Dịch theo nguyên bản tiếng Anh " Kane and Abel
Nhà xuất bản Fawcett Crest , New York 1985
Ngày 18 tháng 4, 1906
Slonim, Ba-lan
Chỉ sau khi đã chết rồi. Cô ta mới không kêu hét nữa. Và cũng vào chính lúc đó đứa bé mới bắt đầu gào khóc.
Chú nhỏ đang đi săn thỏ trong rừng gần đó nghe thấy lạ nhưng không phân biệt được đó là tiếng hét cuối cùng của người đàn bà hay tiếng khóc đầụ tiên của đứa bé. Đột nhiên chú quay người lại, cảm thấy có chuyện gì nguy hiểm, đôi mắt chú dò tìm xem có con thú nào bị đau. Chú chưa bao giờ nghe một con thú nào kêu lên như vậy. Chú cẩn thận đi từng bước đến gần nơi phát ra tiếng kêu. Lúc này tiếng kêu đã thành rên rỉ nhưng vẫn không giống với tiếng của bất cứ con thú nào chú được biết. Chú chỉ mong con thú này nhỏ để chú đủ sức giết được và để có cái gì mới thay cho món thịt thỏ bữa tối. Chú thợ săn nhỏ rón rén ra phía bờ sông, nơi có tiếng kêu lạ vẳng đến. Chú nấp sau từng gốc cây để có chỗ dựa nếu xảy ra chuyện gì. Chú nhở lời bố dặn là chớ bao giờ đứng ra ngoài chỗ trống. Ra đến bìa rừng, chú đã có thể nhìn rõ cả một khoảng thung lũng kéo dài xuống đến sông, và lúc này chú mới nhận ra tiếng kêu quái lạ ấy không phải phát ra từ một con thú bình thường. Chú bò dần về phía có tiếng rên.
Đến đây, chú đã hoàn toàn ra chỗ trống. Bỗng chú trông thấy người đàn bà nằm đó, áo váy vén lên ngang ngực còn hai chân thì giang rộng. Chú chưa hề thấy người đàn bà nào như thế bao giờ. Chú chạy vội đến bên cạnh, nhìn xuống bụng người đàn bà và chú hoảng sợ. Giữa hai chân người đàn bà có một vật nhỏ đỏ hỏn và ướt đẫm, dính vào người bằng một cái gì đó như sợi dây thừng. Chú bé thợ săn bỏ mấy con thỏ mới lột da xuống rồi quỳ vào bên cạnh vật nhỏ bé ấy.
Chú ngỡ ngàng nhìn một lúc rồi lại quay ra nhìn người đàn bà. Chú chưa biết mình phải làm thế nào. Thân thể người đàn bà đã tái xanh vì rét lạnh. CÔ ta chỉ ngoài hai mươi nhưng khuôn mặt đã già cỗi khiến chú bé tưởng cô đã đến tuổi trung niên. Chú biết là cô ta đã chết rồi. Chú bỗng nhấc cái cơ thể nhỏ bé lên. Chú cũng không biết tại sao mình làm như vậy. CÓ lẽ vì chú thấy đứa bé đưa mấy ngón tay nhỏ xíu lên cào vào bộ mặt nhăn nhúm của nó nên chú sợ chăng.
Nhấc lên rồi chú mới biết là giữa người mẹ với đứa con vẫn còn dính vào nhau bằng một sợi dây nhầy nhụa.
Trước đó ít ngày chú đã được xem một con cừu đẻ. Bây giờ chú cố nhớ lại. Chú biết người chăn cừu đã làm như thế nào, nhưng chú không biết là với một đứa bé thì có thể làm như vậy được không? Đứa bé đã thôi không rên rỉ nữa. Chú cảm thấy mình phải gấp rút quyết định. Chú rút con dao ra, con dao chú vừa dùng để lột da thỏ, lau vào tay áo rồi, ngập ngừng một chút, chú cắt đứt sợi dây Ở chỗ gần bụng đứa bé. Máu tuôn ra Ở hai đầu dây. Chú thử nhớ lại xem người chăn cừu đã làm như thế nào. ông ta thắt một cái nút để máu khỏi chảy. à, đúng thế rồi. Chú bứt một cọng cỏ dài Ở dưới đất và thắt vội vào đầu dây rồi bế đứa bé lên. Chú từ từ đứng dậy và bỏ lại đó ba con thỏ với người đàn bà đã chết. Trước lúc đi, chú khép hai chân lại cho người mẹ và kéo chiếc váy xuống đến đầu gối. Chú chỉ biết làm như vậy được thôi.
- ôi lạy Chúa! - Mỗi khi làm điều gì hoặc rất tốt hặc rất xấu, chú vẫn thường thốt lên như vậy. Trong trường hơp này, chú chưa thể biết là xấu tốt như thế nào.
Chú bé thợ săn cứ thế chạy vội về nhà. Chú biết là mẹ chú chỉ chờ chú mang thỏ về là sửa soạn bữa ăn tối Bà mẹ sẽ hỏi hôm nay chú săn được mấy con. Nhà có những tám miệng ăn, phải có ít nhất là ba con thỏ mới đủ. Đôi khi chú kiếm được con vịt hoặc con ngỗng, có lúc được cả một con chim trĩ bay lạc từ trong trại của Nam Tước ra đây. BỐ chú làm ở trang trại ấy.
Nhưng hôm nay chú lại bắt được một con thú khác. Về đến cửa nhà, chú không dám rời tay khỏi đứa bé chú đang bế, chú lấy chân đá vào cửa để mẹ nghe thấy và ra mở. Chú lặng lẽ giơ đứa bé lên cho mẹ xem. Người mẹ không đón ngay đứa bé mà còn đưa tay lên ngực và nhìn nó một lát.
- Ôi, lạy Chúa! - người mẹ nói và làm dấu thánh giá. Chú ngước nhìn mẹ xem bà vui hay buồn. Nhưng đôi mắt người mẹ cúi xuống nhìn một cách rất hiền dịu chú chưa từng thấy. Chú biết ngay rằng điều mình làm là tốt.
- Em bé, hả mẹ?
- Con trai, - mẹ chú gật đầu khẽ nói. - Con tìm thấy ở đâu thế ?
- Ở gần bờ sông, mẹ ạ, - chú đáp.
Còn mẹ đứa bé đâu?
- Chết rồi.
Người mẹ làm dấu thánh giá.
- Con mau chạy đi nói với bố. Bố sẽ tìm bà Urszula Wojnak trên trại. Rồi con phải dẫn cả hai người đến chỗ có người mẹ của đứa bé này. Sau đó mọi người về đây ngay nhé.
Chú thợ săn nhỏ trao đứa bé cho mẹ. Chú mừng thầm trong bụng là mình đã không bỏ mặc đứa bé. Trao được cho mẹ rồi, chú lau hai tay vào quần và chạy đi tìm bố.
Người mẹ lấy vai đẩy cửa vào trong và gọi đứa con gái lớn ra đặt nồi nước lên bếp lò. Rồi bà ngồi xuống một chiếc ghế gỗ, cởi khuy áo và ấn đầu vú vào cái miệng lthăn nhúm của đứa bé. Thế là Sophia, đứa con gái mới được sáu tháng, tối nay sẽ phải nhịn không còn sữa ăn nữa.
Người mẹ lấy làm lo buồn. - Nhưng sao lại thế nhỉ? - Người mẹ bỗng thốt lên và kéo chiếc khăn choàng lên cánh tay mình cùng với đứa bé. - ôi, chú bé tội nghiệp này, để đến sáng mai thì chú cũng chết mất thôi.
Lúc bà đỡ già Urszula Wojnak tắm rửa và thắt lại rốn cho đứa bé thì người mẹ không nhắc lại những ý nghĩ vừa rồi nữa. Còn ông chồng chỉ đứng lặng yên mà nhìn.
- Có khách vào nhà tức là có Chúa vào nhà, - người mẹ chợt nhắc đến một câu tục ngữ Ba lan.
ông chồng nhổ toẹt một cái.
- Đồ chết dịch ở đâu. Nhà này còn thiếu gì trẻ con nữa chứ?
Người mẹ làm như không nghe thấy ông ta nói gì, ehỉ đưa tay vuốt mấy sợi tóc đen trên đầu đứa bé.
- Ta đặt tên nó là gì nhỉ? - Người đàn bà nói và ngước mắt nhìn chồng.
- Ai mà biết được? Cứ để cho nó chết mà không có tên tuổi gì hết là xong. - ông nhún vai.
Bác sĩ nắm lấy cổ chân đứa bé mới đẻ nhấc cao lên và phát cho nó một cái vào đít Đứa bé bật khóc. Ở Boston, bang Massachusetts, có một bệnh viện chuyên phục vụ cho những ai mắc các chứng bệnh của người giàu có, và vào một số trường hơp đặc biệt nào đó bệnh viện cũng kiêm cả việc đỡ đẻ cho những trẻ sơ sinh giàu có được ra đời. Ở bệnh viện đa khoa Massachusetts này, các bà mẹ không phải kêu hét và cũng không phải mặc quần áo bình thường khi sinh đẻ Lệ là như thế rồi.
Một người đàn ông trẻ tuổi đi đi ìại lại bên ngoài phòng đẻ. Bên trong có hai bác sĩ khoa nhi cùng với một bác sĩ riêng của gia đình làm nhiệm vụ. Người cha này không dám để xảy ra chuyện gì cho đứa con đầu lòng của mình. Hai bác sĩ khoa nhi sẽ được trả một món tiền lớn với mỗi một việc là đứng đó để chứng kiến chuyện sinh đẻ thôi. Một trong hai bác sĩ
ấy đã mặc sẵn bộ lễ phục bên dưới chiếc áo choàng trắng của bệnh viện, để hễ xong Ở đây ra là ông đi dự tiệc Ở đâu đó ông ta không thể nào vắng mặt trong ca sinh đẻ đặc biệt này được. Trước đó, cả ba bác sĩ đâ rút thăm với nhau xem ai trong số họ sẽ trực tiếp
đỡ đẻ Cuối cùng, người rút trúng là bác sĩ đa khoa MacKenzie. Người cha vừa đi lại ngoài hành lang vừa nghĩ xem sẽ đặt cái tên gì cho hay và gặp nhiều may mắn. Thực ra, anh cũng không lo đến chuyện ấy lắm.
Sáng hôm đó, Roberts đã chở Anne, vợ anh, đến bệnh viện bằng cỗ xe ngựa hai bánh. VỢ anh đã tính đến hôm đó là ngày thứ hai mươi tám của tháng thứ chín rồi. CÔ ta bắt đầu đau đẻ ngay từ sau lúc ăn sáng, nhưng người ta bảo anh là nếu có đẻ cũng phải đến chiều sau giờ ngân hàng anh đóng cửa. Anh là một người rất có kỷ luật, không muốn việc vợ mình đẻ ảnh hưởng gì đến giờ giấc của người khác. Anh vẫn cử đi đi lại lại trong hành lang như vậy. Mấy cô y tá và bác sĩ trẻ tất tả ra vào đều biết anh đang có mặt Ở đây. Đi qua gần chỗ anh, họ thì thầm với nhau nhưng ra xa họ lại nói bình thường. Anh không để ý chuyện đó, vì đã quen với mọi người vẫn đối xử với mình như vậy Phần lớn những người Ở đây chưa gặp anh bao giờ nhưng mọi người đều biết anh là ai. Nếu đứa bé sinh ra hôm nay là con trai, có lẽ anh sẽ xây tặng cho bệnh viện một khu nhi mới mà bệnh viện đang rất cần. Anh đã tặng họ một thư viện và một trường học rồi. Anh chàng sắp làm bố ấy giở tờ báo buổi chiều ra xem nhưng chẳng đọc chữ nào ra chữ nào. Anh bứt rứt, lo lắng. Chắc là họ (anh gọi mọi người là "họ" hết) chẳng bao giờ có thể hiểu được là anh dứt khoát phải có con trai, để một ngày kia nó sẽ thay anh làm thống đốc và chủ tịch ngân hàng. Anh lật mấy trang báo buổi chiều. Đội Tất ĐỎ Boston đấu
với đội Cao Nguyên New York. Xong trận này chắc họ sẽ khao to. Anh chợt nhớ đến mấy dòng chữ to Ở trang đầu bèn lật lại xem. Báo đưa tin một vụ động đất tệ hại nhất trong lịch sử nước Mỹ. San Francisco bị tàn phá ghê gớm. ít nhất có bốn trăm người chết. ôi, bao nhiêu là tang tóc. Anh bỗng thấy bực dọc trong người. Chuyện động đất làm mất cả ý nghĩa việc đứa con anh sắp ra đời. Đáng lẽ người ta phải nhớ rằng trong những ngày này còn có sự kiện gì khác nữa chứ. Anh chưa hề có lúc nào nghĩ rằng đứa bé có thể là con gái. Anh lật tờ báo sang trang tài chính và xem lại mục thị trường chứng khoán: chỉ số đã tụt xuống mấy điểm. Thế là vụ động đất chết tiệt kia đã làm giảm mất giá tn cổ phần của anh trong ngân hàng tới một trăm ngàn đô-la. Tuy nhiên, với tài sản riêng của anh hiện vẫn còn trên 16 triệu đô-la thì đến mấy vụ động đất như Ở California cũng chưa làm gì anh được.
Anh vẫn còn có thể hưởng tiền lãi suất, còn cả cái vốn 16 triệu kia vẫn sẽ nguyên đó để con trai anh sau này thừa kế. Anh tiếp tục đi lại trong hành lang và làm như vẫn đọc tờ báo buổi chiều.
ông bác sĩ khoa nhi đã mặc sẵn lễ phục khi nãy bước ra khỏi phòng đẻ để báo tin. ông ta cảm thấy
mình phải làm cái gì đó cho xứng với món tiền to sắp được lĩnh, và ông nghĩ mình cũng đang là người ăn mặc chỉnh tề nhất để thông báo tin này. Hai người đứng nhìn nhau một lúc. ông bác sĩ thấy hơi xúc động nhưng không muốn biểu lộ gì trước mặt người mới làm bố.
- Xin chúc mừng ông, ông đã có con trai, một chú bé nhỏ tí và rất xinh đẹp.
Người cha nghĩ bụng ông bác sĩ nói thế là dở quá, vì đứa nào mới sinh ra mà chả nhỏ tí? Nhưng cái tin con trai ông ta vừa nói đến giờ mới ngấm vào người anh. Suýt nữa anh bật lên nói tạ ơn Chúa. ông bác sĩ hỏi thêm một câu nữa để phá tan cái im lặng lúc đó.
ông đã định đặt tên cháu là gì chưa ?
Người cha trả lời ngay, không ngập ngừng:
- Cháu tên là William Lowell Kane.
Sau khi cả nhà đã hết nhộn nhịp với việc đứa bé mới về nhà này và mọi người đã đi ngủ từ lâu rồi, người mẹ vẫn còn thửc với đứa bé trong tay. Helena Koskiewicz là một người rất tin Ở cuộc sống. Bằng chứng là chị đã đẻ và nuôi được sáu đứa con. Trước đó chị đã để mất đi ba đứa từ lúc chúng còn nhỏ, nhưng chị cũng chưa để cho đứa nào chết một cách dễ dàng được. Chị chỉ mới ba mươi lăm tuổi nhưng biết là anh chồng Jasio của mình, trước đây vốn là một người rất khỏe mạnh, sẽ chẳng cho chị thêm đứa con trai con gái nào nữa. Bây giờ Chúa đã đem đứa bé này đến cho chị, chắc chắn là nó phải sống. Helena cũng là con người có đức tin rất đơn giản, và điều đó cũng phải
thôi, vì số phận chả bao giờ cho chị có được cuộc sống nào khác hơn cuộc sống đơn giản hiện nay. Người chị xanh xao gầy mòn, không phải do chị muốn như vậy mà do chị được ăn quá ít, lại làm lụng vất vả và không có tiền để dành. Chị chẳng bao giờ phàn nàn điều gì nhưng các nếp nhăn trên mặt khiến chị chẳng khác gì một người đã có cháu gọi bằng bà chứ không phải người mẹ Ở thế giới ngày nay. Đời chị chưa một lần nào được mặc quần áo mới. Helena bóp thật mạnh vào hai bên vú đến hãn đỏ cả lên. Mấy giọt sữa tuôn ra. Ở cái tuổi ba mươi lăm, tức là đã nửa đời người, ai nấy đều đã ít nhiều có kinh nghiệm thành thạo, và Helena chính là đang Ở thời kỳ như vậy.
- Chú nhỏ của mẹ nào, - chị khẽ nói với đứa bé và ấn đầu vú vào miệng nó đang chúm cong lên chờ sữa. Đôi mắt xanh của nó hé mở. Vài giọt mồ hôi lấm tấm trên mũi. Cuối cùng người mẹ cũng lăn ra ngủ từ lúc nào.
Jasio Koskiewicz, anh chồng lờ đờ chậm chạp có bộ ria mép rất rậm và cũng là thứ duy nhất để anh ta có thể tự khẳng định được mình trong cuộc sống đi làm thuê khồ sở này, chợt tỉnh dậy vào lúc năm giờ, thấy vợ với đứa bé kia còn đang ngủ trên chiếc ghế bao. Đêm đó anh ta cũng không chú ý đến việc không có mặt vợ trên giường. Anh ta đứng chăm chăm nhìn vào đứa bé không cha không mẹ. Anh cảm ơn Chúa vì ít ra đứa bé không còn kêu hét nữa. Hay là nó chết rồi? Jasio nghĩ bụng thôi mình chả nên dính đến cái của nợ này nữa. Cứ việc đi làm như thường, để mặc cho vợ anh lo chuyện sống chết của nó, còn anh thì tính làm sao có mặt Ở trang trại của Nam Tước từ sáng sớm là được. Anh tu mấy hớp sữa dê vào bụng rồi quệt miệng vào tay áo. Sau đó một tay cầm khoanh bánh và một tay vớ lấy chiếc bẫy anh ta lặng lẽ chuồn ra ngoài, bụng chỉ sợ người đàn bà thức dậy và bảo anh làm gì đó. Anh ta rảo bước về phía rừng, không muốn nghĩ gì đến đứa bé nữa và chỉ mong đây là lần cuối cùng anh ta trông thấy nó.
Florentyna, cô con gái lớn, là người thứ hai bước vào bếp. Chiếc đồng hồ cổ không biết đã được bao nhiêu năm vừa điểm sáu giờ sáng. NÓ chẳng qua chỉ để nhắc cho những ai trong nhà muốn biết giờ phải dậy hay phải đi ngủ mà thôi. Công việc hàng ngày của Florentyna chỉ có mỗi chuyện là chuẩn bị bữa ăn sáng, cụ thể là chia bọc sữa dê và miếng bánh mì đen ra cho đủ tám người trong gia đình cùng ăn. Việc chỉ có thế thôi nhưng nó đòi hỏi cô phải có cái khôn ngoan như của Solomon(l) mới làm nổi để không một ai có thể phàn nàn gì được ìà phần của người khác nhiều hơn phần mình.
Florentyna là một cô bé mảnh khảnh, xinh đẹp, ai mới trông thấy cũng quý mến ngay được. Chỉ tội một điều là đã hai năm nay cô bé vẫn chỉ có mỗi chiếc áo đề mặc. Nhưng cứ trông cô bé là người ta hiểu ngay tại sao trước đây anh chàng Jasio đã say mê mẹ cô đến thế. Florentyna có mớ tóc vàng óng mượt và đôi mắt màu hạt dẻ long lanh, bất chấp tuổi nhỏ và ăn uống thiếu thốn.
CÔ rón rén bước đến bên ghế chao nhìn mẹ và đứa bé. Florentyna đã thích đứa bé ngay từ lúc đầu. Đã
tám tuổi rồi nhưng cô bé chưa bao giờ được có một con búp bê. Thực ra cô bé mới chỉ thấy búp bê có một lần khi gia đình được mời đến dự tiệc Giáng Sinh Ở lâu đài của Nam Tước. CÔ bé chỉ trông thấy thôi chứ chưa được sờ vào búp bê. Bây giờ cô rất muốn được bế đứa bé này trong tay mình. CÔ cúi xuống gỡ đứa bé ra khỏi tay mẹ, nhìn vào đôi mắt xanh nhỏ tí của nó và khẽ ru trong miệng. Đang Ở chỗ ấm của vú mẹ sang
đôi tay lạnh của cô, đứa bé tỏ ra khó chịu. NÓ bỗng khóc vang lên làm người mẹ bừng tỉnh dậy. Chị lấy
làm ân hận mình đã ngủ lúc nào không biết.
- ôi lạy Chúa, nó hãy còn sống, - chị nói với Florentyna.
- Con sửa soạn ăn sáng cho các em, để mẹ cho nó bú nữa.
Fìorentyna miễn cưỡng đưa trả đứa bé lại cho mẹ và nhìn mẹ lại cố vắt sữa ra nữa. CÔ bé đứng đó mê
mẩn cả người.
- Mau lên con, Florcia, - mẹ cô giục - Phải cho cả nhà ăn nữa chứ. Florentyna đành bỏ ra ngoài. Các em cô mới ngủ dậy đã từ trên gác kho bước xuống chào mẹ và nhìn đứa bé bằng những con mắt kinh ngạc. Chúng chỉ biết là đứa bé này không phải từ trong bụng mẹ mà ra. Florentyna mải mê với đứa bé nên sáng nay bỏ cả ăn sáng. Bọn em cô chia luôn phần của cô ra ăn còn để lại phần của mẹ trên bàn. Cả nhà bận rộn với công việc của mình nên không một ai để ý rằng từ lúc có đứa bé về nhà đến giờ, người mẹ chưa hề ăn tí gì vào bụng.
Helena Koskiewicz hài lòng thấy các con mình đã sớm học được cách tự lo lấy thân mình. Chúng có thể cho gia súc ăn, vắt sữa dê sữa bò và chăm sóc rau cỏ ngoài vườn mà không cần phải chờ chị sai bảo hay giúp đỡ Buổi tối, lúc Jasio về nhà, chị mới nhớ ra là mình chưa sửa soạn bữa tối cho chồng. Nhưng ngay sau đó chị biết là Florentyna đã bắt đầu làm món thịt thỏ mà chú em thợ săn Franck đem về cho chị. Florentyna lấy làm tự hào được phụ trách bữa ăn tối, một công việc mà chỉ khi nào mẹ ốm đau mới giao cho cô và Helena Koskiewicz thì họa hoằn lắm mới để cho
con gái phải làm như vậy. Chú bé thợ săn mang về được bốn con thỏ, bố mang về được sáu cây nấm với ba củ khoai, tối nay câ nhà sẽ được ăn tiệc thực sự. ăn tối xong rồi, Jasio Koskiewicz ngồi xuống ghế bên lò sưởi và bây giờ mới được dịp nhìn kỹ đứa bé. Nâng đầu đứa bé lên bằng mấy ngón tay, anh ta quan sát khắp người đứa bé với con mắt của một người đi săn thú. Khuôn mặt nhăn nhúm của nó chỉ có mỗi đôi mắt xanh nhỏ tí và chưa biết nhìn là đẹp hơn cả. Anh ta nhìn tiếp xuống thân hình mỏng mảnh của nó và chợt chú ý ngay đến một cái gì đó. Anh ta bỗng nhăn mặt và gại gại ngón tay cái vào ngực đứa bé. Em đã thấy cái này chưa, Helena? - anh ta nói và giơ sườn đứa bé ra. - Cái thằng khốn này hóa ra chỉ có một bên vú thôi!
- Chị vợ cũng lấy làm lạ bèn tự mình gại ngón tay vào ngực nó xem sao. Chị tưởng làm như thế thì một bêøn vú nữa sẽ xuất hiện. Chồng chị nói đúng: đứa bé chỉ có một đầu vú nhỏ tí bên trái, còn cả nửa ngực bên phải thì phẳng lì và không có một dấu vết gì khác.
Đầu óc mê tín của người đàn bà bỗng nổi lên. - Thế là Chúa đã cho em thằng bé này. - Chị nói. -
Đây là dấu vết của Chúa để lại cho nó đây.
Người đàn ông tức mình đưa ngay đứa bé cho vợ. - Em thật là điên, Helena ạ. Đứa bé này là do một người có máu xấu truyền sang cho mẹ nó. - Anh ta nhổ một cái vào lò sưởi. - Dù sao, anh cũng đánh cuộc là thằng bé này không sống được. Thực ra, Jasio Koskiewicz cũng chẳng cần biết
thằng bé sống hay chết. Anh ta vốn không phải một người nhẫn tâm, nhưng đứa bé này không phải là của ạnh, mà trong nhà thêm một miệng ăn nữa chỉ làm cho mọi chuyện rắc rối.
Giả thử có như vậy đi nữa thì bản thân anh cũng không phải là người đi cầu Chúa cứu giúp. Rồi không nghĩ ngợi gì về đứa bé nữa, anh ta ngủ thiếp đi bên đống lửa lò sưởi.
Ngày tháng trôi qua, chính Jasio Koskiewicz cũng dần dần tin rằng đứa bé có thể sống được. Nếu hôm trước đánh cuộc thật thì anh ta đã thua rồi. Đứa con trai lớn nhất, tức là chú thợ săn, được các em giúp một tay, đã kiếm gỗ trong rừng của Nam Tước về làm cho thằng bé một chiếc giường. Florentyna cắt những mẩu vải áo cũ của cô khâu lại làm áo cho nó. Những mẩu vải ấy khâu lại với nhau trông như áo của anh hề Harlequin mà bọn trẻ chưa được biết. Trong nhà, mỗi khi định đặt tên cho thằng bé thì chẳng ai đồng ý với nhau được. Riêng người bố không có ý kiến gì. Cuối cùng họ gọi nó là Wladek, và chủ nhật sau đó, tại nhà thờ trong trang trại của Nam Tước, thằng bé
được mang tên là Wladek Koskiewicz. Người mẹ thì cầu Chúa phù hộ cho nó, còn người bố thì mặc kệ, bảo nó muốn ra sao thì sao. Tối hôm đó có một bữa tiệc nhỏ để chúc mừng gia đình. Trang trại của Nam Tước cho một con ngỗng để thêm vào bữa tiệc. Mọi người ăn uống vui vẻ.
Từ hôm đó trở đi, Florentyna phải học cách chia bữa ăn sáng ra cho chín miệng ăn.
Anne Kane đã ngủ yên được hết đêm. Sau bữa ăn sáng, chị lại sốt ruột đòi cô y tá bệnh viện đưa trả lại cậu bé William cho chị bế.
- Nào, bà Kane, cô y tá mặc đồng phục trắng nói, - bây giờ cũng phải cho em bé ăn sáng nữa chứ ?
CÔ y tá cho Anne ngồi dậy trên giường và hướng dẫn cách cho con bú. Anne chợt hiểu ra bộ ngực mình đã căng phồng. Chị biết là nếu mình tỏ ra lúng túng lúc này thì người ta sẽ bảo mình không biết làm mẹ.
Chị chăm chăm nhìn vào đôi mắt xanh của William, thấy nô xanh hơn cả mắt bố. Chị cảm thấy địa vị của mình đã vững vàng hơn, và rất hài lòng. Ở cái tuổi hai mươi mốt, chị không còn thiếu một thứ gì. Chị thuộc họ Cabot, đi lấy một người bên gia đình Lowell, và bây giờ lại có đứa con đầu lòng mang truyền thống của hai gia đình được tóm tắt lại bằng mấy dòng trong tấm thiếp của người bạn học cũ gửi đến cho chị như sau:
Đây là quê cũ Boston
CÓ đậu có cá ai không nhỚ về
Lowell, Cabot đề huề
Hạnh phúc hai họ tràn trề Boston
Anne nói chuyện với William đến nửa giờ nhưng đứa bé chưa có phản ứng gì. Lát sau nó ngủ một cách ngon lành. Anne không đụng gì đến hoa quả bánh kẹo đem đến chất đầy Ở bên giường. Chị đã có ý định đến mùa hè này sẽ trở lại với tất cả những mốt áo mới và giành lại chỗ của chị trong những tạp chí về trang phục. Chẳng phải chính Hoàng tử Garonne đã ca tụng chị là người đẹp duy nhất Ở Boston đó sao? MỚ tóc vàng mượt, những nét thanh tú và hình dáng thon thả của chị được
người ta quý chuộng kể cả Ở nhữag thành phố chị chưa đến bao giờ. Chị lại ngắm mình trong gương:
trên mặt chưa thấy có một nét gì khác thường, ít ai có thể tin được rằng chị vừa ìàm mẹ của một đứa trẻ rất bụ bẫm. Cảm ơn Chúa, đúng là nó bụ bẫm thật đấy Anne nghĩ bụng.
Chị ăn một bữa trựa nhẹ ngon miệng rồi chuẩn bị để tiếp những người khách sẽ đến thăm vào buổi
chiều do cô thư ký riêng đã sắp xếp. Những ai được phép đến thăm trong mấy ngày đầu này đều phải là người trong gia đình hoặc là thuộc những gia đình quyền quý nhất. Còn những người khác sẽ chỉ được trả lời là chị chưa sẵn sàng tiếp. Nhưng Boston lại là một trong những thành phố Ở Mỹ mà ai nấy đều biết rõ thân phận của mình cả rồi, nên cũng không loại trừ trường hơp sẽ có người không mời mà đến. Căn phòng chị nằm một mình Ở đây vẫn còn đủ chỗ để kê thêm được đến năm chiếc giường nữa giá như người ta không đem hoa đến bầy cắm la liệt khắp nơi. Ai chợt đi qua nhìn vào nếu không thấy người đàn bà
ngồi trên giường sẽ có thề tưởng như đây là một phòng triển lãm nhỏ về nghệ thuật trồng vườn. Anne bật đèn điện lên. Với chị, cái đó còn mới lạ. Richard và chị vẫn còn chờ cho bên họ nhà Cabot cùng lắp thì mới dùng. Với lại, Ở Boston, ánh sáng bằng cảm ứng điện từ chưa được phổ biến lắm.
Người đầu tiên đến thăm Anne là bà Thomas Lowell Kane, mẹ chồng chị. Từ khi ông chồng chết năm ngoái, bà là người chủ đứng đầu cả gia đình. Bà đã Ở cái tuổi cuối trung niên nhưng đi đứng còn rất điệu bộ và thanh thoát. Bà mặc chiếc áo thả xuống rất dài khiến không ai có thể trông thấy gót chân bà được Người duy nhất trông thấy gót chân của bà thì nay đã chết rồi. Bà luôn luôn có thân hình mỏng mảnh. Theo bà thì tất cả những phụ nữ béo mập đều do ăn uống tồi, thậm chí không biết ăn uống. Hiện nay bà là người nhiều tuổi nhất của họ nhà Lowell còn sống, và cũng là nhiều tuổi nhất cả bên họ nhà Kane nữa. Cho nên người đầu tiên đến đây thăm không thể ai khác ngoài bà. Vả lại, chính bà là người đã thu xếp Anne với Richard gặp nhau, chứ còn ai vào đó nữa? Đối với bà Kane, tình yêu chả có nghĩa gì
lắm.
Bà chỉ ưng có ba thứ trên đời là tiền của, địa vị và uy tín. Tất nhiên, tình yêu cũng là tốt, nhưng bà cho rằng nó không phải là một thứ hàng hóa lâu bền. Chỉ có ba thứ trên mới ìâu bền được. Bà hôn vào trán cô con dâu với một vẻ tán thưởng. Anne bấm vào một cái nút trên tường và có tiếng vè vè nhỏ vang lên. Tiếng đó khiến bà Kane ngạc nhiên. Bà không tin là điện lại có thể dùng để gọi như thế được. CÔ y tá xuất hiện cùng với đứa bé thừa tự. Bà Kane nhìn nó một lúc, tỏ vẻ hài lòng rồi bảo bế đi.
- Khá lắm, Anne, - bà nói, làm như cô con dâu của bà vừa được cái giải đi ngựa. Mọi người đều rất tự hào về con.
Mấy phút sau, bà Edward Cabot là mẹ đẻ của Anne cũng đến. Cũng như bà Kane, bà góa chồng sớm. Bề ngoài hai bà không khác nhau mấy, nhìn từ xa người ta có thể lẫn hai bà với nhau. Tuy nhiên bà tỏ ra quan tâm nhiều hơn bà Kane đến đứa cháu ngoại của mình và cả với con gái nữa. Lát sau họ mới để ý đến những bó hoa gửi đến mừng.
Nhà Jackson thật là quý hóa quá, - bà Cabot lẩm bẩm nói.
Bà Kane thì chỉ nhìn qua loa mấy bông hoa rồi để ý đến những tấm thiếp có tên người gửi. Bà khẽ lẩm nhẩm những tên đó để nhớ: nhà Adam, nhà Lawrence, nhà Lodge, nhà Higginson. Cả hai bà
không ai nói năng gì về những tên mà mình không biết. HỌ đều đã quá cái tuổi muốn biết về bất cứ gì mới hay bất cử ai mới. Hai bà cùng ra về, cùng rất hài lòng: vậy là một đứa con thừa tự đã ra đời, và mới trông cũng đã thấy thỏa mãn được rồi. Cả hai bà đều cho là nghĩa vụ cuối cùng đối với gia đình như thế là đã được thực hiện rất mĩ mãn, và từ nay trở đi mọi người có thể yên tâm vui vẻ.
Nhưng cả hai bà đều nhầm. Trong cả buổi chiều, các bạn thân của Anne và Richard kéo đến với đủ các quà mừng bằng vàng bằng bạc và những lời chúc tụng nhiệt tình. Lúc chồng chị đến sau glờ làm việc thì Anne đã có phần rất mệt mỏi. Trưa nay, lần đầu tiên trong đời, Richard đã uống sâm banh trong bữa ăn. ông già Amos Kerbes với cả Câu lạc bộ Somerset đều ép nên Richard không sao từ chối được. VỢ anh thấy hình như anh đỡ cứng nhắc hơn mọi khi. Bệ vệ trong bộ áo đen dài với chiếc quần kẻ sọc, người anh cao lớn với mái tóc đen rẽ ngôi giữa bóng mượt dưới ánh đèn điện. ít người đoán đúng được tuổi anh chỉ mới ba mươi ba. Đối với anh, còn trẻ tuổi hay không chả bao giờ là chuyện quan trọng, mà cái chất của con người mới là đáng kể. Một lần nữa, William Lowell Kane lại bị bê ra để xem xét kỹ lưỡng, chẳng khác nào như người bố điểm lại việc chi thu cuối ngày Ở ngân hàng vậy Mọi thứ có vẻ đâu ra đấy. Đứa bé có đủ hai chân, hai tay, mười ngón tay, mười ngón chân. Richard không thấy có gì Ở đứa bé để sau này khiến anh phải
phiền lòng. Thế là William lại được bế đi. - Đêm qua anh đã điện cho ông hiệu trưởng trường St Paul. William đã được nhận vào đó tháng chín năm 1918.
Anne không nói gì. RÕ ràng là Richard đã bắt đầu tính đến sự nghiệp của William rồi.
- Thế rồi, em yêu quý, hôm nay em đã bình thường được rồi chứ? - anh hỏi. Suốt ba mươi ba tuổi đời, anh chưa hề nằm Ở bệnh viện một ngày nào. Vâng. . . không. . . em nghĩ thế, - vợ anh ngần ngừ trả lời, cố nén không tỏ ra muốn khóc vì chị biết là chồng sẽ không bằng lòng như vậy. Nhưng câu trả lời như thế thì Richard cũng không hiểu như thế nào được Anh hôn vào má vợ rồi bước ra xe ngựa trở về ngôi nhà của gia đình Ở Quảng trường Louisburg. Bây giờ với nhân viên phục vụ và người làm trong nhà, với đứa bé và cô bảo mẫu, thế là trong nhà có tất cả chín miệng ăn. Richard không phải nghĩ ngợi gì về chuyện đó. William Lowell Kane được ban phước và được
mang tên bố đã đặt cho tại nhà thờ lớn St Paul của Tân giáo, với sự có mặt của tất cả những ai Ở Boston có liên quan và một số ít không có liên quan. Giám mục William Lawrence làm lễ. J. P. Morgan và Alan Lloyd, hai vị chủ ngân hàng có thế lực, cùng với Milly Preston, người bạn thân nhất của Anne, được chọn làm cha mẹ đỡ đầu. Đức giám mục vẩy nước thánh lên đầu William. Thằng bé không có phản ứng gì. Hình như nó đã có cái máu của lớp người coi khinh thiên hạ rồi. Anne cảm ơn Chúa, coi như Người đã ghi vào sồ những thành tích của gia đình Kane từ đời này
sang đời khác, cảm ơn Chúa đã cho anh đứa con trai để anh trao lại gia tài cho nó. Tuy nhiên, anh cũng nghĩ có lẽ có thêm đứa con trai nữa thì chắc chắn hơn. Đang quỳ làm lễ, anh liếc nhìn sang vợ, và trong bụng lấy làm hài lòng.
Waladek Koskiewicz lớn rất chậm. Bà mẹ nuôi dần hiểu ra rằng sức khỏe của nó có nhiều vấn đề. NÓ mắc đủ các chứng bệnh của trẻ đang lớn và mắc cả những bệnh mà trẻ khác
không có, lây lung tung cả sang mọi người trong gia đình Koskiewicz, Tuy thế Helena vẫn đối xử với nó như chính mình đẻ ra. Chị cũng bênh vực nó rất ghê mỗi khi Jasio bực mình đổ tội cho ma quỷ đã đưa thằng bé Wladek vào túp nhà nhỏ bé này của họ. Còn Florentyna thì săn sóc nó như ruột thịt. Ngay từ lúc đầu mới trông thấy nó cô bé đã rất thích. CÔ có một nỗi lo sợ kín đáo trong lòng, nghĩ mình là đứa con gái nghèo xác của một người chuyên đi bẫy thú, sau này lớn lên sẽ chẳng ai thèm lấy, và như thế thì sẽ chẳng có con được. Thế là cô coi Wladek như con mình vậy. Chú em trai lớn, tức chú bé thợ săn đã đem Wladek về, cũng thích thằng bé nhưng vì sợ bố nên không dám tỏ ra mặt. Thằng bé đang chập chững tập đi trông rất hay. Dù sao đến tháng Giêng tới ehú bé thợ săn sẽ phải bỏ học để lên làm việc Ở trang trại của Nam tước rồi. BỐ chú đã bảo trẻ con là chuyện để cho đàn bà lo. Ba đứa em nhỏ, Stefan, Josef và Jan, chả đứa nào để ý gì đến Wladek. Còn Sophia là nhỏ nhất trong nhà thì chỉ biết cứ ôm lấy thằng bé là thích rồi. CÓ điều cả hai bố mẹ đều không tính đến là về nhiều mặt thằng bé rất khác với những đứa con trong nhà. Khác cả về hình thức và tính nết. Những đứa con nhà Koskiewicz thì đứa nào cũng cao lớn, to xương, tóc vàng và mắt xám, trừ có Florentyna không kể. Còn Wladek thì lùn, tóc đen và mắt lại rất xanh. Con nhà Koskiewicz thì chả đứa nào thiết đến chuyện đi học và nếu có thì cứ lớn lên một chút là thôi. Nhưng Wladek thì khác hẳn, tuy nó chậm biết đi nhưng mới mười tám tháng nó đã biết nói. Lên ba tuổi nó đã đọc được chữ nhưng mặc quần áo thì chưa biết. Lên năm tuổi nó đã biết viết nhưng vẫn còn đái dầm. Người bố thì thất vọng, nhưng người mẹ lại tự hào. Bốn năm đầu cúa nó chỉ luôn luôn quặt quẹo, và nếu như không được Heìena với Florentyna chăm sóc tử tế thì nó đã chẳng sống được. NÓ mặc chiếc áo vá hàng trăm mảnh, đi chân đất, và suốt ngày chỉ biết lủi thủi quấn lấy chân mẹ. Lúc Florentyna Ở trường về thì nó lại chuyển sang quấn lấy chị cho đến tận lúc đi ngủ. Mỗi khi chia thức ăn ra làm chín suất, Florentyna thường sẻ một nửa phần của mình cho Wìadek. Khi nào nó
ốm đau cô để cho nó cả phần mình. Wladek mặc những quần áo cô khâu cho nó, hát những bài hát
cô dạy nó, và cùng chơi những đồ chơi người ta cho cô bé.
Florentyna phải đi học xa gần hết ngày nên từ lúc bé Wladek đã muốn cùng đi với chị. Đến khi được phép là chú nắm chặt lấy tay chị đi suốát chín dặm đường qua các rừng cây và vườn tược đề đến Slonim theo học.
Wladek thích trường học ngay từ ngày đầu. Ở đây, chú coi như được thoát khỏi túp nhà lụp xụp đã sống từ bé. Đến trường học cũng là lần đầu tiên trong đời chú hiều được rằng phần phía Đông của Ba lan bị nước Nga chiếm đóng. Chú biết được rằng tiếng mẹ đẻ Ba-lan chỉ được nói riêng với nhau trong nhà, côn Ở trường thì phải dùng tiếng Nga. Chú cảm thấy có một niềm tự hào gì đó như các trẻ em khác trong trường về tiếng mẹ đẻ của mình. Wladek cũng rất ngạc nhiên thấy thày giáo Kotowski coi chú như ngưỡi lớn, khác với thái độ của bố Ở nhà. Mặc dầu là bé nhất trong lớp nhưng chẳng bao lâu chú đã học giỏi hơn tất cả về các môn, chỉ trừ có người chú là không lớn hơn
được mà thôi. Người chú quá nhỏ bé nên mọi người không đánh giá được hết những khả năng của chú. Trẻ em bao giờ cũng hình dung phải thật to lớn mới là giỏi Năm tuổi, Wladek đứng đầu tất cả các môn Ở trong lớp.
Tối đến, trở về túp nhà gỗ, trong khi nhưng đứa khác hoặc chăm sóc những cây hoa tím nở thơm trong vườn hoặc đi hái dâu, chẻ củi, bắt thỏ và khâu quần áo thì Wladek chỉ cặm cụi đọc sách, đọc hết sách của mình lại đọc sang những cuốn sách của các anh các chị. Dần dần Helena Koskiewicz hiểu ra rằng trước đây khi chú bé thợ săn không mang về cho bà ba con thỏ mà lại mang về thằng bé này, thì đúng là số phận đã an bài như vậy rồi. Wladek đã bắt đầu hỏi bà những câu mà bà không trả lời được. Bà biết là sẽ có lúc mình không biết đối phó với tình thế ra sao. Bà vẫn tin chắc là số phận đã được định như vậy thì
chẳng có gì đáng phải ngạc nhiên nữa. Vào một **** tối mùa thu năm 19 1 1 đã diễn ra
bước ngoặt trong cuộc đời Wladek. Lúc đó gia đình đã vừa ăn xong bữa tối có món súp củ cải với thịt băm, Jasio Koskiewicz đang ngồi ngáy bên bếp lửa, Helena đang khâu vá và bọn trẻ còn đang chơi. Wladek đang ngồi đọc sách dưới chân mẹ. Stefan với Josef đang
tranh nhau mấy quả thông mới sơn màu, bỗng có tiếng gõ cửa rất to. Mọi người nín lặng. Với gia đình Koskiewicz thì tiếng gõ cửa là chuyện rất lạ, vì túp nhà gỗ này của họ cách xa làng Slonim đến chín dặm đường mà Ở đây lên trang trại của Nam tước cũng mất đến vài ba dặm, chẳng có khách nào đến đây thăm bao giờ. Nếu có ai đó thì họ cũng chỉ biết mời một chén rượu dâu và ngồi nghe bọn trẻ làm ầm ĩ lên mà thôi. Cả nhà nhìn ra phía cửa mà trong bụng rất nghi hoặc. Mọi người ìặng yên chờ xem có tiếng gõ cửa lần nữa không. CÓ tiếng gõ thật, và lần này to hơn. Jasio mắt nhắm mắt mởû đứng dậy bước ra và từ từ mở cửa. Trông thấy người đứng đó, ai nấy đều cúi đầu chào. Chỉ có Wladek là không chào, và chú cứ trừng trừng nhìn lên một con người to lớn, có dáng vẻ oai vệ, quý tộc khoác chiếc áo lông gấu to xù đến chật cả nhà Chú thấy bố nhìn người đó với con mắt rất sợ hãi. Nhưng rồi một nụ cười thân mật đã đánh tan nỗi sợ ấy, và bố chú mời Nam tước vào bên trong. Không ai nói câu gì. Nam tước chưa bao giờ đến thăm họ như thế này nên có nói cũng không ai biết nói câu gì được.
Wladek bỏ cuốn sách của chú xuống, đứng dậy và bước đến bên người lạ mặt. Chú giơ tay ra bắt mà bố ehú không kịp ngăn lại.
Kính chào ông, - Wladek nói.
Nam tước nắm lấy tay chú và hai người nhìn nhau. Lúc Nam tước bỏ tay ra, Wladek nhìn thấy cổ tay ông có một vòng bạc rất đẹp và có chữ trên đó mà chú không biết là gì.
- Cháu là Wladek hả?
Thưa ông vâng, - chú đáp, giọng không tỏ ra ngạc nhiên chút nào khi thấy Nam tước biết tên chú.
- Chính là vì cháu mà ta đến gặp bố cháu đây, - Nam tước nói.
wladek cứ đứng đó nhìn lên Nam tước. Người cha ra hiệu cho bọn trẻ con ra ngoài. Thế là hai đứa con gái nhún chân hơi quỳ xuống, bốn dứa con trai cúi gập người rồi cả sáu đứa lặng lẽ rút lên trên gác kho.
Wladek vẫn đứng lại đó và cũng không ai bảo chú phải làm gì khác.
- Koskiewicz, - Nam tước lên tiếng. ông vẫn đứng đó vì không thấy ai mời mình ngồi. Anh chàng Jasio không mời ông ta ngồi xuống ghế vì hai lẽ: một là anh ta quá sợ, và hai là anh ta nghĩ rằng Nam tước đến là để khiển trách điều gì đó. - Ta muốn nhờ anh giúp cho một việc.
- Bất cứ việc gì, thưa ngài, bất cứ việc gì, - người cha đáp, trong bụng nghĩ không biết mình có thể giúp cho ông ta được cái gì, vì cái gì mà ông ấy chẳng có nhiều gấp trăm lần mình nghĩ rồi?
Nam tước nói tiếp:
- Thằng con ta, Leon, hiện nay đã sáu tuổi và nó đang có hai ông thày dạy riêng trong lâu đài. Một ông thày là người Ba lan của ta, còn một ông là người Đức HỌ bảo ta là thằng Leon học khá nhưng nó không có ai để ganh đua, vì vậy nó có thắng thì chỉ là thắng nó thôi. ông Koskiewicz Ở trường làng có cho ta biết chỉ có mỗi thằng Wladek là đứa có thể ganh đua với Leon được thôi, mà Leon thì nó rất cần người như vậy Do đó ta đến đây hỏi xem anh có thể cho thằng con anh bỏ trường làng mà về với Leon và những ông thày của nó Ở lâu đài không.
Wladek vẫn cứ đứng nhìn Nam tước. Trước mắt chú hiện ra một hình ảnh tuyệt vời với bao nhiêu thứ ăn uống sách vở và thày giáo hơn ông Koskiewicz nhiều. Chú liếc nhìn mẹ. Mẹ chú lại nhìn Nam tước, vừa ngạc nhiên vừa buồn. BỐ chú quay sang nhìn mẹ.
Cái giây phút im lặng nhìn nhau ấy chú tưởng như dài không biết bao nhiêu mà kể. Anh chàng Jasio nhìn xuống chân Nam tước nói với một giọng khàn khàn.
- Chúng tôi rất lấy làm vinh dự, thưa ngài.
Nam tước nhìn sang Helena Koskiewicz có ý hỏi.
- Đức mẹ đồng tnnh không cho phép tôi làm gì ngăn cản cháu bé, - chị khẽ nói, - tuy nhiên chỉ có Đức mẹ mới biết được xa nó thì tôi đau khổ thế nào.
Nhưng bà Koskiewicz ơi, cháu nó sẽ về nhà thăm bà luôn đấy mà.
Vâng, thưa ngài. Tôi rất mong được như vậy. - Chị định nói thêm điều gì đó nhưng lại thôi.
Nam tước mỉm cười.
- Tốt. Thế là xong. Vậy sáng mai vào lúc bẩy giờ thì cho thằng bé đến lâu đài. Trong năm học, Wladek sẽ Ở lại với chúng tôi, rồi đến Giáng sinh thì nó trở về nhà với gia đình.
wladek bỗng bật khóc.
- Im đi con, - người bố nói.
- Con không đi đâu, - Wladek nói cứng, tuy trong bụng chú thật sự muốn đi.
- Im đi con, - người bố lại nói, lần này to tiếng hơn.
- Tại sao không? - Nam tước hỏi, giọng thương cảm.
- Cháu không bao giờ xa Florcia được, không bao giờ
- ĐÓ là con gái lớn của chúng tôi, thưa ngài, - người cha nói chen vào. Ngài đừng bận tâm đến chuyện đó, thưa ngài. Thằng bé sẽ bảo sao làm vậy thôi.
Không ai nói gì, Nam tước suy nghĩ một lát.
Wladek vẫn sụt sùi khóc.
- Cháu gái bao nhiêu tuồi? - Nam tước hỏi.
- Mười bốn, - người cha đáp.
- Cháu làm bếp được không" - Nam tước hỏi và yên tâm thấy Helena có vẻ như đã bình tĩnh hơn.
- Ồ thưa có, ngài Nam tước, - chị đáp. Florcia có thể nấu nướng được, khâu vá được, và nó có thể...
- Tốt, tốt, thế thì cho cả nó đến nữa. Vậy đến bẩy giờ sáng mai ta sẽ chờ cả hai cháu. .
Ngài Nam tước đi ra cửa và nhìn lại mỉm cười với Wladek. Wladek cười lại.
Thế là Wladek đã thắng trong cuộc mặc cả đầu tiên. Mẹ chú ôm chặt lấy chú. Chú nhìn theo cánh cửa đóng lại và nghe mẹ thì thầm:
- A, con bé nhỏ của mẹ, rồi con sẽ thành ra thế nào đây?
Wladek sốt ruột. muốn biết xem thế nào.
Helena Koskiewicz bỏ ra cả buổi tối để gói ghém đồ đạc cho Wìadek và Florentyna, làm như gói ghém cho cả nhà vậy. Đến sáng, cả nhà đứng Ở trước cửa nhìn theo hai chị em lên đường đến ìâu đài, mỗi người ôm một gói giấy trong tay. Florentyna, cao lớn và duyên
dáng, vừa đi vừa nhìn lại, khóc và vẫy tay mãi.
Nhưng Wladek, lùn bé và vụng dại, không hề quay cổ lại lấy một lần. Florentyna nắm chặt tay em suất dọc đường đến lâu đài của Nam tước. Vai trò của hai người bây giờ đã đảo ngược lại. Từ ngày hôm nay trở đi chị sẽ phụ thuộc vào em.
Hai chị em đến trước một cánh cửa bằng gỗ sồi rất to và khẽ gõ lên cửa. Một người rất oai vệ mặc bộ chế phục thêu màu xanh đã đón sẵn Ở đó. Hai chị em đã từng trông thấy những người lính mặc quân phục màu xám đứng gác Ở thị trấn gần biên giới Nga - Ba-lan và nghĩ rằng họ cũng đã oai vệ lắm rồi, nhưng chưa bao giờ thấy ai mặc bộ quần áo của người hầu mà lại có vẻ lộng lẫy và quan trọng như ông này.
Trong hành lang có tấm thảm rất dầy. Wladek nhìn những hoa văn xanh đỏ rất đẹp, nghĩ bụng không bìết mình có phải tụt giầy ra không, nhưng đã bước lên thảm rồi chú mới ngạc nhiên thấy bước chân mình không có tiếng gì nữa. Rồi hai chị em được dẫn đến phòng ngủ Ở hành lang phía Tây. Hai chị em, mỗi người một phòng riêng. Như thế này không biết có ngủ được không ít ra cũng có một cửa thông hai phòng với nhau, nên hai chị em không sợ phải cách biệt nhau lắm. Thực ra nhiều đêm hai chị em cùng ngủ với nhau trên một giường.
BỎ đồ đạc xuống rồi, Florentyna được đưa vào bếp, còn Wladek thì đến một phòng giải trí Ở phía Nam lâu đài để gặp con trai Nam tước. Leon là một cậu con trai cao lớn xinh đẹp, tính tình dễ thương nên vừa gặp Wladek đã xua tan ngay thái độ hung hăng chú đã chuẩn bị từ trước, trái lại tỏ ra ngạc nhiên một cách thoải mái. Leon vốn là một đứa trẻ cô đơn, chẳng có ai mà chơi, trừ có mỗi bà bảo mẫu của cậu ta. Là một người đàn bà, Li-tu-a-ni rất tận tụy làm vú em cho cậu và săn sóc cậu từ khi mẹ chết sớm. Bây giờ có người làm bạn mới Ở trong rừng ra khiến cậu rất thích. ít ra thì hai bạn cũng được coi như ngang hàng với nhau.
Leon lập tức dẫn Wladek đi xem quanh lâu đài, mất hết cả **** sáng. Wladek không thể ngờ được là lâu đài to rộng đến thế, bàn ghế đồ đạc vô cùng nhiều và Ở phòng nào cũng có thảm. Leon hỏi cảm tưởng thì chú chỉ nói là cũng thấy thú vị. Dù sao chú cũng nghĩ
mình đáng được đến Ở ìâu đài này lắm chứ. Cậu con trai Nam tước giải thích cho chú rằng phần chủ yếu của tòa nhà này được xây dựag theo kiểu Gôtích, làm
như Wladek đã rất hiểu như thế nào là Gôtích rồi. Wladek gật đầu. Sau đó Leon đưa anh bạn mới của mình xuống tầng hầm rộng mông mênh đầy những hàng chai rượu vang để lâu năm phủ kín bụi với mạng nhện. Wladek thích nhất là phòng ăn to và rộng có những chiếc cột lớn cửa vòm cuốn, mặt sàn trang trí các màu cờ quạt. Chung quanh tường treo các loại đầu thú. Leon chỉ cho Wladek đó là những hươu nai với hổ báo lang sói đủ các loại. Ở cuối phòng treo tấm huy hiệu lộng lẫy của Nam tước, đặt dưới một bộ sừng hươu thật to. Dòng chữ làm phương châm cho gia
đình Rosnovski viết: Thành công chỉ đến với người dũng cảm. Sau bữa ăn trưa mà Wladek chỉ ăn được rất ít vì chú chưa làm chủ được dao với dĩa, chú được đi gặp hai ông thày. Hai ông thày này tỏ ra không lấy gì làm nhiệt tình với chú lắm. Đến tối, chú trèo lên nằm Ở chiếc giường dài nhất chú chưa từng thấy bao giờ và kể lại cho chị Florentyna nghe tất cả những cuộc phiêu lưu ban ngày của chú. Florentyna chỉ biết há mồm trợn mắt mà nghe chú kể lại một cách rất ly kỳ, nhất là khi cô nghe chú kể đến chuyện dao dĩa lúc ăn.
Lớp học bắt đầu vào bầy giờ đúng, trước lúc ăn sáng, rồi sau đó tiếp tục cho hết ngày, chỉ thỉnh
thoảng nghỉ một quãng để ăn. Thời kỳ đầu, rõ ràng Leon vượt xa Wladek, nhưng rồi Wladek học rất kiên trì nên chỉ mấy tuần sau khoảng cách giữa hai người đã thu hẹp dần. Quan hệ vừa thân mật vừa ganh đua lẫn nhau cứ thế phát triền. Hai ông thày Đức và Ba-lan thấy rất khó có thể coi hai người học trò đó là bình đẳng với nhau được, vì một đằng là con Nam tước và một đằng là con anh thợ săn. Mặc dầu như vậy họ vẫn phải miễn cưỡng thừa nhận với Nam tước là ông giáo Kotowski đã chọn đúng người để ganh đua với Leon. Tuy thế, Wladek chẳng bao giờ lo ngại về
thái độ của các ông thày đối với mình, vì Leon đối xử với chú rất bình đẳng.
Ngài Nam tước cho biết là ngài hài lòng với việc hai đứa trẻ học tập tiến bộ, và thỉnh thoảng cũng
thưởng cho Wladek quần áo với đồ chơi. Lúc đầu Wladek thấy xa cách và nể sợ đối với Nam tước nhưng rồi dần dần chú thấy rất tôn trọng. Đến kỳ được nghỉ lễ Giáng sinh trở về túp nhà trong rừng với bố mẹ, Wladek cảm thấy buồn vì phải xa Leon.
Chú buồn cũng là phải. Mặc dầu khi mới về chú rất sung sướng được gặp lại mẹ, nhưng quãng thời gian ba tháng chú được Ở trong lâu đài đã khiến cho chú cảm thấy nhà mình nghèo khổ quá đỗi, điều trước kia chú không hiểu được. Những ngày nghỉ Ở nhà đâm ra
quá dài. Wladek thấy Ở trong căn nhà lụp xụp của mình ngột ngạt quá, ăn uống chẳng có gì mà lại ăn bốc, không những thế còn phải chia ra làm chín suất nữa. Ở lâu đài làm gì có thế. Sau hai tuần Ở nhà, Wladek nóng ruột muốn trở lại với Leon và Nam tước.
Chiều chiều chú lại đi bộ mấy dặm đến trước tòa lâu đài và ngồi bên ngoài ngắm nhìn những bức tường cao chung quanh trang trại. Florentyna chỉ sống với những người hầu hạ trong bếp thôi nên coi việc về nhà là rất bình thường, nhưng cô không hiểu được tại sao căn nhà này không còn gần gũi đối với Wladek nữa. ông thợ săn bây giờ không biết đối xử với con như thế nào. ông thấy nó ăn mặc đàng hoàng, nói năng đâu ra đấy, và nói đến những cái xem ra ông không hiểu được và cũng không muốn hiểu. Thằng bé hình như cả ngày chẳng làm gì mà chỉ thấy ngồi đọc sách. ông nghĩ không biết rồi nó sẽ trở thành thứ gì nếu như nó không biết cầm chiếc rìu bổ củi hoặc đặt chiếc bẫy thỏ. Rồi nó làm thế nào để kiếm sống một
cách lương thiện được? Chính người bố cũng cầu mong cho ngày nghỉ chóng qua đi.
Helena thì lại lấy làm tự hào về Wladek và lúc đầu chị không dám nghĩ là giữa nó với những đứa con khác của chị đã có một khoảng ngăn cách. Nhưng rồi điều đó cuối cùng cũng lộ rõ, vì có một buối tối lúc bọn trẻ chơi đánh trận với nhau thì Stefan và Franck đóng vai tướng Ở phía quân bên kia đã từ chối không nhận Wladek vào phe của chúng.
Tại sao lại cứ gạt em ra thế? - Wladek hỏi. – Cho em chơi đánh trận với chứ
- Vì mày không phải là người của chúng tao, - Stefan nói.
Mày không thật sự là em chúng tao. Chúng im lặng một lúc rồi Franck nói tiếp.
- Josef không bao giờ muốn có mày Ở đây. Chỉ có mẹ là đứng về phía mày thôi.
Wladek đứng lặng yên và nhìn một lượt tất cả đám trẻ chung quanh, tìm xem Fìorentyna Ở đâu.
- Franck nói thế nghĩa là thế nào? Em không phải là em của chị sao? - Chú hỏi.
Thế là Wladek được giảng giải về chuyện chú ra đời như thế nào, và chú hiểu tại sao mình cứ bị để riêng ra với các anh các chị. Bây giờ, mặc dầu chú không muốn tỏ ra một thái độ gì đề cho mẹ phải buồn, Wladek vẫn ngầm cảm thấy hài lòng khi biết rằng mình chẳng có gì liên quan đến dòng máu của người thợ săn xấu tính kia, mà chú xuất thân từ một dòng dõi vô danh nào đó, rất có thề chứa đựag một tinh thần tạo nên mọi thứ khác hay hơn.
Đến hôm hết hạn nghỉ Ở nhà, Wladek phấn khởi lên đường trở lại tòa lâu đài. Leon vui vẻ hoan
nghênh chú, vì vắng Wladek, những ngày lễ Giáng sinh của cậu ta Ở lâu đài cũng chẳng có gì vui thú. Từ đó trở đi, hai người rất gắn bó với nhau, không sao rời nhau được. Đến kỳ nghỉ hè, Leon xin với bố để cho Wladek Ở lại lâu đài. Nam tước đồng ý, vì chính ông cũng đã bắt đầu thấy quý Wladek. Wladek rất vui mừng và chỉ còn trở lại túp nhà của người thợ săn một lần trong đời nữa mà thôi.
Mỗi khi hết giờ học trong lớp, Wladek và Leon dành nhữag giờ còn ìại vào cáe trò chơi. Cái trỏ hai người thích nhất là thứ trò trốn tìm, vì tòa lâu đài có bẩy mươi hai phòng, và rất ít khả năng đã trốn Ở chỗ nào một lần rồi thì lần sau lại Ở chỗ đó. Chỗ Wladek thích trốn nhất là Ở những căn hầm dưới lâu đài. Ơ đây có những căn hầm chỉ có một tia sáng nhỏ từ khe tường tít bên trên rọi xuống mà muốn tìm đường ra chung quanh cũng phải thắp nến lên mới thấy được.
Wladek không hiểu những căn hầm ấy dùng để làm gì mà chú cũng chưa hề thấy ai trong số những người hầu nhắc đến, vì từ xưa đến nay không ai nhớ được nó đã dùng để làm gì.
Wladek biết rằng mình có bình đẳng với Leon thì chỉ là trong lớp học mà thôi, còn khi đã chơi thì chẳng thế nào đua với anh bạn kia được, trừ có đánh cờ. Con sông Shchara chảy quanh trang trại cũng là một nơi cho họ ra chơi. Mùa xuân họ câu cá, mùa hè họ bơi lội còn đến mùa đông khi mặt sông đóng băng thì họ đeo ván trượt bằng gỗ vào chân rồi đuổi nhau trên băng, trong khi đó Florentyna ngồi trên bờ nhìn xuống nhắc họ phải cẩn thận vì mặt băng rất mỏng có thể vỡ. Wladek không bao giờ để ý đến lời dặn của cô nên bị ngã luôn. Leon thì lên nhanh chóng và khỏe
mạnh. Cậu ta chạy hay bơi đều giỏi và hình như chả bao gỉờ biết mệt hay ốm đau gì. Lần đầu tiên Wìadek hiểu ra rằng cao lớn khỏe mạnh là rất quan trọng. Dù chạy, hay obơi, hay trượt băng, chú biết là không bao giờ mình có thề theo kịp Leon được. Tệ hơn nữa, trong khi cái rốn Ở bụng Leon phải để ý mới thấy được thì Ở Wladek nó lại lồi ra một cách thô bỉ Ở giữa cái bụng béo tròn. Wladek thường ngồi nhiều giờ trong căn phòng riêng của mình, ngắm nhìn cơ thể mình trong
gương và tự hỏi tại sao mình chỉ có một bên vú trong khi tất cả những đứa khác mà chú biết thì hễ cởi trần ra là đứa nào cũng có cả hai bên vú rất cân đối. Đôi khi chú nằm trên giường không ngủ được, lấy ngón tay nâm mê lên ngực rồi lấy làm tủi thân khóc cả ra gối. Chú ngủ thiếp đi và cầu nguyện đến sáng hôm Bau tỉnh dậy mọi thứ sẽ đổi khác. Những lời cầu nguyện của chú không bao giờ được đáp ứng. Mỗi đêm Wladek dành ra một lúc để tập luyện thân thề. Chú làm thật kín không cho ai biết, kể cả Florentyna. Chú quyết tâm tìm cách nào đó để cho mình có vẻ cao hơn lên. Chú tự treo đầu chân đầu tay vào một thanh xà trong phòng ngủ, hy vọng như vậy người chú sẽ dài ra được. Nhưng Leon thì có ngủ cũng vẫn cứ lớn lên như thường. Wladek buộc phải thừa nhận rằng suốt đời mình vẫn sẽ cử thấp hơn con trai Nam tước một đầu, và muốn làm thế nào cũng không thể có thêm được một bên vú nữa. Chẳng phải do
Leon mà Wladek thấy ghét cái thân hình của mình. Vả lại Leon cũng chỉ có Wladek là bạn gần gũi với mình nên cậu ta rất quý và chẳng bao giờ có ý kiến gì về hình thức của bạn mình hết.
Nam tước Rosnovski cũng ngày càng tỏ ra ưa thích chú bé tóc đen rất bạo dạn này, vì chú cũng lại là người thay thế cho đứa em trai của Leon chết thê thảm cùng với bà Nam tước khi bà sinh đẻ.
Hai cậu cùng được ăn tối với Nam tước trong căn phòng lớn có ốp đá chung quanh. Những ngọn. nến thắp lên lúc đó chiếu lung linh vào những chiếc đầu thú treo trên tương thành những bổng hình ghê sợ.
Kẻ hầu người hạ nhẹ nhàng đi lại không có tlếng chân và tay bưng những đĩa vàng khay bạc trên có thịt cá với rượu và hoa quả, thỉnh thoảng có những món lạ mà Wladek rất thích. Rôi sau đó, lúc trời đã tối hẳn, Nam tước cho những người đứng hầu rút lui và ông
kề lại cho hai cậu bé nghe nnữag chuyện về lịch sử Ba lan, lại cho hai cậu đươc nhấp một chút rượu vốtka của vùng Danzig. Wladek thường đòỉ ông.kể cho nghe về chuyện Taduesz Kosciusko.
- Một nhà yêu nước lớn và anh hùng đấy, - Nam tước nói. - ông tượng trưng cho cuộc đấu tranh giành độc lập của ta. ông được rèn luyện Ở Pháp...
- Càng kính phục và yêu quý những người như thế chúng ta lại càng căm ghét bọn Nga hoàng và bọn áo, - Wladek nói chêm vào. TỎ ra chú có hiểu biết và những lúc đó không thể không lấy làm hứng thú lên tiếng.
Ai kể chuyện cho ai nghe ấy nhỉ, Wladek? – Nam tước cười rồi ông lại cùng chiến đấu với George Washington Ở Mỹ cho tự do dân chủ. Năm 1792, ông lãnh đạo người Ba lan trong trận chiến Ở Dubienka.
Khi ông vua khốn khổ của chúng ta là Stanislaw Augustus bỏ chúng ta đề chạy theo người Nga thì Kosciusko trở về với quê hương yêu dấu để chiến đấu lật đổ ách thống trị của Nga hoàng. ông đã thắng trong trận Ở đâu nhỉ, Leon?
- Thưa đó là trận Raclawice, rồi sau ông giải phóng Warsaw.
- Tốt, con thật đáng khen... Nhưng rồi, than ôi, bọn Nga đã tập trung một lực lượng lớn Ở Maciejowice và cuối cùng ông đã bị thua và bị bắt làm tù binh. ông cụ bốn đời của ta ngày đó cũng cùng chiến đấu với Kosciusko và sau lại tham gia binh đoàn của Dabrowski Ở thời kỳ Napoleon Bonaparte nữa.
- Và vì nhữag cống hiến cho đất nước Ba lan mà có Nam tước Rosnovski, một danh tước mà gia đình ta sẽ còn mãi mãi để nhớ lại những ngày vĩ đại ấy. - Wladek dõng dạc lên tiếng, làm như một ngày kia danh tước ấy sẽ được truyền sang cho chú vậy.
Phải, những ngày vĩ đại ấy rồi sẽ trở lại, - Nam tước nhẹ nhàng nói. - Ta chỉ cầu làm sao cho mình sống được để trông thấy những ngày đó.
* *
Lễ Giáng sinh năm đó, một số tá điền đem vợ con đến lâu đài đề cùng làm lễ cầu kinh ban đêm. Đám trẻ đã nhịn đói sẵn, Chỉ chờ xuất hiện ánh sao đầu tiên ngoài cửa sỔ là sẽ bắt đầu được ăn tiệc. Trước lúc đó Nam tước sẽ nói mấy lời cầu Chúa, và khi mọi người ngồi xuống rồi, Wladek sẽ phải lấy làm ngượng về chuyện Jasio KoBkiewicz ăn uống quá nhiều, không bỏ bất cứ món nào bầy trên bàn, và rồi sẽ lại như năm ngoái, tức là lăn ra ốm Ở trong rừng trên đường trở về nhà cho mà xem.
Sau bữa tiệc, Wladek rất thích được phân phát những gói quà mắc trên cây thông Giáng sinh cho bọn trẻ con của các nhà tá điền đang ngạc nhiên nhìn lên đó Chú chia một con búp bê cho Sophia, một con dao đi rừng cho Josef, một chiếc áo mới cho Florentyna, vì đó là món quà đầu tiên mà Wladek xin Ở Nam tước.
Sau khi nhận quà Ở tay Wladek, Josef nói với mẹ:
Đúng đấy mẹ ạ, Wladek nó không phải là em của chúng con.
- Không, mẹ chú đáp, - nhưng nó vẫn là con của mẹ.
* *
Qua mùa đông và mùa xuân năm 1914, Wladek đã lớn lên hơn và học giỏi hơn.
Rồi bỗng đến tháng bẩy năm đó, ông thày người Đức tự nhiên bỏ lâu đài ra đi mà không nói một lời từ biệt nào. Cả hai cậu bé đều không hiểu tại sao. Họ không bao giờ có thể nghĩ được là việc ông thày ra đi có liên quan đến chuyện một sinh viên của phái vô chính phủ đã ám sát Hoàng tử Francis Ferdinand của nước áo Ở Sarajevo. ông thày còn lại đã mô tả việc này cho các cậu nghe bằng một giọng nghiêm hơn bao giờ hết. Từ đó Nam tước tỏ ra trầm mặc ít nói, và cả hai cậu bé đều không hiều tại sao. Những người hầu hạ trong nhà, nhất là những người mà hai cậu ưa thích, đều tự nhiên thấy mất dần, hai cậu cũng không hiểu tại sao. Ngày tháng trôi qua, Leon đã lớn lên
hơn, Wladek đã khỏe hơn. Hai cậu đã trở thành khôn ngoan hiểu biết hơn.
Một buổi sáng tháng tám năm 1915, vào những ngày gọi là rông rài rỗi rãi, Nam tước lên đường đi Warsaw nói là để thu xếp công việc trên đó. ông đi vắng ba tuần rưỡi, tức là hai mươi lăm ngày vì Wladek mỗi sáng đều đánh dấu lên cuốn lịch trong phòng chú. Chú cứ tưởng như ông đi mãi không về. Vào hôm Nam tước đã hẹn về, hai cậu đi xuống tận ga Slonim đón Nam tước về bằng chuyến xe lửa hàng tuần. Rồi ba người lặng lẽ về lâu đài, không ai nói câu gì.
Wladek nghĩ bụng Nam tước trông đã có vẻ già đi và mệt mỏi. Chú không dè trường hợp này bao giờ. Cả một tuần lễ sau đó, Nam tước thường có những cuộc
đốí thoại không bình thường với những người hầu hạ chủ yếu trong lâu đài. Mỗi khi có Leon lloặc Wladek bước vào thì họ lại thôi không nói chuyện nữa. Điều đó có vẻ như vụng trộm khiến hai cậu vừa khó chịu vừa sợ, không biết có phải mình là nguyên nhân gây ra như vậy hay không. Wladek thì ìo rằng Nam tước lại có thể gửi trả chú về với túp nhà của ông thợ săn, vì chú biết rằng mình vẫn là một người xa lạ trong một ngôi nhà xa lạ.
ít ngày sau đó, vào một buổi tối, Nam tước cho gọi hai cậu đến găp ông Ở sảnh đường lớn. Hai cậu rón én bước vào, lo sợ. ông không giải thích gì nhiều mà chỉ nói rằng họ sắp phải đi một chuyến rất dài ngày.
Những lời nói ngắn gọn của ông, vào lúc đó tưởng như .không có nghĩa gì ghê gớm, lại hoá ra cứ bám chặt lấy Wladek trong suốt cả cuộc đời.
Nam tước trầm giọng nói:
- Các con yêu quý của ta, bọn gây chiến người Đức và bọn đế quốc áo - Hung hiện đã đến cửa ngõ
Warsaw và chẳng bao lâu sẽ đánh đến chỗ chúng ta Ở đây
Wladek nhớ lại một câu khó hiểu mà ông thày Ba-lan đã nói với ông thày Đức trước đây khi hai
người có căng thẳng với nhau vào những ngày cuối cùng: Phải chăng như vậy có nghĩa là đã đến lúc những dân tộc bị nhận chìm Ở châu âu rơi vào chúng tôi? - ông thày Ba-lan đã hỏi thế.
Nam tước âu yếm nhìn khuôn mặt ngây thơ của Wladek.
Tinh thần dân tộc của chúng ta đã không bị mất đi trong suốt một trăm năm mươi năm bị đàn áp mòn mỏi - chú nói. - Rất có thể số phận của Ba-lan cũng bị đe dọa như số phận của Serbia vậy. Chúng ta bất lực không làm thay đổi gì lịch sử được. SỐ phận của húng ta tuỳ thuộc vào ba đế quốc hùng mạnh Ở chung quanh.
- Chúng ta mạnh, chúng ta có thể chiến đấu được,- Leon nói. - Chúng ta có kiếm gỗ và có mộc, Chúng ta không sợ bọn Đức hoặc bọn Nga.
- Con ơi, con chỉ mới biết chơi đánh trận thôi. Nhưng trận chiến này không phải như trẻ con chơi với nhau đâu. Chúng ta phải tìm một chỗ nào đó xa lánh và yên ổn để mà sống và chờ xem lịch sử quyết định số phận của chúng ta thế nào. Và chúng ta phải đi ngay, càng sớm sàng tốt. Ta chỉ cầu làm sao đây không phải là ngày kết thúc tuổi trẻ của các con. Cả Leon và Wladek đều thấy hoang mang bứt rứt về những lời Nam tước vừa nói. Chiến tranh, trong đầu óc hai cậu, có vẻ như một cuộc phiêu lưu đầy thú vị nếu như bây giờ bỏ lâu đài này ra đi thì họ sẽ mất cơ hội ấy. Những người hầu trong nhà đã bỏ ra nhiều ngày để gói ghém các đồ đạc của Nam tước. Wladek và Leon được báo trước là vào ngày thứ hai tới hai cậu sẽ lên đường về ngôi nhà nghỉ hè nhỏ bé Ở phía bắc Grodno. Hai cậu vẫn tiếp tục học hành và chơi bời như thường, không cần có ai giám sát, nhưng chẳng
gặp được ai và có lúc nào để người ta trả lời được cho hai cậu về những câu hỏi nêu ra.
Vào nhữag ngày thứ bẩy, hai cậu phải học vào buổi sáng. Hôm đó, hai cậu đang dịch cuốn Pan Tadeusz của Amdam Mickiewicz ra tiếng La-tinh thì bỗng nghe thấy có tiếng súng nồ. Lúc đầu, Wladek tưởng đó chỉ là tiếng súng quen thuộc của một bác thợ săn nào đó bên ngoài trang trại. Hai cậu quay trở về với công việc đang làm. Nhưng rồi lại có một loạt tiếng súng nữa, lúc này nghe gần hơn nhiều. Hai cậu bỗng nghe thấy tiếng kêu hét Ở nhà dưới. HỌ nhìn nhau quái lạ HỌ không tỏ ra sợ hãi gì hết, vì chưa bao giờ thấy những chuyện như thế trong đời. ông thày bỏ chạy, để mặc hai cậu lại đó. Rồi có một tiếng súng nữa, lần này ngay Ở hành lang bên ngoài phòng các
cậu ngồi. Hai người khiếp sợ, ngồi im không dám thở. Cánh cửa bỗng bật mở. Một người đàn ông, không lớn tuồi hơn ông thày học là mấy, mặc bộ quân phục màu xám, đầu đội mũ sắt, bước vào nhìn hai người. Leon ôm lấy Wìadek, còn Wladek nhìn lên người kia.
Hắn ta quát tháo bằng tiếng Đức, hỏi hai người là ai. Cả hai cậu bé không ai trả lời mặc dầu rất thạo tiếng đó như tiếng mẹ đẻ. Một tên lính khác bước đến sau lưng hắn. Hắn tiến đến nắm lấy cổ hai cậu bé gần như xách hai con gà lôi ra hành lang rồi kéo xuống nhà đem ra phía trước lâu đài rồi quẳng hai người vào trong vườn Ở đấy Florentyna cũng đang kêu hét như điên trước quang cảnh cô đang nhìn thấy. Leon không dám nhìn, gục đầu vào vai Wladek. Wladek inh ngạc trông ra một dẫy xác chết, phần lớn là những người hầu hạ trong nhà, bị vứt úp mặt xuống đất Chú lặng người khi trông thấy một người có bộ ria nằm úp xuống vũng máu. Người đó chính là bác thợ săn. Wladek không cảm thấy gì nhưng Florentyna
thì vẫn cứ kêu hét.
- BỐ có đây không? - Leon hỏi. - BỐ có đây không?
Wladek nhìn lại một lượt những xác chết. Chú cảm ơn Chúa là không thấy có bóng dáng Nam tước Rosnovski Ở đây. Chú đang định quay ra nói với Leon thì một tên lính bước tới bên cạnh.
Wer hat gesprochen? - tên lính gắt.
Ich, Wladek bạo dạn đáp
Tên lính giơ súng lên lấy báng đập vào đầu Wladek. Chú lăn ra đất, máu chảy đầy mặt. Nam tước đâu rồi? CÓ chuyện gì thế này? Tại sao họ lại đối xử như thế này Ở ngay nhà mình? Leon vội nhẩy đè lên Wladek để tránh cho chú bị một đòn thứ hai của tên lính định đánh vào bụng. Nhưng nhát súng quá mạnh giáng xuống lại trúng vào sau gáy Leon.
Cả hai cậu bé nằm không động đậy. Wladek nằm im vì chú vẫn chưa hết khiếp sợ với nhát đòn vừa rồi và cả với khối nặng của người Leon bỗng nhiên đè lên chú. Còn Leon nằm im vì cậu ta đã chết rồi.
wladek có thể nghe thấy tiếng một tên lính khác trách cứ tên lính vừa rồi vì hắn đã quá tay. Chúng lôi Leon đi, nhưng Wladek cứ bám chặt lấy. Phải hai tên lính mới kéo nổi được xác Leon ra khỏi tay Wladek và quẳng vào đống người đã nằm đó, mặt úp xuống cỏ.
Đôi mắt Wladek không rời khỏi cái xác của người bạn thân nhất trên đời. Cuối cùng họ bắt chú quay trở vào lâu đài để cùng với một số người còn sống sót bị dẫn xuống tầng hầm. Không ai dám thốt lên một lời vì sợ phải đi theo những người đã bị vứt trên cỏ. Cửa hầm bị khóa chặt và tiếng lầm rầm của bọn lính đã xa dần. Lúc đó Wladek mới lên tiếng, "Chúa lòng lành"
vì chú trông thấy Nam tước ngồi dúi vào trong góc tường. ông không bị đánh đập gì, nhưng có vẻ rất khiếp sợ ông cứ ngồi lặng yên nhìn vào khoảng không. ông còn sống được vì bọn xâm lược còn cần đến ông để cai quản đám tù binh. Wladek bước đến bên chỗ ông. Những người khác, trái lại, càng ngồi xa chỗ ông chủ càng tốt. Hai người nhìn nhau đúng như họ đã nhìn trong ngày đầu gặp nhau. Wladek đưa tay ra, và cũng như ngày đầu, Nam tước cầm lấy tay chú.
Wladek nhìn thấy những giọt nước mắt chảy xuống khuôn mặt tự hào của Nam tước. Không ai nói một lời nào. Cả hai đều vừa mới mất con người mình yêu quý nhất trên đời.
