Con voi giông bão
Tác giả: Vũ Hùng
Truyện ngắn Việt Nam
Trích phần đầu cuốn
“Người quản tượng và con voi chiến sĩ" Nhà xuất bản Kim Đồng, Hà Nội 1973.
Hôm ấy là một ngày hè năm 1942. nắng chói chang. Rừng lặng gió, cây cối im phăng phắc. Không khí bị hun nóng trở nên ngột ngạt. Càng về chiều nắng càng gay gắt. Không ai dám đi nương. Dưới sàn, đàn gà đứng há mỏ. Trên các cối gạo và ở các ngưỡng cửa, bầy chó nằm thượt, đầu đặt trên hai chân trước, lưỡi thè dài, mắt nhắm nghiền. Ông già Khạ Rem ngồi trong nhà hết nhìn ra ngoài trời lại nhìn bầy chó. Cặp lông mày bạc trắng của ông nhíu lại. Ông lẩm bẩm:
- Ôi quá lắm! Cơ này bão to mất!
Ngoài bãi, bầy voi đứng bồn chồn. Chúng mệt mỏi lắc lư bên những cột gỗ cụt lủn, nơi chúng bị xích chân, chốc chốc lại tung cao vòi như muốn hớp không khí và lần lượt rống những tiếng rung chuyển. Ông già lại lẩm bẩm:
- Voi rống thế kia, rồi đến mưa trút ra trước !
Ông rút cây đòng của người quản tượng giắt trên vách và bước xuống mấy bậc thang, gọi to:
- Đik! thằng Đik! Ở cánh rừng cạnh làng, một tiếng hú vang xa đáp lại. Ông già giơ cao cây đòng, gọi về phía có tiếng hú:
- Về thôi! Đik!
Từ trong bụi rậm, một chú bé đen nhãy, mình trần, ống tên đeo ngang lưng, tay cầm ná, nhô ra. Nó tiếc rẻ nhìn lại phía sau, nơi nó mất cả nửa buổi cùng với Srưng, bạn nó, rình một gia đình nhà sóc về tổ.
- Srưng à! Mình về đây!
Một khuôn mặt nâu từ trong lùm cây ló ra:
- Khẽ chứ, Đik à! Mày làm ồn vậy, lũ sóc không dám về tổ nữa đâu.
- Ông mình gọi rồi, mình về đây.
- Về đi! Lát nữa mình mang cho Đik một con, nấu bữa canh chiều.
Đik lắc đầu cười, phô hàm răng đều đặn, trắng bong:
- Mình không nấu canh đâu. Mình kẹp lá bưởi, nướng cho ông Rem mình uống rượu.
Nó chớp chớp cặp mắt, gật đầu chào bạn rồi chạy vội về nhà. Mặt nó đỏ rừ, lóng lánh mồ hôi. Nó bước thoăn thoắt lên những bậc thang lim nhẵn bóng. Ông già Rem đỡ lấy cái ná và ống tên Đik vừa cởi ra, trao cho nó cây đòng:
- Chạy ra giong con Lêk-đăm về.
- Ông không cho nó gội mưa?
- Thôi! Đêm nay nổi bão to đấy!
Như một quản tượng thực thụ, Đik cầm cây đòng nhảy từng bước hai bậc xuống và chạy một mạch ra bãi voi. Nó nhanh nhẹn tháo xích cho con Lêk-đăm. Con voi ngà cúi xuống, mừng rỡ đưa cái vòi mềm mại hít hít khuôn mặt đỏ ửng của Đik và lấy cặp ngà cong, nhọn hoắt âu yếm khẽ cọ vào sườn Đik. Rồi nó lấy vòi nhẹ nhàng cuộn ngang lưng Đik, nhấc bổng thằng bé đặt lên cái lưng phẳng lì của nó. Đik ngồi choãng chân, vỗ cán đòng xuống gáy Lêk-đăm, bắt chước giọng người lớn, oai vệ ra lệnh:
- Pây! Pây!
Lêk-đăm đủng đỉnh bước đi, kéo theo mấy vòng xích loảng xoảng. Người các nhà cũng lần lượt ra bãi giong voi về. Làng Ta- khan bỗng ồn ào vui vẻ khác thường. Voi rống ầm vang, đón mưa. Bọn trẻ dang rộng hai tay, vừa chạy vừa reo trong gió. Rồi dông nổi lên, mỗi lúc mỗi mạnh. Trên bãi voi, cỏ khô bị bốc lên từng đám. Gió ào ào lồng từng cơn, thổi bạt những cánh chim đang cố bay. Trời tối sầm. Chớp lóe sáng giữa những đám mây cuồn cuộn. Lũ trẻ vừa kịp chạy lên nhà thì mưa đã xối xuống. Nước đổ như thác xuống các mái nhà lợp nứa. Cây rừng ngả nghiêng, xơ xác trước những cơn gió giật dữ tợn. Cái nhà sàn của ông già Rem dựng trên những cột lim chắc nịch, nhiều lúc tưởng chừng cũng bị gió xốc bổng lên. Cứ mỗi lúc có cơn gió ập đến là nó lại vặn mình răng rắc. Ông già Rem cời to bếp lửa, ngọn lửa lung lay. Bóng hai ông cháu chập chờn trên vách. Bỗng một tiếng sét nổ tung trên đỉnh núi. Nghe gần như nó ở ngay trên mái nhà. Tiếp sau tiếng nổ là những tiếng rơi đổ rầm rầm!
- Đá lở đấy! - ông già Rem thì thầm với Đik. Hai ông cháu mở to mắt và lắng nghe. Lẫn trong tiếng đá lăn, có tiếng cây cối gãy răng rắc và tiếng thú rừng gào hoảng loạn.
- Đá lở đấy! - ông già Rem nhắc lại bằng một giọng sợ hãi trước sức mạnh bí ẩn của núi rừng. Hai ông cháu đến bên vách phên nhìn ra ngoài trời. Một ánh chớp lóe lên xanh lè, tiếp theo là một tiếng nổ nhức óc. Qua ánh chớp soi sáng, hai ông cháu nhìn thấy một con đường rộng vừa được mở trên sườn núi. Trên con đường ấy, những tảng đá rất lớn kéo nhau lăn xuống. Chúng chồm lên, húc vào nhau, cuộn theo mình những cây lớn trên đường đi, vừa lăn vừa gầm thét. Trong tiếng ồn ào hỗn độn đó, Đik nghe như có tiếng rống kinh hoàng của một bầy voi.
- Ông à!
Đik thì thào.
- Có tiếng voi hoang.
- Ờ! - ông già trả lời, tai vẫn lắng nghe. - Voi hoang thật. Chuyện này vẫn thường xảy ra ở làng Ta-khan. Khi mùa mưa bắt đầu, nương rẫy và những cánh rừng dưới thấp mọc đầy cây non. Lũ voi hoang kéo nhau xuống núi. Mưa đi tới đâu, chúng theo mưa tới đó tìm ăn, việc ấy đã thành thói quen của chúng từ lâu đời. Dưới nền đất, con Lêk-đăm quật vòi lên sàn nứa. ở các nhà khác, những con voi nhà cũng buồn bực giậm chân. Rồi bỗng chốc, chúng cùng rống cả lên và giật xích rùng rùng. Từ một nhà ở đầu làng chợt có tiếng cồng văng vẳng. Rồi nhiều tiếng cồng khác tiếp theo, át trong tiếng gió. Người Ta-khan cáo với nhau có thú về gần làng. Trong đêm dông bão, cả làng thức tỉnh chờ đợi. Tiếng rống của bầy voi hoang mỗi lúc một gần, nghe rõ thành những tiếng hú lạc giọng và man rợ. Tiếng chân chúng rình rịch ở rìa làng. Thấp thoáng sau các rặng cây, những thớt voi hoang to lớn mốc meo đang phá chạy. Giống như những tảng đá lớn, bầy voi lao mình trong đêm tối. Cây cối rung rào rào trên đường chúng đi, và tiếng chân nghe xa dần trong tiếng gió rít. Bẵng một lúc lâu, hai ông cháu lại nghe tiếng chân nặng nề đập xuống những vũng nước. Tiếng chân một con voi đang tung vòi rẽ lối vào làng. Chốc chốc con vật lại ngừng bước, loay hoay đưa vòi quờ quạng trên mặt đất ướt sũng để tìm đường. Ông già Rem và Đik đã nhìn thấy nó.
- Voi lạc! Voi lạc!
Ông già Rem mừng rỡ, nắm chặt lấy vai cháu, kêu lên rồi nhanh như sóc, ông nhảy lại phía chiếc cồng treo trên vách. Đợi cho con vật đi sâu vào bãi voi làng, ông hối hả nện một hồi cồng. Đik không cần đợi ông bảo, chạy ngay đến chỗ cuộn thừng da min và mở toang cửa.
Những hạt mưa rắn chắc đập tới tấp vào mặt hai ông cháu. Đik đội mưa nhảy xuống gầm sàn. Trong chớp mắt, ông già Rem đã lăn được cuộn thừng xuống lưng con Lêk-đăm. Đik tháo xích. Con vật hiểu ý chủ quỳ ngay xuống. Đik leo lên, lom khom đứng choãng chân trên lưng nó. Khi con Lêk-đăm vừa đứng dậy thì ông già Rem đã buông mình xuống cổ nó. Ông ngồi kẹp chặt hai chân vào sau tai con vật, tay lăm lăm cầm cây sào dài đầu có buộc nút thòng lọng của cuộn thừng. Nhiều nhà đã nổi cồng trả lời hồi cồng của ông già Rem. Gầm các sàn có tiếng tháo xích loảng xoảng. Lêk-đăm lao ra cổng làng. Mưa xối trên lưng làm nó hăng hái. Nó vừa chạy vừa vươn vòi hứng những giọt nước mưa mát lạnh. Chẳng mấy chốc nó đã đuổi gần kịp con voi lạc bầy. Con vật như đã cảm thấy sự nguy hiểm sau lưng, tập tễnh bỏ chạy, một chân sau lết trên mặt đất. Có lẽ nó vừa bị thương trong trận đá lở. Đó là một chú voi non nhưng to lớn chẳng kém gì một chàng voi đực gần đến tuổi làm việc. Khi nó hốt hoảng quay lại ngó con Lêk-đăm, Đik thấy con vật đã có cặp ngà non dài chừng ba bốn tấc.
- Trời! Con voi đẹp quá!
- Đik sung sướng kêu to. Ông già Rem vỗ mạnh xuống cổ con Lêk-đăm, thúc nó rượt theo mồi. Lêk-đăm lồng lên và chỉ một lát sau nó đã gần như chạy song hàng với con voi lạc. Một ánh chớp lóe lên. Ông già Rem quăng dây thòng được nút thừng vào chân sau con vật.
- Rải dây! Rải dây! - Ông thét to ra lệnh cho Đik.
Từ trên dầu voi, ông già nhảy xuống mặt đất. Đik luống cuống lăn cuộn thừng xuống cho ông. Con voi non kéo thừng chạy dài. Ông già buông thừng chùng thêm và quấn nhanh mấy vòng vào một gốc cây lớn. Con voi lạc đang đà chạy bỗng đứng sững lại. Nó giãy cái chân bị vướng làm sợi thừng rung lên bần bật. Bằng một động tác thành thạo, ông già Rem đã đóng xong trong nháy mắt cái cọc buộc đầu dây thừng rồi lại leo lên cổ Lêk-đăm. Theo lệnh ông già, Lêk-đăm đi đến bên con mồi. Chú voi non lùi lại, gào lên gọi bầy. Nhưng bầy đã đi quá xa rồi! Nó định chống cự, nhưng lại cứ lùi dần trước Lêk-đăm. Con voi nhà như động lòng thương tiến lên một bước, lấy vòi vỗ nhẹ vào lưng con voi non và kêu khe khẽ ra ý an ủi. Rồi Lêk-đăm lấy trán đẩy con voi non về phía một gốc cây lớn gần đấy và đột nhiên nhanh nhẹn tung vòi giữ chặt lấy vòi con mồi. Vừa lúc đó ba bốn người quản tượng khác đã giong voi, đội mưa chạy lại giúp hai ông cháu. Họ la hét với đủ giọng vui mừng, nạt nộ xung quanh con voi vừa bị bắt và lăn xuống mấy cuộn thừng giúp ông già Rem cột chặt chú voi non đang run rẩy vào thân cây. Khi Lêk-đăm thả vòi chú voi non ra và đưa hai ông cháu về nhà thì trời đã khuya. Cơn bão rừng đang tàn dần. Ông già Rem cời lại bếp lửa cho sáng rồi ngồi sưởi với Đik. Ông cuộn một điếu thuốc lớn, khoan khoái rít từng hơi dài.
*
* *
Trải bao vất vả ông già mới kiếm nổi cho mình một con voi. Hồi còn trẻ năm nào ông cũng cùng phường săn làng Ta-khan vượt núi sang sườn phía Tây dãy Trường Sơn. Sau mỗi mùa săn, họ giong về đôi ba con voi rừng. Phường thì đông, voi bắt được thì ít, người trẻ thường phải nhường phần cho người già. Vì vậy mãi bảy tám năm sau ông Rem mới đến lượt nhận phần. Ông được chia một con voi ngà đã đứng tuổi, nhưng rất vạm vỡ, con Lêk-đăm ngày nay. Khi đã có voi, gia đình ông già Rem khá giả lên rất mau. Ông cùng với con trai, bố thằng Đik, đem voi đi phá rẫy, kéo gỗ. Vào mùa khô thì đi chở hàng. Khi thì họ chở muối vượt núi sang Lào, khi thì thồ một chuyến hàng vào tận những buôn làng Tây Nguyên. Nhưng ngày nay Lêk-đăm đã yếu! Cũng như ông già Rem, nó chẳng còn làm việc được bao lâu nữa. Ông già thường nhớ đến những lời giối giăng của bố mẹ Đik. Con trai và con dâu ông chết theo nhau trong một trận dịch sốt phát ban, cùng dặn lại ông chỉ một điều:
“Con Lêk-đăm đã già rồi thể nào cũng phải kiếm cho Đik con voi khác". Ông thường nghĩ đến chuyện đó trong những đêm thao thức, tự trách mình chưa làm tròn bổn phận với đứa cháu yêu. Đời cháu ông rồi sẽ ra sao nếu khi ông chết đi ông chỉ để lại cho nó một con voi già? May sao, trận bão hôm nay đã đưa đến cho hai ông cháu con voi lạc. Cũng giống như Lêk-đăm, trong đời ông già, con voi mới sẽ giúp Đik mọi việc và làm cho đời cháu ông càng thêm sung sướng. Ông già ngồi mà lòng cứ mong cho chóng sáng để được ra ngắm con voi và trí óc ông chỉ nghĩ đến chuyện dạy dỗ nó sao cho chóng thuần. Ngồi bên ông, Đik không nói nhưng lòng nó đang rạo rực vì sung sướng. Nó nhẩm tính:
“Con Lêk-đăm già rồi, nó đã làm việc cho ông bao nhiêu năm, giờ phải cho nó nghỉ. Chỉ dăm sáu năm sau là nó chẳng còn làm được việc gì nữa. Ông sẽ thả nó về rừng, trả nó về với bầy như cụ PY vừa thả con voi một ngà của cụ. Ông sẽ đưa mình đi dạy con voi lạc làm việc thay cho nó". Đik tưởng như những chuyện vừa xảy ra chỉ là chuyện chiêm bao. Nhưng không, trong bóng đêm, con voi lạc bị cột vào thân cây vẫn rống lên từng hồi ở ngoài kia. Đik nghe mãi không chán tiếng kêu của con vật. Tiếng rống của con voi còn làm cho Đik nghĩ tới Srưng, đứa bạn săn thân thiết của Đik. Bố Srưng cũng đã chết từ lâu, nhà Srưng thì không có voi. Lúc này, có thể Srưng đã ngủ yên, không biết gì về chuyện may mắn của Đik, nhưng chắc chắn Srưng sẽ hoàn toàn chia sẻ niềm vui với Đik.
“Nó sẽ ôm lấy mình mà nói: mày may mắn quá. - Đik nghĩ - Nó sẽ giúp mình chăm cho con voi. Mình sẽ xin ông Rem cho nó cùng đi chặt chuối, cùng đi dạy voi với mình".
Tiếng gió rít qua vách phên nhẹ dần rồi lặng hẳn. Chỉ còn thấy ánh chớp yếu ớt ở nơi xa, chỗ có tiếng sấm ì ầm vọng lại. Phía đầu rừng, chim “chót bót" trốn bão đã rời chỗ, bắt đầu gọi sáng. Nghe chim kêu, ông Rem như chợt tỉnh. Ông âu yếm ngẩng nhìn Đik, mắt sáng lên ấm áp:
- Cháu có biết không, ngày xưa ông phải vất vả bảy tám năm mới có nổi con voi. Thế mà nay bỗng nhiên bắt được con voi lạc. Khác nào bắt được vàng. Ông muốn đặt tên nó là “Kham-toốc", cháu có ưng không? Nó là con voi của cháu, ông muốn đặt cho nó cái tên thật hay cho cháu thích. Đik chơm chớp đôi mắt nhìn ông:
- "Kham-toốc" là “vàng rơi" hả ông?
- "Vàng rơi"! Cháu có ưng cái tên ấy không? Nó chả là “vàng rơi" thật đấy ư?
- "Vàng rơi"! “Vàng rơi"! Vàng cũng chẳng quý bằng nó đâu ông à! Con voi đẹp quá cháu chẳng biết nên đặt tên gì cho nó nữa. Hai ông cháu lại im lặng. Ông già Rem cố nghĩ một cái tên khác thật hay cho con voi. Đik nhìn ông chằm chằm. Bỗng nó hớn hở nhỏm dậy:
- Ông à! Hay ta đặt tên nó là Bão. Nó đã lạc đến nhà ta vào một đêm bão lớn như đêm qua.
Ông già sửng sốt nhìn cháu. Lát sau ông chậm rãi lắc đầu:
- Chẳng nên đâu! Cái tên ấy không may mắn!
Ông già Rem chỉ muốn thằng Đik của ông và con voi được sống bình yên. Vậy thì tại sao lại đặt tên con voi là Bão. Ai mang cái tên thế nào sẽ sống cuộc đời thế ấy, ông già tin như vậy. Ông chậm rãi nhắc lại:
- Cái tên ấy không may mắn!
- Sao mà không may mắn? Cháu sẽ đưa nó đi phá rẫy, làm nương. Nó sẽ nhổ cây mạnh như cơn bão đêm qua ấy, rồi ông xem. Đik nói và tưởng như mình đang ngồi trên lưng con voi lạc đã dạy thuần, đi phá rẫy. Con voi quơ vòi rứt từng bụi rậm, tì trán, đẩy đổ những cây lớn. Nó đạp bằng mọi vật trở ngại trên đường. Đik sẽ đi săn với con voi. Ngồi trên cổ nó, Đik chẳng còn sợ gì thú dữ, rắn rết... Càng nghĩ Đik càng thấy thích cái tên mà nó nói ra. Nó một mực đòi ông:
- Ông thấy không, con voi này khỏe lắm! Nó về nhà ta giữa đêm bão, ông cứ đặt tên cho nó là Bão, cháu ưng thế!
Ông già Rem không ưng cái tên ấy. Nhưng chiều cháu, ông khe khẽ nói:
- Tùy cháu! Nếu cháu đã muốn vậy thì ông đặt tên cho nó là
Lôm-luông. Cháu bằng lòng chưa?
Đik nhoẻn miệng cười. Nó gật đầu rồi ôm lấy chân ông già. Đó là dấu hiệu tỏ lòng biết ơn.
|