[donkihotexuthanh]

Những chuyện ít biết về Tổng tuyển cử năm 1946

Kỳ I: “Báu vật” trong tờ báo mang tên “Quốc hội”

TP - Trong phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời ngày 3/9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề nghị “Chính phủ tổ chức càng sớm càng hay cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái 18 tuổi trở lên đều có quyền bầu cử, ứng cử, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dòng giống”.

Tiếp đó, sắc lệnh về ngày Tổng tuyển cử bầu Quốc hội ra đời. Cuộc Tổng tuyển cử lần đầu tiên diễn ra ở Việt Nam và cả khu vực Đông Nam Á đã khiến cả thế giới ngỡ ngàng…


Cử tri nhận phiếu bầu tại một khu vực bỏ phiếu trong ngày Tổng tuyển cử

Ký ức của cụ già 80 tuổi

Cụ Nguyễn Đức Kầm ở xã Cát Văn (Thanh Chương, Nghệ An) năm nay đã 80 tuổi kể:

“Tôi nhớ sắc lệnh ghi rõ những quy định về vận động ứng cử , tổ chức bầu cử. Ví dụ như sắc lệnh quy định người ứng cử được tự do vận động nhưng cuộc vận động không được trái với nền dân chủ cộng hòa và phương hại đến nền độc lập.

Trong cuộc hội họp để vận động tuyển cử (diễn thuyết giới thiệu người ứng cử) chỉ phải khai cho các Ủy ban nhân dân địa phương biết trước 24 giờ… Hồi đó, tôi còn đọc được một bài trên báo Quốc hội ra ngày 17/12/1946 với nhan đề Trước ngày tổng tuyển cử làm gì?

Bài báo đã hướng dẫn ngắn gọn nhưng đầy đủ những việc mà người cử tri cần làm trước ngày bầu cử”.

Cụ Kầm cẩn thận lật đáy hòm lấy ra một tờ báo khổ to, in trên giấy nâu cũ kỹ. Tờ báo mang tên Quốc hội và dưới măng-séc ghi “Nhật báo chỉ ra trong ngày Tổng tuyển cử”. Giá bán 5 hào. Tờ báo có hai trang nhưng đã phản ánh rất phong phú, sinh động những diễn biến và không khí trước ngày Tổng tuyển cử.

Cụ Kầm nhớ lại: “Ngày ấy, tôi muốn biết rõ các ứng cử viên, chương trình tranh cử và những phát biểu của họ trước ngày Tổng tuyển cử thì mua tờ báo Quốc hội này đọc, nghe loa phát thanh...

Cách tuyên truyền đi vào lòng người nên đến bây giờ tôi vẫn không thể nào quên”. Cụ vuốt lại tờ báo cho phẳng rồi cẩn thận cất vào đáy hòm.

Những ngày này, PGS Lê Mậu Hãn - giảng dạy môn Khoa học chính trị ở Đại học Quốc gia Hà Nội, người nghiên cứu sâu về Tổng tuyển cử năm 1946 và đã biên soạn hai tập sách về lịch sử Quốc hội đang muốn tìm về cái không khí náo nức của những ngày đầu năm 1946.

Ông lần giở cho chúng tôi xem từng trang báo Quốc hội và thuyết minh như thể mình là chủ bút: “ Đây là báo Quốc hội số 1, thay lời phi lộ, báo nói rõ mục đích của mình: “1. Định rõ giá trị cuộc Tổng Tuyển cử đối với ngoài nước và trong nước. 2 Giải thích thể lệ Tổng tuyển cử cho công dân Việt Nam hiểu quyền hạn và bổn phận của mình trong khi bầu cử .3. Giúp các bạn ứng cử một cơ quan vận động chung, để giới thiệu thành tích, khả năng và chương trình của mình”.

Có thể nói thời điểm này, nếu đọc lại các số báo Quốc hội có thể hình dung được bức tranh toàn cảnh lẫn cận cảnh ngày Tổng tuyển cử. Báo đã phỏng vấn rất nhiều ứng cử viên mà tên tuổi đã đi vào lịch sử . Đặc biệt báo đã hai lần đăng phỏng vấn Chủ tịch Hồ Chí Minh về Tổng tuyển cử. Đó thực sự là “báu vật” của báo Quốc hội”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời phỏng vấn về Tổng tuyển cử


Hàng vạn nhân dân đón mừng Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị được giới thiệu ứng cử đại biểu QH tại Hà Nội (5/1/1946)

Đó là số đặc biệt ra ngày 6/1 - Ngày Tổng tuyển cử. Mặc dù bận trăm công ngàn việc nhưng Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn dành thời gian tiếp phóng viên báo Quốc hội.

Bài báo với nhan đề Hồ Chủ tịch nói về phụ nữ, được đăng trang trọng trên trang nhất. Đã hơn 60 năm trôi qua nhưng bài trả lời phỏng vấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh vẫn còn rất ý nghĩa đối với kỳ bầu bầu cử Quốc hội khóa XII sẽ diễn ra vào ngày 20/5/2007.

PV: Xin Cụ cho biết về chính trị, phụ nữ nước nhà đã có gì khả quan chưa? Hồ Chủ tịch mỉm cười: Ấy, tôi cũng đang định hỏi chị về chỗ đó.

PV: Bẩm Cụ theo như chỗ cháu thấy thì phụ nữ nước nhà tiến bộ chậm lắm, hầu hết còn rụt rè, nhút nhát vì không có nhiều cuộc họp chung để trao đổi ý kiến, tuy cũng có một vài đoàn thể song phạm vi không rộng lắm, phần nhiều chỉ những tổ chức riêng, hội họp riêng cho một số đoàn viên thôi.

Hồ Chủ tịch gật đầu: Cái đó là lỗi ở các đoàn thể không biết mở rộng phạm vi nhưng cũng là lỗi ở các chị đã không biết tin đến…

PV: Bẩm Cụ, rất đúng, phụ nữ xứ nhà còn thờ ơ lắm với quyền lợi của mình, ngay như việc đi bầu cử, có nhiều chị không được sốt sắng, kêu bận con không đi được hay không biết gì mà bầu…

Hồ Chủ tịch hỏi: Thế chị có khuyến khích các chị ấy không? Chị nói gì với các chị ấy?

PV: Bẩm Cụ, cháu có nói với các chị ấy rằng cần phải đi bầu cử, có đi bầu cử mới chọn được người xứng đáng làm đại biểu bênh vực quyền lợi cho mình, nhất là cuộc Tổng tuyển cử tới đây lại quan hệ đến nền độc lập của quốc gia.

Hồ Chủ tịch ôn tồn nói: Chị nói thế chưa đủ, phải nói cho phổ thông chứ đừng nói cao xa quá.

Thí dụ như một người đàn bà xưa nay chỉ ở trong nhà bế con, nghe chị nói, người ta chỉ biết rằng đi bầu chọn người đại biểu để bênh vực quyền lợi, nhưng người ta có hiểu quyền lợi gì ? Ở đâu?

Phải nói đến cái điều gì thiết thực cho người ta thấy ngay được cái lợi, thí dụ ít nữa sẽ có nhiều nhà nuôi dạy trẻ, nếu chị bận hay muốn làm thêm công việc gì khác, có thể đem con đến gửi, cũng được chăm sóc cẩn thận như ở nhà…”.

Cũng trong số báo Quốc hội đặc biệt ra ngày 6/1, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã trả lời phỏng vấn về một số vấn đề quan trọng của Tổng Tuyển cử.

Trả lời câu hỏi: Phương pháp tuyên truyền Quốc hội và vận động Tổng Tuyển cử, nước nhà đã theo kịp nước người chưa, Hồ Chủ tịch cho rằng: Nước nhà cố nhiên chưa theo kịp nước người, vì lần đầu tiên chưa có kinh nghiệm; Vả chăng những phương tiện tuyên truyền của nước ngoài khá hơn, ví dụ họ có sẵn tàu bay, sẵn rạp chiếu bóng, sẵn giấy.v.v.. là những thứ hiện ta thiếu cả. Nhưng lần đầu mình làm được như thế này cũng đã khá lắm rồi.

Ông chủ bút báo Quốc hội nhắc lại nỗi sung sướng của một bà cụ 92 tuổi ở Phúc Yên hôm đi bỏ phiếu. Hồ Chủ tịch bảo đó cũng là một chứng cớ chứng tỏ mình không kém người chút nào, chỉ tại mình chưa hề được bầu cử.

Trước khi các phóng viên ra về, Hồ Chủ tịch ân cần nói thêm một câu và dặn phải nhắc lại cho đồng bào: “Ở Pháp đã có mấy chục lần tuyển cử rồi nhưng mãi năm ngoái, phụ nữ Pháp mới được hưởng quyền bỏ phiếu. Xem như thế, thì có cái ta chậm hơn nước ngoài, nhưng có cái ta đi quá họ”.

Hồi ấy, PGS Lê Mậu Hãn còn là một thiếu niên chưa được quyền đi bầu cử, nhưng cái không khí náo nức ở cái làng nhỏ ở tỉnh Quảng Trị trước ngày Tổng tuyển cử vẫn in đậm trong tâm trí ông đến bây giờ.

Làng rợp bóng cờ đỏ sao vàng, khẩu hiệu, biểu ngữ. Nhiều người mang biểu ngữ lên xe trâu đi khắp làng kêu gọi người dân đi bầu cử. Một số người còn sáng tác cả thơ ca hò vè để vận động cho các ứng cử viên.

Có bà cụ 85 tuổi vẫn thắp đèn học chữ quốc ngữ để đến ngày bầu cử có thể tự tay viết tên ứng cử viên mình chọn, khỏi phải nhờ đến con cháu. Không khí ngày hội ấy tràn ngập nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa non trẻ.

Tại tỉnh miền núi xa xôi Bắc Kạn, gần như tất cả các nhà dân đều dán những khẩu hiệu: “Công dân Việt Nam phải đi bầu cử”. Tối hôm 19/12/1945, Ban Tuyên truyền thành Bắc Kạn đã diễn vở Thày bói xin đi bỏ phiếu để cổ động cho dân chúng biết thế nào là người có quyền bầu cử.

Tại thị xã Sơn Tây, tối 18/12/1945, một số người ứng cử vào Quốc hội đã ra mắt và công chúng và diễn thuyết. Nhiều địa phương treo giải cho làng nào có người đi bầu đông nhất. Có nơi còn mở cuộc thi dự đoán ai sẽ trúng cử…

Trên cái nền đó, những người ứng cử vào Quốc hội cũng tích cực vận động, đi diễn thuyết, gặp gỡ cử tri, trả lời báo chí… Các chương trình hành động, lời hứa đối với người dân của một số ứng viên nổi tiếng như Vũ Đình Hoè, Xuân Diệu, Trịnh Văn Bô.. .được đăng tải trên các số báo Quốc hội và tạo nên một không khí dân chủ đầy chất nghị trường chưa từng có trong lịch sử hàng nghìn năm nước Việt.

TP - Diễn thuyết trước người dân, trả lời phỏng vấn báo chí về chương trình hành động của mình… những người ứng cử vào Quốc hội đầu tiên của nước Việt Nam mới đã khiến không khí trước ngày Tổng tuyển cử càng thêm sôi nổi, dân chủ.


Cử tri Hà Nội bỏ phiếu tín nhiệm người xứng đáng tham gia Quốc hội khóa I

Điều đáng nói là có những chương trình hành động của các ứng viên cho đến bây giờ vẫn còn ý nghĩa thời sự.

Kỳ II: Vận động tranh cử trước giờ G


Bộ trưởng Vũ Đình Hòe: “Chương trình tranh cử chung: Kháng chiến, kiến quốc”

Ông Vũ Đình Hòe - Bộ trưởng Bộ Giáo dục - ứng cử tại Hà Nội. Tiểu sử của ông được giới thiệu trên báo Quốc hội: “Thuộc lớp cử nhân luật đầu tiên ở Đông Dương nhưng không vào quan trường hay công sở, dạy học từ năm 1935, vào Đảng Xã hội Quốc tế (Liên đoàn Đông Dương). Chủ nhiệm và chủ bút báo Thanh Nghị (1931-1945).

Kỳ I: “Báu vật” trong tờ báo mang tên “Quốc hội”
Tham gia phong trào giải phóng dân tộc của Mặt trận Việt Minh, danh nghĩa là đảng viên Việt Nam dân chủ đảng. Được cử giữ chức Bộ trưởng Bộ Giáo dục trong Chính phủ lâm thời, tổ chức bình dân học vụ, mở trường Đại học Việt Nam. Đã thảo xong bản Dự án những nguyên tắc giáo dục mới và sẽ đem ra để Quốc hội duyệt y”.

Trả lời câu hỏi về dự đoán kết quả cuộc Tổng tuyển cử, ông Vũ Đình Hòe tỏ ra ngạc nhiên: “Câu hỏi đột ngột quá vì tôi thấy cuộc Tổng tuyển cử của ta khác hẳn. Phải toàn thể quốc dân bầu cử và ứng cử, không phải đảng nọ, phái kia tranh cử mà dự đoán được kết quả đảng này thắng, đảng kia bại.

Người nào ra ứng cử cũng theo một chương trình chung: kháng chiến, kiến quốc. Và kết quả tôi chỉ biết: Những đại biểu được bầu đều là những người có đức, tài được tín nhiệm của toàn dân”.

Về bản dự thảo Hiến pháp, là thành viên Chính phủ, ông Vũ Đình Hòe cho biết có ý muốn sửa đổi thêm một vài điều. Ông nói thêm: “Tôi còn chắc Quốc hội sẽ cho Chính phủ bầu lên nhiều quyền đặc biệt để điều khiển cuộc kháng chiến kiến quốc. Tôi ra ứng cử ngoài chương trình chung còn có chương trình riêng gồm hai phần chính bao quát: Chống ngoại xâm, diệt nội phản; xây dựng nước Việt Nam mạnh và dân chủ.

Về giáo dục: 1. Lập nhiều trường. 2 - Tổ chức nền học thực nghiệp và chuyên nghiệp. 3 - Mở rộng đại học, gửi sinh viên đi du học ngoại quốc. 4 - Cấp học bổng cho học sinh nghèo, nâng cao đời sống giáo viên. 5 - Khuếch trương bình dân học vụ.

Ông Trịnh Văn Bô: “Dân trí phải được nâng cao”

Khác với ông Vũ Đình Hòe, ông Trịnh Văn Bô - ứng cử tại Hà Nội - xuất thân trong một gia đình tư sản dân tộc. Ông kế nghiệp hiệu buôn Trịnh Phúc Lợi, một hãng buôn thành lập lâu nhất của người Việt Nam, có xưởng dệt tơ hóa học và có chân trong Công thương cứu quốc đoàn.

Lúc ra ứng cử ông Trịnh Văn Bô đang là ủy viên xã hội trong Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội. Ông Bô dự đoán về kết quả cuộc Tổng tuyển cử: “Tất cả quốc dân hoan nghênh Tổng tuyển cử sẽ sốt sắng tham dự vào cuộc Tổng tuyển cử. Những đại biểu sẽ rất xứng đáng vì quốc dân vô cùng sáng suốt trong sự lựa chọn.

Tôi ra ứng cử với một chương trình chung, chương trình liên hiệp quốc gia. Nhưng riêng về phần tôi, tôi chú trọng về mặt xã hội. Dân trí phải được nâng cao, đời sống phải được nâng đỡ. Tôi sẽ theo một chương trình cải tạo xã hội để đại đa số được no ấm”.

Nhà thơ Xuân Diệu: “Tôi bênh vực quyền bãi miễn của dân”


Nhân dân Nam Bộ đi bầu Quốc hội
Tiểu sử của ông Ngô Xuân Diệu - ứng cử tại Hải Dương - được đăng trên báo Quốc hội rất ngắn gọn, tuy nhiên có lẽ cũng chẳng cần phải nhiều lời vì thi sĩ Xuân Diệu vốn đã rất nổi tiếng. “Viết văn - viết báo- Giảng thuyết sư trường Đại học Văn khoa, biên tập viên cho các báo Tiên phong, Độc lập, La Republique, Sự thật. Đảng viên Việt Nam dân chủ đảng”.

Xuân Diệu phát biểu thẳng thắn quan điểm của mình về Tổng tuyển cử: “Trong nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, dân Việt Nam có một quyền lực tuyệt đối: Những cái gì đi trái với sự khao khát chân chính của dân, chọc gậy vào sự tiến tới của dân sẽ bị dân đè bẹp.

Quốc hội do Tổng tuyển cử bầu sẽ rất mạnh. Các đại biểu của dân sẽ phải tranh đấu nhiều. Nhưng cuối cùng, dân sẽ thắng. Vì có sự tiến hóa của loài người giúp sức. Vì bánh xe lịch sử đẩy hộ sau lưng ta. Bánh xe ấy sẽ nghiến nát mọi trở lực. Quốc hội sắp tới sẽ là một Quốc hội rất xông xáo và nếu cần sẽ là một Quốc hội cách mạng.

Trong Hiến pháp tôi sẽ bênh vực quyền bãi miễn của dân chúng. Có quyền ấy thì mới không ai ăn hiếp dân được. Không có gì khả ố bằng sự ăn hiếp dân. Nhưng dân sẽ không để cho ai ăn hiếp. Vì dân có những đại biểu xứng đáng, có tài lực”.

Khi được hỏi: “Ông có định bỏ văn chương để làm chính trị hay không?”, Xuân Diệu trả lời: “Làm chính trị với tôi là một bổn phận cấp bách hiện nay. Trong lúc cứu quốc này, tất cả dân tộc ta đều là những chiến sĩ, từ chị gánh rau đến anh bán phở tất cả đều phải làm chính trị, đều phải tỏ cái ý muốn của mình bênh vực cho một chính thể nào.

Tôi ra ứng cử để mong bênh vực cho dân chúng, để phá những chủ trương lạc hậu, khi độc lập đã yên, quyền dân đã vững, tôi ao ước trở lại với văn chương. Vì không phải ai cũng có đủ mọi tài. Mình nên chuyên chú đến cái chuyên môn của mình thì mới phát huy được năng lực tốt nhất của mình. Bây giờ thì ý muốn thắm thiết nhất của tôi là chống lại những cái gì phản tiến bộ, phản dân tộc”.

Trả lời câu hỏi của phóng viên: “Ông quê ở Hà Tĩnh, có những lý do gì khiến ông ứng cử ở Hải Dương?” Thi sĩ cười, đáp: “Chung quanh vẫn nước non nhà…”

Nhà văn Vũ Ngọc Phan: “Chống ngoại xâm, chấn chỉnh nội trị”

Càng gần đến ngày Tổng tuyển cử, không khí náo nức của ngày hội lớn hiển hiện khắp nơi, từ các thành phố đến thôn cùng ngõ hẻm.

Nhà văn Vũ Ngọc Phan, ứng cử tại Hà Đông xúc động trước cảnh tượng ấy, ông phát biểu cảm tưởng của mình trên báo Quốc hội: “Cái cảm tưởng trước nhất của tôi là sự ồn ào tấp nập trước ngày Tổng tuyển cử sẽ hứa hẹn có nhiều người đi bỏ phiếu, cũng như đã có rất nhiều người ra ứng cử. Sự lựa chọn rồi cũng sẽ đích đáng. Lần này là lần đầu, ý dân được phát biểu tự do. Chúng ta sẽ có một Hiến pháp chính thức, một Chính phủ chính thức, đủ các nhóm, các Đảng sẽ có trong Quốc hội và nhờ đó thực hiện được một Chính phủ liên hiệp”.

Trả lời câu hỏi: “Nếu trúng cử, ông có chương trình gì không?” nhà văn Vũ Ngọc Phan nói ngắn gọn: “Trước hết, phải thân thiện với các nước đồng minh, còn trong nước phải đi mau tới sự đoàn kết hoàn toàn, để chống ngoại xâm và chấn chỉnh việc nội trị, và để đồng bào có đủ cơm ăn áo mặc và thoát nạn mù chữ”.

PGS Lê Mậu Hãn lật giở cuốn Lịch sử Quốc hội 1946 -1960 mà ông đã dày công biên soạn nói: “Việc nhiều người thuộc các thành phần giai cấp và đảng phái khác nhau tham gia ứng cử và công khai phát biểu quan điểm chính trị và chương trình hành động của mình trước quốc dân đồng bào và trên báo chí đã thể hiện một không khí thực sự dân chủ và tinh thần đại đoàn kết dân tộc của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Có thể các ứng cử viên có những quan điểm chính trị và chương trình hành động khác nhau nhưng tất cả đều đầy tinh thần trách nhiệm và tâm huyết với đất nước và cùng vì mục tiêu chung của dân tộc lúc bây giờ: Kháng chiến kiến quốc. Chính điều này đã góp phần quan trọng vào thành công của Tổng tuyển cử 1946”.

Ngày 6/1/1946, thời khắc lịch sử đã điểm. Báo Quốc hội ra số đặc biệt đăng lời của Chủ tịch Hồ Chí Minh trên trang nhất: “Khuyên đồng bào nam nữ 18 tuổi trở lên, hôm nay tất cả đều đi bỏ phiếu để bầu những đại biểu xứng đáng vào Quốc hội đầu tiên của nước ta”.

Bỏ phiếu ở một làng miền Trung


Nhân dân lao động Hà Nội cổ động cho ngày Tổng tuyển cử 6/1/1946

Cụ Nguyễn Đức Kầm cho đến bây giờ vẫn còn nguyên vẹn cái cảm giác hồi hộp của một chàng thanh niên lần đầu tiên được đi bỏ phiếu.

Sáng hôm ấy Kầm dậy từ tinh mơ, mặc bộ quần áo tươm tất nhất, chạy ra đường làng. Kầm ngạc nhiên vì dường như cả làng đều dậy sớm như mình và nét mặt ai cũng ánh lên niềm vui khó tả. Cờ, khẩu hiệu bay trong tiếng trống làng rộn rã đầy thúc giục.

Mới đầu giờ sáng, phòng bỏ phiếu đã đông chật người. Mọi người nhường cho bà cụ Nguyễn Thị Don 85 tuổi vào bỏ phiếu đầu tiên. Cụ Don run run đưa bút viết lên tấm thẻ cử tri trước sự ngạc nhiên của bà con lối xóm. Ai cũng đinh ninh cụ mù chữ, đánh vần tên mình còn khó....

Nhưng Kầm biết rằng từ khi biết sắp đến Tổng tuyển cử, cụ Don đã tranh thủ những lúc rảnh việc nhà, nhờ thằng cháu dạy xóa mù cho mình. Cụ viết vào tấm thẻ cử tri của mình mấy dòng chữ: “Hồ Chí Minh”. Anh cán bộ phụ trách hòm phiếu giải thích: “Cụ ơi, Chủ tịch Hồ Chí Minh ứng cử ở Thủ đô Hà Nội, mình ở Nghệ An nên chỉ chọn những người ứng cử ở Nghệ An để bầu”.

Mấy phút sau, cụ Don bỏ lá phiếu vào thùng rồi nói to với dân làng đang vây quanh: “Đời tôi hơn 60 năm đi ở đợ, đi làm đày tớ cho người, chẳng ngờ lại có ngày biết viết chữ lên tờ giấy để chọn người tài đức. Tôi chết cũng nhắm mắt được rồi”.

Non trưa, chàng thanh niên Nguyễn Đức Kầm mới bỏ phiếu xong. Kầm đã được nghe chương trình hành động của một số ứng cử viên nên suy nghĩ rất kỹ trước khi viết tên họ lên tấm phiếu của mình.

Trong buổi sáng mùa xuân, Kầm đứng lặng đi vì vui sướng. Kầm đã nghe nhiều câu khẩu hiệu trước ngày trọng đại này và giờ đây càng thấm thía hơn ý nghĩa của nó: “Bổn phận chúng ta, quyền lợi chúng ta là phải dự tổng tuyển cử. Hờ hững sẽ mang tội với lịch sử”, “Ai muốn đời mình ý nghĩa? Ai muốn dân tộc mình được mạnh. Hãy thận trọng tìm người ứng cử vào Quốc hội; “Mỗi lá phiếu của chúng ta là một viên đạn để diệt quân thù”…

Từ phút bỏ lá phiếu vào hòm, chàng thanh niên ấy cảm thấy đời mình ý nghĩa hơn và cảm giác ấy vẫn còn trong cụ già Nguyễn Đức Kầm ở tuổi bát tuần giờ đây đang ngồi đối diện với tôi để ôn lại cái ngày Tổng tuyển cử.

Nhà sử học Dương Trung Quốc đánh giá về cuộc Tổng tuyển cử năm 1946: “Đó là một kỳ tích phi thường. Tổng tuyển cử với tất cả các phương thức có thể nói là đạt tới những tiêu chí của những nền dân chủ tiên tiến đương thời.

Xét trên nhiều nội dung hoạt động cụ thể của Quốc hội thì đúng là Quốc hội hiện nay đang phấn đấu theo kịp… ngày xưa. Ví như trong bầu cử, cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên chấp nhận quyền tự ứng cử một cách rộng rãi. Thủ đô Hà Nội có 70 ứng viên mà dân vẫn chọn được số người trúng cử chỉ bằng 1/10 số người ra ứng cử.

Chúng ta đều biết rằng những người được chọn này là hoàn toàn xứng đáng. Như vậy là do cách làm đúng và dân chủ thì chọn được nhân tài. Tỷ lệ nhân sỹ trí thức, các nhà công thương, không đảng phái rất cao”.



* Bài báo có sử dụng những tư liệu ở báo Quốc hội và một số tài liệu ở Trung tâm Lưu trữ Quốc gia III.

Ghi chép của Phùng Nguyên

Chủ tịch Hồ Chí Minh trả lời chất vấn Quốc hội

TP - Sáng 28/10/1946, khóa họp lần thứ hai của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khai mạc tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Các đại biểu đứng lên chất vấn những công việc mà dân đã ủy nhiệm cho Chính phủ. Và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã thay mặt Chính phủ trả lời chất vấn.

>> Kỳ I: “Báu vật” trong tờ báo mang tên “Quốc hội”

>> Kỳ II: Vận động tranh cử trước giờ G


Hàng vạn nhân dân đón mừng Chủ tịch Hồ Chí Minh và các vị được giới thiệu ứng cử đại biểu QH tại Hà Nội (5/1/1946). Ảnh tư liệu.


“Chất vấn biểu lộ tinh thần dân chủ”

Sáng 28/10/1946, khóa họp lần thứ hai của Quốc hội nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa khai mạc tại Nhà hát Lớn Hà Nội. Nhà hát Lớn sáng hôm ấy được trang hoàng đầy vẻ mỹ thuật và uy nghiêm. Trên tường, tấm vải đỏ căng những dòng chữ vàng: “Đoàn kết, thống nhất, độc lập, tự do, hạnh phúc”.


Toàn thể đại diện Quốc hội khóa I chụp ảnh với Chủ tịch Hồ Chí Minh


Ở trước Nhà hát Lớn, nhân dân tụ họp khá đông để theo dõi buổi họp Quốc hội qua máy phát thanh. Đúng 8 giờ các đại biểu Quốc hội đến đầy đủ, có cả quan khách ngoại quốc như lãnh sự Anh, Mỹ, Trung Hoa, Thụy Sĩ; các phóng viên của Mỹ, Pháp, Anh...

Tất cả đang chờ đợi một khóa họp Quốc hội mà chỉ nghe qua chương trình nghị sự đã có thể cảm nhận được tầm quan trọng của nó đối với vận mệnh đất nước: “Các Bộ trưởng trả lời chất vấn; Hồ Chủ tịch trả lời chất vấn; Chính phủ từ chức; Quyết nghị của Quốc hội đối với Chính phủ; Trình bày dự án Hiến pháp; Thảo luận Hiến pháp”…

Buổi họp ngày 31/10, người dân đến dự thính buổi họp Quốc hội tăng đột biến. Hai tầng gác Nhà hát Lớn kín những người ngồi, đứng. Người dân đến đông để chứng kiến một cảnh tượng chưa từng có trong lịch sử Việt Nam, một cảnh tượng do Cách mạng tháng Tám mang lại: các đại biểu của nhân dân đứng lên chất vấn những công việc mà nhân dân đã ủy nhiệm cho Chính phủ gánh vác.

Quốc hội – với đại diện của nhiều thành phần như Dân chủ, Xã hội, Việt Minh… đã đặt ra nhiều câu hỏi chất vấn Chính phủ do Chủ tịch Hồ Chí Minh đứng đầu.

Hồ Chủ tịch bước lên diễn đàn, ôn tồn nói: “Sáng nay, Chính phủ nhận được 62 câu hỏi. Nửa tiếng đồng hồ lại nhận thêm được 26 câu hỏi nữa. Tất cả 88 câu. Chính phủ trước hết xin cảm ơn Quốc hội vì đã tỏ rõ Quốc hội hết sức quan tâm về các vấn đề của Quốc gia và sự chất vấn này có thể biểu lộ được rõ ràng tinh thần dân chủ thật thà của nước Việt Nam.

Chính phủ đã xét kỹ từng câu hỏi ấy và chia ra làm hai loại: Nội chính và ngoại giao. Trong hai loại ấy lại chia ra những câu thuộc về từng Bộ: Quân sự, Quốc phòng, Ngoại giao, Kinh tế… Những câu hỏi chú trọng nhất là về quân sự, rồi đến tài chính, tư pháp, nội vụ…

Hồ Chủ tịch trả lời một số câu hỏi: “Về ông Phó Chủ tịch Nguyễn Hải Thần, ông nguyên Bộ trưởng Bộ ngoại giao Nguyễn Tường Tam và ông nguyên Phó Chủ tịch Quân ủy hội Vũ Hồng Khanh. Các ông ấy bây giờ không có mặt ở đây. Lúc nước nhà đang gặp bước khó khăn, quốc dân tin ở người nào mới trao cho người ấy công việc lớn. Thế mà các ông ấy lại bỏ đi thì các ông ấy phải tự hỏi lương tâm thế nào.

Trả lời thế là đủ. Những người bỏ việc đi kia, họ không muốn gánh việc nước nhà hoặc họ cũng không đủ sức mà gánh nổi. Nay chúng ta không có họ ở đây, chúng ta cũng cứ gánh được như thường. Nhưng nếu các anh em ấy biết nghĩ lại mà trở về thì chúng ta cũng hoan nghênh”.

Sau đó, Hồ Chủ tịch trả lời một số câu hỏi chất vấn về đường lối ngoại giao của Chính phủ. Trả lời xong, trước khi bước xuống, Người nói với toàn thể Quốc hội: “Nếu trong Chính phủ, có những người khác lầm lỡ thì lỗi ấy tôi xin chịu, xin gánh và xin lỗi đồng bào”. Tiếng vỗ tay theo Hồ Chủ tịch cho đến khi Người về chỗ ngồi.

Vì sao bán thuốc không kiểm soát giá và chất lượng?

Đến lượt các thành viên Chính phủ tiếp tục trả lời chất vấn. Bà Nguyễn Thị Thục Viên chất vấn ông Trương Đình Tri (Bộ trưởng Bộ Y tế và Xã hội) vì sao việc bán thuốc lại không kiểm soát giá và chất lượng thuốc?

Ông Trương Đình Tri trả lời: Việc đó rất đáng tiếc, nhưng không làm thế nào được vì không có hội đồng hóa giá. Từ khi Nhật đảo chính Pháp, thuốc chữa bệnh đã tràn vào lộn xộn.

Bộ Y tế và Xã hội đã chỉ thị cho các nhà buôn còn giữ thuốc không độc và thông thường thì phải khai và chỉ được phép bán đến cuối năm 1946. Đã có sắc lệnh cho kiểm soát chất lượng thuốc, nhất là thuốc tiêm. Ai khiếu nại sẽ xét cẩn thận.

Ông Nguyễn Đình Thi chất vấn Bộ trưởng Bộ Quốc gia Giáo dục Ca Văn Thỉnh về chính sách văn hóa của Chính phủ. Ông Ca Văn Thỉnh cho biết: Đại thể chính sách ấy là xây dựng một nền văn hóa dân chủ thay vào nền văn hóa cũ, chịu ảnh hưởng phong kiến và thực dân.

Nền văn hóa ấy phổ cập cho tất cả nhân dân cùng hưởng thụ và tham dự. Nó phải có tính cách dân chủ và dân tộc. Nhưng cái tính cách quốc gia này không hẹp hòi vì nền văn hóa ấy sẽ thâu nhận tất cả những ưu điểm và tinh hoa của các nền văn hóa trên thế giới.

Ông Hoàng Đạo Thúy tỏ ra lo ngại về cấp tiểu học năm nay bắt đầu chậm và thiếu sách giáo khoa. Bộ trưởng Ca Văn Thỉnh trả lời: Năm nay học trò tiểu học nhập trường chậm mất 15 ngày, điều đó vì tình thế. Các trường đến đây bị quân ngoại quốc dùng làm nơi ở. Sau đó phải sửa sang lại nhiều.

Còn sách giáo khoa là một vấn đề rất khó khăn vì giấy in và nhà in chưa giải quyết được. Bản thảo những sách ấy đã có hết rồi chỉ chờ lần lượt xuất bản. Để bù vào chỗ thiếu, Bộ Giáo dục đã ra một tờ giáo dục tân văn.

Cũng trong phiên chất vấn, Bộ trưởng Bộ Tài chính Lê Văn Hiến trả lời về ngân sách, thuế khóa, lương công chức… Bộ trưởng Tư pháp Vũ Đình Hòe nói về việc áp dụng luật của Việt Nam với người ngoài quốc sống ở Việt Nam và làm thế nào để ngăn chặn nạn hối lộ. Nghị trường thực sự “nóng” khi những vấn đề liên quan đến sự tồn vong của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa được các đại biểu nêu câu hỏi chất vấn.

Đại biểu Trần Đình Tri tỏ ra lo lắng trước tin đồn ông Nguyễn Hải Thần tự phong chức Tổng Tư lệnh hải, lục, không quân, lập Chính phủ ở hải ngoại. Trong tình thế nước nhà chuyển sang giai đoạn mới, phải có một Chính phủ mạnh mẽ đủ uy tín để đối nội cũng như đối ngoại. Chính phủ đó phải là một Chính phủ liêm khiết…

“Sẽ dùng luật pháp trị cho kỳ hết những kẻ ăn hối lộ”

Buổi họp kéo tới tối 31/10/1946. Từ trên diễn đàn ánh sáng của chiếc đèn có chụp hắt xuống bàn, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt toàn thể Chính phủ trả lời chất vấn trước khi Chính phủ từ chức. Người nói: “Chính phủ hiện thời thành lập mới hơn một năm, hãy còn thanh niên. Quốc hội bầu ra được hơn 8 tháng lại còn thanh niên hơn.

Vậy mà Quốc hội đã đặt ra những câu hỏi thật già dặn, đề cập đến tất cả những vấn đề có quan hệ đến vận mệnh nước nhà. Với sự trưởng thành chính trị và sự quan tâm về việc nước ấy, ai dám bảo dân ta không có tư cách độc lập”.

Hồ Chủ tịch lần lượt trả lời từng câu hỏi. Về câu chất vấn: “Vì sao Chính phủ đưa đề nghị thay Quốc kỳ lên Thường trực Quốc hội xem xét?”, Hồ Chủ tịch nói: “Chính phủ không bao giờ dám đòi thay đổi Quốc kỳ. Chỉ vì một vài người trong Chính phủ đề nghị việc ấy lên, nên Chính phủ phải để Thường trực Quốc hội xét. Tình thế từ ngày ấy đến giờ biến chuyển nhiều, lá cờ đỏ sao vàng đã nhuộm bao nhiêu máu chiến sỹ Việt Nam ở Nam Bộ và Nam Trung Bộ, đã đi từ Á sang Âu, lại từ Âu sang Á, tới đâu cũng được chào kính cẩn”.

Nói đến đây mắt Người sáng quắc lên, giọng Người vang to hơn và nhấn mạnh từng tiếng: “Trừ khi cả 25 triệu đồng bào, còn ngoài ra không ai có quyền gì mà đòi thay đổi nó”.

“Còn cái tin ông Nguyễn Hải Thần, tự xưng là Tổng Tư lệnh Hải, Lục, Không quân Việt Nam? Nếu Việt Nam không có Hải, Lục, Không quân thì ông Nguyễn Hải Thần cứ việc làm Tổng Tư lệnh! Và nếu Việt Nam không có Hải, Lục, Không quân mà ông Nguyễn Hải Thần tổ chức được hải lục không quân cho Việt Nam thì cố nhiên chúng ta hoan nghênh”.

“Về việc Chính phủ liêm khiết, thì Chính phủ hiện tại đã cố gắng liêm khiết. Nhưng trong Chính phủ từ Hồ Chí Minh cho đến những người làm việc ở các Ủy ban đông lắm và phức tạp lắm. Dù sao Chính phủ đã hết sức làm gương. Và nếu làm gương không xong, thì sẽ dùng luật pháp mà trị những kẻ ăn hối lộ. Đã trị, đang trị và sẽ trị cho kỳ hết”.

Bằng lối nói đặc biệt của mình, lấy những ví dụ dễ hiểu để diễn đạt những nội dung sâu sắc, lý luận chặt chẽ, đanh thép, Hồ Chủ tịch đã trả lời hết các câu hỏi chất vấn. Mỗi khi Người kết thúc một câu trả lời thì tiếng vỗ tay lại đồng loạt vang lên.

12 giờ kém 15 phút, Hồ Chủ tịch tuyên bố thay mặt Chính phủ hiện thời xin từ chức, trao quyền lại cho Quốc hội để Quốc hội theo nguyên tắc dân chủ bầu ra một Chính phủ mới.

“Tôi chỉ có một đảng: Đảng Việt Nam”

Quốc hội thảo luận và đã đưa ra quyết nghị: Ủy nhiệm cụ Hồ Chí Minh lập Chính phủ mới theo nguyên tắc đoàn kết và tập hợp nhân tài không đảng phái.

Hồ Chủ tịch lại lên diễn đàn, cảm ơn Quốc hội rồi nghiêm trang tuyên bố: “Lần này là lần thứ hai, Quốc hội lại giao cho tôi phụ trách Chính phủ một lần nữa. Việt Nam chưa được độc lập, chưa được thống nhất thì bất kỳ Quốc hội ủy cho tôi hay cho ai cũng phải gắng mà làm.

Tôi xin nhận. Giờ tôi xin tuyên bố trước Quốc hội, trước Quốc dân, trước thế giới: Hồ Chí Minh không phải là kẻ tham quyền cố vị, mong được thăng quan phát tài. Chính phủ sau đây phải là một Chính phủ toàn dân đoàn kết và tập hợp nhân tài không đảng phái.

Tôi xin tuyên bố trước Quốc hội, trước Quốc dân, trước thế giới rằng tôi chỉ có một đảng: Đảng Việt Nam. Tuy trong quyết nghị không nói đến, không nêu lên hai chữ liêm khiết, tôi cũng xin tuyên bố trước Quốc hội, trước Quốc dân và trước thế giới: Chính phủ sau đây phải là một Chính phủ liêm khiết.

Theo lời quyết nghị của Quốc hội, Chính phủ sau đây phải là một Chính phủ biết làm việc, có gan góc, quyết tâm đi vào mục đích: Trong thì kiến thiết, ngoài thì tranh thủ độc lập, thống nhất của nước nhà. Anh em trong Chính phủ mới sẽ dựa vào sức của Quốc hội và Quốc dân, dẫu nguy hiểm mấy cũng đi vào mục đích mà Quốc dân và Quốc hội đã trao cho”.

Tiếng vỗ tay vang rền trong Nhà hát lớn. Phiên họp Quốc hội kết thúc lúc 1 giờ đêm.

-----------------------------------

* Bài báo có sử dụng tư liệu của báo Cứu Quốc và báo Dân Thanh

Phùng Nguyên