4vn.eu - Xem bài viết đơn

#18 08-09-2009, 10:45 PM

Trong Tiếu ngạo giang hồ, Nhậm Ngã Hành thoát khỏi địa lao ở Tây Hồ để bắt đầu chuyện phục hưng, tại sao Chung Trấn lại nói Nhậm phục hưng cơ nghiệp ở Đông Sơn? Địa danh Đông Sơn ở đâu?

Trích:

Hỏi: Tôi đang đọc bộ “Tiếu ngạo giang hồ” qua bản dịch của Hàn Giang Nhạn xuất bản ở miền Nam trước năm 1975. Trong hồi 132 của cuốn 8, Lệnh Hồ Xung giả làm Ngô Thiên Đức đánh bại phái Tung Sơn để cứu Định Tính sư thái; bọn Tung Sơn tưởng lầm Lệnh Hồ Xung là Nhậm Ngã Hành cải trang nên có đoạn như sau:

“Chung Trấn chấp tay nói:

Các hạ phục hưng cơ nghiệp ở Đông Sơn. Chung mỗ tự biết mình không địch nổi, vậy hãy xin tạm biệt, sau này có ngày tái ngộ”.

Trong truyện thì Nhậm Ngã Hành ra khỏi địa lao ở dưới đáy Tây Hồ để bắt đầu chuyện phục hưng cơ nghiệp, thì làm sao lại là Đông Sơn được? Do đâu mà có Đông Sơn ở đây? Đông Sơn là địa danh ở đâu? Xin cho biết thêm về Đông Sơn. (Ông Phan Tần, Bình Quới, TPHCM)

Trả lời: Chúng tôi đã thử đối chiếu với nguyên tác (tập 30, trong bộ bốn cuốn 28-31) thì thấy viết là “Các hạ trùng lâm giang hồ. Chung mỗ tự tri bất thị đối thủ, tựu thử biệt quá”. Nghĩa các câu này đại khái cũng giống câu ông trích dẫn, song đúng là chỉ có chuyện “trùng lâm giang hồ”, nghĩa là “quay trở lại giang hồ” hoặc “tái xuất giang hồ” chứ hoàn toàn không có liên quan gì đến hai chữ “Đông Sơn”.

Tại Việt Nam, đối với các tác phẩm của Kim Dung thì Hàn Giang Nhạn [1] được xem là dịch giả tài hoa nhất từ trước đến nay. Điều đó chúng tôi tin rằng bất kỳ ai đọc Kim Dung qua bản dịch của ông đều không thể phủ nhận. Song thuở sinh tiền, ông dịch tác phẩm “Tiếu ngạo giang hồ” theo bản Minh báo, là dạng nhật báo được gởi từng ngày từ Hồng Kông sang Sài Gòn, nên nội dung có khác với bản hiệu đính sau này của Kim Dung.

Chúng tôi không có được bản gốc của Minh báo nên chỉ đoán là có thể trong nguyên tác cũ trong Minh báo có thành ngữ “Đông Sơn tái khởi” hoặc “Đông Sơn phục khởi”, do đó mới có câu văn dịch ở trên.

Tây Hồ là địa danh ở tỉnh Hàng Châu và Đông Sơn là địa danh ở tỉnh Triết Giang, dĩ nhiên không có liên quan gì với nhau về mặt địa lý. Song hai chữ Đông Sơn lại gắn liền với một điển cố văn học Trung Quốc.

Đời Đông Tấn, Tạ An từ quan về ẩn ở Đông Sơn, triều đình nhiều lần mời ra nhậm chức song ông đều từ chối. Ông là danh sĩ bậc nhất của Trung Nguyên lại nổi tiếng phong lưu nên được nhiều người đương thời hâm mộ. Do đó, người đời sau thường dùng điển cố Đông Sơn để chỉ nơi ẩn cư hoặc việc ẩn cư của các bậc danh sĩ.

Thơ Vương Duy có câu:

Ngô đệ Đông Sơn thời
Tâm thượng nhất hà viễn.

(Tạm dịch: Em ta khi về ở ẩn, tấc lòng vời vợi mênh mông).

Lý Bạch cũng có bài Ức Đông Sơn (Nhớ Đông Sơn) nổi tiếng như sau:

Ngã kim huề Tạ kỹ
Trường khiếu tuyệt nhân quần.
Dục báo Đông Sơn khách
Khai môn tảo bạch vân. [2]

(Tạm dịch:
Ta nay ôm kỹ nữ
Cười lớn, xa loài người
Muốn báo Đông Sơn khách
Mở cửa quét mây trôi)

Thơ Nguyễn Trãi trong bài Mạn Thành – Kỳ III có câu:

Dữ thế tiệm sơ đầu hướng bạch
Đông Sơn nhật nhật phú qui dư. [3]

(Tạm dịch:
Dần cách xa dời, đầu chớm bạc
Ngày ngày nuôi mộng hướng Đông Sơn).

Về sau Tạ An lại xuất chính, làm quan đến chức Tư đồ. Do đó, thành ngữ “Đông Sơn tái khởi” hoặc “Đông Sơn phục khởi” được dùng như một điển cố văn học để chỉ những người thất thế mà trùng hưng được thanh thế; hoặc nói theo ngôn ngữ hiện nay thì đó là chuyện quay trở lại vũ đài chính trị và tạo dựng sự nghiệp.

Thành ngữ này áp dụng trong trường hợp ông vừa trình bày là hoàn toàn đúng, vì Nhậm Ngã Hành thoát khỏi địa lao để đoạt lại ngôi vị giáo chủ Triêu Dương thần giáo từ tay Đông Phương Bất Bại. Có thể khi biên tập lại, ông Kim Dung thấy thành ngữ “Đông Sơn tái khởi” hoặc “Đông Sơn phục khởi” nặng nề điển cố, khó hiểu nên trong bản hiệu đính, ông sửa lại thành: “Các hạ trùng lâm giang hồ” để tác phẩm có thể tiếp cận với đại đa số độc giả Trung Quốc vùng lục địa.

Người Trung Quốc lục địa hiện nay cũng hiểu biết rất hời hợt về các điển cố văn học cổ của họ, do hậu quả khốc liệt của những cuộc “Đại cách mạng văn hoá”. Như nhà văn nổi tiếng Trung Quốc là Vương Sóc cũng thú nhận không hề biết Lão Tử là ai (một điều khó lòng tưởng tượng nổi đối với một người đọc sách bình thường tại Việt Nam). Từ đó, ông có thể suy ra vì sao Kim Dung bỏ điển cố này khi hiệu đính tác phẩm của mình.

Nếu thành ngữ “Đông Sơn tái khởi” hoặc “Đông Sơn phục khởi” có trong bản Minh báo, theo như phỏng đoán của chúng tôi, thì rõ ràng câu văn dịch của dịch giả Hàn Giang Nhạn đã có chút nhầm lẫn, vì theo tinh thần trong thành ngữ đó thì chuyện trùng hưng sự nghiệp không hề dính dáng gì đến địa phận Đông Sơn, mà đó chỉ là địa danh mang tính điển cố. Đây chỉ là một sơ sót nhỏ do dịch vội vã theo dạng báo ngày; bản dịch “Tiếu ngạo giang hồ” của dịch giả Hàn Giang Nhạn, cũng như những bản dịch khác của ông, đều là những bản dịch gần như toàn bích.

(KTNN số 641, ngày 01.06.2008)

Chú thích của Goldfish:
[1] Hàn Giang Nhạn tên thật là Bùi Xuân Trang (1909-1979). Hai bút danh khác là Thứ Lang và Vô Danh Khách.
[2] Diệp luyến hoa dịch:
Nay mang nàng Tạ kỹ,
Thở dài lánh người đời.
Báo khách Đông Sơn nọ,
Mở cửa quét mây mù
[3] Lê Cao Phan dịch:
Vừa lánh xa đời đầu đã bạc
Đông Sơn chốn ẩn muốn về ư?
Nhân đây xin được nói thêm là tác giả Liêu Hân vắng mặt trên KTNN số 639 và số 640, nay “tái xuất giang hồ” trên mục CĐCT - KTNN số 641 này.