[donkihotexuthanh]

Kỳ 6: Con đường đi lên

TT - Khi các thành viên cao cấp nhất của Hội đồng Cách mạng nhân dân Campuchia - được thành lập ở Phnom Penh sau khi chế độ Khơme Đỏ bị lật đổ - yêu cầu Hun Sen lên làm bộ trưởng ngoại giao, ông đã từ chối. Tuy nhiên, khi các nhà lãnh đạo cao cấp thuyết phục ông xem xét lại, ông miễn cưỡng chấp nhận và được bổ nhiệm làm bộ trưởng ngoại giao vào ngày 7-1-1979.

Đỉnh cao

Ở trong nước, cốt lõi mục nát của nền kinh tế mà Khơme Đỏ để lại đã gây cho dân tộc Campuchia rơi vào tình thế dễ gặp phải khốn đốn. Vào đầu tháng 3-1979, để sống, những người ở Phnom Penh buộc phải ăn rễ cây, trái cây dại và lá cây. Hàng triệu hecta ruộng lúa tạm thời bị bỏ hoang do chiến tranh, không có nước uống, dịch vụ điện thoại, bưu điện, vận chuyển, chợ búa và không tiền. Để xoa dịu tình hình, thỉnh thoảng chính phủ mới phân phát gạo và bột mì. Tháng tám, tin tức cho biết Chính phủ Heng Samrin chuẩn bị khôi phục việc sử dụng tiền và xây dựng nền kinh tế trao đổi bằng tiền mặt vào trước cuối năm.

Tháng 1-1985, Hun Sen được bầu làm thủ tướng, hai tuần sau khi ông Chan Si qua đời do cơn đau tim và chỉ sau sáu năm ông làm bộ trưởng ngoại giao. Tân thủ tướng chỉ mới 33 tuổi và được xếp vào vị trí thứ năm trong Bộ Chính trị bảy thành viên của Đảng Cách mạng nhân dân Campuchia đang cầm quyền. Một cựu binh du kích tương đối ít kinh nghiệm chính trường đã được nhất trí bầu làm thủ tướng tại một phiên họp toàn thể của quốc hội. Ông đã đạt hai kỷ lục: một đối với thế giới và một đối với Campuchia. Ở tuổi 33, ông đã trở thành thủ tướng trẻ nhất thế giới vào thời điểm đó, giành được tất cả số phiếu bầu trong một cuộc bỏ phiếu kín tại quốc hội vào đầu năm 1985.

Vào tháng 11-1989, phe kháng chiến của Sihanouk bị hoang mang, Mỹ và các nước trong khối Asean trở nên quan ngại khi thấy Anh, Canada, Pháp, New Zealand và Úc bắt đầu đối thoại với Chính phủ Hun Sen. Khi Sihanouk trở về quê hương Campuchia vào tháng 11-1991 sau 12 năm lưu vong, thái độ của ông đã thay đổi. Sihanouk nói: “Hun Sen là một nhà lãnh đạo xuất sắc. Ông ta trẻ, thông minh và có kinh nghiệm trong các công việc của nhà nước. Ông ta yêu nước và thật sự yêu thương người dân. Ông ta có sự tự hào dân tộc. Campuchia may mắn có được Hun Sen. Chúng tôi cần nhiều người như Hun Sen”. Từ cách gọi ông là “đứa con hư”, bây giờ Sihanouk đã coi Hun Sen là “đứa con nuôi” của mình.

Về phần mình, Hun Sen đã bổ sung một chi tiết khác vào bản lý lịch của ông. Hun Sen đã bổ túc cho quá trình không được học tập chính quy của mình bằng việc hoàn tất một luận án dài 172 trang với tựa đề “Các đặc điểm của chính trị học Campuchia”. Học viện Chính trị quốc gia của Việt Nam đã trao văn bằng tiến sĩ cho Hun Sen vào năm 1991. Một chú tiểu ở chùa không thể hoàn tất được quá trình học vấn của mình nay đã có được văn bằng danh dự của học viện cao cấp.

Trận phủ đầu

Sự chín muồi về chính trị của Hun Sen đã đạt tới đỉnh cao bằng việc ký kết hiệp định hòa bình Paris vào năm 1991, đất nước đã có được 22.000 quân trong lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hiệp Quốc thuộc Phái bộ chuyển tiếp của Liên Hiệp Quốc ở Campuchia (Untac). Họ đến Campuchia vào cuối năm 1991 để tổ chức cuộc tổng tuyển cử vào tháng 5-1993, lần đầu tiên sau hơn hai thập kỷ. Nhiều đảng phái chính trị đã mọc lên như nấm dưới mặt trời chói chang của mùa hè và tiến hành đường lối vận động tranh cử. Khi họ vận dụng lý lẽ, các luận điệu được loan đi rất nhanh là Đảng Nhân dân Campuchia (CPP) đang đe dọa các đảng phái khác, thậm chí sẽ giết những người làm việc của họ.

Khi kết quả của cuộc bầu cử được tuyên bố vào đầu tháng 6-1993, Đảng Bảo hoàng Funcinpec giành được 58 ghế trong quốc hội, Đảng CPP chiếm 51 ghế. Đối với Hun Sen đây là lần nếm mùi thất bại ê chề đầu tiên. Dưới mắt của mọi người, Hun Sen là một người thua cuộc. Nhưng tình hình ở Campuchia không phải lúc nào dường như cũng vậy. Mặc dù hoàng tử Ranariddh đã đảm đương vai trò thủ tướng thứ nhất, nhưng ông không thể kiểm soát được hết bộ máy chính quyền ở các tỉnh được điều hành bởi đảng của Hun Sen - vị thủ tướng thứ hai. Không lâu sau cuộc bầu cử, Ranariddh và Hun Sen đã nỗ lực tạo ra bộ mặt chính phủ gắn kết và đánh bóng nó trong một giai đoạn, họ đã thể hiện được tấm bình phong đoàn kết hòa hợp. Thủ tướng thứ nhất và thứ hai thậm chí còn đi ra nước ngoài cùng tham gia các cuộc viếng thăm chính thức và ca ngợi lẫn nhau một cách hào phóng. Nhưng đó chỉ là vẻ ngoài mỏng giòn, tất nhiên sẽ bị nứt bể dưới sức ép.

Sáng sớm 5-7-1997, người dân không thể hiểu tại sao giao tranh lại bùng nổ trên đường phố Phnom Penh. Họ sợ cuộc nội chiến quay trở lại giống như bóng ma hãi hùng từ trong quá khứ. Dân Campuchia mở đài Tiếng nói Hoa Kỳ, họ nghe được Ranariddh tố cáo Hun Sen đã phát động cuộc đảo chính chống lại ông ta. Chính phủ liên hiệp đã được giải tán. Người ta cho là nếu Hun Sen có ý định tiến hành cuộc đảo chính thì lúc ấy ông không đi nghỉ ở nước ngoài mà có mặt ở thủ đô để điều hành diễn biến này. Có nguồn tin cho rằng đúng hơn là cuộc giao tranh đã được sắp đặt và phát động bởi Ranariddh đang ở Phnom Penh vào ngay đêm xảy ra các cuộc xung đột, trong khi Hun Sen đang ở nước ngoài.

Buổi sáng cùng ngày đó, Hun Sen xuất hiện trên truyền hình của nhà nước. Ông nói với dân chúng hãy giữ bình tĩnh và cố thuyết phục binh lính trở lại các doanh trại của họ. Khoảng 3 giờ chiều, lần đầu tiên sự yên bình của Phnom Penh đã không còn nữa kể từ ngày giải phóng Campuchia vào năm 1979. Khi vệ binh kéo đến dinh thự của Chao Sambath, họ đã mai phục nổ súng từ bên trong và ở các vị trí gần dinh thự này. Khi ấy lực lượng vệ binh dùng xe tăng T-55 để biểu dương sức mạnh, nhưng quân chống đối đã bắn vào bánh xích của xe tăng bằng hỏa tiễn chống tăng. Vì khu vực chiến sự này dân cư đông đúc, nên lực lượng vệ binh không thể trả đũa tới khi các cư dân ở đấy rời khỏi nhà của họ.

Vào các ngày sau đó, Hun Sen đã giải thích lý do tại sao ông đã phải phát động trận chiến phủ đầu ác liệt chống lại các chỉ huy quân đội của Ranariddh, rằng những người này đã âm mưu thiết lập quân đội bí mật và di chuyển các lực lượng của họ đến Phnom Penh mà không có sự chấp thuận của Bộ Quốc phòng. Để tăng thêm sự khiêu khích, ông Ranariddh đã nhập khẩu một khối lượng vũ khí rất lớn mà không có sự nhất trí của Bộ Quốc phòng.

Các tướng lĩnh của ông ta đã củng cố các đơn vị của họ bằng cách tuyển mộ quân Khơme Đỏ. Các cuộc đàm phán bí mật của Ranariddh với Khơme Đỏ nhằm mục đích gây dựng liên minh được xem là một sự khơi mào chiến tranh. Một Ranariddh ôn hòa đã được thay bằng một chính khách thèm khát cân bằng lực lượng với Hun Sen, và do muốn có được sự che chở cho vị thế của mình bằng cách dùng lực lượng vũ trang. Đó là một sai lầm tai họa đã thách thức thẳng thừng Hun Sen nổi lên.

HARISH & JULIE MEHTA
(LÊ MINH CẨN dịch)

___________________________

Hun Sen đã sống bên khẩu súng và thường phải giáp mặt với cái chết cũng bởi súng ống. Hun Sen đã phản ứng rất mau lẹ để né tránh những mũi đạn không khác gì như một người lính dày dạn chiến trường.