Kỳ cuối: Cơ hội mới
TT - Với việc thay bảy con mắt, nhiều người nói rằng Hun Sen có thể nhìn thấy trước mọi nước cờ mà các kẻ thù của ông đang dự định thực hiện. Hun Sen đã nói về các con mắt giả khác nhau bằng thủy tinh được Nhật và Liên Xô lắp cho ông, sau khi ông bị hỏng mắt trái trong một trận chiến lớn ngay trước khi Phnom Penh bị thất thủ vào năm 1975: “Tôi có một con mắt Campuchia và sáu con mắt Nhật”.
Hòa nhập thế giới
Sau cuộc bầu cử tháng 7-1998 với thắng lợi thuộc về đảng Nhân dân Campuchia (CPP) của Hun Sen, xem ra đất nước đã có được thời cơ hứa hẹn để tạo ra một sự khởi đầu mới với một nhà lãnh đạo có uy thế lớn. Nhưng họ không đủ hai phần ba số phiếu cần thiết để thành lập chính phủ, buộc Hun Sen phải đi đến một chính phủ liên hiệp. Khi tranh cãi về bầu cử vẫn đang diễn ra và tình trạng “vô chính phủ” vẫn kéo dài, đối với Hun Sen, ông có thể đoán trước được sự thắng lợi sẽ có hiệu lực. Ông bắt đầu suy nghĩ và vạch ra kế hoạch giống như một thủ tướng, thậm chí ngay cả trước khi ông được chính thức nhậm chức. Ông đã cam kết tạo ra một “chính phủ kinh tế” để ổn định tiền tệ, kiểm soát lạm phát và giảm thâm hụt ngân sách.
Suốt giữa thập niên 1990, Hun Sen đã triển khai một chiến lược mới, lúc ấy gây ra nhiều bàn cãi để ly gián Khơme Đỏ bằng cách khuyến khích những lãnh đạo hàng đầu của họ rời bỏ hàng ngũ chạy sang phía chính phủ. Từ số quân 50.000 lính chiến đấu vào lúc cao điểm của phe du kích Khơme Đỏ, quân số Khơme Đỏ giảm dần xuống 4.000 quân vào năm 1993 và chỉ còn khoảng 1.000 quân năm 1997. Hun Sen đã khuấy động tình trạng tan rã của họ bằng cách đồng ý ân xá cho Ieng Sary, do đó đã chia rẽ họ thành các phe phái nhỏ hơn mà họ đã tìm kiếm các sự thương lượng cũng chỉ để thoát khỏi sự trừng phạt. Khieu Samphan và Nuon Chea chịu quy hàng Chính phủ Campuchia vào tháng 12-1998.
Người cựu du kích ấy cuối cùng đã được hợp pháp hóa sau khi thắng cử, ông nhìn tương lai bằng màu hồng tươi đẹp hơn. Hun Sen đã được mời tham dự hội nghị cấp cao Asean ở Hà Nội tháng 12-1998 như một vị khách mời và ông đã khai thác cơ hội ấy triệt để nhất. Bằng một bài diễn văn thật tinh tế, Hun Sen đã kêu gọi cho đất nước ông được gia nhập nhóm các nước trong khu vực, bằng cách phác họa một bức tranh đầy hứa hẹn tốt đẹp về quốc gia ông với nhiều thính giả có vẻ còn hoài nghi.
Bốn tháng sau đó, giấc mơ lớn nhất của Hun Sen đã trở thành hiện thực đúng như ông mong muốn: Campuchia gia nhập Asean ngày 30-4-1999 ở Hà Nội. Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Campuchia Hor Nam Hong và chín bộ trưởng ngoại giao Asean khác đã ký một bản tuyên bố chính thức kết nạp Campuchia. Và điều quan trọng nữa là Campuchia có thể lấy lại được chiếc ghế của họ tại Liên Hiệp Quốc - một chỗ còn để trống từ tháng 7-1997 khi xảy ra binh biến ở Phnom Penh. Đối với Hun Sen, đó là một thắng lợi cơ bản sau cuộc tìm kiếm tư cách chính trị hợp pháp kéo dài mà lắm lúc đã cảm thấy thất vọng.
Giấc mơ hòa bình và thịnh vượng
Song nhiều nước phương Tây tỏ ra không khoan dung với Hun Sen. Họ muốn ông trở thành người theo chế độ dân chủ ôn hòa. Hun Sen không nhịn được kiểu lên mặt dạy đời của một số nước phương Tây. Ông biết chuyện gán ghép một chế độ theo kiểu Mỹ ở một nước châu Á đang hết sức bất ổn, bên cạnh bờ vực của tình trạng hỗn loạn, nơi mà cuộc nội chiến vẫn còn bốc cháy âm ỉ như Campuchia sẽ là một điều sai lầm. Điều đó không thể áp dụng ở Campuchia. Hun Sen đã chấp nhận thử thách. Ông nói: “Tôi muốn trở thành một nhân vật có thế lực và làm được điều gì đó cho đất nước tôi”.
Những lời nói đó là tính cách tiêu biểu cho dòng dõi tộc trưởng. Nhưng Hun Sen không phải là nhân vật có thế lực từ dòng dõi tộc trưởng tiêu biểu. Ông muốn quyền lực, thậm chí đã khao khát điều đó giống như bất cứ chính trị gia nào khác. Ông đã hằng ngày hô hào đến kiệt sức, nói chuyện với đông đảo người dân ở các tỉnh mà họ còn mập mờ chưa hiểu rõ cho tới khi mất cả giọng. Ông đã cố tranh thủ sự ủng hộ của cử tri bằng những lời hứa hẹn và thật sự đem lại cho họ một số những điều ấy, xây dựng trường học, đường sá và các kênh mương tưới tiêu ở khắp nước. Ông đã trở lại với những người đã bỏ phiếu cho ông và mang lại những thứ họ cần - trường học, hệ thống kênh mương thủy lợi. Ông chuyện trò với họ, hút chung một điếu thuốc và họ đã đáp lại tình cảm của ông.
Một lần trước đây người dân Campuchia đã liều lĩnh đặt tương lai của họ vào bàn tay của một người đã giải thoát họ khỏi Khơme Đỏ. Thêm một lần nữa, các kết quả của cuộc bầu cử năm 1998 cho thấy dân chúng sẵn sàng liều thêm một lần nữa: đặt ông lên làm nhà lãnh đạo tương lai của họ. Đó chính là cơ hội mà ông đã chờ đợi. Dân chúng Campuchia đang đặt ra các câu hỏi sâu sắc: Tương lai Campuchia dưới trào Hun Sen sẽ như thế nào? Ông có thể cải tổ lại chính phủ để chấm dứt tham nhũng và làn sóng bạo lực dâng cao không? Với thắng lợi trong cuộc bầu cử tiếp theo vào năm 2003, một lần nữa người dân đã đặt niềm tin vào ông.
Vào giữa năm 1999, ông đã cảnh báo với các đảng viên của mình là hãy dẹp bỏ hành động tham nhũng và hành vi thiếu đạo lý. Tại một đại hội đảng được giữ kín gồm 200 đại biểu, Hun Sen nói: “Nếu bất cứ viên chức nào phạm phải hành vi sai trái, họ sẽ bị thay thế, nếu không sẽ bị sa thải”. Chiến lược toàn diện của ông xoay quanh sự ăn khớp của ba yếu tố - sự ổn định chính trị, nguồn viện trợ và sự đầu tư nước ngoài. Với các nguồn viện trợ lớn cho Campuchia, điều đó xem ra quốc gia của ông sẽ nhận được hàng tỉ đôla tài trợ cần thiết để xây dựng đường sá, cầu cống và phi trường. Với sự ổn định chính trị và cơ sở hạ tầng vật chất thích đáng, vấn đề chỉ còn là thời gian trước khi nguồn vốn đầu tư của các công ty tuôn vào để tạo ra việc làm và đưa người dân Campuchia đến gần hơn với giấc mơ hòa bình và thịnh vượng.
Có lần Hun Sen đã nói với chúng tôi: “Tôi muốn xây dựng nền kinh tế của chúng tôi giống như các nhân vật xuất chúng khác ở Đông Nam Á đã làm”. Ông muốn biến Campuchia thành một con hổ kinh tế châu Á khác. Nhân dân Campuchia còn tạo cho ông thêm cơ hội để thực hiện lời hứa của mình.
HARISH & JULIE MEHTA
LÊ MINH CẨN dịch