4vn.eu - Xem bài viết đơn

#27 08-09-2009, 11:03 PM

Ch’eng Yich’uan là ai? Nguyên văn chữ Hán lời bàn của người này về sách Luận Ngữ? Sách này có gì đặc biệt không mà sao được quan tâm nhiều như thế?

Trích:

Hỏi: Cháu đọc cuốn Sống đẹp của Lâm Ngữ Đường do cố học giả Nguyễn Hiến Lê dịch (Nxb Tao Đàn, 1965), trong phần bàn về “Nghệ thuật đọc sách” thấy có đoạn:

“Một nhà nho đời Tống bàn về bộ Luận Ngữ bảo: Có người đọc xong không có sở đắc gì cả; có người đọc xong chỉ thích vài ba hàng, có người thích bất giác khoa tay chân múa tay lên”. (tr.270-271)

Bác Nguyễn Hiến Lê ghi chú: “Trong bản tiếng Pháp, ghi tên nhà nho đó là Ch’eng Yich’uan. Trong bản tiếng Hán không ghi. Chúng tôi không đoán được Ch’eng Yich’uan là ai”.

Nhờ bào KTNN cho biết nhà nho Ch’eng Yich’uan đó là ai? Xin cho biết thêm về ông ta và nguyên văn chữ Hán của câu nói được trích dẫn. Sách Luận Ngữ có gì đặc biệt không mà sao lại được quan tâm nhiều như thế? (Em T.A.H – anh_huy_tran _XX_XX@...)

Trả lời: Đây là một danh nho lỗi lạc của Trung Quốc sống vào thời Tống, tên là Trình Di 程頣 (1033-1107), hiệu Y Xuyên 伊川 , tiếng Hán phiên âm là Chéng Yìchuàn. Ông cùng người anh là Trình Hạo (1032-1085) và các danh nho khác như Trương Hoành Cừ (1020-1076), Chu Đôn Di (1017-1073), tạo nên một phong trào lý học đời Tống.

Trình Di đánh giá rất cao quyển Luận Ngữ, và xem hai quyển Luận Ngữ và Mạnh Tử là nồng cốt cho sự học vấn. Ông cho rằng khi đã học được hai bộ sách này rồi thì dẫu không đọc được Ngũ Kinh (tức kinh Thi, kinh Thư, kinh Dịch, kinh Lễ và kinh Xuân Thu) thì cũng thông hiểu được cái đạo của thánh hiền. Em có thể tìm đọc bộ Nho giáo của Trần Trọng Kim để tìm hiểu thêm về vị danh nho này.

Sau khi Trình Y Xuyên qua đời, cái học của ông truyền đến Chu Hy và được nhà nước phong kiến Trung Quốc cho là cái học chính thống của Nho giáo. Ở nước ta, nhà lý học và nhà thơ lỗi lạc Nguyễn Bỉnh Khiêm được vua Mạc phong tước Trình tuyên hầu, rồi gia phong Trình quốc công, ngụ ý đề cao ông có công khơi nguồn lý học chính thống của Nho giáo, giống như Trình Y Xuyên, Trình Minh Đạo (1) ở Trung Quốc. Người đời sau gọi nhà thơ Nguyễn Bỉnh Khiêm là Trạng Trình là vì vậy (2).

Trình Y Xuyên có ba câu nói nổi tiếng bàn về cách đọc Luận Ngữ, ca ngợi cái sở đắc khi đọc sách này. Các nhà nho xưa rất thích, xem đó như là chuẩn mực để đọc Tứ thư và sách thánh hiền nói chung. Câu mà tác giả Lâm Ngữ Đường trích dẫn trong tác phẩm Sống Đẹp ở trên là một trong ba câu đó: Ba câu đó như vầy:

1. Độc “Luận Ngữ”, hữu độc liễu toàn nhiên vô sự giả; hữu độc liễu hậu, kỳ trung đắc nhất lưỡng cú hỷ giả; hữu độc liễu hậu tri hiếu chi giả; hữu độc liễu hậu trực hữu bất tri thủ chi vũ chi túc chi đạo chi giả.

讀 “ 論語 ” , 有讀了全然無事者 ; 有讀了後 , 其中得一兩句喜者 ; 有讀了後知好之者 ; 有讀了後直有不知手之舞之足之蹈之者 .

(Tạm dịch: Đọc sách Luận Ngữ, có người đọc xong mà hoàn toàn chẳng cảm nhận được gì cả, có người đọc xong chỉ thấy thích một vài câu, có người đọc xong thích thú đến độ khoa chân múa tay mà không hề hay biết).

2. Kim nhân bất hội độc thư. Như độc Luận Ngữ, vị độc thời thị thử đẳng nhân, độc liễu hậu hữu chỉ thị thử đẳng nhân, tiện thị bất tằng độc.

今人不會讀書 . 如讀論語 , 未讀時是此等人 . 讀了後又只是此等人 , 便是不曾讀 .

(Tạm dịch: Người đời nay không biết đọc sách. Như đọc Luận Ngữ, khi chưa đọc vẫn là con người ấy, khi đọc xong mà cũng vẫn là con người ấy thì xem như chưa từng đọc vậy).

3. Di tự thập thất bát độc Luận Ngữ; đương thời dĩ hiểu văn ý, đọc chi dũ cửu, đãn giác khí vị thâm trường.

頣自十七八讀論語 ; 當時已曉文意 . 讀之愈久 , 但覺意味深長 .

(Tạm dịch: Di tôi khi lên tám lên mười đọc Luận Ngữ, lúc đó đã hiểu ý nghĩa trong lời văn, song càng đọc lâu càng thấy ý vị sâu xa).

Luận Ngữ là sách sưu tập lại những lời dạy và ghi chép một phần hành trạng của đức Khổng Tử cùng những lời nói của người đương thời. Sách Luận Ngữ gồm 20 thiên không có quan hệ gì với nhau, và tên các thiên cũng không có nghĩa. Cách đặt tên thiên đều lấy hai chữ đầu mỗi thiên mà đặt tên, giống như cách đặt tên các thiên thuộc Tạp thiên và Nội thiên trong Nam hoa kinh của Trang Tử.

Dù bị các nhà nho thời Hán thay đổi một phần nội dung để phục vụ cho hệ tư tưởng phong kiến, sách Luận Ngữ vẫn là tác phẩm phản ánh khá trung thực về tư tưởng và chân dung của đức Khổng Tử. Em có thể tìm đọc tác phẩm Cửa Khổng của cố giáo sư Kim Định để tìm hiểu thêm về tác phẩm kinh điển này. Cuốn Cửa Khổng có sẳn trên mạng internet (3).

(KTNN số 648, ngày 10.08.2008)

----------------------
Chú thích của Goldfish:

(1) Trình Minh Đạo tức Trình Hạo.
(2) Và cũng vì Nguyễn Bỉnh Khiêm đã đậu Trạng Nguyên.
(3) Tải ebook Cửa Khổng tại đây