh sáng thiêng liêng. Một nhịp cầu đưa đến ánh sáng trắng của những thiên thần.
12
Vào những ngày đầu tiên của mùa xuân, mặt trời xuất hiện. Cùng với nó là nhà thi bá của triều đình Minh Trị.
Lần này ông không tới một mình.
Cùng đến với ông là một thiếu nữ đẹp tuyệt trần rất yêu thơ. Nước da cô trắng mịn và mái tóc cô đen nhánh. Đó là cô gái được nhà thi bá che chở.
Người cha của Yuko vui vẻ tiếp đón cả hai, dưới giàn hoa đang nở rộ. Ông mời họ xơi món trà hiếm quý tuyệt ngon.
Khi nhà thi bá và cô gái đã nhấm một hớp trà đắng, ông nói với họ:
"Con trai tôi nghĩ rằng nó chưa thật xứng đáng với vinh hạnh cụ dành cho cháu. Cháu nghĩ rằng cháu phải cần thêm bảy năm nữa để cải tiến nghệ thuật trước khi tới trình diện hoàng đế. Vì cháu chỉ vừa hoàn tất xong mùa đông thứ hai cháu dành cho thi ca, cháu còn phải chờ thêm năm năm nữa."
Nhà thi bá nhìn chăm chú đôi bờ của dòng nước bạc trước khi ông lên tiếng.
"Năm năm lâu quá. Tôi không biết hoàng thượng có thể chờ lâu đến vậy hay không. Chừng nào Yuko về?"
"Lúc chạng vạng."
"Chúng tôi sẽ chờ."
Khi Yuko từ trên núi trở về nhà, anh thấy hai người khách lạ đang ngồi trong buồng văn của anh. Anh bị choáng ngợp bởi nhan sắc quyến rũ của cô gái. Anh dửng dưng trước khuôn mặt của nhà thi bá.
"Yuko," nhà thi bá của triều đình nói, "tôi có hai câu hỏi dành cho cậu."
"Xin cụ cứ hỏi."
"Tại sao lại đến bảy năm?"
"Bởi vì đó là một con số diệu kỳ."
Yuko thoáng thấy một nụ cười phớt nhẹ trên môi cô gái. Môi cô có vẻ tươi mát của một trái cây. Anh tự chế ngự để khỏi cắn vào quả.
"Và tại sao phải là tuyết?" nhà thi bá hỏi thêm.
"Bởi vì đó là một bài thơ, một thư pháp, một bức hoạ, một vũ điệu, một khúc nhạc gom chung lại."
Nhà thi bá đến gần Yuko và phà một hơi thở ấm áp:
"Nó là ngần ấy thứ cơ à?"
"Và hơn thế nữa."
"Anh là một nhà thơ. Nhưng anh biết gì về các bộ môn khác? Anh có biết múa, vẽ, viết hoa tự, soạn nhạc hay không?"
Yuko không đáp. Anh cảm giác đôi má anh đỏ bừng.
"Tôi là một nhà thơ. Tôi làm thơ. Tôi không cần biết các thứ khác để hoàn tất nghệ thuật của tôi."
"Sai. Thơ trước tiên là hoạ, là vũ, là nhạc, là thư pháp của linh hồn. Bài thơ là một bức hoạ, một điệu vũ, một nhạc khúc và là sự thể hiện chung cùng một lúc cái đẹp. Nếu anh muốn trở thành một bậc thầy anh cần phải có tài năng của một nghệ sĩ vẹn toàn. Các tác phẩm của anh tuyệt đẹp, linh động, đầy nhạc tính, nhưng chúng cũng trắng như tuyết. Chúng còn thiếu sắc màu, còn thiếu hội hoạ. Yuko, anh chưa là nhà hoạ sĩ. Đó là cái phần thiếu sót của anh. Chỉ có thế. Do vậy, nếu anh không nghe lời tôi, thi ca anh sẽ vô hình đối với thế giới."
Lão già quấy rầy anh, nhưng cô gái ngồi cạnh lão thì đẹp tuyệt trần nên Yuko không muốn cô thất vọng.
"Tôi chờ lệnh."
"Ở phía Nam của đất Phù Tang có một ông lão có khả năng nghệ thuật tuyệt đối. Cụ đã sáng tác được nhiều bài thơ tuyệt diệu, nhiều nhạc khúc mỹ miều, nhưng trước nhất cụ là một nhà hoạ sĩ. Con người toàn hảo này tên Soseki. Cụ là sư phụ của tôi. Hãy đến tìm cụ với lời gởi gắm của tôi. Tôi cam đoan với anh. Cụ sẽ chỉ bảo cho anh về những điều anh còn thiếu sót."
Trong suốt cuộc đàm thoại, cô gái được nhà thi bá của triều đình che chở chỉ ngồi im lặng không mở miệng. Cô chỉ nhìn Yuko chăm chú, mỉm cười và uống những ngụm trà bốc khói.
"Đừng trì hoãn," nhà thi bá nói. "Soseki đã trọng tuổi và có thể qua đời bất cứ lúc nào."
Yuko nghiêng mình và kết luận:
"Thưa ngài, ngày mai tôi sẽ tới gặp cụ Soseki."
Rồi anh day người lại và vụng về cúi chào cô gái ngồi cạnh nhà thi bá. Cô gái phát ra một tiếng cười chế giễu, một tiếng cười ngân nga vang lên trong không khí, Yuko cảm giác một hận thù ghê rợn chớm nở và một tình yêu mênh mang đối với cô.
13
Tối hôm đó anh làm tình với cô gái đã gặp ở bể nước. Anh giao hợp với cô trên tuyết, dưới cành pha lê của một cây anh đào. Họ ân ái tất thảy bảy lần. Rất mãnh liệt. Cho tới khi dương vật anh tựa như một bông ác-ti-sô già và cái giống của cô gái tựa một lằn rạch tím.
14
Sáng hôm sau, vào lúc hừng đông, Yuko rời làng. Anh giã biệt cha anh và gia đình, rồi lên đường tiến về miền Nam.
Đó là cuộc hành trình về hướng mặt trời của tim anh. Sự tinh khiết của thế giới và ánh sáng của nó dâng hiến cho ánh mắt của anh. Bước những bước thong thả trên đường, Yuko cảm nhận một niềm vui tinh khiết, choá loà. Anh cảm thấy hạnh phúc và tự do. Anh chỉ mang theo mình một món hành trang duy nhất là khối vàng ròng của đức tin anh dành cho tình yêu và cho thi ca.
Thế nhưng cái phải xảy đến đã xảy ra. Vì quá yêu tuyết nên anh đã đánh mất sự kinh hãi tuyết. Và tuyết đã xém nuốt chửng anh với tình yêu của nó.
Trong lúc anh đi băng qua dãy trường sơn, Yuko đánh mất con người của anh cùng với của cải mang theo trong một trận bão tuyết. Anh đã là nạn nhân của cơn phẫn nộ của thiên nhiên và chỉ thoát nạn nhờ có một chỗ trú bất ngờ.
Yuko ẩn núp dưới một mũi đá, trốn gió, và ở đó, kiệt lực, tê cóng, một mình trong bóng tối dày đặc, một mình trong bề sâu của tuyết, một mình trong nỗi cô đơn chóng mặt, một mình trong sự thanh vắng, trong lúc anh đã có thể chết trăm lần vì buốt giá, vì đói lả, vì mỏi mệt, vì tức bực và chán nản, thì anh lại sống sót.
Anh sống sót bởi vì cái mà anh đã trông thấy trong đêm đó, cái vật tuyệt vời chính nó cũng đã đến từ phía bên kia của thực tế, cái vật linh thiêng và tuyệt đẹp đó, là cái hình ảnh tuyệt đẹp và thiêng liêng nhất mà anh đã được trông thấy trong suốt cuộc đời của mình. Hình ảnh đó chẳng bao giờ anh quên được.
15
Cái vật xinh đẹp ấy chính là nàng. Khi anh nằm duỗi người dưới mỏm đá, nàng có đấy, trước mắt anh. Nàng có vẻ mỏng mảnh như một giấc mơ. Đó là một phụ nữ trẻ, khoả thân, tóc vàng, thuộc chủng tộc Âu châu. Nàng đã chết. Nàng đang ngủ dưới một mét băng.
16
Thật ra nàng không ngủ. Nàng đã chết. Thế nhưng chiếc quan tài của nàng trong suốt như pha lê. Ngay tức khắc Yuko luỵ tình người thiếu phụ xa lạ.
Yuko chẳng hề ý thức được rằng anh đang đứng cạnh một xác chết. Đó không phải là một xác chết bình thường. Đó là một sự hiện hữu tuyệt vời.
Điều thứ nhất là nàng loã thể. Nàng đang làm gì mà phải khoả thân như thế dưới một mét tuyết. Đó là câu hỏi đã lập tức đến với anh. Nhưng anh không thể trả lời dứt khoát.
Nàng từ đâu tới? Nàng là tù nhân của chiếc bẫy trong suốt và vĩnh hằng đó từ bao lâu rồi? Và, nghĩ cho cùng, nàng có phải là sự thực không?
Người thiếu phụ bị kẹt dưới tuyết có vẻ mong manh và dịu dàng như một giấc mơ. Ánh quang của mái tóc vàng của nàng sáng rực như ánh đuốc. Mi mắt, dù phủ kín, phơi bày màu xanh băng giá của mắt, như thể sự tiêu hao của nước đá đã khiến lớp da bọc mắt bị đục mờ. Mặt nàng trắng như tuyết.
Yuko nhìn nàng, lặng thinh, bị chế ngự bởi vẻ đẹp.
17
Yuko tưởng rằng mình đang mơ.
Dường như hình ảnh người thiếu phụ cứ để mặc cho những hình kỷ hà của những giấc mơ làm biến dạng. Nhưng thực ra, anh không bị ảo giác. Nàng đang nằm đấy, dưới lớp băng, chỉ cách xa anh một mét thôi, và anh yêu nàng.
Yuko ngồi thừ cả đêm để cho hình ảnh ấy tràn vào mắt. Và anh không chán chê một phút giây nào cả. Anh ngồi trân đấy, bất động mặc dù trời lạnh, ngắm nghía mãi cái mà anh chẳng bao giờ dám mơ tưởng.
Đối với anh, thời gian đã dừng lại trong đêm ấy.
Nàng là ai, tại sao nàng lại có mặt ở nơi đó?
Anh không rõ.
Nhưng anh biết được một điều, một điều thôi, buồn bã và đẹp đẽ: rằng tất nhiên anh rồi cũng sẽ già nua, và cũng phải chết trong một ngày nào đó, thế nhưng tình yêu của anh đối với người thiếu phụ kia sẽ không bao giờ héo úa, và cũng như thế cái khuôn mặt ngủ mê dưới lớp băng sẽ chẳng bao giờ già nua.
18
Sáng sớm, Yuko cắm một cây thập tự trên chỗ anh phát hiện cảnh tượng ma quái. Rồi anh tiếp tục lên đường.
Từ đây anh không thể nào quên được cái điều anh vừa trải nghiệm. Hình ảnh người đàn bà đeo đuổi anh trên đường đi.
Buổi chiều hôm đó, anh tới một ngôi làng trên núi.
Anh tiến về quảng trường và ngã quỵ vì mệt lả bên cạnh bể nước đã đông đặc. Một bác nông phu già vội vã mang đến cho anh một chung rượu sakê.
Người thanh niên nhìn ông lão, uống một ngụm rượu trắng, lấy sức lại và hỏi:
"Nàng là ai?"
Rồi anh lịm ngất trong tay ông lão.
19
Anh cần nghỉ bảy hôm để phục sức và tiếp tục lên đường.
Trong bảy ngày đó, Yuko thiếp ngủ và chiêm bao người đàn bà dưới lớp tuyết. Rồi một buổi sáng, anh nhổm dậy, cảm tạ nhà nông và tiếp tục cuộc hành trình. Về người đàn bà thoáng thấy dưới lớp băng anh không thốt thêm một lời nào nữa.
20
Yuko đi xuyên khắp đất nước Phù Tang và một buổi sáng anh tới trước cổng nhà Soseki. Anh gặp một một người giúp việc tên Hososhi. Người giúp việc đã trọng tuổi, có nụ cười rất dễ thương, má hóp và tóc bạc hoa râm. Yuko nói với ông lão:
"Nhà thi bá của triều đình Minh Trị lệnh tôi tới đây học hỏi về nghệ thuật sử dụng màu sắc với thầy Soseki. Tôi có thể vào nhà được chứ?"
Người giúp việc đứng nép qua một bên và Yuko đặt chân vào một tư thất khang trang. Anh ngồi xếp bằng trên chiếu, đối diện một mảnh vườn đầy cây cảnh. Người ta mang lên cho anh một chén trà bốc khói. Bên ngoài có tiếng chim hót một khúc nhạc day dưa gần một nhánh sông bạc.
"Tôi từ xa tới đây," Yuko tiếp tục nói. "Tôi là thi nhân. Hay chính xác hơn, tôi là một thi nhân của tuyết. Tôi tới đây xin thọ giáo thầy Soseki."
Horoshi nghiêng đầu biểu lộ sự đồng ý.
"Anh sẽ ở lại đây bao lâu với thầy Soseki?"
"Thời gian cần thiết để hấp thụ. Tôi muốn trở thành một nhà thơ hoàn hảo."
"Tôi hiểu rồi. Nhưng ông chủ tôi đã cao niên và hay mỏi mệt. Ông chỉ còn rất ít thời gian để sống. Vì thế ông chỉ giảng dạy cho một đám nhỏ học trò được lựa chọn rất kỹ. Mỗi ngày hai lần. Buổi sáng vào lúc hừng đông và buổi chiều vào lúc hoàng hôn. Tất nhiên vì ánh sáng."
"Tôi sẽ cố thích ứng. Vả lại, nếu tôi không xứng đáng với sự dạy dỗ của thầy, tôi sẽ đi ngay."
"Thầy Soseki sẽ quyết định về khả năng của anh. Thầy kìa. Đây là giờ thầy dạo bước bên hoa. Hoa giúp thầy nhặt cường độ của màu sắc."
Horoshi chỉ trỏ một bóng người đang chậm rãi bước trong vườn. Yuko day lại và thấy một cụ già râu bạc và dài đang chậm rãi bước, như đang nghiêng mình trên một sợi dây, miệng mỉm một nụ cười hạnh phúc, đôi mắt nhắm nghiền.
"Người thầy của màu sắc đấy à?" Yuko hỏi.
"Đúng. Đó là thầy Soseki, nhà danh hoạ Soseki."
"Thế nhưng cụ ấy... Cặp mắt của cụ ấy..."
"Đúng đấy. Ông chủ tôi mù loà."
21
Làm sao một nhà hoạ sĩ mù lại có thể chỉ dạy cho Yuko về nghệ thuật màu sắc? Nhà thi bá trong cung điện của vua Minh Trị muốn trêu chọc Yuko chăng, khi ông tìm cho anh một người không thể phán xét phẩm chất công việc làm của chính mình? Xem nào. Yuko định bỏ ngay tức khắc tất cả để tháo lui trở về ngôi làng cũ và các ngọn núi yêu dấu của anh. Bàn tay của Horoshi giữ anh lại.
"Đừng vội vàng bỏ đi trước khi đã biết rõ mọi chuyện. Soseki có thể không còn phân biệt được những sai biệt nhỏ về màu sắc, nhưng thần trí của thầy có thể nhìn thấy những gì chính mắt anh không trông thấy. Hãy đi theo tôi, tôi sẽ giới thiệu anh với sư phụ."
"Một kẻ đui mù có thể chỉ dạy điều gì cho tôi về sự phong phú của màu sắc?"
"Rất nhiều, chẳng hạn như thầy có thể chỉ bảo anh về phụ nữ. Mặc dù đã từ lâu thầy không còn chung chăn gối với một người đàn bà nào. Anh đừng bận tâm về bề ngoài. Nó chỉ xui anh lạc đường."
Hiroshi đẩy Yuko tới trước để nghiêng đầu cúi chào sư phụ hơn là để giới thiệu.
"Anh là ai? Anh muốn lãnh nhận điều gì ở tôi?" Soseki hỏi sau khi cuộc giới thiệu đã xong.
"Thưa thầy, đệ tử là Yuko, chuyên làm thơ về tuyết. Thơ của đệ tử rất đẹp, nhưng chúng trắng toát một màu vô vọng. Kính thưa sư phụ, xin người chỉ dạy cho đệ tử về nghệ thuật vẽ tranh. Xin người chỉ bảo cho đệ tử về màu sắc."
Soseki mỉm cười và đáp:
"Anh hãy cho ta biết về tuyết trước đi."
22
Sự chỉ giáo của người thầy này chẳng giống ai.
Ngay lúc khởi sự buổi học đầu tiên, gần bờ sông còn đẫm ánh sáng của hừng đông, người thầy bảo Yuko nhắm mắt lại và hình dung màu sắc.
"Màu sắc không ở bên ngoài. Nó ở trong ta. Chỉ có ánh sáng là ở ngoại tại," thầy nói. "Con trông thấy gì?"
"Thưa thầy, con không trông thấy gì cả. Mắt nhắm. con chỉ thấy toàn một màu đen. Thầy không thấy như con hay sao?"
"Không," Soseki đáp. "Ta vẫn thấy sắc xanh của lũ ếch và sắc vàng của bầu trời. Vậy thời trong hai ta, ai là kẻ mù loà nhất?"
Yuko muốn bảo rằng trời không vàng và ếch không xanh, nhưng anh không muốn bàn luận. Ông lão này chắc đã điên khùng. Hay chỉ mắc chứng lão suy. Anh muốn tránh sự thất vọng cho người thầy.
"Thưa thầy," anh nói, con đang thấy."
"Anh thấy gì?"
"Con thấy màu đỏ của cây."
"Bậy," Soseki nói. "Không thể như vậy được. Ở đây không có cây."
23
Buổi sáng thứ hai sư phụ bảo Yuko nhắm mắt lại, và ông nói:
"Ánh sáng ở nội tại, ánh sáng ngụ trong ánh sáng. Nhưng màu sắc thì ở bên ngoài. Con hãy nhắm mắt lại và bảo cho thầy biết con thấy cái gì."
"Thưa thầy," Yuko nói, "con thấy ánh sáng trắng của tuyết."
Khi thốt lên điều này Yuko muốn bật cười. Đó là một buổi sáng mùa xuân tươi đẹp. Mặt trời nóng như hòn đe.
"Đúng đấy," Soseki nói, "mùa đông vừa qua nơi này đã có tuyết. Con đang hoá thành một kẻ có cái nhìn thấu thị."
24
Và như thế Yuko được chấp nhận vào lớp học của sư phụ trọn năm ấy.
Horoshi, người giúp việc nhà, trở thành bạn thân của anh ta. Họ ngủ chung trong một căn buồng.
Một buổi tối, Yuko hỏi người giúp việc:
"Sư phụ thực sự là ai vậy? Và người có thật thông suốt về nghệ thuật hay không?"
"Soseki là nhà nghệ sĩ lớn nhất của Phù Tang. Ông sành sỏi về nghệ thuật, âm nhạc, thi ca, thư pháp, vũ đạo. Nhưng nghệ thuật của ông đã không thấy ánh mặt trời nếu thiếu tình yêu của một phụ nữ."
"Một phụ nữ?" Yuko hỏi.
"Đúng, một phụ nữ. Bởi vì tình yêu chính là bộ môn nghệ thuật khó nhất. Và viết văn, biên vũ, soạn nhạc, vẽ tranh, cũng là một việc tương đồng với âu yếm. Đó là nghệ thuật biểu diễn trò đi dây. Cái khó nhất là bước tới trước mà không vấp ngã. Nhưng Soseki, riêng ông, cuối cùng đã ngã vì tình yêu ông dành cho một phụ nữ. Chỉ có nghệ thuật đã cứu vớt ông ra khỏi sự tuyệt vọng và cái chết. Nhưng đó là một câu chuyện rất dài mà tôi nghĩ nó sẽ khiến anh mau buồn chán."
"Ô, xin bác cứ kể lại cho tôi nghe," Yuko nài nỉ.
"Chuyện ấy đã xảy ra trong thời sư phụ còn là một hiệp sĩ."
"Soseki? Một nhà hiệp sĩ? Bác làm ơn kể lại nhanh đi!"
Horoshi uống một chung rượu sa kê, và trước sự van nài của chàng trẻ tuổi, đắm chìm vào những kỷ niệm.
"Tất cả đã xảy ra như do ảo thuật..."
[1] Nguyên tác: citron de lune [et le suca comme un citron de lune]
|