Biên niên ký chim vặn dây cót

[Vô Tình]

37

Hai loại tin khác nhau
*
Vật biến mất

- Quế đã đưa cậu về đây, - Nhục đậu khấu nói.

Điều đầu tiên tôi nhận thấy khi thức dậy là đau, đau dưới nhiều dạng khác nhau, méo mó. Con dao đã làm tôi bị thương, mọi khớp sụn, mọi khớp xương, cơ bắp trong thân thể tôi đều khiến tôi đau. Hẳn là nhiều bộ phận thân thể tôi đã va mạnh vào vật này vật khác trong lúc tôi bỏ chạy trong bóng tối. Thế nhưng hình dạng của mỗi cái đau khác nhau đó vẫn chưa đúng hẳn. Chúng đâu như gần với cái đau, nhưng không thể gọi đích xác là cái đau.

Kế đó tôi nhận ra mình đang nằm dài trên ghế sofa trong "phòng chỉnh lý" của Dinh, mặc bộ pyjama màu xanh lính thủy mà tôi chưa thấy bao giờ, mình đắp chăn. Rèm mở toang, ánh mặt trời buổi sáng tuôn vào qua cửa sổ. Tôi đoán bây giờ chắc khoảng 10 giờ. Không khí nơi đây thật trong lành, và thời gian thì vẫn đang trôi về phía trước. Nhưng vì sao tất cả những chuyện đó lại xảy ra được, tôi không sao lý giải rõ ràng.

- Quế đã đưa cậu về đây, - Nhục đậu khấu nói. - Mấy vết thương của cậu không nặng lắm. Vết trên vai khá sâu, nhưng không phạm đến mạch máu chính nào, cũng may. Những vết trên mặt thì chỉ là trầy xước. Quế đã dùng kim chỉ khâu các vết thương khác sao cho cậu không bị sẹo. Chuyện ấy thì nó giỏi lắm. Ít hôm nữa cậu có thể tự tháo chỉ được, không thì nhờ bác sĩ.

Tôi cố nói, nhưng không thốt được tiếng nào. Tôi chỉ làm được mỗi một việc là hít vào rồi thở ra nghe rin rít chói tai.

- Cậu khoan hãy cố nói hay cử động thì tốt hơn, - Nhục đậu khấu nói. Bà ngồi trên chiếc ghế gần đó, hai chân bắt tréo. - Quế bảo cậu đã ở dưới giếng quá lâu, thiếu chút nữa là đã chết rồi. Nhưng đừng hỏi tôi đã xảy ra chuyện gì. Tôi chẳng biết gì hết. Nửa đêm có cú điện thoại gọi tôi, tôi bèn gọi taxi rồi ù té tới đây ngay. Cụ thể chuyện gì xảy ra trước đó thì tôi không biết. Quần áo cậu ướt sũng, toàn là máu. Chúng tôi quăng đi rồi.

Nhục đậu khấu ăn mặc đơn sơ hơn mọi khi, có lẽ đúng là bà đã quáng quàng ra khỏi nhà thật. Bà mặc áo len ca-sơ-mia màu kem khoác ngoài áo sơ-mi nam giới kẻ sọc, váy len màu xanh ôliu, không nữ trang, tóc buộc đằng sau. Bà trông hơi mệt mỏi, nhưng trừ cái đó ra thì bà trông như người mẫu trong cataloug ảnh. Bà cho một điếu thuốc lên môi rồi châm lửa bằng chiếc bật lửa bằng vàng, làm phát ra tiếng tách rõ rệt, khô khốc quen thuộc, đoạn hít mấy hơi, mắt nheo nheo lại. Tôi đúng là chưa chết thật, tôi tự trấn an mình khi nghe tiếng tách của cái bật lửa. Hẳn là Quế đã kéo tôi lên khỏi giếng đúng vào phút chót.

- Quế hiểu biết mọi chuyện theo một kiểu đặc biệt, - Nhục đậu khấu nói. - Khác với tôi hay cậu, nó luôn luôn suy nghĩ rất sâu xa về khả năng xảy ra chuyện này hay chuyện khác. Nhưng ngay cả nó cũng không tưởng tượng nổi nước lại dâng đầy cái giếng đó đột ngột đến thế. Chuyện đó nằm ngoài mọi khả năng mà nó đã tiên liệu. Chính vì vậy mà suýt nữa là cậu mất mạng rồi. Đây là lần đầu tiên tôi thấy thằng bé hoảng hốt đến thế.

Bà cố mỉm cười khi nói như vậy.

- Hẳn là nó thật sự thích cậu, - bà nói.

Sau đó bà nói gì tôi không nghe được nữa. Tôi nghe đau ở sâu đằng sau mắt, mí mắt tôi nặng như chì. Tôi cứ để mắt díp lại mà đắm vào trong bóng tối như đang đi xuống bằng buồng thang máy.

* * *

Phải mất hai ngày cơ thể tôi mới hồi phục lại. Suốt thời gian đó Nhục đậu khấu luôn ở bên tôi. Tôi không tự dậy được, không nói được, gần như không ăn được. Cố lắm tôi cũng chỉ hớp nổi vài hớp nước cam và nhấm vài miếng đào đóng hộp. Ban đêm Nhục đậu khấu về nhà, sáng ra lại đến. Thế cũng tốt, bởi vì suốt đêm - và hầu như suốt cả ngày nữa tôi ngủ như chết - tôi bị nhiễm cái lạnh ngoài trời. Rõ ràng ngủ là thứ tôi cần nhất để có thể hồi phục.

Tôi không hề gặp Quế. Hình như Quế cố tình tránh mặt tôi. Ngày nào tôi cũng nghe tiếng xe anh ta qua cổng mỗi khi đưa đón Nhục đậu khấu hoặc mang tới đồ ăn, quần áo - nghe cái tiếng ùng ục trầm trầm đặc biệt của động cơ xe Porsche, bởi cậu ta đã thôi dùng chiếc Mercedes, - nhưng cậu ta không vào bên trong. Cậu trao mọi thứ cho Nhục đậu khấu ở cửa trước rồi lại đi.

- Sắp tới chúng tôi sẽ dẹp bỏ chỗ này, - Nhục đậu khấu bảo tôi. - Tôi sẽ lại phải tự mình chăm lo cho các quý bà kia. Ờ, phải. Chắc cái số tôi nó thế. Tôi sẽ cứ phải tiếp tục chừng nào chưa kiệt sức - chừng nào chưa cạn sạch. Còn cậu, có lẽ cậu sẽ không còn gì phải liên quan đến chúng tôi nữa. Khi chuyện này đã qua và cậu đã bình phục, tốt nhất là cậu hãy quên chúng tôi đi, càng sớm càng tốt. Bởi vì... Ừ nhỉ, còn chuyện này tôi quên chưa cho cậu biết. Về anh vợ cậu ấy mà. Wataya Noboru.

Nhục đậu khấu đem một tờ báo từ phòng bên sang, giở ra giữa bàn.

- Quế vừa mới mang tờ báo về thôi. Anh vợ cậu bị đột quỵ đêm qua ở Nagasaki. Người ta đưa ông ấy vào bệnh viện, nhưng đến giờ ông ấy vẫn bất tỉnh. Người ta không biết liệu ông ấy có tỉnh lại nữa hay không.

Nagasaki ư? Tôi khó lòng hiểu bà ta đang nói gì. Tôi muốn nói, nhưng lời lẽ không bật ra được. Wataya Noboru lẽ ra phải đột quỵ ở Akasaka chứ không phải Nagasaki. Sao lại Nagasaki?

- Ông ấy diễn thuyết ở Nagasaki, - Nhục đậu khấu nói tiếp, - sau đó trong khi đang ăn tối với các nhà tổ chức thì bỗng đột quỵ. Người ta đưa ông ấy đến bệnh viện gần đó. Người ta cho rằng có lẽ đó là một loại tai biến mạch máu não, chắc là vì một khiếm khuyết bẩm sinh ở mạch máu trong não. Báo chí cho biết ông ấy sẽ phải nằm liệt giường một thời gian, rằng dù có tỉnh lại có lẽ ông ấy cũng không nói được, rằng rất có thể sự nghiệp chính trị của ông ấy đến đây là hết. Thật đáng tiếc, ông ấy còn trẻ quá. Tôi để tờ báo lại đây. Khi nào thấy khỏe hơn thì cậu tự đọc.

Phải mất một lúc tôi mới chấp nhận được cái hiện tại kia là sự thực. Những hình ảnh tin tức tivi mà tôi đã thấy trong tiền sảnh khách sạn vẫn còn in sâu, quá sống động rõ ràng trong ý thức tôi: văn phòng của Wataya Noboru ở Asakasa, cảnh sát bu chật ních, cổng trước bệnh viện, nét nghiêm trọng của người dẫn chương trình, vẻ căng thẳng trong giọng anh ta. Tuy nhiên, dần dần, từng tí một, tôi đã có thể thuyết phục được chính mình rằng những gì tôi từng thấy kia là những tin tức chỉ tồn tại trong thế giới khác. Trong thực tại, ở thế giới này, tôi đã không đánh Wataya Noboru bằng gậy bóng chày. Trong thực tại, tôi sẽ không bị cảnh sát thẩm vấn hay bị bắt vì phạm tội. Hắn đã đột quỵ trước bàn dân thiên hạ, vì tai biến mạch máu não. Chẳng có tội phạm nào hết, không thể có tội phạm nào cả. Ý nghĩ đó khiến tôi có thể thở phào nhẹ nhõm. Dù gì đi nữa, hung thủ được mô tả trên truyền hình kia có nhân dạng giống tôi như đúc, thành thử tôi không có bằng chứng ngoại phạm.

Chắc hẳn phải có mối liên quan nào đó giữa việc tôi đã đánh chết kẻ nào đó ở thế giới kia với việc Wataya Noboru đột quỵ. Rõ ràng tôi đã giết chết một cái gì đó ở bên trong hắn hay một cái gì đó có liên quan chặt chẽ với hắn. Ắt là hắn đã tiên cảm được điều đó sẽ xảy ra. Tuy nhiên, việc tôi làm đã không đoạt được sinh mạng của Wataya Noboru. Hắn vẫn cứ sống ngay bên bờ vực cái chết. Lẽ ra tôi phải đẩy luôn hắn xuống vực kia. Chuyện gì sẽ xảy ra với Kumiko đây? Liệu nàng có dứt được khỏi chỗ đó trong khi hắn vẫn sống? Liệu từ trong bóng tối vô thức kia hắn có tiếp tục ám lời nguyền lên Kumiko?

Ý nghĩ của tôi chỉ đi xa được đến ngần ấy. Ý thức tôi chuội đi từng tí một, cho đến khi tôi nhắm mắt lại ngủ thiếp. Tôi mơ một giấc mơ căng thẳng, đứt đoạn. Kano Creta đang bế một đứa bé áp vào ngực. Tôi không thấy mặt đứa bé. Tóc Kano Creta cắt ngắn, cô không trang điểm gì. Cô bảo tôi tên đứa bé là Corsica, và cha đứa bé nửa là tôi nửa kia là Trung úy Mamiya. Cô bảo cô đã không đến đảo Crete mà vẫn ở lại Nhật để sinh và nuôi đứa bé này. Cô vừa nghĩ ra được tên mới cho đứa bé, còn hiện giờ cô đang sống yên bình, trồng rau trên những núi đồi Hiroshima cùng Trung úy Mamiya. Những tin ấy không hề làm tôi ngạc nhiên. Ít nhất là trong giấc mơ tôi đã thấy trước tất cả.

- Kano Malta thế nào từ sau khi tôi gặp cô ấy lần trước? - Tôi hỏi.

Kano Creta không trả lời. Cô chỉ buồn buồn nhìn tôi rồi biến mất.

* * *

Vào sáng ngày thứ ba tôi đã tự khỏi giường được. Đi đứng thì vẫn còn khó khăn lắm, nhưng tôi đã dần dần nói năng lại được. Nhục đậu khấu nấu cho tôi ít cháo. Tôi ăn cháo rồi thêm ít hoa quả.

- Con mèo sao rồi? - Tôi hỏi bà. Vấn đề này có lúc đã khiến tôi không yên tâm.

- Đừng lo. Quế đang chăm sóc nó. Ngày nào cậu ấy cũng đến nhà cậu để cho mèo ăn và thay nước. Giờ cậu chỉ nên lo lắng cho bản thân mình thôi.

- Bà với cậu ấy định khi nào sẽ dẹp bỏ nhà này?

- Càng sớm càng tốt. Có lẽ trong vòng tháng sau. Chắc là cậu cũng sẽ kiếm được ít tiền đấy. Chắc chúng tôi sẽ phải bán giá thấp hơn một chút so với hồi chúng tôi mua, thành thử cậu sẽ không được nhiều lắm, nhưng phần cậu vẫn là một phần trăm kha khá của số tiền cậu đã trả thế chấp. Sẽ đủ cho cậu sống một thời gian. Nên cậu không phải quá lo về chuyện tiền nong. Cậu xứng đáng được như vậy; nói gì thì nói, cậu đã làm việc tốt ở đây mà.

- Nhà này sẽ bị phá dỡ à?

- Có lẽ vậy. Họ cũng sẽ lấp luôn giếng. Cho nên bây giờ giếng có nước cũng bằng thừa thôi, thời buổi này có ai thích một cái giếng cổ to đùng như thế đâu. Người ta chỉ cần đặt ống và máy bơm điện là xong. Tiện hơn nhiều mà lại choán ít chỗ.

- Chắc chỗ này không bị xúi quẩy nữa đâu, - tôi nói. - Nó sẽ lại là chỉ một lô đất bình thường chứ không phải "nhà có dớp" nữa.

- Có thể cậu nói đúng, - Nhục đậu khấu nói. Bà ngần ngừ một chút rồi cắn môi. - Nhưng chuyện đó không còn liên quan đến tôi hay cậu nữa. Đúng không? Trong mọi trường hợp, điều quan trọng là bây giờ cậu phải nghỉ ngơi, đừng bận tâm đến những chuyện không thực sự đáng kể. Phải mất một thời gian nữa cậu mới hồi phục hoàn toàn đấy.

Nhục đậu khấu chỉ cho tôi bài báo về Wataya Noboru trong tờ báo buổi sáng mà bà mang theo. Chỉ là một bài báo nhỏ, Wataya Noboru vẫn còn mê man, đã được chuyển từ Nagasaki về một bệnh viện đại học lớn ở Tokyo, đang được chăm sóc đặc biệt nhưng tình trạng vẫn không thay đổi. Báo chẳng nói gì hơn ngần đó. Đọc tới đây, dĩ nhiên tôi nghĩ ngay tới Kumiko. Nàng đang ở đâu? Tôi phải quay về nhà. Nhưng tôi vẫn chưa đủ sức để đi bộ một quãng xa đến thế.

Sáng hôm sau tôi cố lê đến bồn rửa mặt và nhìn thấy mình trong gương lần đầu tiên trong ba ngày qua. Tôi trông thật khủng khiếp. Chẳng giống một người sống phờ phạc là mấy, một cái xác được bảo quản tốt thì đúng hơn. Như Nhục đậu khấu đã nói, vết rạch trên má đã được khâu lại bằng những mũi khâu nhà nghề, mép vết thương đều khin khít với đường chỉ trắng. Vết đâm dài ít nhất hai phân rưỡi nhưng không sâu lắm. Khi tôi thử nhăn mặt thì nó cũng căng ra, nhưng chẳng thấy đau mấy. Tôi đánh răng rồi dùng máy cạo râu chạy điện để cạo râu. Tôi chưa đủ tự tin để dùng dao cạo như bình thường. Khi đã rửa sạch bọt cạo râu, tôi khó lòng tin được điều mình nhìn thấy trong gương. Tôi đặt máy cạo râu xuống rồi nhìn kỹ. Vết bầm đã biến mất. Gã đàn ông kia đã dâm vào má phải tôi. Đúng ngay chỗ có vết bầm. Vết đâm vẫn còn đó, nhưng vết bầm không còn nữa. Nó đã biến mất khỏi má tôi không còn một dấu vết nào.

* * *

Nửa đêm ngày thứ năm, tôi lại nghe tiếng lục lạc reo khe khẽ. Lúc ấy hơn 2 giờ sáng một chút. Tôi trở dậy khỏi sofa, khoác áo cardigan ngoài bộ pyjama rồi ra khỏi phòng chỉnh lý. Băng qua bếp, tôi tiến đến phòng làm việc nhỏ của Quế, ghé nhìn vào. Quế lại đang gọi tôi từ bên trong máy tính. Tôi ngồi xuống bàn đọc thông điệp trên màn hình.

Hiện bạn đã được quyền truy cập chương trình "Biên niên ký sự của Chim vặn dây cót". Chọn một tài liệu (1-17).

Tôi nhấp Số 17, và một tài liệu mở ra trước mắt tôi

[Vô Tình]

38

Biên niên ký sự của
Chim vặn dây cót Số 17
(Thư của Kumiko)
*

Có nhiều chuyện em muốn nói với anh. Kể cho hết thì phải mất nhiều thì giớ lắm, có khi phải mấy năm trời. Đáng ra em phải bộc bạch với anh từ lâu, thú nhận với anh tất cả, nhưng tiếc thay, em không đủ can đảm làm vậy. Thế nhưng em vẫn ấp ủ một hy vọng vu vơ, rằng mọi chuyện sẽ không đến nỗi tệ hại như vậy. Kết quả là cơn ác mộng này dành cho cả anh và em. Lỗi tại em hết. Nhưng giải thích mọi chuyện thì cũng đã quá muộn rồi. Chúng ta không có nhiều thời gian để làm việc đó. Cho nên ở đây em chỉ muốn nói với anh điều quan trọng nhất thôi.

Đó là, em cần phải giết anh trai em, Wataya Noboru.

Lát nữa em sẽ đến phòng bệnh nơi anh ta đang ngủ, để rút phích cắm hệ thống duy trì sự sống cho anh ta. Em là em gái anh ta, nên người ta sẽ cho em thay y tá ở lại qua đêm cạnh anh ta. Hệ thống bị ngắt rồi mọi người cũng không nhận ra ngay đâu. Hôm qua em đã nhờ bác sĩ chỉ cho cách vận hành hệ thống. Em định sẽ đợi đến khi chắc chắn là anh ta đã chết, chừng đó em tự nộp mình cho cảnh sát. Em sẽ bảo họ, em đã làm việc em cho là đúng, nhưng không giải thích gì hơn. Chắc người ta sẽ bắt giữ em ngay tại chỗ và đưa em ra tòa vì tội giết người. Báo chí sẽ nhảy vào, mọi người sẽ nêu ý kiến về chuyện chết không đau đớn và những thứ đại loại thế. Nhưng em sẽ vẫn im lặng. Em không giải thích hay thanh minh gì cả. Trong mọi chuyện chỉ có một sự thực duy nhất mà thôi, ấy là em muốn kết liễu cuộc đời của một con người, Wataya Noboru. Họ sẽ tống giam em, nhưng chuyện ấy em không hề sợ. Những gì tồi tệ nhất em đã trải qua cả rồi.

* * *

Nếu như không có anh, chắc em đã mất trí từ lâu. Chắc hẳn em đã tự trao mình trọn vẹn, trống rỗng, cho một kẻ khác và rơi xuống tới một nơi không còn hy vọng phục hồi. Anh trai em, Wataya Noboru, đã làm đúng như vậy với chị gái em nhiều năm trước đây, rốt cuộc chị ấy đã tự sát. Anh ta đã làm ô uế hai chị em. Nói đúng ra, anh ta không làm ô uế thân thể chúng em. Việc anh ta đã làm còn tồi tệ hơn thế.

Em đã bị tước quyền tự do làm bất cứ việc gì, tự giam mình đơn độc trong phòng tối. Chẳng ai xiềng xích em hay đặt lính gác canh giữ, nhưng em không thể nào thoát ra được. Anh trai em giam giữ em bằng những thứ xiềng xích và lính gác mạnh hơn nhiều - những xiềng xích và lính gác vốn là chính bản thân em. Em chính là xiềng xích buộc vào chân em, chính là tên lính gác tàn bạo không bao giờ ngủ. Dĩ nhiên bên trong em còn có một cái tôi khác muốn thoát ra, nhưng đồng thời lại có một cái tôi nữa hèn đớn, trụy lạc đã mất hết mọi hy vọng liệu có bao giờ thoát được, và cái tôi thứ nhất chẳng bao giờ át nổi cái tôi thứ hai vì em đã quá mức ô uế trong thể xác và tâm hồn rồi. Em đã đánh mất quyền trở lại với anh, không chỉ vì em đã bị anh trai, Wataya Noboru làm ô uế, mà còn bở từ trước đó em đã tự làm ô uế mình đến không sao cứu chữa nổi.

Trong thư em có nói với anh, em đã ngủ với người đàn ông khác, nhưng nội dung thư đó không phải là sự thật. Em phải thú nhận sự thật với anh ở đây. Em đã ngủ không chỉ với một người mà với nhiều người khác nữa. Nhiều quá không đếm xuể. Chính em cũng không biết, cái gì đã xui em làm một việc như vậy. Bây giờ nhìn lại, em nghĩ đó chắn hẳn là do ảnh hưởng của anh trai em. Hẳn là anh ta đã mở một cái ngăn kéo nào đó bên trong em, lôi ra một cái gì đó không hiểu là gì, thế là anh ta khiến em phải hiến thân cho hết người này đến người khác. Anh trai em có cái thứ sức mạnh đó, và, dẫu không muốn, em cũng phải thừa nhận điều này: nhất định là hai anh em chúng em có gắn bó khăng khít với nhau ở một chỗ tăm tối nào đó.

Dù thế nào thì thế, khi anh trai em đến chỗ em thì em đã tự làm ô uế mình không sao gột rửa được. Rốt cuộc em đã bị mắc bệnh giang mai. Nhưng dẫu có vậy đi nữa, như em đã nói trong thư, trong thời gian đó, em không bao giờ cảm thấy mình đang làm điều gì xấu với anh. Em cảm thấy việc em làm dường như hoàn toàn tự nhiên - chắc đó không phải là cái tôi thực của em nên mới cảm thấy như vậy. Tuy nhiên, liệu có đúng vậy không chứ? Liệu câu trả lời có thực sự đơn giản như vậy không? Mà nếu vậy thì đâu là cái tôi thực của em? Liệu em có cơ sở vững chắc nào để kết luận rằng cái tôi đang viết bức thư này là "cái tôi thực"? Em chưa bao giờ có thể tin chắc đến vậy vào "cái tôi" của em, cả đến giờ phút này cũng thế.

Em thường mơ thấy anh, những giấc mơ sống động, rõ mồn một. Trong những giấc mơ đó, anh luôn luôn đang tuyệt vọng tìm em. Chúng ta đang ở trong một thứ mê cung, anh gần như đã đến sát cạnh chỗ em đang đứng. "Thêm một bước nữa thôi! Em đang ở ngay đây!" Em muốn thét lên, giá như anh tìm thấy em và ôm em vào lòng thì cơn ác mộng hẳn đã chấm dứt, mọi thứ sẽ quay lại như xưa. Nhưng em không thể nào cất lên tiếng thét đó. Thế là anh lại không nhìn ra em trong bóng tối, anh đi ngang qua ngay trước mặt em rồi biến mất. Lúc nào cũng vậy. Thế nhưng, những giấc mơ ấy vẫn giúp đỡ và khích lệ em. Ít nhất là em biết, mình vẫn còn sức để mơ. Anh trai em không thể ngăn em làm chuyện đó. Em cảm thấy được rằng anh đang cố hết sức bình sinh để đến gần em. Có thể một ngày nào đó anh sẽ tìm thấy em, ôm em vào lòng, quét sạch những thứ bẩn thỉu kinh tởm đang bám chặt lấy em rồi cứu em thoát khỏi chỗ đó vĩnh viễn. Có thể anh sẽ phá được lời nguyền, gắn lại niêm phong sao cho cái tôi thực của em sẽ không bao giờ phải bỏ đi đâu nữa. Chính nhờ vậy em mới còn giữ được một ngọn lửa hy vọng con con ở cái nơi tối tăm lạnh lẽo không lối thoát này, vẫn giữ được chút nhỏ nhoi còn sót lại từ giọng nói đích thực của em.

Em nhận được mật khẩu truy nhập máy tính hồi chiều nay. Có ai đó đã gửi nó cho em bằng thư bảo đảm. Em đang gửi thư này cho anh từ máy vi tính trong văn phòng của anh trai em. Em hy vọng thư sẽ đến tay anh.

* * *

Em không còn thời gian nữa. Taxi đang đợi em ngoài kia. Em phải đến bệnh viện ngay bây giờ, để giết anh trai em và chịu trừng phạt. Lạ thật, em không còn căm thù anh trai em nữa. Em thanh thản với ý nghĩ mình sẽ phải xóa sạch cuộc đời anh ấy ra khỏi thế giới này. Em phải làm việc đó vì chính anh ấy nữa. Và để mang lại ý nghĩa cho cuộc đời của chính em.

Anh nhớ chăm nom con mèo nhỏ. Anh không thể biết em vui đến nhường nào khi hay tin nó đã trở về đâu. Anh bảo tên nó là Cá thu à? Em thích cái tên ấy. Nó luôn luôn là biểu tượng cho một cái gì tốt lành đã lớn lên giữa hai ta. Lẽ ra hồi đó chúng mình đừng để mất nó mới phải.

* * *

Em không thể viết thêm gì nữa. Tạm biệt.

[Vô Tình]

39

Tạm biệt
*

- Tiếc là em không thể chỉ cho anh xem dân vịt. Chim vặn dây cót à, - Kasahara May có vẻ tiếc rẻ rất thành thực.

Cô và tôi đang ngồi trên bờ, nhìn mặt hồ đóng lớp băng dày. Đó là một cái hồ lớn, trên mặt băng có hàng ngàn vết cắt nhỏ vì đế giày trượt. Kasahara May đã xin nghỉ phép sáng thứ Hai hôm nay chỉ vì tôi. Tôi đã định đến thăm cô vào Chủ nhật, nhưng vì có tai nạn tàu hỏa nên tôi bị trễ mất một ngày. Kasahara May quấn mình kín mít trong áo lót lông. Chiếc mũ len màu xanh nhạt của cô thêu hoa văn hình học bằng sợi len trắng, trên chỏm có quả cầu tròn nho nhỏ. Cô đã tự đan chiếc mũ đó cho mình, cô bảo mùa đông sang năm cô sẽ đan một chiếc y như thế cho tôi. Má cô đỏ hây hây, mắt cô ngời sáng trong trẻo như bầu không khí xunh quanh, khiến tôi thấy thật sung sướng: dù sao đi nữa cô chỉ mới mười bảy tuổi, cô còn có thể thay đổi đến vô cùng.

- Từ khi hồ đóng băng kín thì dân vịt chuyển đi chỗ khác hết rồi. Nếu anh gặp thì nhất định anh cũng sẽ yêu chúng ngay. Mùa xuân này anh trở lại nhé? Em sẽ giới thiệu anh với chúng.

Tôi mỉm cười. Tôi mặc một chiếc áo khóa len không ấm lắm, quấn khăn quàng kín tận má, tay thọc vào túi áo. Trong rừng lạnh căm căm. Tuyết cứng như đá phủ đầy mặt đất. Đôi giày thể thao của tôi cứ trượt luôn. Lẽ ra tôi phải mua từ trước một đôi giày cao cổ chống trược dành riêng cho chuyến đi này.

- Vậy là em định sẽ ở lại đây lâu hơn phải không? - Tôi hỏi.

- Chắc vậy. Có thể sau một thời gian nữa em sẽ về đi học lại. Mà cũng có thể không. Em chả biết nữa. Cũng có khi em đi lấy chồng không chừng... mà cũng không chắc. - Cô mỉm cười, thở ra một làn hơi trắng. - Nhưng dù gì, em cũng ở lại đây ít lâu nữa. Em cần thêm thời gian để suy nghĩ. Nghĩ xem em muốn làm gì, em muốn đi đâu. Em cần có thì giờ để nghĩ về những chuyện đó.

Tôi gật đầu: - Có lẽ em cần phải làm vậy thật.

- Này Chim vặn dây cót, hồi bằng tuổi em, anh có hai nghĩ về những chuyện như thế không?

- Hừm. Chắc là không. Chắc anh cũng có nghĩ tới mấy chuyện đó một chút, nhưng nếu nghĩ một cách nghiêm túc như em thì không... anh nhớ là không. Chắc là hồi đó anh nghĩ nếu mình cứ bình thường mà sống thì mọi chuyện tự nó sẽ ổn thôi. Nhưng kết cục lại chẳng như vậy, phải không? Thật đáng tiếc.

Cô nhìn thẳng vào mắt tôi, khuôn mặt cô bình thản. Rồi cô đặt đôi găng tay lên lòng mình, chiếc nọ chồng lên chiếc kia.

- Vậy là rốt cuộc người ta sẽ không thả Kumiko ra à? - Cô hỏi.

- Cô ấy không chịu ra tại ngoại, - tôi nói. - Cô ấy sợ nếu ra ngoài thì sẽ bị đám đông quây lấy, không cho cô ấy yên. Chẳng thà cứ ở trong tù, được tĩnh lặng bình an. Thậm chí cô ấy cũng không muốn gặp anh nữa. Cô ấy không muốn gặp ai hết, chừng nào mọi việc chưa giải quyết xong.

- Bao giờ phiên tòa bắt đầu?

- Đâu như vào mùa xuân, Kumiko nhận tội. Cô ấy sẽ chấp nhận phán quyết của tòa, dù tòa quyết định thế nào đi nữa. Phần xét xử chắc sẽ không kéo dài đâu. Có nhiều khả năng cô ấy sẽ được hưởng án treo, cùng lắm thì cũng xử nhẹ thôi.

Kasahara May nhặt một hòn đá dưới chân ném ra giữa hồ. Hòn đá rơi đánh cạch xuống mặt băng rồi văng sang phía bên kia.

- Còn anh Chim vặn dây cót, anh lại sẽ ở nhà đợi chị Kumiko chứ?

Tôi gật đầu.

- Thế cũng tốt nhỉ... có tốt không?

Tôi thở một cụm mây trắng lớn vào bầu không khí lạnh.

- Anh không biết, chắc là chính bọn anh đẩy mọi chuyện đến chỗ này thôi.

Kết cục có khi còn tệ hơn nhiều ấy chứ, tôi tự nhủ.

Đằng xa, trong khu rừng bao quanh hồ, một con chim cất tiếng kêu. Tôi ngẩng lên nhìn khắp xung quanh, nhưng chẳng còn nghe thấy gì nữa. Chẳng thấy gì nữa. Chỉ có âm thanh khô khốc, rỗng không cửa một con chim gõ kiến đang khoan lỗ vào thân cây.

- Nếu Kumiko và anh có con, anh chắc sẽ đặt tên nó là Corsia, - tôi nói.

- Tên hay quá, - Kasahara May nói.

* * *

Khi hai chúng tôi đi bên nhau xuyên qua khu rừng, Kasahara May tháo găng tay bên phải rồi đút tay vào túi áo khoác của tôi. Điều đó làm tôi nhớ lại Kumiko. Nàng cũng hay làm như vậy những khi chúng tôi cùng đi bên nhau vào mùa đông, để cả hai có thể dùng chung một cái túi áo trong những ngày lạnh giá. Tôi nắm bàn tay Kasahara May trong túi áo tôi. Đó là bàn tay bé nhỏ, ấm như một linh hồn ẩn dật.

- Này Chim vặn dây cót, chắc ai người ta cũng nghĩ mình là đôi tình nhân đấy.

- Có lẽ em nói đúng.

- Thế thì anh có đọc hết thư của em không đấy?

- Thử của em á? - Tôi hoàn toàn không hiểu cô đang nói đến chuyện gì. - Anh xin lỗi, anh chẳng hề nhận được thư từ nào của em hết. Anh phải hỏi mẹ em mới có địa chỉ và số phone của em. Cũng chẳng dễ đâu, anh đã phải bịa một chút đấy.

- Ôi không! Thế thì thư em đi đâu hết rồi? Em viết cho anh dễ đến năm trăm bức là ít! - Kasahara May nhìn lên trời.

* * *

Chiều muộn ngày hôm đó, Kasahara May tiễn tôi ra ga. Hai chúng tôi đáp xe buýt vào thị trấn, ăn bánh pizza ở một nhà hàng gần ga, sau đó đợi đoàn tàu bé tí vỏn vẹn ba toa chạy bằng dầu diesel rốt cuộc cũng bò tới. Hai ba người đứng quanh chiếc lò sưởi to đốt bằng củi đỏ rực giữa phòng đợi, nhưng hai chúng tôi thì đứng ngoài sân ga giữa trời lạnh. Một vần trăng mùa đông rõ ràng, sắc cạnh đông cứng trên bầu trời. Đó là vầng trăng non, với đường cong sắc nét như một thanh gươm Trung Hoa. Dưới vầng trăng ấy, Kasahara May nhón chân hôn lên cổ tôi. Tôi cảm thấy đôi môi mỏng, lạnh của cô chạm vào chỗ trước kia có vết bầm.

- Tạm biệt, Chim vặn dây cót, - cô thì thầm. - Cám ơn anh đã đi ngần ấy đường để đến thăm em.

Hai tay thọc sâu trong túi áo khoác, tôi nhìn vào mắt cô. Tôi chẳng biết nói gì.

Khi tàu đến, cô cởi mũ ra, lùi lại một bước rồi nói với tôi:

- Nếu có chuyện gì xảy ra với anh, chỉ cần gọi em cho to vào. Chim vặn dây cót nhé? Gọi em và gọi dân vịt.

- Tạm biệt, Kasahara May, - tôi nói.

* * *

Vòng cung trăng vẫn treo trên đầu tôi mãi sau khi tàu đã rời ga, xuất hiện rồi lại biến mất mỗi khi tàu vào một khúc quanh. Tôi dán mắt vào vầng trăng, và mỗi khi nó biến khỏi tầm nhìn, tôi ngắm ánh đèn những thị trấn nhỏ lướt qua cửa sổ. Tôi nghĩ đến Kasahara May, đội chiếc mũ len màu xanh dương, đang ngồi một mình trên xe buýt quay về nhà máy ở trên đồi. Đoạn tôi nghĩ về dân vịt đang thiu thiu ngủ ở đâu đó trong bóng cỏ. Cuối cùng tôi nghĩ về cái thế giới, nơi tôi đang quay về.

- Tạm biệt, Kasahara May, - tôi nói. Tạm biệt, Kasahara May: cầu chúc cho luôn luôn có một cái gì đó trông chừng bảo vệ em.

Tôi nhắm mắt lại cố ngủ. Nhưng mãi rất lâu sau tôi mới thực sự ngủ được. Ở một nơi xa cách bất kỳ ai hay bất cứ nơi đâu, tôi mơ màng thiếp đi một lát.

[Vô Tình]

Thế giới chuyện kể của Murakami

Patricia Welch

Vào thập niên 1980, nền kinh tế Nhật Bản bùng nổ. Trong con mắt thế giới lẫn trong hình dung của chính người Nhật, Nhật Bản dường như là một cỗ máy kinh tế không một sức mạnh nào ngăn nổi. Đối với nhiều người, Nhật Bản là một mô hình thích hợp về sự phát triển kinh tế và xã hội: nền kinh tế tuyệt vời, trường học tốt, bạo lực hầu như không tồn tại. Người ta nói về thành công củ nước Nhật bằng những ngôn từ hầu như không tưởng (mặc dù đôi khi người ta cũng nói về Nhật như một mối đe dọa về kinh tế không thể xem thường). Thậm chí, một số khía cạnh tiêu cực của xã hội Nhật được thêu dệt thành tích cực cả ở trong lẫn ngoài nước Nhật. Và tại Nhật, nhiều người ra vẻ tuyệt đối tự tin trước viễn cảnh tương lại. Tuy nhiên, dường như cái sự hiên ngang của họ che giấu một tâm trạng lưỡng phân (nửa mừng nửa lo) trước chiều hướng của xã hội.

Cho đến khi đó, Haruki Murakami đã viết văn được khoảng mười năm. Tiểu thuyết đầu tay của ông, Nghe gió hát (tạm dịch từ Kaza no uta o kike, 1979, bản tiếng Anh Hear the Wind Sing, 1987) đoạt giải thưởng uy tín Gunzo dành cho các nhà văn mới nổi; tác phẩm chinh phục trái tim độc giả với các nhân vật nhiều mưu mẹo: Chuột và J, với ngôn ngữ sinh động và bức chân dung vừa ngọt ngào vừa cay đắng về sự suy tàn của phong trào sinh viên cấp tiến sau 1969. Các táp phẩm tiếp sau, như Cuộc săn cừu (tạm dịch từ Hitsuji o meguru boken, 1982, bản tiếng Anh A Wild Sheeo Chase, 1989) và Xứ sở kỳ diệu vô tình và nơi tận cùng thế giới (tạm dịch từ Sekai no owari to hãdoboirudo wandãrando, 1985, bản tiếng Anh Hard-boiled Wonderland anh teh End of the World, 1991) cũng được dư luận chú ý, mặc dù bị nhiều nhà phê bình thủ cựu bài bác, cho là dở hơi, tẻ nhạt hay thiếu sức nặng chính trị. Dẫu vậ, người đọc vẫn tìm thấy một cái gì gần gũi với mình trong văn của Murakami, và danh tiếng của ông nhanh chóng nổi như cồn. Tác phẩm của ông dường hư nắm bắt được cảm giác vỡ mộng, chia cắt và hoang mang bên cạnh một bề ngoài tĩnh lặng ngay cả trong những giờ phút thanh bình. Trong những tác phẩm gần đây, Murakami xem ra không còn hài lòng với việc chỉ đơn thuần nắm bắt những cảm thức đó, mà ông cố gắng khảo sát nguồn cơn của chúng và đòi hỏi những nhân vật vốn xưa nay có phần tiêu cực của mình phải dấn thân hơn.

Các nhân vật của Murakami có vẻ hài lòng [với cuộc sống và với bản thân mình], mặc dù họ được miêu tả một cách châm biếm. Họ đi xe hàng ngày bằng vé tháng tới chỗ làm, uống whisky và bia, nghe nhạc Mỹ. Là những sinh linh cô độc, họ khép mình trước thế giới, tự dựng lên những hàng rào tâm lý, tự buộc mình cách ly với cộng đồng. Nhìn bên ngoài, cuộc sống của họ chẳng có gì không ổn, nhưng vẫn thiếu một cái gì đó. Nhiều người cố lấp đầy nỗi khát vọng mà họ chỉ cảm thấy một cách mơ hồ bằng những hành vi lặp đi lặp lại hàng ngày và việc mua sắm không cần động não, không nhận ra rằng cái mà họ tin là "diện mạo" (hay "bản sắc") của mình nói chung chỉ là một phó sản phẩm của một hệ tư tưởng ủng hộ quyền lợi của nhà nước và chủ nghĩa tư bản. Thế rồi một điều gì đó mãnh liệt xây ra làm xáo trộn sự tự mãn của họ, dấy lên trong họ một cuộc kiếm tìm nội tại, trong đó họ lặn xuống những giếng của ký ức cá nhân và ký ức văn hóa, để tìm ý nghĩa (của cuộc đời mình, của hiện hữu - ND). Chẳng hạn, người kể chuyện trong truyện ngắn Con voi biến mất (Zo no shometsu, bản tiếng Anh The Elephant Vanishes) làm nghề tiếp thị đồ dùng nhà bếp. Sau khi con voi trong thành phố của anh biến mất một cách bí hiểm, anh liền làm một cuốn sổ để lưu lại tất cả các bài báo và thông tin về sự kiện này. Mối quan tâm của anh nảy sinh từ khi anh nhận ra mối quan hệ khăng khít giữa con voi và người nuôi nó, một kiểu gắn bó mà anh - không có được. Nỗi bất an năm sâu trong tâm khảm các nhân vật đó cho thấy xã hội Nhật Bản có tác dụng làm mê muội đến thế nào đối với cá nhân, nó nói lên rằng, nếu dẹp các thành công kinh tế sang một bên thì nước Nhật thời hậu chiến không hề là một chốn thiên đàng không tưởng. Việc Murakami được công chúng đón nhận nồng nhiệt cho thấy rằng độc giả đồng ý với ông.

Xứ sở kỳ diệu vô tình và nơi tận cùng thế giới được xuất bản đúng giữa lúc cao trào bùng nổ kinh tế của Nhật Bản. Cuốn tiểu thuyết phức tạp này trình bày một suy nghiệm đa chiều về khả năng của tâm trí con người trong việc tạo hình và phản ánh "thực tại". Cuốn tiểu thuyết được xây dựng bằng các chương xen kẽ nằm ở hai bối cảnh khác nhau, được kể bằng hai người kể chuyện xưng "tôi" (cả hai nhân vật dẫn chuyện trong hai câu chuyện song hành ở tiểu thuyết này không được xưng tên mà chỉ là "tôi". Người kể chuyện trong Xứ sở kỳ diệu... được gọi là Watashi, đại từ "tôi" mang sắc thái trung tính trong tiếng Nhật. Người kể chuyện trong Nơi tận cùng thế giới được gọi là Boku, đại từ "tôi" chì dành cho nam giới, mang sắc thái thân mật, thông tục trong tiếng Nhật - TG). Bối cảnh của chuyện - lòng đất Tokyo và một thành phố tĩnh lặng, quây kín trong một bức tường -, thoạt có vẻ hoàn toàn cách biệt nhau, nhưng thực ra là biểu hiện của thế giới bên ngoài và thế giới ở trong tâm trí, và qua hai dòng tự sự xen kẽ nhau, soi chiếu vào nhau nhưng không bao giờ hoàn toàn hợp nhất với nhau, ta thấy nhân vật của Xứ sở kỳ diệu [tứ câu chuyện xảy ra dưới lòng đất Tokyo, ND] không bao giờ có thể hoàn toàn hiểu được tâm thức nội tại của mình. Tuy nhiên, thông qua bức khảm tự sự này, Murakami đã khéo léo khai phó những mối liên kết giữa hai thế giới. Còn hơn thế, bằng cách vạch rõ rằng sự lĩnh hội của một cá nhân về thế giới - thực ra là cái bản ngã (diện mạo) của cá nhân - là không thể tách rời khỏi cái ý thức hệ thống trị xã hội, Murakami cho thấy, cõi không tưởng của người này có thể là cơn ác mộng phi không tưởng (dystopian nightmare) (dystopia:một chốn tưởng tượng nơi tất cả mọi thứ đều tồi tệ đến mức không thể nào tồi tệ hơn nữa. Là cực đối lập với "thiên đường không tưởng" (utopia), nơi mà mọi thứ đều tốt đẹp đến không thể nào tốt hơn. Dystopia còn được gọi là "anti-utopia", hay "xứ sở phản không tưởng" - ND) của người kia.

Ta hãy xét trường hợp của Boku, người kể chuyện trong Nơi tận cùng thế giới [ tức câu chuyện xảy ra trong cái thành phố lạ quây kín giữa một bức tường vĩ đại, ND]. Để vào thành phố, anh đã phải từ bỏ tên tuổi và cái bóng của mình, từ bỏ trái tim, khối óc và ký ức mình, cụ thể là từ bỏ tất cả những trải nghiệm cá nhân và văn hóa mà nhờ nó mỗi người mới là một cá nhân riêng biệt. Cũng như những người khác, sau khi từ bỏ tất cả những thứ đó, anh ta được giao việc. Mỗi cư dân ở đây đều có một chức năng riêng, nhưng không ai có một bản sắc cá nhân. Cư dân thành phố không biết tới nỗi khổ đau hay lo lắng. Chốn thiên đàng không tưởng ư? Có thể. Tuy nhiên, đó là một thế giới không cuộc sống, không tình yêu, không ý nghĩa. Boku, kẻ không thể hoàn toàn hòa mình vào nhịp điệu của thành phố (nhưng không thể nói ra sự bất an của mình), được cái bóng của anh yêu cần vẽ bản đồ thành phố để tìm đường thoát cho cả hai - chính người kể chuyện và cái bóng của anh. Trong khi đó, người kể chuyện của Xứ sở kỳ diệu cũng kiên trì tìm cách bảo toàn diện mạo của mình. Nhưng rồi anh biết điều đó là không thể, khi đã quá muộn. Cách đó nhiều năm, trước khi anh trở thành một Calcutec (một chuyên viên xử lý dữ liệu thuộc hàng "siêu như máy", lại còn hơn máy ở chỗ hacker không thể xâm nhập được), một nhà khoa học đã tiến hành chỉnh sử bộ não anh, làm anh có thể "chuyển mạch" dễ dàng giữ hai hệ ý thức khác nhau, mỗi hệ được biểu hiện thành một thực tại khác. Cái thành phố có bức tường vĩ đại bao quanh chính là lớp ý thức sâu nhất của Watashi, được "hiển thị và hiệu chỉnh" bởi nhà khoa học kia, kẻ theo đuổi khoa học thuần túy và vô tình gây ra hậu quả tiêu cực cho các đối tượng nghiên cứu của mình. Watashi nhanh chóng biết được rằng cái chuyển mạch ý thức được cấy ghép vào anh chẳng bao lâu nữa sẽ nổ, và khi đó anh sẽ vĩnh viễn bị cầm tù trong Nơi tận cùng thế giới.

Cuốn tiểu thuyết kết thúc một cách mơ hồ. Trong những khoảnh khắc hữu thức cuối cùng, Watashi lắng nghe bài hát của Bob Dylan Một trận mưa to đang rơi (A Hard Rain's A-Gonna Fall) trong khi chìm vào giấc ngủ. Trong khi đó, ở tận cùng thế giới, Boku, kẻ vừa tìm thấy một lối thoát băng qua cái hố không đáy, lại quyết định ở lại. Anh vừa nhìn mặt nước hồ vừa nói với bóng của mình:

"Ta có trách nhiệm," tôi nói. "Ta không thể bỏ rơi những người, những chốn, những vật mà chính ta đã tạo ra. Ta biết ta đã làm một điều hết sức tồi tệ với anh. Và, vâng, có lẽ ta cũng đã làm điều tồi tệ với chính mình. Nhưng ta phải nhìn cho rốt hậu quả của những gì mình làm. Đây là thế giới của ta. Bức tường này có đó là để giữ chính ta, dòng sông này trôi qua chính ta, làn khói này đang đốt chính ta. Ta phải biết tại sao".

Đoạn kết này làm người đọc hụt hẫng. Hai thế giới tách rời nhau không được tái hợp. Trên thực tế, cả hai nhân vật đều thất bại trong cuộc đấu tranh để bảo toàn bản lai diện mục (identity) của mình trước những hệ thống chẳng mấy quan tâm đến nhu cầu của cá nhân.

Matthew Strecher có một nhận định ảm đạm về những lựa chọn dành cho các nhân vật của Murakami (hay cũng có thể nói là tình trạng không có đường lựa chọn của họ). Trong công trình phê bình Nhảy với cừu: Cuộc truy tìm diện mạo trong truyện của Murakami Haruki (Dances with Sheep: The Quest for Identity in the Fiction of Murakami Haruki, 2002), Strecher nghiên cứu những phương cách mà qua đó tác phẩm của Murakami phơi bày những phương diện phi nhân tính hóa của xã hội hiện đại. Đối với Strecher, cái "văn bản ngầm đích thực" của Xứ sở kỳ diệu... là "mức độ kiểm soát của nhà nước đối với diện mạo riêng của mỗi người". Tự do lựa chọn chỉ là ảo tưởng, một thứ ảo tưởng được nhào nặn và thao túng bởi nhà nước, truyền thông đại chúng và chủ nghĩa tư bản tiêu thụ. Bàn về Xứ sở kỳ diệu..., Strecher lý giải các nhân vật của Murakami bước vào những con đường đã được tiền định sẵn như thế nào: "Hai con đường duy nhất còn lại... được phản ánh chính xác bởi cái thực tại là cõi không tưởng trần trụi của xã hội tiêu thụ hiện đại: một là thanh thản tham gia vào nền kinh tế của chủ nghĩa tiêu thụ trống rỗng, bị chi phối chặt bởi một hệ thống các thể chế chính trị, công nghiệp và truyền thông đại chúng; hai là tự đặt mình ra ngoài lề, tự cách ly mình... Nhân vật "lạnh lùng" (hard-boiled) trong Xứ sở kỳ diệu... chiến đấu để nắm quyền kiểm soát bản thể mình, để giữ vẹn khả năng lựa chọn, suy nghĩ và lý giải". Strecher cho rằng cách nhân vật [của Murakami] không thực sự có quyền lựa chọn. Số phận không tránh khỏi của chàng Calcutec là phải đánh mất cái tôi hữu thức của mình, cũng như Boku sẽ không bao giờ lấy lại được cái tôi hữu thức của anh. Tự do thực sự là một ảo tưởng, dù cho ý hệ của xã hội thống trị là một ý hệ có thiện chí hay không (với tư cách "nhà nước" hay "hệ thống", nếu dùng những khái niệm trong các tác phẩm khác Murakami).

Xem xét các nhân vật và bối cảnh trong những tác phẩm khác của Murakami, ta thấy những nhận định trên của Strecher vẫn giữ nguyên giá trị. Chẳng hạn, Cuộc săn cừu (A Wild Sheep Chase) che giấu một sự tra xét những phương diện chẳng lấy gì làm tốt đẹp trong lịch sử nước Nhật gần đây, với cuộc truy tìm giả tưởng một con cừu không có thật và một người bạn (Chuột) đã biến mất. Mặc dù Murakami không thừa nhận con cừu ở đây chỉ thuần mang tính biểu tượng, nhưng bằng cách nào đó, nó đại diện cho nạn tham nhũng vào quyền lực. Rõ ràng Murakami tin rằng xã hội có tính ép buộc và cưỡng bức. Tuy nhiên, tôi vẫn có phần không đồng ý với cách hiểu tiêu cực trên đây của Strecher.

Theo cách hiểu của tôi, các văn bản của Murakami cũng nói lên rằng người ta có thể sử dụng tri thức một cách có trách nhiệm nếu họ hành xử một cách minh triết. Các nhân vật của ông quyết định chấp nhận số phận mình một cách thấu hiểu, điều đó khẳng định rằng người ta phải chịu trách nhiệm về cuộc đời mình và các nhược điểm của mình, ngay cả khi phải chịu số phận bất công. Lực chọn của Boku là ở lại trong thành phố, việc đó có thể cứu cả anh lẫn Watashi, một khả năng mà nhà khoa học đã có phần biện minh, bởi ông cho rằng mặc dù Watashi sẽ mất tất cả, nhưng "không phải tất cả đều mất. Một khi anh ở trong thế giới đó, anh có thể có lại tất cả mọi thứ từ thế giới này". Tương tự, việc Chuột tự sát trong Cuộc săn cừu không vô nghĩa mà là một nỗ lực quả cảm nhằm chấm dứt tiến trình thực thi cái ác của cái quyền lực đang ám ngự. Mặc dù không ai biết tới sự hy sinh của Chuột, nhưng hành động của anh là của một vị anh hùng.
Trong những tác phẩm ở giai đoạn đầu, Murakami chỉ nói đến khả năng này một cách bóng gió. Hầu hết đều kết thúc bằng cảnh nhân vật nghiền ngẫm những hậu quả của con đường mình đã chọn. Tuy nhiên, đề tài này vang lên mạnh mẽ hơn trong những tác phẩm gần đây của Murakami, có lẽ vì sự suy giảm nhịp độ phát triển kinh tế của Nhật Bản khiến người ta ngày càng khó nhắm mắt làm ngơ trước sự phân mảnh và trống rỗng của xã hội Nhật ngày nay.

Nền kinh tế phát triển quá nhanh của nước Nhật dẫn đến sự suy thoái vào năm 1930 (Nguyên văn: Quả bong bóng nền kinh tế Nhật nổ tung vào năm 1990 - ND), và sự phục hồi từ đó đến nay khá chậm chạp. Năm 1995, lòng tự tin của nước Nhật lại càng bị lung lay. Trước hết, vào tháng Giêng, một trận động đất mạnh rung chuyển vùng phía Tây Nhật Bản, gần Kobe, nơi sinh trưởng của Murakami. Các học giả Nhật Bản trước đây từng hả hê chỉ trích phản ứng của nước Mỹ đối với trận động đất ở Northridge, bang California năm 1994, nay càng bị sốc trước quy mô to lớn của trận động đất Kobe và phản ứng chậm chạp, lúng túng như gà mắc tóc của nước Nhật. Hơn sáu ngàn người chết dưới những tòa nhà cao tầng đổ nát và trong những đám cháy tàn khốc. Thảm kịch Kobe khởi đầu cho một quá trình tập thể của người dân Nhật hầu tìm kiếm lại linh hồn mình, một cuộc tìm kiếm mà hai tháng sau lại càng trở nên sâu sắc.

Vào ngày 20 tháng 3, các tuyến xe điện ngầm chính tại Tokyo bị tấn công có hệ thống bằng chất độc sarin. Số nạn nhân không nhiều, mặc dù độc tính của sarin cao hơn nhiều so với cyanide. Dẫu vậy, cuộc tấn công bằng hơi độc ở tàu điện ngầm làm rúng động tâm hồn người Nhật cũng như sự kiện 11 tháng 9 đối với người Mỹ; họ phải ra sức hiểu điều gì đã xảy ra và nó có ý nghĩa gì. Sau cuộc tấn công, mọi nghi vấn nhanh chóng tập trung vào Aum Shinrikyo, một giáo phái Phật giáo cực đoan; điều này càng khiến cho người Nhật cảm thấy bất an, bởi hầu hết thành viên của giáo phái này không phải là những kẻ "bên lề xã hội" mà lã những "đứa con ưu tú" của nước Nhật, những nam thanh nữ tú thuộc tầng lớp trung lưu, được học hành đàng hoàng ở những trường đại học hàng đầu Nhật Bản nhưng lại cảm thấy hoàn toàn xa lạ với xã hội Nhật. Những người này cảm thấy xa lạ một cách sâu sắc với những mục đích của xã hội Nhật đương đại đến nỗi mục tiêu hướng tới ngày tận thế của vị lãnh tụ đầy ma lực Ashara Shoko gần gũi với họ hơn là sự vô nghĩa, cạn cợt của đời sống hiện đại. Trên Dead Fukuzawa listserv (là tên của một nhóm thảo luận trên mạng, do một số cựu sinh viên Đại học bang California tại San Diego thành lập năm 1993, chuyên đề cập đến các vấn đề về quan hệ Mỹ, Nhật cũng như lịch sử, văn hóa và nền chính trị Nhật Bản - ND), Paul Scalise đã dẫn nhận xét của nhà phân tâm học Nhật Miyamoto Masao như sau: "Nhật Bản đã xuống dốc trong mấy năm vừa qua và lớp trẻ không biết tin vào cái gì... Ở trường, họ cảm thấy lẻ loi, không được bảo vệ... Khi rời trường, họ gia nhập các giáo phái vì các giáo phái cho họ cảm giác mình thuộc về [một cái gì đó]". Liệu sự trỗi dậy của Aum và các "tôn giáo mới" có gợi ra rằng cái hiện tại của thời hậu chiến đã không còn thắng thế?

Với Murakami, người đã sống ở nước ngoài gần chín năm, các sự kiện này là cả một bước ngoặt lớn lai. Ông quyết định về sống hẳn ở Nhật, để đối mặt với những bóng ma quá khứ của Nhật Bản thông qua nhiều tác phẩm trong đó nhà văn suy xét về cái khoảng rỗng văn hóa (cultural vacuum) của thời hiện đại. Những tác phẩm quan trọng trong số đó là Mạch ngầm: Vụ tấn công bằng hơi ngạt ở Tokyo và Tâm thức Nhật Bản (Underground: The Tokyo Gas Attack and the Japanese Psyche, 1997-1998), Biên niên ký Chim vặn dây cót (Nejimaki-dori kuronikuru, 1994-1995, bản tiếng Anh The Wind-up Bird Chronicle, 1997) và kể cả Kami no kodomotachi wa mina odoru (Tất cả con của Thượng đế đều nhảy múa, 2000; bản tiếng Anh After the Quake - Sau cơn động đất, 2002). Tập đầu của Mạch ngầm nói về hồi ức cá nhân của các nạn nhân vụ đầu độc khí sarin, điều mà Murakami cảm thấy bị người ta lãng quên trong làn sóng truy tìm và buộc tội thủ phạm. Tập thứ hai gồm phỏng vấn các thành viên Aum và những lý giải của chính Murakami nhằm cố hiểu hết những lựa chọn của các thành viên giáo phái này. Kiệt tác Biên niên ký Chim vặn dây cót được Murakami khởi sự viết từ trước khi về Nhật nhưng đến cuối năm 1995 mới hoàn thành, đã chuyển hướng sự tìm tòi của Murakami vào những điều có ý nghĩa rộng lớn hơn.

Trong Mạch ngầm, Murakami thừa nhận rằng khía cạnh đè nén [con người] của xã hội Nhật và tầm cỡ đa chiều của ý thức hệ (sự kết hợp giữa kiểm soát công khai với "hệ thống các thể chế chính trị, công nghiệp và truyền thống" theo lời Strecher) đã góp phần vào sự xa rời xã hội của các thành viên giáo phái. Không hài lòng với những đại tự sự về cái hiện đại Nhật Bản, các thành viên giáo phái tìm một cái gì đó để thay thế mà không biết rằng cái họ chọn có lẽ còn tồi tệ hơn. Ở đây, Murakami khảo sát xem các tự sự này đã nhào nặn các môn đồ của mình như thế nào.

Chẳng phải bạn đã trao đi một phần cái Ngã của mình cho ai đó (hay cái gì đó) để đổi lấy một cái "tự sự" sao? Chẳng phải chúng ta đã ký thác một phần nhân cách mình cho một hệ thống hay một trật tự nào đó lớn hơn? Và nếu đúng vậy, chẳng phải là ở một giai đoạn nào đó, cái Hệ thống này đã yêu cầu chúng ta phải "điên rồ"? Liệu cái tự sự mà bạn đang sở hữu lúc này có thật và có đúng là của bạn không?

Những lời này cảnh báo rằng các đại tự sự, dù chúng có vẻ quy chuẩn đến đâu đi nữa, đều là những cái được (người ta) kiến tạo nên và không nhất thiết là có ích lợi cho cá nhân hay xã hội. Mỗi đại tự sự đều che đậy một vài điểm gây tranh cãi do cái bệnh hay quên văn hóa (through cultural amnesia). Ý ông muốn nói bất cứ ai, từ các thành viên giáo phái mù quáng đi theo Asahara cho đến những cá nhân hiện đại vướng víu trong những ham muốn của xã hội hậu tư bản. Tuy nhiên, ở đây tôi cảm thấy Murakami đang lên tiếng rõ ràng hơn [so với các tác phẩm trước của ông] rằng nếu con người sớm nhận thức được trật tự xã hội có tác động thế nào đối với mình, anh sẽ có thể có được một sự tự trị nào đó trong tâm thức, dẫu cho anh vẫn phải sống trong khuôn khổ trật tự xã hội. Cuộc đấu tranh này đã được phác họa trong Xứ sở kỳ diệu..., khi Boku cự tuyệt một cách nửa-ý-thức trước sự toàn thiện nhưng trống rỗng của Thành phố song về sau lại nhận trách nhiệm về sự tồn tại của Thành phố đó (mặc dù anh quyết định sẽ sống cuộc đời của một kẻ vì ý thức về chính mình mà phải trở thành kẻ bên lề trong cái Thành phố đó). Tiểu thuyết dừng ở đây, và người đọc chỉ có thể tự mình tưởng tượng ra những hậu quả từ quyết định của Boku.

Về sau, Murakami tưởng tượng ra một cuộc đối thoại với Hayashi Ikuo, một thành viên cao cấp của giáo phái. Ông luận ra rằng Hayashi, vốn là bác sĩ phẫu thuật, không thể dung hòa lý tưởng của mình về y học với những mâu thuẫn trong ngành y Nhật Bản. Hậu quả là, những động cơ trong sáng - mặc dù lầm lạc - đã dẫn anh ta tới quyết định đi theo những truyền giảng của Asahara về một chốn thiên đường méo mó. "Những gì chúng ta cần nói với bác sĩ Hayashi thật ra đơn giản thôi", ông viết.

Thực tại được tạo thành từ hỗn độn và mâu thuẫn, cho nên, nếu loại trừ những yếu tố đó thì cái thực tại mà bạn nói không còn là thực tại nữa. Bằng cách theo một ngôn từ và một logic có vẻ như nhất quán, bạn có thể cho rằng mình có khả năng loại trừ khía cạnh đó của thực tại, nhưng nó [cái khía cạnh đó - hỗn động và mâu thuẫn, DG] vẫn nằm nguyên đó chờ bạn, sẵn sàng phục thù bạn.

Quan điểm của Murakami là, hỗn độn và mơ hồ mặc nhiên hiện hữu, không tránh được; chúng ta không bao giờ có thể hoàn toàn ỉm chúng đi. Xứ sở kỳ diệu... biểu lộ điều này bằng cách cho ta thấy, cơn khủng hoảng [tìm bản ngã] của mỗi nhân vật trong hai câu chuyện đều hằn sâu lên ý thức của người kể chuyện trong câu chuyện/thế giới song hành kia. Lời cảnh tỉnh của Murakami có hai cấp độ: với tư cách cá nhân, chúng ta phải chấp nhận hỗn độn trong cuộc sống của chúng ta; với tư cách thành viên trong xã hội, chúng ta phải cố hiểu tại sao những cá nhân nào "không có những phương tiện thích hợp để có thể cân bằng giữa cảm giác tự hào [về bản thân] với cảm giác về sự khiếm khuyết [của bản thân]" ắt phải chấp nhận những tự sự của kẻ khác - những tự sự đáng ngờ về chốn thiên đường không tưởng - mà hậu quả là bi thảm.

Ở đây, Murakami cho thấy rõ một người đọc khôn ngoan sẽ cảm thấy gì qua toàn bộ sáng tác của ông. Tác phẩm khai phá sâu hơn chủ đề này là Biên niên ký Chim vặn dây cót. Còn phức tạp hơn Xứ sở kỳ diệu..., cuốn tiểu thuyết này bao gồm ít nhất ba dòng tự sự tại hai thời điểm lịch sử khác nhau. Toru Okada, một nhân vật sống trong thời hiện tại, đi tìm người vợ mất tích, song cuộc tìm kiếm này ngày càng đưa anh dấn sâu vào một cuộc hành trình về nội tâm để thấu hiểu mối quan hệ giữa quá khứ đầy bạo lực của nước Nhật với hiện tại trống rỗng của nó. Những đoạn miêu tả khủng khiếp - có phần hư cấu - về những hành vi tàn bạo thời chiến tranh ở Mãn Châu xen kẽ với những suy ngẫm về cuộc khủng hoảng đương thời của Toru, cho thấy hai bình diện này gắn liền với nhau. Những hình ảnh không ăn nhập với nhau chen lẫn nhau tạo nên âm hưởng sâu xa như cuốn băng được hòa tiếng bằng một bàn tay điêu luyện. Cuối cùng, Toru đi xuyên qua bức tường để bắt gặp chính mình là kẻ tòng phạm trong những sự kiện đã xảy ra từ trước khi anh ra đời và giờ đây đã bị xóa hoàn toàn khối ký ức tập thể. Để thành công trong cuộc tìm kiếm, Toru phải vượt qua sự tách mình khỏi cộng đồng, sự thoát ly xã hội, để đạt tới một chủ nghĩa cá nhân hoàn thiện, để ít nhất cũng phải nỗ lực liên kết với những kẻ khác, dẫu cho từ bao đời nay thực sự biết được kẻ khác luôn luôn là việc khó khăn. Việc anh quyết định dấn thân một cách sâu sắc, thậm chí một cách dữ dội vào cuộc đấu tranh này cho thấy một sự thay đổi đáng kể. Quyết tâm của Toru được phản ánh trong nhận xét của Murakami về nhà tâm lý học Kawai Hayao, thắng 11 năm 1995: "Gần đây tôi suy nghĩ nhiều về hai chữ "dấn thân". Ngay cả khi viết tiểu thuyết, tôi nghĩ "dấn thân" là điều hệ trọng, mặc dù trong quá khứ tôi thích "tách mình" hơn". Theo Jay Rubin (Dịch giả Mỹ, một trong những người dịch văn của Murakami ra tiếng Anh có uy tín nhất - ND), có thể xem Biên niên ký Chim vặn dây cót như "một hành vi sáng tạo để tự vấn" cũng như một bước phát triển quan trọng của Murakami trong việc nhà văn nhìn nhận trách nhiệm của chính mình với tư cach người kể chuyện (Jay Rubin, Murakami Haruki và âm nhạc của ngôn từ (Murakami Haruki and the Music of Words, Harsill, 2002). 222 - TG).

Ta cũng có thể thấy quyết tâm mới mẻ này của Murakami trong cả Sau cơn động đất (Hay Tất cả con cái của Thượng đế đều nhảy múa). Các nhân vật ngôi thứ ba trong các truyện này, tuy không ai là nạn nhân trực tiếp của trận động đất, song họ đều cảm nhận được cùng một sự mặc khải giống như Watashi trong Xứ sở kỳ diệu... khi anh biết được rằng những thí nghiệm của nhà khoa học kia đã hủy diệt anh: "Nhưng cái gì mất thì đã mất. Không cách nào lấy lại được, dù có mưu toan cách nào đi nữa, không có cách nào trở lại trạng thái đã qua của sự vật, không có cách nào quay lại". Theo Rubin, các nhân vật đó xem cơn động đất như "một tiếng gọi thức tỉnh, nó khiến họ nhận ra sự trống rỗng của đời mình trong một xã hội mà ở đó hầu hết người ta có nhiều tiền nhưng không biết làm cách nào để tiêu cho hết". Sau khi rốt cuộc cũng nhận ra sự trống rỗng của mình và sự cộng thông giữa vạn vật, các nhân vật liền có những bước dò dẫm đầu tiên để vượt thắng sự trống rỗng trong chính mình và đến với những người khác.

Câu chuyện kỳ lạ nhất, Cậu Ếch cứu Tokyo, mô tả cuộc giao tranh đầy màu sắc thần thoại giữa một con Ếch khổng lồ biết nói tiếng người với một con Giun khổng lồ. Một người đàn ông khiêm nhường được Ếch thu dụng để hỗ trợ trong trận đánh này. Katagiri không phải là mẫu người hùng "kinh điển", tuy nhiên, anh luôn hành động với ý thức trách nhiệm và lòng tôn trọng người khác, lại không màng đến công danh. Điều đó làm anh trở thành người phù hợp cho việc này, bởi anh "là người nhạy cảm và can đảm". Ếch khẳng định: "Chỉ có người như anh mới cứu được Tokyo. Và chính vì những người như anh mà tôi mới định cứu Tokyo (Theo bản dịch của Phạm Vũ Thịnh. Cậu Ếch cứu Tokyo, Tạp chí Văn học (Mỹ) số 222 tháng 11/2004 - ND)". Dù bán tín bán nghi, Katagiri vẫn đồng ý giúp Ếch. Cuộc chiến đấu giữa Ếch với Giun (mà hóa ra là tưởng tượng) (ở đây tôi không đồng ý với tác giả bài viết Cuộc tử chiến giữa Ếch và Giun hiển nhiên là đã xảy ra trong một cõi "phi thực" (inreality), nhưng trong truyện này, cũng như trong nhiều truyện ngắn và tiểu thuyết của ông, Murakami đã rất dụng công - và rất tài tình - trong việc "xóa nhòa" ranh giới giữa cõi phi thực và cõi thực, khiến cho người đọc khó lòng - thậm chí không thể - phân một cách chung quyết rằng điều gì "quả thực" đã xảy ra - ND) kết thúc với phần thắng thuộc về Ếch nhờ sự hỗ trợ tinh thần của Katagiri, mặc dù Ếch bị tử thương. Khi Ếch chết, giòi bọ từ trong cơ thể Ếch túa ra, biết toàn bộ cơ thể Ếch thành một đống giòi bọ nhung nhúc, chui cả vào thất khiểu của Katagiri. Anh thét lên và choàng tỉnh từ một giấc mơ khủng khiếp, một mình, bình an vô sự, trên một chiếc giường bệnh viện. Thức dậy, anh nhớ lại thông điệp cuối cùng của Ếch: "Cái gì ta thấy trước mắt chưa hẳn đã là thật. Kẻ địch của tôi cũng là chính tôi bên trong tôi (Theo bản dịch của Phạm Vũ Thịnh, như trên - ND)". Câu chuyện kết thúc bằng thông điệp cảnh báo này.

Những lời này thâu tóm cuộc đấu tranh mà các nhân vật của Murakami phải đối mặt. Dẫu đơn độc và cô biệt, họ phải đấu tranh để rèn nên diện mạo đích thực của mình trong một thế giới phi ảo tưởng (distopic world). Nhân vật của ông là những người bình thường, nhưng họ có thể làm những việc phi thường nếu họ biết sống có ý nghĩa, biết sử dụng tri thức với ý thức trách nhiệm, và luôn cẩn thận không mù quáng nghe theo những tự sự đáng ngờ của kẻ khác. Trên hết, họ phải lựa chọn hành động nhưng cũng phải chấp nhận rằng trong một số tình huống họ có thể là kẻ thù tệ hại nhất của chính mình. Trong suốt sự nghiệp sáng tác của Murakami, phần thứ hai trong thông điệp của ông ngày càng mạnh mẽ hơn. Ông đã bắt đầu tạo ra những nhân vật mà cuộc đấu tranh của họ dẫu đơn độc nhưng không vô ích. Sự thực, các nhân vật của ông cố gắng tạo ra những liên kết có ý nghĩa giữa cuộc đời mình với những người khác ở quanh mình.

TRẦN TIỄN CAO ĐĂNG dịch từ tiếng Anh