Quân đội ta có hai vị Äại tướng đầu tiên thì má»™t ngưá»i xuất thân từ trà thức, má»™t ngưá»i xuất thân từ nông dân và cùng quê Bình Trị Thiên. Có Ä‘iá»u đặc biệt, ngưá»i xuất thân từ trà thức thì trở thà nh quan võ, Bá»™ trưởng Quốc phòng, Tổng Tư lệnh. Ngưá»i xuất thân từ nông dân thì trở thà nh quan văn, Chá»§ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị Quân đội nhân dân Việt Nam...
Ngưá»i cá»™ng sản kiên cưá»ng
Nói thế thôi, chứ thá»±c ra cả hai vị đại tướng nà y Ä‘á»u là văn võ kiêm toà n, Ä‘á»u có nhãn quan chiến lược và o loại tầm cỡ, xứng đáng được ghi và o sá» sách. Má»™t ngưá»i thì rõ rà ng đã được thế giá»›i suy tôn là má»™t trong các vị tướng nổi tiếng thế giá»›i. Còn má»™t ngưá»i thì đã từ giã chúng ta, để lại má»™t chá»— trống không gì có thể bù đắp được và cho đến nay nhiá»u ngưá»i vẫn nuối tiếc...
Tên khai sinh cá»§a anh là Nguyá»…n Vịnh. Tại Há»™i nghị Äảng toà n quốc ở Tân Trà o tháng 8/1945, khi nghe có tên Nguyá»…n Chà Thanh trong danh sách Ban Chấp hà nh Trung ương Äảng, Nguyá»…n Vịnh quay sang há»i đồng chà Võ Nguyên Giáp ngồi bên cạnh: "Nguyá»…n Chà Thanh là ai mà nghe lạ thế!". Äồng chà Võ Nguyên Giáp mỉm cưá»i trả lá»i: "Là anh chứ ai nữa, chÃnh Bác đặt tên cho anh đấy". Nguyá»…n Vịnh vừa ngỡ ngà ng, vừa sung sướng! Từ đây cái tên Nguyá»…n Chà Thanh trở thà nh má»™t phần lịch sá» cá»§a quân đội ta, cá»§a Cách mạng Việt Nam
Nguyá»…n Vịnh sinh ngà y 1/1/1914 tại là ng Niệm Phò, huyện Quảng Äiá»n, tỉnh Thừa Thiên.
Cuối năm 1936, đầu năm 1937, anh may mắn được gặp các anh Phan Äăng Lưu, Nguyá»…n Chà Diểu trong Phong trà o Mặt tráºn Bình dân và bắt đầu được giác ngá»™ vá» lý tưởng Cá»™ng sản. Tháng 7/1937, Nguyá»…n Vịnh được kết nạp và o Äảng.
Trong 8 năm, từ khi là má»™t đảng viên Äảng Cá»™ng sản Äông Dương, rồi Bà thư Chi bá»™ và sau đó là Bà thư Tỉnh á»§y Thừa Thiên, Nguyá»…n Vịnh đã bị đế quốc bắt giam 3 lần ở các nhà lao Huế, Lao Bảo, Buôn Ma Thuá»™t và đã từng vượt ngục để tiếp tục hoạt động. Suốt thá»i gian lăn lá»™n vá»›i phong trà o cÅ©ng như những năm tháng bị tù đà y Nguyá»…n Vịnh luôn tá» ra là má»™t đảng viên cá»™ng sản kiên cưá»ng, nguy hiểm không sá»n lòng, khó khăn không lùi bước. Anh đã góp phần xây dá»±ng cÆ¡ sở Äảng, đẩy mạnh phong trà o cách mạng ở Thừa Thiên - Huế trong suốt thá»i kỳ hoạt động bà máºt trước cách mạng.
"Chúng ta chỉ sợ mất lòng tin của dân"
Äầu năm 1947, anh là ngưá»i có công lá»›n trong việc khôi phục phong trà o sau khi mặt tráºn Huế bị vỡ. Ngà y 25/3/1947, tức 40 ngà y sau khi quân ta rút khá»i Huế, vá»›i cương vị là Ủy viên Trung ương Äảng, Bà thư Tỉnh á»§y Thừa Thiên, anh triệu táºp má»™t cuá»™c há»p đặc biệt, địa Ä‘iểm há»p không phải ở chiến khu mà là ở ngay là ng Nam Dương (huyện Phong Äiá»n) - má»™t là ng ở ngay sát nách địch, chỉ cách Huế 20 cây số.
Mở đầu cuá»™c há»p, anh Ä‘á»c lá thư đỠngà y 5/3/1947 cá»§a Bác Hồ "Gá»i các đồng chà Trung Bá»™", nêu lên những khuyết Ä‘iểm cá»§a cán bá»™ đảng viên trong những ngà y đầu kháng chiến. Liên hệ vá»›i tình hình địa phương, anh nghiêm khắc tá»± phê bình và phê bình để rút ra bà i há»c sâu sắc trong thá»i gian qua. Anh nói: "Bá»™ đội ta rất anh dÅ©ng. Tinh thần cách mạng cá»§a đồng bà o ta rất cao. Äiá»u đáng trách là cán bá»™, đảng viên chúng ta không biết cách tổ chức huấn luyện và chỉ huy anh em đánh giặc". Cuối cùng anh cá»§ng cố lòng tin cho má»i ngưá»i: "Mất đất chưa phải là mất nước. Chúng ta chỉ sợ mất lòng tin cá»§a dân. Có lòng tin cá»§a dân là có tất cả. Vì váºy chúng ta không được chạy dà i. Chúng ta phải trở vá» vá»›i dân".
Sau đó Tỉnh á»§y Thừa Thiên đã ra nghị quyết nhấn mạnh tư tưởng chỉ đạo: "Phải nhanh chóng chuyển sang tiến công địch. Kiên quyết luồn trở lại vùng đồng bằng Ä‘ang bị địch chiếm đóng, bám đất, bám dân, phát động phong trà o chiến tranh du kÃch, phá tan chÃnh sách bình định cá»§a địch". Từ đó phong trà o kháng chiến ở vùng sau lưng địch cá»§a Bình Trị Thiên đã vượt qua được những khó khăn hiểm nghèo, từng bước tiến lên già nh những thắng lợi.
Năm 1948, Trung ương quyết định thà nh láºp Phân khu Bình Trị Thiên để thống nhất chỉ huy 3 tỉnh Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên. Phân khu á»§y Bình Trị Thiên được thà nh láºp và anh Thanh được chỉ định là m Bà thư.
Nháºn nhiệm vụ má»›i, anh cùng các đồng chà trong Phân khu á»§y Ä‘i sâu nghiên cứu tình hình và ra nghị quyết mở má»™t chiến dịch phá tá» trong cả 3 tỉnh cá»§a Phân khu. Äây là má»™t chá»§ trương sáng suốt và kịp thá»i. Kết quả là cả má»™t hệ thống ngụy quyá»n địch ở cÆ¡ sở bị ta Ä‘áºp vỡ từng mảng lá»›n, là m cho chúng hết sức hoảng sợ. Bởi vì khi má»™t khu vá»±c hà ng mấy huyện lá»›n không còn há»™i tá» nữa thì tá»± nhiên cả hệ thống đồn bốt cá»§a địch bị trÆ¡ ra giữa vòng vây cá»§a nhân dân.
Trên má»™t vùng nông thôn rá»™ng lá»›n cá»§a Bình Trị Thiên, sau chiến dịch đâu đâu cÅ©ng có chÃnh quyá»n cách mạng, có dân quân du kÃch hoạt động, những đồn lẻ cá»§a địch bị tiêu diệt. Những cuá»™c hà nh quân cá»§a địch luôn bị chặn đánh bởi hoạt động cá»§a du kÃch tại chá»—. "Bình Trị Thiên khói lá»a" sau má»™t thá»i gian tạm lắng đã vươn lên hòa nháºp vá»›i phong trà o cả nước. Trong chiến công chung đó có sá»± đóng góp quan trá»ng, nếu không nói là quyết định cá»§a Nguyá»…n Chà Thanh. Sau sá»± việc nà y, Bác Hồ đã tặng Nguyá»…n Chà Thanh danh hiệu: "Vị tướng du kÃch".
Giữa năm 1950, cuá»™c kháng chiến chống Pháp bước sang má»™t giai Ä‘oạn má»›i, quân đội ta phát triển nhanh chóng và ngà y cà ng lá»›n mạnh. Trong bối cảnh đó, Nguyá»…n Chà Thanh được Äảng giao cho má»™t trá»ng trách má»›i. Anh được Ä‘iá»u động và o quân đội và được bổ nhiệm giữ chức Chá»§ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị Quân đội nhân dân Việt Nam. Vá» Äảng anh được cá» giữ chức Phó bà thư Quân á»§y Trung ương.
Năm 1951, tại Äại há»™i Äảng toà n quốc lần thứ 2, Nguyá»…n Chà Thanh được bầu lại và o Ban Chấp hà nh Trung ương và được Ban Chấp hà nh Trung ương bầu và o Bá»™ ChÃnh trị.
Vá»›i trá»ng trách đảm nháºn công tác Äảng, công tác chÃnh trị trong quân đội, Nguyá»…n Chà Thanh đã có đóng góp to lá»›n tạo nên sức mạnh cá»§a quân đội ta, liên tiếp đánh thắng địch trong nhiá»u chiến dịch lá»›n, kết thúc bằng chiến dịch Äiện Biên Phá»§ lịch sá» tháng 5/1954. Năm 1959, anh được phong hà m Äại tướng và đây là vị Äại tướng thứ hai cá»§a quân đội ta.
Tại Äại há»™i Äảng toà n quốc lần thứ 3 tháng 9/1960, Nguyá»…n Chà Thanh lại được bầu và o Ban Chấp hà nh Trung ương và được Ban Chấp hà nh Trung ương bầu và o Bá»™ ChÃnh trị.
Năm 1961, do yêu cầu cá»§a công cuá»™c hợp tác hóa nông nghiệp và đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, Nguyá»…n Chà Thanh được Trung ương Äảng giao cho phụ trách Ban Nông nghiệp Trung ương. Chỉ Ãt lâu sau, má»™t phong trà o thi Ä‘ua má»›i trên mặt tráºn nông nghiệp nổi lên như sóng cồn. Äó là kết quả cá»§a mấy tháng liá»n Nguyá»…n Chà Thanh xuống xâm nháºp cÆ¡ sở ở Hợp tác xã Äại Phong (xã Phong Thá»§y, huyện Lệ Thá»§y, Quảng Bình). Bà i báo "Hoan nghênh Hợp tác xã Äại Phong" do anh viết đăng trên báo Äảng, trở thà nh má»™t sá»± kiện trong Ä‘á»i sống chÃnh trị cá»§a nhân dân miá»n Bắc lúc bấy giá».
Con ngưá»i cá»§a quần chúng
Nói đến Nguyá»…n Chà Thanh là nói đến quần chúng, nói đến phong trà o quần chúng. Hầu như anh sinh ra trên Ä‘á»i nà y là để sống vá»›i nhân dân. Là Ủy viên Bá»™ ChÃnh trị, Trưởng ban Nông nghiệp Trung ương nhưng hầu như Nguyá»…n Chà Thanh có mặt cả tháng liá»n vá»›i các hợp tác xã, và từ đó sinh ra gió "Äại Phong". Hồi còn là Chá»§ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị cÅ©ng váºy - Là Äại tướng nhưng Nguyá»…n Chà Thanh thưá»ng xuyên có mặt ở các đơn vị, gần gÅ©i cán bá»™, chiến sÄ© và từ đó cá» "Ba Nhất" phất phá»›i bay. Có thể nói Nguyá»…n Chà Thanh ở đâu là ở đó có phong trà o quần chúng. Bởi anh tin tưởng sâu sắc và o sức mạnh cá»§a quần chúng. Anh thưá»ng nói, không có quần chúng thì không thể có thắng lợi cá»§a cách mạng. Anh cÅ©ng thưá»ng nói: "Cán bá»™ thế nà o thì phong trà o thế ấy", cán bá»™ phải lăn lá»™n, gắn bó vá»›i phong trà o và chÃnh anh là điển hình cá»§a má»™t cán bá»™ như thế.
Có má»™t giai thoại vá» vị "Äại tướng nông dân" nà y rất thú vị. Äó là và o năm 1951, khi Nguyá»…n Chà thanh vừa được bổ nhiệm chức vụ Chá»§ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị chưa được bao lâu, anh cùng đơn vị Ä‘i Chiến dịch Hòa Bình. Trên đưá»ng hà nh quân ra tráºn, phải qua má»™t con suối, ai cÅ©ng xắn quần lá»™i qua. Có má»™t anh cán bá»™ cấp đại đội hay tiểu Ä‘oà n gì đó Ä‘ang loay hoay vá»›i đôi già y thì thấy má»™t ngưá»i trạc tuổi chưa đến 40, da ngăm Ä‘en, khá»e mạnh mặc bá»™ quần áo nâu bạc Ä‘i qua, anh cán bá»™ nghÄ© chắc là má»™t bác nông dân, liá»n gá»i lại:
- Ông chịu khó cõng mình qua suối má»™t tÃ.
"Ngưá»i đó" không tá» ra khó chịu mà vui vẻ nháºn lá»i, ghé lưng vén quần cõng anh cán bá»™ qua suối.
Sang đến bá» bên kia, anh cán bá»™ phấn khởi vá»— vai ngưá»i đã giúp cõng mình qua suối, định nói lá»i cảm Æ¡n. Nhưng bá»—ng thấy bác nông dân nghiêm mặt lại, nói giá»ng miá»n Trung nghiêm khắc:
- Cáºu có biết tá»› là ai không?
Anh cán bá»™ chưa kịp định thần vì câu há»i bất ngá» thì được nghe ngưá»i đó nói tiếp:
- Tá»› là Nguyá»…n Chà Thanh - Chá»§ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị. Hôm nay tá»› giúp cáºu vì xét ra cáºu cÅ©ng cần giúp nhưng nhá»› lần sau đừng bắt ngưá»i khác cõng như thế nữa nhé.
Năm 1954, khi miá»n Bắc hoà n toà n giải phóng, anh cùng gia đình từ chiến khu trở vá» Hà Ná»™i, cÆ¡ quan định bố trà cho anh má»™t căn há»™ ở bên hồ Trúc Bạch. Äó là má»™t biệt thá»± đẹp, có mái nhá»n cao vút, trang trà ná»™i thất sang trá»ng. Nhưng anh đã từ chối và đỠnghị bố trà cho mình má»™t chá»— ở trong khu quân đội. Anh tâm sá»± vá»›i các đồng chà xung quanh: "Từ chiến tranh chuyển sang hòa bình, khó tránh khá»i chá»›m nở trong bá»™ đội tư tưởng đòi hưởng thụ. Mình ở nhà sang quá thì khó gần gÅ©i anh em, mà có khi muốn nói Ä‘iá»u cần nói cÅ©ng khó lá»t tai ngưá»i nghe".
Trung tướng Äoà n Chương, nguyên thư ký riêng cho anh Thanh nhiá»u năm, kể lại: Theo chế độ, chÃnh sách, vá»›i cương vị cao là Ủy viên Bá»™ ChÃnh trị, Chá»§ nhiệm Tổng cục ChÃnh trị, gia đình anh được cÆ¡ quan trang bị thêm tá»§, giưá»ng và má»™t số đồ dùng khác. Nhưng anh bảo Ä‘em phân phối cho những anh em khác còn thiếu thốn. Trung tướng Äoà n Chương còn nói vá» chị Cúc, vợ anh bằng những lá»i lẽ tốt đẹp: "Là vợ má»™t cán bá»™ lãnh đạo cao cấp, nhưng tuyệt nhiên chị không bao giá» cáºy thế chồng để lên mặt "bà chá»§" vá»›i anh em phục vụ. Äiá»u đó má»™t phần do bản chất đôn háºu cá»§a chị, má»™t phần quan trá»ng là do thái độ cá»§a anh Thanh. Anh chúa ghét những thói ấy".
Có má»™t lần anh xuống dá»± đại há»™i đại biểu má»™t tỉnh có nhiá»u hiện tượng cán bá»™ đảng viên tham ô, xâm phạm đến lợi Ãch cá»§a quần chúng. Kỳ giáp hạt năm ấy địa phương bị mất mùa, nhân dân thiếu ăn. Nhà nước đưa gạo vá» giúp, nhưng má»™t số nÆ¡i cán bá»™ thiếu trách nhiệm, quản lý không chặt chẽ, để xảy ra nhiá»u hiện tượng tiêu cá»±c rất đáng xấu hổ. Äối vá»›i những trưá»ng hợp như thế anh thưá»ng không giữ được bình tÄ©nh. Trên bục phát biểu khi nhắc đến hiện tượng nà y giá»ng anh như lạc hẳn Ä‘i:
"Äảng viên gì? Cán bá»™ gì?; Dân đói, Nhà nước gá»i vá» mấy tạ gạo, ba ông Chi á»§y dấm dúi chia nhau má»—i ngưá»i mấy chục cân, thì không bằng... con chó! Không thể nà o để lại trong Äảng ta những con ngưá»i thoái hóa đến mức ấy".
Trung tướng Trần Quý Hai kể lại, hồi ở chiến khu Thừa Thiên, mặc dầu vá»›i cương vị Ủy viên Trung ương Äảng, Bà thư Tỉnh á»§y, anh và gia đình vẫn sống hòa chung cuá»™c sống thiếu thốn, gian khổ vá»›i nhân dân. Có tháng cả nhà liên tục ăn sắn, nấu cháo bằng sắn, là m bánh bằng bá»™t sắn. Có ai Ä‘em biếu má»™t tà gạo, thức ăn, anh lại Ä‘em chuyển sang bệnh viện cho thương bệnh binh - Mẹ anh thương anh là m việc vất vả, ngưá»i hốc hác nói vá»›i anh rằng đây là ngưá»i ta thương anh ngưá»i ta biếu anh chứ có phải cá»§a tham ô đâu, nhưng anh nói vá»›i mẹ: "Mẹ hãy hiểu cho con, con là cán bá»™ cá»§a Äảng, cá»§a dân thì không thể dân ăn khổ mà chỉ riêng con ăn ngon được"
Thượng tướng Phùng Thế Tà i