Tuyển tập truyện ngắn

Hoa Mua Trắng
Tác giả: Như Bình

Mỗi lần trở gió, cơn váng đầu lại dày vò tôi... trong miên man tôi như là người mộng du lang thang vào một cõi chật chội những kỷ niệm. Quá khứ mỏi mệt và giãy giụa ấy cứ vò xé tôi ra rồi lại đẩy tôi về xa lắc...

Ký ức lao xao tiếng gọi, tiếng cười, tiếng ríu ran của loại chim ri ri vang lên xao xác. Muôn cặp mắt lá hé mở. Thoảng mơ hồ tiếng thì thầm truyền nhau tan ra "Thùy... ơi!...". Tôi bật dậy. Mồ hôi nhồn nhột dọc sống lưng. "Chú Kha đâu rồi?". Tôi ngơ ngác. Chợt có tiếng sột soạt ngoài cửa. Rồi tiếng quát nhẹ: "Các cậu có để cho người ta nghỉ ngơi một tí". Một người đàn ông đậm chắc đi qua, gương mặt trông dữ tợn và quắc thước. Ông Ðảo trưởng.

Biển chói chang. Gió chao chác thổi hắt vị muối biển đầy lồng ngực. Lưỡi tôi mặn khát cố ngoi ngóp đơm đớp chút không khí khô khan nóng hực song hơi thở cứ chợt bật ra. Tôi ngao ngán: "Chắc đảo này hiếm cây xanh rồi". Lại có tiếng rậm rịch chen nhau ở ngoài cửa. Tiếng thì thào, tiếng cười lích rích. Tiếng hối thúc đùn đẩy nhau. Một vài gương mặt thập thò. Lính đảo. Tiếng gõ rụt rè vào cánh cửa đã mở toang, một giọng lí nhí: "Có ai ở nhà không?". Tiếng thập thình rộ lên: "Hỏi gì mà ngốc, để tao". Cái đầu trọc thò vào thản nhiên: "Anh Hùng có nhà không đấy?". Tôi choàng dậy. Gương mặt ngẩn ra bối rối: "Xin lỗi" rồi biến mất. Lại rúc rích thì thào: "Mày vào đi... cứ vào... nhìn thật kỹ nhé...". Một gương mặt bầm bậm thò vào cất giọng hồn nhiên: "Thủ trưởng ơi, em xin tí lửa". Tiếng xô đẩy phía sau: "Gan cóc tía đâu, ngồi chơi đại một lúc... sợ cóc gì...". Tôi lắc đầu cười. Anh chàng hé mắt nhìn tôi, bần thần mất một lúc lâu rồi nhoẻn miệng cười: "Cô là phóng viên ạ?". "Vâng".

"Mời ngồi". "Sợ Ðảo trưởng lắm". Hắn nhún vai chun mũi phô hàm răng trắng toát rồi vội vã chui ra khỏi nhà mất tăm dạng sau cánh cửa. Tiếng cười rộ lên ở phía những mỏm đá lô nhô. Tiếng hỏi nhau líu ríu "Thế nào nhìn kỹ chưa?". "Chuyện" - "Ðẹp không?". "Hừm". "Thế nào?" "Trẻ". "Tao hỏi có đẹp không?". "Bí mật". "Mày ích kỷ thế?". "Ai bảo mày nhát như cáy". Ðột nhiên tiếng thì thào im bặt. Những bước chân chạy rộn... xa dần... chú Kha hiện ra ở cửa nháy mắt thật vui...

Hầu như chúng tôi chỉ gặp nhau vào cuối ngày. Phút đoàn tụ hiếm hoi ấy anh dành cho tôi nhiều thứ lắm. Bao giờ cũng vậy, anh hôn lên trán lên mắt tôi và bắt đầu những câu chuyện công sở. Ðại loại: "Chiều nay anh nhận mười lăm đơn thư khiếu nại đòi chế độ thương binh trợ cấp. Hết khổ. Sao mà chết lắm, tàn phế lắm thế? Ðã đành là chiến tranh nhưng cũng lắm kẻ cơ hội. Cứ như cuộc chiến tranh đã đi qua phàm là người lính ai cũng có quyền đòi hỏi...".

Tôi lặng yên... mà biết nói gì. Dĩ vãng ào ạt chảy trong trái tim nhạy cảm. Tôi chẳng thể, về cậu lính trẻ của tôi ư? Không bao giờ, bởi thế chắc chắn anh sẽ chồm lên: "Em làm sao thế?". Tôi chẳng làm sao cả. Tôi thành đàn bà rồi, trao cho anh một thời thiếu nữ trắng trong. Với anh, thế là đủ.

... Không lời đề tặng, trên bậu cửa phòng tôi đã để sẵn một bó mua dại trắng và chuỗi vòng ốc biển. Tôi hào hứng. Những con ốc trắng tinh, bé xíu kêu lách tách trên cổ tôi rộn ràng. Nắng dịu, gió biển bắt đầu chở vị mát tê vào đảo, những cánh mua trong ánh chiều chợt sáng long lanh. "Thùy ơi... anh không xứng đáng là biển xanh...". Tôi chững lại. Có gì đó rất đáng ngờ ở phía sau những tảng đá. Nhìn kỹ, thấy lấp lánh giữa kẽ đá là những đôi mắt non. Xấu hổ, tôi chạy biến... "Thùy đừng đi xa nghe con. Ðảo này hoang vu lắm". Chú Kha dặn dò. Tôi nhướng cổ: "Không ạ! Con đi làm thơ, con muốn tối nay gặp gỡ những người lính. Con đọc thật nhiều thơ tặng họ". "ừ, đi nhanh rồi còn về..."

... Anh hỏi "Tại sao em ít viết về người lính thế?". Tôi nói "Ngại quá chẳng biết viết như thế nào cả". Anh vuốt ve tay tôi: "Ðừng em. Viết đi, quá khứ hào hùng như vậy sao lại không cảm xúc. Ðừng nghĩ đâu đâu, nếu em viết về chiến tranh, về những người lính em sẽ nổi tiếng đấy". Tôi cười: "Sao anh không đi bộ đội?" Anh bảo: "Bận học". "Thế à?". "Họ cử đi". "Sao họ thiên vị anh thế?". Anh cười "Thuộc diện chính sách mà lỵ". Có lẽ giữa tôi và anh khoảng cách cứ đầy lên mãi là vì thế. Nhiều lúc tôi tự hỏi có phải là tôi và anh đang hạnh phúc? Hay chuyện đó chưa từng xảy ra? Hay bây giờ lắm tuổi rồi tôi đâm ra lẩn thẩn! Chỉ biết, tôi đến với anh bình yên như con thuyền cần một bến trú. Ngày ấy, tôi thấy mình thanh thản.

... Lối đi ấy nhỏ và ngoằn ngoèo vắt cheo leo qua những tảng đá. Chiều buông thứ ánh sáng óng ả. Ðảo Cồn đỡ nóng. Lác đác một vài bông mua nở chen nhau trên đá. Tôi quỳ xuống, khỏa vào lòng những bông mua dại. Biển yên ả hơn. Ngoài xa kia chắc là những con sóng đang bò cồn cào bên những vách đá. Tôi mỉm cười... lối đi nhỏ dần... tôi hì hụi bò, bỏ lại sau lưng đại dương mênh mông, trại lính và những căn nhà khô cong với một hòn đảo nóng rẫy những đá. Một vài bụi cây loằng ngoằng lúp xúp hiện ra, loại cây gì thân không thấy, lá không thấy chỉ thấy những bộ rễ đâm xòe, đan vào nhau rồi tõe như một lũ rắn. Phía sâu dưới những rễ cây kỳ lạ ấy có một hồ nước trong vắt.

... Ðể nguyên quần áo lót, tôi nhảy ùm xuống nước. Nhắm nghiền mắt lại rồi lẩn thẩn: "Biết đâu mình sẽ hóa thành cô tiên và bay thẳng lên trời? Chú Kha và hết thảy những người lính đảo sẽ tha hồ tìm kiếm nuối tiếc và truyền tụng nhau về câu chuyện cô gái mười tám tuổi hóa tiên ở hồ này". Tôi lắc đầu cười vang và tò mò ngắm bầu vú trinh nữ của mình.

Có tiếng sột soạt, cái gì loay hoay phía sau tảng đá. Thôi chết rồi. Tai họa? Có thể là hổ. Hay một con trăn? Ðúng rồi. "Ma", tôi lập cập nhảy lên bờ, lập bập tìm quần áo. Không kịp nữa rồi. Tôi hét. Một gương mặt đàn ông non choẹt hiện ra. Một cậu lính. Hắn trạc tuổi hoặc hơn tôi một chút. Thoạt đầu cả tôi và hắn không ai định thần nổi tại sao lại có sự gặp gỡ lạ lùng này. Hắn giương mắt nhìn tôi ngạc nhiên. Hai tay ôm lấy ngực, tôi hốt hoảng la lên: "Anh đi đi! Tôi đang tắm mà. Anh đi đi! Không biết tôi là phụ nữ hả? Tôi đang tắm, anh hiểu không?". Hắn cứ thế, đứng như trời trồng, mặt mũi ngây ra kinh hoàng, trong tay cầm bó mua rừng. Trán lấm tấm mồ hôi, vành tai đỏ ửng lên, đỏ lan cả má, cổ. Tôi bắt đầu khóc, cái lưỡi cứng lại vì sợ. Vớ lấy quần áo ôm khư khư trước ngực, miệng la hét kinh hoảng: "Anh điên hả! Tránh ra cho tôi đi! Ðồ không biết xấu hổ". Hắn lùi lại một chút, trên tay hắn những bông mua rừng lả đi lác đác rơi xuống đá. Tôi thấy hắn lẩm bẩm, hắn tiến về phía tôi, bước chân cuống quýt vướng víu. Một khuôn mặt sạm đen hai má hắn ửng đỏ bởi vô số những mụn cá. Duy chỉ có đôi mắt thán phục đến đờ đẫn. Không kịp mặc quần áo, tôi lao chạy thục mạng: "Cứu tôi, cứu tôi với". Hắn ngã chững xuống mép đá, mặt ngây nhìn. Rồi đột nhiên, hắn lồm cồm bò dậy lao chạy đuổi theo.

Chỉ có một lối đi nhỏ cheo leo. Tôi bò trước, hắn bò sau. Mồ hôi hai đứa rỏ tong tong trên đá. Tôi nhảy chồm chồm miệng la hét. Tiếng gọi run rẩy méo mó của tôi rơi tõm vào không gian mênh mông và tiếng vọng của những con sóng. Vừa trườn, vừa quay đầu lại, thấy hắn mỗi lúc một gần hơn. Tôi càng khóc to, khóc ầm nhằm át đi nỗi sợ, hy vọng hắn sẽ mủi lòng. Sẽ tỉnh ngộ. Ai đó sẽ nghe và đến cứu. Nhưng không. Hắn vẫn lầm lũi đuổi. Hắn gọi tôi ríu rít, hốt hoảng. Cả hai đều mệt nhoài... loáng thoáng tiếng kêu: "Ðừng sợ, đừng chạy, ngã... ngã... nguy hiểm". Tôi không nhớ, không biết, không nghe. Lúc ấy không hiểu sao chúng tôi không ngã đầu đập vào đá hay lăn xuống vực thẳm biển mà chết. Trong mơ hồ thẳm sâu ký ức. Gương mặt chú Kha hiện ra lo lắng xót thương. Gương mặt người Ðảo trưởng quằn lại, hung dữ, u uất. Tôi chỉ tay về phía hắn. Anh lính trẻ vẫn còn đứng đó với gương mặt ngây dại. Tôi thều thào: "Hắn... hắn... hắn!". Rồi lả đi...

Hôm nọ anh về và khoe. "Hai năm nay bọn anh xây được sáu mươi lăm ngôi nhà tình nghĩa, chi phí 870 triệu đồng". Tôi hỏi anh "Sao xây nhiều thế?". Anh mắng tôi: "Phải làm nhanh làm nhiều để kịp đền bù cho họ những mất mát thiệt thòi. Chiến tranh qua lâu rồi, nỗi đau thì vẫn dai dẳng. Anh đang định trong năm tới sẽ xây hết để tất cả các mẹ liệt sĩ đều có nhà tình nghĩa". Rồi anh cật vấn: "Mà em làm sao nhỉ?" Ba mươi lăm tuổi rồi chưa kết nạp Ðảng nghĩa là sao. Không ổn đâu, em phải phấn đấu đi chứ". Tôi kêu đau đầu. Anh hốt hoảng: "Em nghỉ đi, khổ, lại đau đầu, em làm sao mà lại cứ xanh xao lên thế. Thôi, em nằm đi, anh còn phải rà soát lại danh sách những bà mẹ anh hùng để còn kịp phong danh hiệu đợt này nữa. Suốt ngày công việc muốn đứt hơi". Tôi rã rời...

Ðêm thơ ấy chú Kha dỗ dành mãi tôi mới tham gia. Cả hai ngày liền khóc hết nước mắt. Môi tôi mọng tròn và gương mặt ắp ứ những nước. Trăng đầu tháng nhợt nhạt. Những người lính ngồi quây quần bên tôi. Ðầu họ gục xuống, mỗi người một cái bóng âm thầm. Họ không dám ngước nhìn tôi. Họ sợ bắt gặp ở mắt tôi những điều gì đó, với họ thật khủng khiếp. Không khí bao quanh u uất và lặng lẽ. Thi thoảng lén những tiếng thở dài. Ngoài kia, sóng đập ầm ầm vào đá. Sóng trào bọt. Biển thẫm đen, không gian chung quanh một màu đặc quánh. Tất cả bỗng dưng ngột ngạt nặng nề. Một mình chú Kha hát, đọc thơ, pha trò, nói tếu táo vui nhộn mà rồi chẳng ai để ý, chẳng ai hưởng ứng. Không khí căng thẳng. Thời gian nhích dần từng tí một. Tôi - những người lính không ai nói với ai một lời. Thế rồi, dường như không chịu nổi, ông Ðảo trưởng đứng dậy, ông hùng hồn tuyên bố, hùng hồn trình bày một vấn đề gì đó rồi ông thay mặt đồng đội những người lính đảo xin lỗi tôi. Tôi không muốn nhớ... Không muốn nghe. Tôi ngồi lặng phắc với trái tim bầm dập tổn thương, lòng đớn đau tê dại. Không một lời nói, không một giải thích, tôi co mình lại rúm ró như một con ốc sắp bị vỡ nát. Ðêm ấy, lẽ ra tôi phải đọc thơ cho những người lính nghe, nói chuyện với họ, an ủi họ để vơi bớt nỗi nhớ xa quê thì tôi lại không thể nhắc nổi mình thoát khỏi vực thẳm đen ngòm đầy mặc cảm và tủi hổ. Tôi mệt lả, khô khốc. Không còn khóc được nữa. Những người lính ngồi đấy, bóng họ đổ dài trên những tảng đá. Còn tôi ngồi đây khổ đau bẽ bàng. Cái con bé Thùy lúc ấy không đủ lớn đủ sức để hiểu để phán xét hay cắt nghĩa rành mạch điều gì. Chuyện xảy ra với nó hôm nay nằm ngoài sức tưởng tượng. Nó không đủ từng trải, đủ bình tĩnh để hiểu thực ra đã xảy ra điều gì? Lâu lâu sau... có một ai đó cất tiếng hát. Tiếng hát nhỏ, run run như tiếng nấc. Rồi tiếng hát im bặt, tiếng khóc vỡ oà. Lúc này tất cả những người lính quàng vai nhau hát. Họ vừa hát vừa khóc. Tiếng nức nở cứ thế đầy lên. Tôi thì không. Tôi ngồi đó, hồn tràn ngập cảm giác mất mát trống rỗng đến tận cùng. Thế mà hôm nọ tôi cứ nói mãi với chú Kha: "Chú ơi, cháu sợ ra với lính đảo cháu khóc mất, làm sao để đọc được thơ, hát tặng họ mà không khóc hả chú? Cháu thương quá, những người lính xa nhà dễ chừng từ hai đến tám năm rồi không thấy mặt người thân". Thế mà...

... Tối hôm ấy anh về nhà mặt khó đăm đăm. Tôi gạn hỏi, anh trả lời: "Khó nghĩ quá! ở xã X có một trường hợp bà mẹ không chồng có một con trai độc nhất đi lính những năm bảy mươi đến nay không thấy trở về. Bà mẹ hỏi mãi nhưng đơn vị cũ đã lưu lạc đâu không rõ. Chỉ thấy trên Bộ người ta báo về cái tin: "Mất tích không rõ lý do". Bà mẹ ấy bây giờ không nơi nương tựa. Xã ta đề nghị xây cho bà ngôi nhà tình nghĩa nhưng anh xét thấy không được". Tôi chồm lên: "Sao thế?". Anh trầm ngâm: "ở cương vị anh không thể quyết định hồ đồ được. Biết anh chàng kia hy sinh hay đào ngũ không chừng lại vượt biên rồi. Vả lại, thành phần không rõ lý lịch. Mình làm không đúng ai người ta nghe, rồi xã hội có mà loạn". Tôi hét: "Anh tàn nhẫn quá". Rồi ôm mặt chạy ra cửa. Tại sao anh khắt khe chính xác và lạnh lùng đến vậy. Trong chiến tranh có phải mất mát nào cũng rõ ràng? Mà sự mất mát này có thể đền bù được gì và có dễ gì sẻ chia bù đắp nổi.

Tôi nằng nặc đòi về đất liền sớm hơn dự định. Tất cả lính đảo đến đưa tiễn, họ không dám nắm lấy tay tôi. Họ sợ nếu đụng vào tôi thêm chút nữa họ sẽ làm vụn vỡ đi chút còn lại của họ trong đôi mắt lạnh lùng vô cảm của tôi. Họ không dám tặng tôi hay kỷ niệm tôi chút quà biển. Tôi biết họ sợ tôi không nhận. Sự từ chối này sẽ làm đau thêm những trái tim người lính. Vậy mà khi lên thuyền, vẫn phát hiện ra có ai đó đã bỏ vào ba lô tôi những xâu vòng ốc biển nhánh san hô và bó hoa mua rừng. Lúc đấy, chờ cho tàu đi khuất khỏi tầm tay vẫy tôi giận dỗi ném tất cả chúng xuống biển và vò nát bó hoa rừng. Tôi trả cho đại dương mênh mông chuyến đi không may mắn. Trả cho biển hòn đảo chết tiệt ấy và nhận về tôi giọt nước mắt mặn chát đầu tiên của tuổi đời mười tám trong trẻo. Ðể rồi, biết bao năm trôi qua tôi dị ứng với một người đàn ông, những người có gương mặt sạm đen và má nổi đầy mụn cá.

... Khi hiểu đời hơn một chút và biết cắt nghĩa mọi chuyện thì quá khứ đã trôi vào xa lẵc. Dĩ vãng của người đàn bà thường nặng nề và nỗi đau này thì không thể tỏ bày sẻ chia. Bao nhiêu năm rồi tôi sống trong ám ảnh khắc khoải, tự hỏi tại sao tôi và người lính trẻ kia lại phải trả giá cho nhau nhiều đến thế. Dằng dặc chuỗi ngày làm đàn bà tôi thường mơ những giấc mơ mộng mị về người lính trẻ.

Chiều muộn. Tôi gặp lại chú Kha trên cái sân rụng đầy lá xà cừ của bệnh viện. Chú Kha đột nhiên hỏi: "Thùy ơi, mười bảy năm qua cháu có ra đảo Cồn lần nào nữa không? Có gặp lại thằng Hòa, cái thằng rình xem con gái tắm ấy?". Thực ra, nó ra nó hái hoa mua trắng để tặng cháu đấy thôi. Tình cờ gặp cháu tắm. Nó hoảng quá. Cháu lại càng hoảng hốt hơn nên mới sinh chuyện... Nước mắt tôi rơi chan hòa trên má. "Tội nghiệp! Thằng bé không bị kỷ luật gì đâu. Cậu Ðảo trưởng cũng thật tốt và hiểu rõ mọi chuyện. Nhưng khốn khổ, lúc ấy cả đảo đã ồn ã lên cái tin: "Thằng Hòa cưỡng dâm đứa con gái mười tám tuổi". Nước mắt tôi ràn rụa... "Sau cái tin ồn ã ấy không một ai thèm nói chuyện với nó nữa. Những người lính đồng đội không hề oán thán, trách móc hay xỉ vả nó một lời, thà họ chửi mắng nó còn hơn. Họ lặng im, coi như không có chuyện gì xảy ra, cũng như không hề có nó". Vai tôi run bần bật... ...

Con đường ấy giờ đây đã được làm lại đỡ cheo leo hơn. Cái lối ra phía bờ hồ hoa mua vẫn nở bạt ngàn chen kín một mầu trắng trong tinh khiết. Nhưng hồ nước thì đã cạn. Tôi nhìn thấy lòng hồ trống hoác rạn nứt từng vệt lớn thăm thẳm. Anh lính trẻ đưa tôi một tập báo cáo thành tích dày cộm rồi líu ríu kể: "Chỉ có ở đây hoa mua nở nhiều nhất. Mỗi lần có ai ra thăm lính đảo, bọn em thường ra đây hái hoa?" Tôi lơ đãng...

Tại sao tôi lại khóc nhiều đến thế? Nước mắt thì có thay đổi được gì! Có còn ai biết và nhớ tới người lính trẻ mà tôi đi tìm. Ông Ðảo trưởng cũ đã về đất liền. Người mới đến thì không rõ chuyện. Những người lính cũ đã xuất ngũ. Những người lính mới không một ai biết về Hòa. Hòa ơi! Bây giờ bạn ở đâu?

Tôi ngồi lặng yên. Bóng chiều đổ xuống hai vai khóc muộn màng. Phía sau kia những dãy nhà xây khang trang, các anh lính trẻ đang thi nhau cười đùa và bóc thư từ của bạn tứ phương gửi về. Một nhóm lính đang chơi thể thao. Một vài người hát Karaoke. ở đây có hẳn một giàn nhạc điện tử để người lính sinh hoạt văn nghệ. Một vài người có điện thoại réo nhau cười vang. Những người lính đảo này đang rất trẻ. Nước da mầu đồng hun của họ bóng lên dưới nắng trời.

Họ vẫn hồn nhiên cười đùa. Nhưng có một điều, họ không biết, không một ai biết. Cách đây hai mươi năm tôi đã từng đến đây, một lần, cái thuở tôi mười tám tuổi?

Ðêm Nguyệt Thực
Tác giả: Trung Trung Ðỉnh

Không muốn làm trái tim những người thân yêu thêm một lần rỉ máu, anh thương binh tàn phế quyết định không trở về. Những trải nghiệm khốc liệt nơi chiến trường bão lửa chưa thấm vào đâu so với những day dứt dằn vặt cứ âm thầm giằng xé lòng anh. Quyết định ở lại chiến trường xưa, xây dựng cuộc đời mới bằng sức lực còn lại của mình, tưởng chừng như vô tâm, bạc bẽo, nhưng thấm đẫm sự bao dung, lòng trắc ẩn và nhân bản. Bởi trong hoàn cảnh nào người lính cách mạng cũng không chỉ sống riêng cho mình.

Tôi được cơ quan phân công tới làng Plei-O-K, nơi cách đây hơn chục năm, hồi còn đánh Mỹ có nhiều dịp qua lại. Nhiệm vụ của tôi là phải viết được một bài báo, phản ánh kịp thời về sự đổi mới của bản làng sau mấy năm giải phóng. Làng nằm dưới thung lũng, xung quanh toàn đồng cỏ. Cách đó không xa là nông trường chăn nuôi của huyện M. Nơi đây có nhiều sự tích đánh Pháp và nhất là đánh Mỹ.

Từ huyện lỵ về làng phải đi bộ mất non một tiếng.

Lúc ấy đã hơn sáu giờ tối. Hơn sáu giờ tối trong thung lũng trời chuyển hẳn sang không khí ban đêm. Gió se lạnh. Tít xa chỉ thấy những mảng đồi và vô khối đường viền lấp lánh do lửa cháy rải rác trong các khe núi hắt ra. Những vệt khói chuyển động dưới bầu trời sao chi chít. Tôi háo hức bước trên đường cái về làng. Phía trước có tiếng reo hò huyên náo và tiếng chinh chiêng ầm ĩ. Có cả những tiếng gõ nghe loạn xạ không ra bài bản, nhịp điệu gì. Mới đầu tôi nghĩ, chắc làng đang hội hè hoặc có cuộc vui nào đó.

Nhưng càng tới gần càng cảm thấy không phải. Chẳng có cuộc vui nào lại nhiều tiếng gõ, tiếng hú, tiếng hò la đến vậy.

Tôi bước vào sân làng. Những bó đuốc sáng rực chạy vội vã từ nhà này sang nhà khác. Những tiếng hú nối nhau thảng thốt. Tôi chột dạ lo ngại. Không phải là làng đang vui mà rõ ràng đang có sự cố gì. Vì biết nói tiếng địa phương, nên tôi nghĩ, mình đến có thể giúp gì được bà con.

Tôi hăng hái vào làng và gặp vài người. Tôi chào bằng tiếng địa phương. Nhưng họ chỉ ngoái lại nhìn rất nhanh rồi quay đi, tiếp tục la hét và gõ vào những đồ dùng đang cầm sẵn trên tay. Ngoài sân làng, một người huơ huơ đuốc. Nhiều người cùng cầm đuốc xúm lại. Tôi thấy một cái bóng cao to trao cây đuốc cho chú bé rồi bắc loa tay, hú lên một tiếng rõ dài. Mọi người im phắc. Người đó đứng giữa vòng, chỉ lên trời nói rất to bằng tiếng Gia Rai. Anh ta giải thích cho bà con hiểu là, hiện tượng nguyệt thực chẳng qua do mặt trời, trái đất, mặt trăng quay đến một chỗ thẳng hàng nhau, rằng ánh sáng của mặt trời tỏa ra khuất bóng trái đất, nên ta chỉ thấy mặt trăng có chút xíu thế kia. Sau đó anh ta bắt ba em nhỏ đứng thẳng hàng, đứa đầu cầm đuốc, hai đứa sau đứng nghiêm. Nhưng anh không nhớ, cả vòng người quanh anh, hầu như ai cũng có đuốc. Và vì thế, ba cái bóng nhỏ nhoi của ba chú bé ngả nghiêng, chĩa ra nhiều phía. Dân làng ồ lên rồi tỏa ra hò hét, la ó. Tiếng chinh chiêng càng dồn dập hơn. Tiếng hú càng dài hơn. Tôi bất giác nhìn lên khoảng trời trước mặt. Một quầng sáng đen kịt như đang rung chuyển. Cái quầng đen phát sáng ấy gây cho ta cảm giác rùng rợn. Phía sau quầng đen, những ngôi sao sâu hút, le lói. Một mảnh ánh sáng sắc lẹm hơi cong, chập chờn hiện lên, như là rất rõ, lại cũng như là không thấy gì, khiến ta tưởng như đang bị loạn thị vậy. Tôi dụi mắt, nhắm chặt một lúc lâu. Khi mở ra, cảnh tượng vẫn y như cũ. Ðây là lần đầu tôi thấy hiện tượng nguyệt thực trên cao nguyên.

Chợt có một cánh tay huých vào ba lô tôi, nhắc nhở bằng tiếng Gia Rai: "Sợ à! Sợ thì làm theo người ta đi!". Tôi quay lại. Người nhắc tôi đã nhảy lên sàn cửa, gõ tới tấp vào mảnh máy bay Mỹ treo trên chái hiên.

Tôi quay ra tìm người cao to vừa giải thích hiện tượng nguyệt thực. Nhưng sân làng đã vắng hoe. Tôi đang phân vân không biết chọn nhà nào để lên, thì thấy nhiều người ùa ra. Cái bóng cao to khi nãy bây giờ chạy trước, tới giữa sân anh lại hú, lại huơ đuốc. Một đám đông xúm quanh. Anh hô to, bảo mọi người tắt đuốc. Ðêm trở nên huyền ảo với những bóng người và tiếng bàn tán xì xầm. Người ta bê tới cho anh một cái cối gỗ để làm bệ đứng. Anh nhẩy lên, châm một cây đuốc, rồi dõng dạc gọi tên ba em nhỏ. Ba chú bé tranh nhau đứng trước. Nhưng chỉ cần một cái khoát tay của anh, chúng rất nhanh về đúng vị trí của mình. Dân làng kéo lại chờ đợi. Dường như anh đang dồn hết tâm lực, cố dùng những lời ngắn gọn, dễ hiểu nhất để giải thích một hiện tượng thiên nhiên, không phải dễ gì người ta chấp nhận ngay được. Anh mặc quần đùi, áo lót! - loại áo do các thiếu nữ Gia Rai thường dệt tặng các chàng trai dũng cảm. Lẽ ra áo ấy phải mặc đồng bộ với chiếc khố có nhiều tua, nhiều đường hoa văn sặc sỡ. Chợt anh hú lên một tiếng ngắn gọn. Chú bé cầm đuốc vung mạnh rồi hạ xuống ngang người. Nó đứng trang nghiêm, hô to bằng tiếng Gia Rai: "Tôi là mặt trời!". Lập tức hai em đứng sau lần lượt hô: "Tôi là trái đất!" - "Tôi là mặt trăng!".

ánh đuốc hắt ba cái bóng dài chập vào nhau. Dân làng xúm lại chỉ trỏ, cười nói. Anh lại hú giật lên một miếng ngắn gọn nữa.

Mọi người nín lặng. Cái nín lặng đột ngột khiến tôi cảm thấy như có một sức mạnh của uy quyền. Sức mạnh mà dù muốn dù không ta vẫn phải làm theo.

Anh lại bắt đầu giải thích. Tôi thấy lần này có hiệu nghiệm hơn. Ba em nhỏ vẫn luôn miệng hô: "Tôi là trái đất!" - "Tôi là mặt trăng!".

Tôi đứng ở vòng ngoài, chờ dân làng tản ra sẽ bám theo anh. Nhưng chỉ loáng một cái, sau khi hỏi người đứng cạnh, biết anh là cán bộ văn hóa xã, thì anh đã không còn trên sân làng nữa.

Người ta chỉ cho tôi nhà anh. Một ngôi nhà không làm sàn duy nhất trong làng.

Trăng sáng trở lại, nhưng phía chân trời xa còn vương một đám mây đỏ thẫm. Mọi người đã ai về nhà nấy. Ðâu đó có tiếng chinh chiêng và tiếng hát trầm. Nếu ta chú ý lắng nghe, có thể nghe rõ lời bài hát.

*
* *

Anh đang nằm trên chiếc giường tre nhỏ kê sát cửa, nghe tiếng động liền vùng dậy:

- Gì đấy? - Anh hỏi bằng tiếng Kinh.

- Báo cáo anh. - Tôi ấp úng. - Tôi là nhà... báo...

Anh vội vã ngồi dậy, bước vào nhà trong. Một lúc sau anh cầm đèn dầu ra với vẻ lúng túng. Tôi giả lơ vô tình, đặt ba lô lên thềm và bắt chuyện:

- Nãy nghe anh giải thích hiện tượng nguyệt thực hay quá! - Tôi nói tiếng Gia Rai, hy vọng được anh đón tiếp vui vẻ.

Chợt anh đánh rớt chiếc đèn xuống nền nhà, vỡ tan. Tôi vội bấm đèn pin giúp anh thu lượm mảnh. Bàn tay phải của anh chỉ còn ngón trỏ và ngón út, một bên má sạm đen, bên kia tấy lên có những chấm trắng. Chắc anh là thương binh, tôi nghĩ. Tôi cố giữ thái độ bình thường. Anh lầu bầu câu gì đó không rõ. Thoáng có mùi rượu. Từ lúc vào tới giờ, anh chưa hề nói với tôi lời nào, ngoài câu "gì đấy" bằng tiếng Kinh. Hai tiếng ấy bật ra không hề ngượng nghịu. Chắc anh ta thạo tiếng phổ thông, tôi nghĩ. Liệu tôi có làm anh khó chịu không? Tôi băn khoăn mở cặp lấy giấy tờ, định nhờ anh liên hệ giúp với các đồng chí lãnh đạo xã. Anh ném mảnh giấy vào góc nhà, kéo xê chiếc giường con ra hiên, nói:

- Ðồng chí chờ tôi một tẹo.

Anh nói tiếng Kinh, theo giọng miền Bắc. Tôi chưa thấy ai là người Gia Rai nói tiếng Kinh sõi hơn thế. Cái từ "một tẹo" anh dùng, phải là người thạo ngôn ngữ đồng bằng Bắc Bộ lắm. Nhưng tôi lại nghĩ, chắc anh là cán bộ tập kết về. Ðiều ấy cũng có thể xảy ra. Tôi có tật, mỗi lần lên lại Tây Nguyên, được tiếp xúc với đồng bào là nói tiếng địa phương. Phần vì dễ gây được cảm tình với bà con. Phần nữa, đây là dịp ôn lại vốn từ mà tôi đã có.

- Chắc anh đã ở nhiều miền Bắc? - Tôi vẫn hỏi bằng tiếng Gia Rai. Anh lặng lẽ đặt chai rượu trên giường và hai cái ly nhựa. Anh rót đầy hai ly, không trả lời tôi mà nhận xét:

- Ðồng chí nói tiếng quê tôi thạo đấy. Chắc là từng công tác ở đây?

Tôi khoe với anh là đã ở vùng này hồi đánh Mỹ. Rằng tôi đã từng được cử xuống làm cán bộ du kích một thời gian.

- Trước ông ở đơn vị nào? - Anh hỏi tiếng Kinh.

Không thể cứ một người nói tiếng Gia Rai, một người nói tiếng Kinh mãi được. Tôi trả lời:

- Trước tôi ở huyện đội M mà.

- Ủa! - Anh reo lên - Thế những năm nào?

- Dạ, từ sáu tám.

- Từ sáu tám? - Anh tiếp. - Còn tôi là lính K5. Nhưng trước đó kia. Mà thôi nào, mời ông. Chúng mình coi như anh em bạn cũ nhau. Trăm phần trăm nhá!

Tôi cầm ly rượu ráng uống hết. Anh cũng làm một hơi. Tôi lấy mấy cái bánh mỳ mang theo mời anh. Anh cứ ngồi ngây ra, một lúc bỗng đứng dậy vào nhà. Tôi liếc theo. Anh ăn ở chu đáo, gọn ghẽ. Chợt có tiếng trẻ khóc và tiếng phụ nữ nựng con bằng tiếng Gia Rai. Anh ra, tôi lấy giấy công tác đưa anh. Anh chỉ xem qua, nói:

- Cán bộ xã đi họp trên huyện cả, chỉ còn mình tôi ở nhà vì vợ tôi mới sinh cháu trai khi sớm.

- Thế ạ. Xin chúc mừng anh chị! - Tôi nói. - Tôi hỏi thật: Hình như anh là người Kinh?

- Vâng. - Anh đứng dậy, linh hoạt hẳn. - Tôi là dân Bắc chính cống đấy ông ạ.

- Thảo nào...

- Hôm nay tôi lên chức bố, - Anh tiếp. - Lại là bố thằng cu. Mừng quá hóa ngơ ngẩn từ sáng tới giờ. Ông đến gặp dịp vui của tôi, cứ tự nhiên nhé.

Anh cười cởi mở rồi xoa xoa tay, chạy vào nhà trong với cái dáng tất bật đầy vui sướng. Tôi thấy miệng anh bị lệch, hàm răng trên không còn cái nào. Nhưng giọng vẫn bình thường. Anh vừa bước ra đã nghe tiếng chị gọi theo. Anh lật đật vỗ vỗ vai tôi mấy cái rồi quay lưng. Chị nói với anh bằng tiếng Gia Rai: "Ơ kìa, con gà đang muốn theo nước sôi nhảy ra khỏi nồi rồi!". Và chị bảo anh rút bớt củi trong bếp rồi lấy thêm rượu mời khách. Anh đề nghị chúng tôi uống rượu cần, nhưng chị bảo sợ người khách lạ cười. Anh ra hỏi, tôi đồng ý ngay. Anh lại quay vào. Có tiếng chị mắng yêu anh và tiếng cháu bé khóc.

Rồi lại lặng im.

Tôi cảm thấy lâng lâng, phần vì ly rượu vừa uống, phần vì lây cái vui của anh chị. Trăng giữa tháng sáng tới mức ta có cảm giác không gian rộng hẳn ra. Tôi rút cây kèn ác-mô-ni-ca ra thổi. Tôi thích thổi những bài dân ca Gia Rai. Những bản tình ca của người đi săn. Những khúc hát đối nhau của các chàng trai và các cô gái trong dịp hội hè. Những điệu nhảy mừng ngày mùa thắng lợi. Rồi tôi bỏ kèn, nghiêng người tựa vào thành giường hát. Chợt có bàn tay đặt lên vai tôi. Tôi ngừng lời. Anh bắt tay tôi bằng bàn tay lành và khen tôi hát tiếng Gia Rai khá chuẩn. Có tiếng chị nhắc:

- Ơ người khách mới! Hát đi cho con nít mình mau lớn.

Tôi cao hứng hát tiếp.

Anh đặt ghè rượu sát cửa, lấy lá ủ ra và cắm cần. Chị bê tới một cái rá con bốc khói. Thì ra nãy giờ anh chị luộc gà. Tôi chào chị bằng tiếng Gia Rai. Chị bẽn lẽn gật đầu. Anh lấy thêm đĩa rau thơm và muối ớt. Chị nắm tay tôi, bảo tôi ngồi xuống chiếu hoa - loại chiếu chỉ những nhà giàu xưa mới có. Anh nói:

- Cả ngày nay bà con mừng tôi hơn chục con gà, ba ghè rượu thơm, một gùi gạo nếp. Năm nay chúng tôi được mùa cả lúa ruộng lẫn lúa nương ông ạ.

Chị vít cần rượu cho tôi, mỉm cười nhìn tôi và anh uống chung một cang(1). Rồi chị vào nhà trong với cháu. Tôi cám ơn chị. Anh kéo tay tôi, bảo tôi đừng làm khách. Tôi hỏi anh về công việc làm ăn của địa phương, anh cười:

- Khi nào làm việc xin ông tha hồ phỏng vấn. Còn bây giờ ta vui, ta nói chuyện đời...

- Vâng! - Tôi vít cần rượu. - Xin chúc mừng anh chị! Chúc mừng cháu!

Tôi nghe rõ tiếng rượu chuyển trong ghè. Bỗng anh buông cần nói với vào nhà trong bằng tiếng Gia Rai:

- Ơ em. Tui muốn say rồi! Ngày vui uống chút cho say, được. Ngày thường uống say, không phải người Gia Rai xã hội chủ nghĩa đâu cán bộ phụ nữ nhỉ?...

Rồi anh cười to và buông cần chạy vào nhà đòi bắt tay chị, khiến chị cười rũ.

Anh bước ra với quả bầu đựng nước. Chúng tôi chế thêm nước vào ghè rồi đặt cang. Anh bảo tôi uống hết. Tôi vít cần thầm nghĩ, phải cố gắng. Anh nhẩy quanh ghè rượu cổ vũ tôi. Cả chị cũng nói vọng ra cổ vũ tôi nữa. Tôi đã làm hết bổn phận. Ðến lượt anh, anh ngồi xếp bằng điềm tĩnh, hút rượu từ từ. Cục yết hầu trên cổ anh đưa lên đưa xuống đều đặn. Rồi anh buông cần, nói:

- ?n thịt gà đi. Vợ chồng tôi ăn từ trưa, uống từ trưa rồi.

Tôi cầm cái đùi gà anh đưa và bắt chuyện:

- Hồi tôi vào huyện đội M này thì K5 các anh chuyển đi đâu nhỉ?

- Bọn tôi vào trong nước La Pà.

- Thế từ ấy anh có gặp ai bạn bè cũ không?

- Không.

Anh vít cần uống thêm rồi tiếp:

- Mà gặp làm gì...

- Sao vậy anh?

- Chẳng sao cả. Nhưng tôi thích thế. Mỗi người có một hoàn cảnh, một niềm vui, nỗi khổ khác nhau. Nhưng chúng mình - Anh kéo vai tôi tiếp - Chúng mình đều là lính - Mà lại là lính cách mạng. Tất cả cái vui, cái buồn chung, phải không ông?

- Ðúng thế, tôi nói - Anh vào Nam năm nào nhỉ?

- Tôi vào sáu nhăm.

- Anh đã về thăm quê chưa?

- Chưa. Mà mình không về nữa, ông ạ. Mình ở đây suốt đời.

Anh lặng lẽ rút tẩu thuốc rồi vào nhà lấy nhánh củi đang cháy. Anh bập thuốc có vẻ khó khăn, nhưng đúng kiểu của người Gia Rai. Tôi cũng xin anh một ít thuốc, dùng giấy pơ-luya quấn hút. Chúng tôi dường như bắt đầu chuyển sang một không khí mới - không khí tâm tình của đồng đội. Anh ngồi xích gần tôi bảo đổ thêm nước từ quả bầu vào ghè. Rồi anh vít cần cho tôi, nói:

- Ông nên nhớ rằng, ông là người Kinh đầu tiên tôi tiếp từ khi bị thương đến giờ.

- Vậy ra anh...

- Chẳng ra sao cả, ông ạ. tôi vào Nam, đánh đấm được mươi trận. Không phải nói khoe, tôi đã ba lần được bằng dũng sĩ diệt Mỹ, một lần dũng sĩ diệt cơ giới. Hai năm liền chiến sĩ thi đua cấp Quân khu. Từ tổ trưởng nhẩy thẳng lên trung đội phó. Từ trung đội phó nhẩy thẳng lên chính trị viên đại đội. Tất cả những cái đó đều đáng nói, nhưng cũng đều không đáng nói phải không ông?

Bỗng anh quàng tay qua vai tôi. Tôi cũng quàng vai anh.

Tôi nói:

- Anh nói hay lắm!

Chợt anh buông tôi ra, đẩy mạnh vai, nhìn tôi như người lạ.

- Sao? Ông bảo tôi nói hay à? Tôi không nói hay mà tôi nói đúng! Giải phóng rồi, ông được xuống đồng bằng, ông được ra miền Bắc với vợ con ông, với người thân của ông. Vậy mà ông dám bảo tôi nói hay? - Anh lay mạnh vai tôi - Tôi nói cho ông biết - Anh tiếp giọng đứt quãng - Ông sướng hơn tôi nhiều! Ông may mắn... hơn tôi nhiều!

Mắt anh, qua ánh đèn sáp, đỏ sọc lên rồi mờ dần. Anh khóc. Tôi lúng túng không biết xử sự thế nào. Bỗng anh dụi mắt vào vai tôi rồi nhìn tôi chằm chặp. Môi anh mấp máy. Hai chúng tôi ngồi lặng thinh. Cái lặng thinh như có lỗ thủng. Trăng sáng ngằn ngặt. Có tiếng chị cựa mình và tiếng cháu bé khóc. Rồi thật bất ngờ, chị cất tiếng ru. Mà chị ru tiếng Kinh, theo đúng điệu của các bà mẹ miền Bắc:

à A... a... à... ơi... i - i...

Em xinh... cái dáng á... á-à-à cũng à... à-à... xinh... i - i...

Em giòn... cái tỉnh a... á... a tình tinh... a... cũng à... giòn... ả-à-à-ơi...
Tôi sững sờ cúi xuống. Chị đang ru con hay chị đang nhắc nhở chúng tôi? Chị đang ru con hay chị muốn góp điều gì cho vui câu chuyện? Anh bật cười to và sau đó trở lại trạng thái tỉnh táo hoàn toàn. Những người say rượu thường thế, tôi nghĩ. Thường có những phút tỉnh táo hoàn toàn. Anh đứng bật dậy chạy vào nhà trong lấy ra nải chuối đặt lên đùi tôi, nói:

- ?n đi! Nhà tôi nó bảo chú ăn đi mà!

- Vâng, cảm ơn anh. Thế chị quê vùng nào nhỉ?

- Vợ tôi người Gia Rai, con Plei-O-K này. Trước công tác ở tỉnh, sau về huyện. Bây giờ thì về xã. Chúng tôi cứ rút dần vào cái tổ của mình ông ơi!

Anh cười rất hồn nhiên. Tôi hỏi:

- Anh dạy chị điệu ru con Bắc Bộ đấy à?

- Nhà tôi thích hát ru với lại thích hát chèo lắm.

- Thế anh có dạy chị hát chèo không?

- Có chứ - Anh vui hẳn - Tôi còn dạy chèo cho đội văn nghệ xã. Bà con Tây Nguyên nói chung rất thích hát chèo ông ạ. Ðội văn nghệ xã tôi quyết đoạt giải hội diễn sắp tới đấy!








- Tuyệt lắm!

Chúng tôi cùng vui vẻ vít cần.

- Ông mà ở lại đây lâu lâu thì hay quá.

- Tôi sẽ ở chừng nửa tháng.

- Ðược đấy! Thế ông đã đánh đám trận nào chưa? Anh hỏi tôi.

- Dạ, cũng có nhưng chỉ đánh kiểu du kích. K5 các anh đánh thì khiếp lắm!

- Ôi dào! - Anh ngả người ra sau, nói. - Trước tôi là chính trị viên đại đội. Bây giờ là "chính trị viên làng" - Anh cười.

- Hồi bị thương, anh nằm bệnh viện nào đấy?

- Chả bệnh viện nào cả. Anh kéo vai tôi xuống, tiếp - Tôi nằm cái "bệnh viện Plei-O-K" này.

- Hay nhỉ!

- Hay gì ông? Các ông thì cái gì chả hay? - Anh chống tay ngồi dậy, tiếp. - Ðùa chút cho vui chứ trận ấy, đơn vị tôi được trên giao là phải hốt ba cái đồn dân vệ trên trục đường quốc lộ. Hai kho đạn địch cách thị xã K ba mươi kilômét về phía Tây. Nhiệm vụ nhiều, lại phân tán mục tiêu. Ðại đội tôi, thực ra chỉ còn hơn chục tay súng. Giờ nổ hiệp đồng với mặt trận không được cách nhau quá mười lăm phút. Tôi chỉ huy mũi chủ công, trực tiếp nắm tổ điểm hỏa diệt kho đạn địch. Chúng tôi đã hoàn thành nhiệm vụ một cách xuất sắc, có thể nói như thế. Sau trận đánh, rút về gần tới khu rừng tập kết thì không may, chính ba anh em chúng tôi lọt vào ổ phục của địch. Tôi đi giữa, cậu Chung đi trước. Nó bị thương, tôi thoáng thấy thế. Nhưng nó vẫn phụt được một quả B40 rồi mới hy sinh. Thằng Châu cũng thế. Nó cũng bắn đâu được vài loạt AK. Tôi không hiểu sao lại bật tít vào bụi, cách đó đến gần chục mét! Hình như chúng tôi bị mìn và cả ÐK nữa. Tôi bị ngất khá lâu. Tỉnh dậy, sờ lên mặt chỉ thấy máu. Bàn tay phải bị thiến phăng mấy ngón, còn mặt tôi bị luồng lửa ÐK xoẹt qua! Vâng, chả hiểu sao lúc ấy tôi khỏe thế? Tôi kéo lê khẩu súng bên tay trái, bò quanh đó tìm Châu, Chung. Nhưng không thấy chúng nó đâu cả. Có thể chúng nó bị thương rồi địch bắt, lúc ấy tôi nghĩ thế. Cũng có thể chúng nó hy sinh rồi bị địch kéo xác đi! Tôi bò quẩn mãi, chỉ sờ mó thôi chứ mắt có thấy gì nữa đâu! Rồi cũng đến lúc phải tính, tôi bò theo linh cảm vào rừng. Không biết bao lâu nhưng đến khi mở được mắt đã thấy mình nằm bên đống lửa, chỉ có một khuôn mặt xương xẩu, già nua, râu tóc xồm xoàm cúi xuống. Người ấy dùng nước rễ cây tưới lên những chỗ bỏng và vết thương cho tôi. Sau này tôi biết điều ấy. Vâng, ông già vợ tôi bây giờ đấy. Hôm đó ông đi săn, vớ được tôi và cõng về cứu chữa. Ông già chỉ sống có một mình. Hai người con trai là du kích đã hy sinh, còn mỗi cô út thì công tác xa. Bà lão mới mất trước khi có mặt tôi vài tháng. Ông già sống lầm lì, suốt ngày chỉ nói vài câu cần thiết. Tôi khỏi rồi ở lại với ông, với dân làng. Tôi học tiếng Gia Rai, học việc của một người đàn ông Gia Rai. Tôi không về đơn vị nữa. Tôi về làm gì khi bàn tay không còn cầm nổi súng. Tôi về làm gì, tôi hỏi ông? - Anh lay mạnh vai tôi. - Tôi về làm gì khi đơn vị tôi, anh em đồng đội của tôi đang phải đương đầu với bao nhiêu khó khăn? Ông ạ, gạo phải tính bằng tay, muối phải đong bằng nắp cù là, phải đếm từng hạt chia nhau. Mà nhiệm vụ chiến đấu thì cứ nối tiếp nhau liên miên.Tôi là cán bộ tôi biết. Một đại đội độc lập kiểu đơn vị tôi, lo được cho một thương bệnh binh khốn khổ lắm. Căng thẳng lắm. Vừa quần nhau với địch lại vừa phải bảo vệ thương binh, ông bảo đơn giản sao được? Mình thiếu thốn cắn răng mà chịu, kiếm măng, kiếm rau ăn quáng ăn quàng cho xong. Chứ thương bệnh binh mà thiếu, mà đói thì có tội với không những đồng chí mình, mà còn mang tội với Ðảng, với dân nữa. Tôi về, mất đứt bốn năm đồng chí chuyên môn lo cho tôi. Hơn thế, sổ gạo, muối dự trữ phải trích ra chi cho tôi. Mà cái chính là tôi không cầm súng được nữa. Ðúng thế. Tôi mà về, anh em mừng cho tôi nhưng lại phải lo cho tôi! Phải nai lưng ra gánh vác cho tôi. Tôi là cán bộ tôi biết ông ạ. Tôi về là chỉ để được thấy anh em mừng là mình còn sống thôi ư? Không! Tôi không về nữa. Thế thôi. Ðồng đội hãy tha thứ cho tôi. Lúc ấy tôi nghĩ thế và tôi làm đúng theo ý nghĩ của tôi. Bây giờ cũng thế, tôi sẽ làm đúng theo tôi nghĩ...

Chợt có tiếng chị gọi. Anh chạy vào với chị. Một lúc sau quay ra, nét mặt có vẻ rạng rỡ hơn, anh túm tay tôi:

- Ông ạ, chúng tôi mới sinh cháu trai. Tôi vừa bảo nhà tôi sẽ đặt tên cháu là Thực. Rơ Lan Thực. Mẹ cháu họ Rơ Lan, lại sinh đúng bữa nay có nguyệt thực, đặt thế để nhớ ngày hôm nay được không ông?

- Tuyệt lắm! Xin chúc mừng anh chị. Chúc mừng Rơ Lan Thực!

Chúng tôi lại đổ thêm nước vào ghè và đặt cang uống chung. Tôi thấy anh có vẻ mệt nên bảo anh đi nghỉ. Anh cười:

- Ông mệt à? Nếu không thì lo gì tôi. Tôi đã trót nói với ông rồi! Tôi ở lại đây và thành người Gia Rai. Tôi không về quê nữa. Nhưng ông ạ, hồi còn chiến tranh, mịt mù tin tức còn có lý. Giải phóng rồi mà tôi không về. Mà tôi nỡ bỏ quê - Ðiều ấy lúc nào cũng dằn vặt tôi...

Bỗng anh kéo đầu tôi xuống hôn. Anh vò tóc tôi, tiếp:

- Tóc vợ cũ của tôi dày và đẹp lắm! Mỗi lần chải, cô ấy phải đứng lên giường mà buông tóc xuống. Vợ tôi đẹp nhất vùng, tôi dám nói thế. Cô ấy là kế toán hợp tác. Hôm về phép trước khi đi B, vừa xuống xe ngang đường, tôi gặp cô ấy. Chà, cô bé lên huyện có việc gì đó, lốp xe đạp bị xịt. Thấy có người dắt xe, tôi đặt ba lô lên phócbaga. Ði được một đoạn mới có hiệu sửa, tôi bảo vào vá xăm. Cô ấy cứ lúng ta lúng túng. Thì ra cô nàng hết tiền ông ạ. Tôi nhận trả cho. Sửa xong, tôi đèo cô ấy về. Ðến gần làng thì gặp nguyệt thực. Tôi dừng xe đứng xem. Tiếng gõ nong nia, thúng mủng từ trong làng vọng ra nghe mà rùng rợn. Cô ấy nép sát vào người tôi mà thì thầm: "Gấu ăn mặt trăng!". Hơi ấm từ người cô lan sang khiến tôi ngơ ngẩn. Vâng, tôi đã nắm tay cô gái ấy từ lúc nào. Ðến lúc trăng sáng lại, chúng tôi sực nhớ ra là mặc dù cùng quê, nhưng mới chỉ quen nhau được vài chục phút!...

- Hôm sau cô ấy đem tiền trả tôi - Anh ngừng một lát, rồi tiếp - làm sao có thể nhận tiền trong trường hợp như vậy, phải không ông. Nhưng kể cũng hay! Cứ đưa đẩy mãi hóa ra tình cảm. Rồi chúng tôi yêu nhau. Cứ như tôi về phép chỉ để gặp cô ấy, để cưới cô ấy. Xưa nay, ba anh em tôi đi đâu về cũng ở nhà ông chú. Bố mẹ tôi mất sớm vì nạn lụt. Chú tôi trông nom chúng tôi thay cha. Hồi ấy thằng em tôi đã đi nước ngoài. Cô út cũng đã lấy chồng, dạy học tận một tỉnh sát biên giới phía Bắc. Tôi định về nhà với chú thím chục ngày rồi lên ngược thăm em gái. Nhưng tình yêu đã níu chân tôi lại. Tôi cưới vợ, khoác ba lô sang nhà vợ ở, điện cho em gái về chơi. Vâng, tháng rưỡi phép cứ như trong mơ. Thời gian đối với tôi chưa bao giờ vụt nhanh đến thế. Khi quất ba lô lên vai chia tay vợ, chia tay làng xóm, lên xe rồi mà tôi vẫn thấy ngỡ ngàng...

- Rồi từ đó anh chị bặt tin nhau luôn? - Tôi hỏi.

- Không. Tôi là thằng chịu khó viết thư nhất đơn vị. Hành quân trên Trường Sơn vất vả là thế mà tôi vẫn gửi đều đặn mỗi tuần một lá. Ðến đơn vị chiến đấu, bận hơn thì mỗi tháng một lá. Sau này vì quá căng thẳng, tôi gửi thưa dần, chỉ khi nào có dịp thuận tiện. Tôi cũng nhận được hai lá thư của vợ. Thế nhưng, từ ngày bị thương, từ ngày tôi quyết ở lại đây thì không thư từ gì nữa! Tôi đã thành người Gia Rai, thành người làng Plei - O-K này rồi. Mà đã thế thì thôi, thì còn thư từ làm gì? Tôi hỏi ông - Anh lay mạnh vai tôi - Tôi chỉ muốn - Anh tiếp - Ngoài bà con Plei-O-K ra, không ai nghĩ có thằng tôi trên đời này nữa. Hãy để cho vợ tôi, em tôi, chú thím và bà con dân làng quê tôi coi tôi là liệt sĩ. Có lẽ như thế tốt hơn. Tôi không có ý định lộ mặt ra, mặc dù nhiều lần tôi không chịu nổi. Ngoài nông trường chăn nuôi của huyện kia, khối anh em miền Bắc. Nhất là mấy sư đoàn bộ đội làm kinh tế gần đây lại càng đông. Vâng, đã vài lần tôi ra nông trường chơi, tới chỗ anh em bộ đội chơi. Họ không phát hiện ra tôi là người Kinh. Tôi lân la hỏi thăm, cũng gặp vài anh em cùng huyện. Có hai cậu cùng xã. Nhưng anh em còn ít tuổi quá. Hồi tôi đi B, chúng nó mới sáu, bảy tuổi. Tôi hỏi chuyện làng xóm rồi đến chuyện gia đình. Nhưng hai cậu đồng hương ấy chẳng biết gì cho rõ ràng cả. Họ hỏi sao tôi biết quê họ với lại quen nhiều người thế? Tôi bảo tôi có được ra Bắc học và sơ tán về vùng quê họ mấy tháng. Và thế là các đồng hương của tôi tin ngay! Một cậu bảo có biết "cái chị ấy" - tức là vợ tôi, và thậm chí biết cả "anh chồng chị ấy" - tức là tôi. Nhưng theo cậu ấy thì hiện nay anh ấy đã hy sinh ở chiến trường, còn chị ấy hình như vẫn ở vậy. Cậu kia lại bảo hình như chị ấy đã có con với ai đó. Trời đất, cái gì cũng hình như, hình như! Tôi không thể chịu được. Nhưng mà trách ai? Anh em người ta có việc của người ta. Mà dẫu tôi có hy sinh hay còn thì đối với họ cũng thế thôi. Tôi đã mời được hai cậu đồng hương về nhà chơi. Tôi cư xử với anh em theo đúng kiểu của người Gia Rai... Vâng, lúc gặp anh em thì tôi cảm thấy tôi đóng kịch không đến nỗi kém. Vậy mà sau đó chỉ có một mình với những kỷ niệm cũ, ông ạ, tôi không tài nào chịu nổi. Tôi như thằng tâm thần nhưng lại cũng rất tỉnh táo. Tôi nói dối ông già là được trên cử đi học hai tháng. Ông già bán con heo nái đang nuôi lấy tiền cho tôi, không hề nói gì. Thậm chí ông còn vui hơn thường ngày. Sau này tôi mới biết, ông già cũng tinh ý gớm. Ông bảo lúc ấy ông đếm được trong đầu tôi nghĩ những mưu mẹo gì? Tôi chỉ nghĩ là đi chừng hai tháng. Về quê, tôi định thế. Nhưng với kế hoạch không lộ mặt cho ai biết. Tôi thèm biết tình hình vợ và hai em tôi, với lại được đi trên cánh đồng làng trong cảnh thanh bình quá! Rồi tôi vào, nhất định thế. Tôi không bỏ ông già và dân làng Plei-O-K của tôi được. Có lẽ như thế tôi sẽ yên tâm hơn, phải không ông? Hôm ấy tôi đi sớm. Ra khỏi làng, trời còn mù sương, ngoái lại chỉ thấy những đốm lửa nhập nhòe. Tôi vừa đi vừa chạy tới bến xe thì sáng. Tôi chỉ mặc độc một bộ đồ bộ đội. Vâng, rủi cho tôi mà, cũng thật may cho tôi. Tôi lao vào xếp hàng mua vé. Chỉ còn hai người nữa đến lượt tôi thì bỗng cửa bán vé sập xuống. Hai chữ HếT Vé đập vào mắt tôi như một cái tát! Tôi bấm lòng chờ mua chuyến trưa. Tôi xếp đầu tiên và cố không nghĩ ngợi gì. Thời gian căng thẳng ấy rồi cũng qua. Cửa bán vé vừa mở tôi đã thọc tay, đưa tiền vào. Cô bán vé định bán thì một người nào đó, cũng từ phía trong phòng hỏi giấy. Tôi không có giấy tờ! Không có gì cả! Tôi bảo tôi là thương binh, đi thăm bạn cũng là bình thường! Người ta hỏi: "Thế thẻ thương binh của bác đâu?". Tôi đấm ngực: "Thế à? Tôi thế này mà cũng phải thẻ à?". Người ta vẫn nhẹ nhàng: "Vâng, đã là thương binh thì phải có thẻ thương binh, bác ạ". Tôi nuốt giận đi ra khỏi hàng. Tôi chộp mua một nải chuối bằng số tiền định mua vé nắm trong tay, không phải vì thèm ăn, mà tôi cứ mua, thế thôi. Tôi thấy một cháu bé chừng bốn, năm tuổi đứng nhìn. Tôi đưa cả nải chuối cho nó. Ðứa bé bỗng khóc thét lên, còn mẹ cháu thì lao tới, ôm ghì lấy con. Tôi ngơ ngác giây lát và sực nhớ, mình không còn là người bình thường nữa! Tôi nuốt nỗi cay cực xuống ngực và cắm đầu đi! Rồi tôi nằm vật trong một bụi cây. Ông già lại cõng tôi về. Ông già theo dõi tôi, ông ạ. Ông bảo, tôi đi lọt thì cho đi, nhưng nếu không lọt sẽ có chuyện xấu. Ông già đắp lá rừng mát cho tôi. Rồi tôi cũng trở lại bình thường. Có đến vài tháng tôi không được khỏe lắm, đêm nào cũng nằm mơ. Thậm chí cả lúc thức, cả ban ngày nữa! Khi thì thấy thằng em tôi vào. Rõ ràng nó đang đứng ngoài cửa xách cái cặp sách ngày xưa nó vẫn đi học. Tôi chạy ra thì nó biến đâu mất. Tôi quay vào chỗ cũ lại thấy nó xuất hiện. Tôi ngồi im nhìn và nó cũng đứng ngoài cửa nhìn tôi. Tôi quát lên: "Sao chú lại đứng đó?" "Em vào tìm anh", nó nói nhẹ nhàng. "Không!" Tôi bảo nó: "Chú về đi. Về lo công chuyện của chú đi. Anh không còn nữa đâu!". - "Anh nói gì lạ vậy?", nó nói: "Anh vẫn còn sống. Hôm trước anh đã định về với chúng em kia mà!". "Không!". Tôi bảo nó: "Chú nằm mơ đấy!". "Chính anh đang nằm mơ" - nó nói - "Chính anh đang tự dối mình. Anh ngu lắm!" Nó dám bảo tôi thế. "Anh không biết rằng anh đang làm khổ chúng tôi, làm khổ chị ấy và chính bản thân anh nữa: - "Trời ơi", tôi bảo nó. "Chú được học rộng biết nhiều mà hiểu về anh hạn hẹp quá. Anh đã là liệt sĩ rồi. Anh hy sinh ngày giờ, năm tháng nào chắc chú đã biết. Chú đã từng cúng giỗ và khóc anh. Vậy mà bây giờ chú nỡ mắng anh như vậy? Người ta có nhiều cách biểu hiện lòng thương yêu. Khóc là một kiểu và chú mắng anh cũng là một kiểu. Nhưng chú ạ, anh đã hy sinh rồi. Chú hãy cứ tin như thế như chú đã từng tin bấy nay!..." - "Không được!", nó lạnh lùng đáp. "Anh còn sống, em biết. Và chính vì thế, anh đã làm khổ bao nhiêu người. Bây giờ đã đến lúc phải nghĩ lại. Ðất nước hòa bình thống nhất rồi. Và anh đã góp một phần xương máu vào sự nghiệp chung. Bây giờ anh có điều kiện được hưởng hạnh phúc. Anh cứ về với bọn em đi! Anh về với chị dâu của chúng em đi!" - "Này", tôi bảo nó: "Chú im miệng ngay đi!". Tôi cũng phải ra vẻ cứng với nó. "Anh cấm chú không được nói năng như thế. Anh đã là liệt sĩ rồi. Nhất định đơn vị anh, bạn bè, đồng đội của anh đã làm chính sách đối với anh chu đáo" - "Không! Anh còn sống", nó vẫn một mực. "Anh hèn lắm! Anh không dám chấp nhận sự thật" - "Sự thật nào?". Tôi quát lên. Nó thì ngồi khóc, ông ạ. Em tôi nó khóc vì tôi là liệt sĩ thật rồi! Mà liệt sĩ không phải đã chết, rõ ràng thế. Tôi bảo nó: "Chú đừng tưởng, chú ạ. Chính liệt sĩ, chính những người anh hùng vô danh, những người không có tên tuổi; những người vì Ðảng, vì dân vì tổ quốc - họ đã chiến đấu và chiến thắng kẻ thù. Họ hy sinh. Ðúng! Nhưng hy sinh thì không phải là chết! Họ sẽ sống lâu hơn chúng ta. Chú đừng tưởng. Tôi phải nhắc lại với chú: chú đừng nghĩ chú được học rộng, biết nhiều mà hiểu thấu mọi nhẽ. Chú đừng mong tôi phải ân hận, phải nghĩ lại gì cả. Mỗi con người được sinh ra, nếu chúng ta muốn thành người tốt thì trước nhất, chú ạ. Trước nhất phải làm tròn bổn phận của mình...".

Anh buông tay, ngả người ra sau tiếp:

- Tôi nói nhiều quá phải không ông? Có lẽ tôi say rồi. Cũng có lẽ quá lâu chưa có dịp uống rượu. Hôm nay vui quá. Thằng con tôi ra đời. Tôi đặt tên cháu là Rơ Lan Thực. Lúc ông vào tôi đang nằm mơ nhớ cái đêm nguyệt thực ở quê.

Bây giờ thì anh ngả hẳn người vào lòng tôi. Một lúc sau sực tỉnh, anh tiếp:

- Những ngày sau tháng Ba năm Bảy lăm, chắc các ông sướng lắm nhỉ. Còn tôi, ông ạ! Tôi không dám cho phép mình tự ra khỏi huyện. Ðó là nguyên tắc mà tôi đặt ra, là kỷ luật mà tôi không cho phép mình vi phạm. Có những đêm tôi cứ lẩn thẩn nhớ lại khuôn mặt từng anh em một trong đơn vị. Tôi điểm lại quân số những người đã hy sinh từ khi tôi vào đến lúc tôi bị thương. Tôi nhớ hết cả tính tình, khả năng từng người. Nói thật với ông, chỉ tính riêng đại đội tôi thôi, anh em mà còn cả sẽ thành lập gần đủ một tiểu đoàn với những tay súng kỳ cựu và dũng cảm. Có lần tôi mơ thấy tất cả anh em chúng tôi - những liệt sĩ cùng đơn vị - tất cả, dưới sự hướng dẫn của tôi. Anh em tập trung về làng Plei-O-K này để nghe tin tức trên đài giống như hồi còn chiến tranh chúng tôi vẫn làm. Ðây, ông là nhà báo, chắc ông dễ thông cảm với chúng tôi. Lúc nào anh em cũng muốn biết tình hình thời sự. Mà phương tiện thông tin thì chỉ có mỗi cái đài của tôi. Báo chí thất thường và chậm lắm. Nhưng hiện nay thì đài của tôi đã gói kỹ rồi. Pin đắt lắm mà chẳng phải lúc nào cũng mua được! Ông bảo ông cho tôi pin hả? Thế thì hay lắm, chút tôi sẽ mở đài cho cả thằng con tôi nghe. Chắc khi con chúng mình lớn lên sẽ không còn thiếu pin nữa?...

Anh nhanh nhẹn cầm hai viên pin tôi đưa, chạy vào nhà. Sau đó không lâu có tiếng đài rọt rẹt. Chị nói vui với anh bằng tiếng Gia Lai:

- Không phải đài người ta cũng mới sinh con trai đâu, mà còn thức khuya để nói.

Anh cười hì hì:

- Ðài không nói thì mình nói. Mình mới sinh con trai, lại gặp bạn cũ, thức cả đêm chắc cán bộ phụ nữ giận một nửa, thương một nửa nhỉ?...

Rồi anh bước ra. Chúng tôi đổ tiếp nước vào ghè và vít cần. Tôi gợi chuyện:

- Ðã bao giờ anh kể chuyện ngoài Bắc cho chị nghe chưa?

- Có - Anh buông cần, nói. - Lúc chưa cưới, tôi kể hết. Cô ấy khóc. Sau này thì thôi. Nói làm gì nữa ông? Chúng tôi đều là những người muốn có hạnh phúc cả. Nhưng bây giờ cái làm tôi sợ nhất là chiêm bao ông ạ. Có lần tôi mơ thấy em gái tôi vào và khi tôi tỉnh, tôi vùng dậy. Thấy tôi có vẻ hốt hoảng, nhà tôi ôm ghì tôi. Tôi kể cho cô ấy nghe và cô ấy khóc. Tôi phải an ủi, giải thích mãi. Chiêm bao là chiêm bao, còn sự thật vẫn là sự thật phải không ông? Tôi không tin chiêm bao phản ánh đúng sự thật. Cô em gái tôi vào, tôi thấy thế. Nó dẫn theo cả một đoàn cháu gái. Tôi mừng quá, reo lên. Nó thì đẩy vai tôi ra, nói: "Bác còn sống đấy à?", nó dụi mắt và lao vào lòng tôi. "Anh đã hy sinh rồi em ạ", tôi bảo nó thế. "Vâng", em gái tôi tức tưởi. "Lúc nào anh cũng bảo anh đã hy sinh, đã là liệt sĩ! Thôi thì em tin anh. Nhưng sao anh là liệt sĩ mà chẳng phù hộ em? Cháu của bác đây. Bác xem lại đi, toàn cháu gái cả! Em sinh đến đứa thứ năm rồi mà vẫn toàn con gái. Các chị nhắc em phải kế hoạch. Nhưng vợ chồng em muốn có một cháu trai quá. Bác bảo bác là liệt sĩ, sao bác chả phù hộ vợ chồng em? Chúng em dạy học trên miền núi có chục năm hơn rồi mà vẫn chưa xin chuyển được về quê. Bác thì đã hy sinh, bác V công tác xa lắm, ai là người lo giỗ chạp, hương khói cho ông bà, cho bác?". Rồi lại cả vợ tôi nữa, ông ạ. Cô ấy cứ buông tóc xuống đất cho các cháu gái tôi tha hồ mà chải. Tôi đến thu lại thì cô ấy bảo: "Sao cả tháng giời ăn ở với em, em muốn có con, anh lại gạt đi. Anh bảo anh không muốn em vất vả mang thai, sinh con mà vắng mặt anh. Bây giờ anh là liệt sĩ, anh có biết em sống vò võ một mình buồn thế nào không? Anh bảo em đẹp ư? Trời đất, đẹp mà làm gì khi không có anh trên đời này nữa? Tóc dày, tóc xanh mà làm gì khi không có bàn tay anh luồn vào?..." Rồi cô ấy bảo tôi bạc. Rằng tôi sống như thế là không có hậu. Rằng ít ra cũng phải nghĩ tới vợ, tới em, tới công lao của bà con xóm giềng. Cô ấy bảo biết tôi còn sống, có một người mách với cô ấy thế. Vợ tôi không bao giờ tin tôi có thể chết được, ông ạ. Trước hôm đi B, tôi có nói đùa: "Nếu anh có lỡ việc gì...". Cô ấy gạt phăng ngay: "Anh im đi! Không được nói gở thế. Chẳng bao giờ có chuyện gì xẩy ra cả!". Bây giờ cô ấy nhắc lại với tôi điều ấy. Vâng, tôi nhìn vào mắt vợ tôi và cô ấy, cũng nhìn tôi chằm chặp. Tôi bảo: "Em hãy bình tĩnh. Hãy đặt mình vào hoàn cảnh của người khác và suy nghĩ...". Cô ấy thét lên: "Anh không phải là người khác! Anh là của em! Hãy về với em đi!". Tôi bảo: "Em hãy nhìn vào mặt anh đây. Hãy nhìn vào tay anh đây. Bàn tay anh không còn luồn vào tóc em được nữa. Môi anh cũng không còn bình thường để đặt lên đôi má lúc nào cũng như rắc phấn của em được nữa!". Có thể tôi nghĩ thế là sai. Nhưng tôi nghĩ thế nào thì tôi làm đúng như thế. ở đời, có những cái sai mà người ta cũng chấp nhận được. Nhưng em thì tùy. Em có quyền trách cứ tôi. Vì yêu em mà tôi xử sự với em không phải.

Bỗng anh ngửa cổ ra sau, nói:

- Không! Tôi là liệt sĩ rồi, ông ạ. Tôi là liệt sĩ như muôn ngàn đồng đội chúng ta là liệt sĩ. Em là vợ tôi, em là vợ liệt sĩ như muôn ngàn chị em có chồng đã hy sinh. Và điều ấy an ủi tôi. Em có quyền tự hào về tôi và cả về em nữa. Chúng anh, những liệt sĩ, em ạ. Chúng anh không sống cho mình và cũng không chết chỉ cho mình . Nhưng anh mắc lỗi vì có em trên đời này. Biết làm thế nào khác được? Tổ quốc đối với anh là em, là bà con xóm làng mình. Nhưng lại không phải chỉ có thế. Tổ quốc còn là ông già Gia Rai đã cứu anh, còn là bà con dân làng Plei-O-K này nữa. Tổ quốc là tất cả. Là Ðảng mình, dân mình, là tất cả! - Anh vươn tới chụp mạnh vai tôi, lay lay - Tổ quốc là những đêm chúng mình xuống đồng bằng cõng muối, gùi gạo. Thèm đồng bằng quá. Thèm chui vào bếp lửa quá. Thèm được nghe tiếng ruộng lúa dẫm bùn, sặc sụa mùi phân quá. Thèm được nghe tiếng trẻ khóc, tiếng la rầy của mẹ quá. Thèm được phanh cúc ngực trên đồng hát nghêu ngao quá.

Chợt anh cắn mạnh vào cánh tay và sực ngẩng lên, nhìn tôi:

- Tôi đang nói chuyện với ông nhỉ? Thỉnh thoảng tôi cứ phải hoặc cắn vào cánh tay mình như thế. Hoặc đá vào cái gì đó cho rõ đau để biết mình đang tỉnh hay nằm mơ. Có lẽ thần kinh tôi yếu rồi. Nhưng tôi với ông là đồng đội, chúng mình hiểu nhau hơn. Từ ngày quyết định ở lại đây, tôi không nghĩ là tôi sẽ lấy vợ. Thật thế, thề có mặt trăng đêm nay! Tôi ở với ông già gần chục năm. Mãi năm kia ông già ốm nặng rồi qua đời. Cô út về chăm sóc và chịu tang. Chúng tôi lo cho cụ chu đáo đúng với phong tục của người Gia Lai. Sau đó tôi mới biết cô ấy đã có chồng và chồng cô cũng là liệt sĩ. Vâng, chúng tôi yêu nhau. Dân làng vun vén cho chúng tôi. Tôi được bà con tín nhiệm. Tôi đem hết năng lực ra làm những gì có thể làm được. Rồi tôi được vào Ðảng. Ðúng hơn, tôi được chi bộ và Ðảng ủy xét cho sinh hoạt lại. Bây giờ tôi phụ trách công tác thông tin văn hóa xã, ông ạ. Ðội chèo của chúng tôi không những đã vững vàng có thể nói như thế. Chúng tôi còn đang ra sức tập tành để hội diễn văn nghệ quần chúng sắp tới đạt được giải một cách bất ngờ...

Anh ngả hẳn người vào tôi nhìn trăng. Anh lại kéo má tôi hôn tới tấp. Rồi anh thì thầm:

Vừa rồi tôi đã nói gì với ông, tôi không nhớ nữa. Có lẽ tôi say. Nhưng hôm nay vui quá! Suốt từ sáng dân làng tới mừng cho vợ chồng tôi. Chả có gì phải ân hận nữa phải không ông? Thằng con tôi đã xóa đi mọi cực nhọc cho tôi. Ông nên nhớ rằng, tôi không có ý định thay đổi lại cuộc sống. Chỉ có một điều, ông có điều kiện, khi nào về quê tôi chơi, ông thăm dò giúp tình hình vợ và hai em tôi. Nhưng bằng giá nào cũng không được để lộ ra là tôi còn sống. Tôi tin ông, ông giúp tôi nhé. Chúng mình sẽ thư từ cho nhau. Mai tôi ghi địa chỉ cho ông...

Và anh nằm gối đầu lên đùi tôi ngủ. Anh ngủ ngon lành như không phải vừa rồi đã nói ra những điều sâu kín của đời mình.

*
* *

Sau chuyến công tác Tây Nguyên, tôi thu xếp xuống miền quê anh ngay. Trong thời gian đó, tôi ở nhà đồng chí chủ nhiệm, xuống các đội sản xuất lấy tài liệu. Lân la trò chuyện với bà con xã viên, tôi được biết chị P. Vợ anh, năm 1970 nhận tin chồng hy sinh. Người ta kể rằng, chị bị ngất nhiều lần khi nghe tin đó. Nhưng cũng như nhiều chị em có chồng hy sinh ở chiến trường, chị đã vượt qua . Chị lao vào công tác và được trên cử đi học đại học nông nghiệp tại chức. Năm 1975 chị tốt nghiệp và nhận công tác trên phòng nông nghiệp huyện. Năm 1977 chị lấy chồng, anh K. chồng chị cũng là bộ đội chuyển ngành. Họ đã có một cháu trai. Người ta còn kể rằng , anh K. hiền lành, rất chu đáo với vợ con. Xóm làng, mỗi khi nhắc tới tên anh đều được nghe những lời tốt đẹp. Tôi còn biết thêm, anh V. em trai anh đã về nước, hiện đang công tác ở một viện nghiên cứu khoa học của Trung ương tại Hà Nội. Cô em gái anh chuyển xuống gần anh V. Vợ chồng cô có hai cháu, một trai, một gái.

Sau khi rời hợp tác quê anh, tôi còn ghé phòng nông nghiệp huyện, định tìm gặp chị P. Nhưng chị đã đi công tác phong trào. Anh K. đang nghỉ phép, dẫn cháu về quê nội. Tôi rất tiếc không được trực tiếp gặp chị. Nhưng kể thế cũng có cái hay. Ðiều gì cần biết về chị tôi đã biết rồi. Và tôi cũng đã báo tin cho anh. Tuy nhiên, tôi muốn nói thêm dòng cuối là, trong câu chuyện này, tên anh, tên chị, tên những người thân của anh và cả quê hương cũng như vùng đất của anh đang sống, chỉ là những chữ cái tình cờ mà tôi đặt ra.


--------------------------------------------------------------------------------

(1) Cang: Ðơn vị đo rượu cần của đồng bào Tây Nguyên.

Ðối Mặt
Tác giả: Nguyễn Hồng Thái

Ðồn rằng hắn là một thằng cướp khá kỳ quặc. Có lần toán cướp ba thằng do hắn chỉ huy chặn cả một xe khách biển trắng. Hơn bốn mươi hành khách mặt cắt không còn một giọt máu khi nhìn hắn tay súng, tay thuốc nổ, mắt đảo nhanh như điện, miệng nhoẻn cười không thèm quát hay dọa nạt lời nào. Sau khi cầm khóa điện, vứt bao thuốc Vi-na cho lái xe, hắn nói giọng nửa nam nửa bắc.

- Tụi tôi khuyên mọi người không nên chống cự mà thiệt mạng - Rồi hắn lách từ đầu xe đến hàng ghế cuối cùng hất hàm hỏi - Những ai là cán bộ đi công tác thì đứng dậy, tụi này có chế độ riêng.

Bốn người đàn ông trung niên, ba cô gái, sáu người luống tuổi rụt rè đứng dậy. Hắn hỏi từng người làm gì, quê quán và đi công tác ở đâu. Hắn yêu cầu mười ba người trên tháo nộp cho hắn nhẫn vàng, lắc vàng, khuyên tai. Hắn bảo đây là những thứ dự trữ của từng người trong khi có nhiều người đang rất cần hằng ngày. Một chị phụ nữ làm bên thuế vụ sợ quá, tháo luôn cả đồng hồ Sen-kô Phai đưa thì hắn bảo: "Không, cô cứ giữ lấy đồng hồ. Cái ấy rất cần cho các vị. Tụi này không cạn tình đến như vậy". Riêng tiền mặt, hắn cho hai thằng đàn em tận thu được đến gần hai mươi triệu. Sau đó hắn "lại quả" cho mỗi người một trăm, nói rằng để các vị còn ăn đường và quà cáp cho ai đó. Riêng những người buôn thúng bán mẹt, hắn cho qua.

- Xong rồi. Cho xe chuyển bánh! - Hắn giục lái xe đang sợ xanh cả mắt.

Trước khi nhảy xuống xe, hắn còn ra đòn trấn áp. Câu này hắn dành cho hành khách:

- Nếu công an Quỳ Hợp hỏi: Các vị cứ nói tôi là "Cung cùng đường". Nhớ đấy.

Xe chuyển bánh đến chừng hai cây số. Ai đó thốt lên "Sống rồi!".

Lần khác toán thằng Cung chặn hẳn một xe U-oát biển số Nhà nước. Lần này thằng Cung khoác hẳn một khẩu AK báng gấp. Hắn lại tận thu hết tiền của bốn người thuộc Viện Kiểm sát huyện đi về tỉnh để xin tiền xây trụ sở. Lúc bọn đàn em lật ghế ngồi lên, thằng Cung phát hiện có đến năm cân thuốc phiện. Lạ thay thằng Cung không vui tí nào, hắn quát:

- Từng này thuốc phiện nếu theo pháp luật bắn cả năm vị một lúc mới hết có ba cân. Còn hai cân bắn vào đâu? Nào xuống xe xếp hàng ngay đi.

Người lái xe run rẩy đứng ra nhận tội. Thằng Cung tát hai cái khiến tay lái xe té vào vách núi hộc cả máu miệng. Theo lệnh hắn, bọn đàn em nổi lửa.

- Cái này, chắc các vị đồng ý với tôi là ta thiêu luôn. Còn mày - Hắn chỉ vào lái xe - Muốn sống thì gập người xuống lạy các anh bên Viện Kiểm sát đi. Nếu tao không bắt được về đến Nghĩa Ðàn thể nào công an huyện cũng cho tất cả mọt gông. Ðúng là oan gia.

Hắn thả cho cả đoàn đi.

Xe đi, vì tay lái run quá đâm vào núi hỏng máy phải chờ suốt cả một ngày giữa đường nhựa nóng bỏng mới có xe tải đi qua kéo hộ.

Công an tỉnh đã nhiều lần cử đội đặc nhiệm, hình sự vây ráp, nhưng chưa phát hiện tăm hơi thằng Cung. Tỉnh cử trinh sát đóng giả nhử thằng Cung vào tròng nhưng hắn lặn không sủi tăm. Tỉnh về bản hỏi dân, già làng lại khen thằng Cung tử tế. Chết thật. Dân bản kể, nếu bản có đám cưới, thằng Cung gửi quà về mừng. Bao giờ hắn cũng đề ngoài phong bì là "Cung cùng đường". Hồi nọ vợ chồng trưởng bản có đứa con duy nhất bị lũ cuốn, toán thằng Cung gửi đến một dây chuyền vàng dễ đến năm chỉ để giúp. Ngay hôm đó, sợ quá trưởng bản đem nộp cho chủ tịch xã. Chủ tịch gói lại đem đến trụ sở cất vào tủ cẩn thận. Nhưng đêm đó toán thằng Cung đột nhập đòi lại ngay. Có người nghe toán thằng Cung nhắn lại: "Ai không cần thì thôi, Cung đây sẽ phân phối lại".

Ðến hỏi một bản khác, trưởng bản nói cách đây một tháng toán cướp thằng Cung nửa đêm vào cướp một nhà giàu trên thị trấn. Chủ nhà là một đàn ông lực lưỡng giỏi võ nghệ, một mình đánh nhau với hàng chục thằng cướp. Tụi cướp đã bắn chết người đàn ông này, nhưng sau đó chúng bí mật mang trả toàn bộ của cải. ở thị trấn đã xảy ra hơn chục vụ cướp như vậy. Dân bảo là cũng toán của thằng Cung cả thôi. Hắn cướp toàn nhà giàu.

Qua rất nhiều nguồn tin, công an tỉnh nhận định rằng, toán cướp của thằng Cung đã vượt ra ngoài những vụ cướp thông thường theo góc độ hình sự. Thanh niên nhiều bản đã gia nhập toán cướp này. Số thanh niên này thường ngày thì sống ở bản, lúc cần lực lượng để cướp vụ lớn thì thằng Cung mới cho người về huy động. Như vậy bọn thằng Cung đã là nửa cướp nửa phỉ. Thằng Cung có uy, biết mua lòng người rất giỏi. Hắn từ thiện cho nhiều nhà nghèo nhưng luôn giấu mặt. Chả thế mà bao nhiêu lần công an tỉnh tổ chức mật phục ở nhiều bản, nhưng mọi động tĩnh đã có người báo hết cho thằng Cung.

Thế là những ngày đó thằng Cung lủi vào hang moi của dự trữ ra ăn dần. Nhiều con gái đẹp ở bản lại mê hắn, theo hắn vào hang dâng hiến cho hắn một cách tự nguyện. Khi về bản còn kể cho nhau cười khúc khích...

Thằng Cung trước đây là một công nhân phọt phẹt của lâm trường Sông Hiếu. Chuyện hắn trở thành tướng cướp có liên quan đến ông giám đốc lâm trường này. Lúc hắn là đội trưởng đội bảo vệ thì hắn quả là một anh hùng hảo hớn. Cánh buôn gỗ mời bia là hắn uống, mời thuốc là hắn hút, nhưng đố tay nào đưa gỗ ra khỏi cửa rừng. Ngày ấy lâm trường có hàng ngàn mét khối gỗ. Khi có lệnh đóng cửa rừng thì đống gỗ trở thành đống vàng. Cánh lâm tặc không mua được thằng Cung bèn tuyên bố:

- Mày thích thì cho rượu thịt chó. Mày không thích thì để thứ ấy cho giám đốc. Ðời mày thế là bốc đất rồi con ạ!.

Thằng Cung ức lắm. Nhưng nghĩ thân phận là thằng bảo vệ, số trời sinh ra đóng ở cung nhường nhịn, đâu được quyền hách với ai, tranh đấu với ai. Thế là ngậm miệng. Nhưng ông trời lại cạy miệng hắn ra. Giám đốc ra lệnh xuất gỗ. Hắn mở cổng mà tứa cả máu mắt. Những cái xe tải vào ra cố tình xả khói dầu ma-dút vào mắt hắn cay xè. Hắn nghiến răng kèn kẹt. Thế là miệng há ra, cãi nhau với giám đốc. Một bữa, giám đốc gọi hắn lên phòng quát:

- Này, nói cho chú mày biết. Thời thị trường này không có dân chủ đâu. Thích lý sự thì về quê chăn vịt, cãi nhau với vịt. Nhé! Tao đây này. Một tại chức, một chuyên tu chẳng gấp vạn cái đít-lôm thời bao cấp của mày à. Tao học chán thầy rồi, chẳng cần chú mày dạy thêm.

Thằng Cung cứng miệng phải mượn cái bút viết đơn kiện. Ông bố ở quê nhắn người lên dặn: "Phải làm tới cùng, trắng đen cho rõ cái mặt bọn tham nhũng. Nhỡ có làm sao về quê bố nuôi". Bố thằng Cung cũng là giáo làng, được cái trong sạch nhưng nhiều người bảo là hâm. Giám đốc gọi Cung lên bảo:

- Cho cậu nghỉ ba tháng nguyên lương để đi kiện. Sang tháng thứ tư, kẻ nào thua thì đi khỏi lâm trường này.

Cung hiểu đây là keo vật cuối cùng liền về tỉnh đi kiện. Sau ba tháng lên lâm trường thì đống gỗ ngày trước không còn một cây mục nào. Ðau đớn, Cung chạy lên gặp ông giám đốc. Ông giám đốc vứt toẹt cái quyết định buộc thôi việc vào mặt Cung kèm theo một câu nói mà chỉ ở miền quê ấy mới có:

- Cả họ nhà mày ngu!

Máu nóng bốc lên. A ha! Nó dám động đến dòng tộc nhà ta à? Số trời thế mà sai, thằng Cung đâu có nhịn mãi. Nó nhảy tới. Hai bên đu đẩy, đầu giám đốc tóe máu. Có tiếng kêu thất thanh: "Gọi công an mau lên!". Có tiếng xe xít-đờ-ca. Thằng Cung bỏ chạy. Tối hôm đó, đã khuya lắm, thằng Cung mò vào nhà giám đốc tuyên bố: "Tôi sẽ chơi với ông bằng một thứ luật khác. Ông phải khuynh gia bại sản". Giám đốc gọi điện thoại cho công an. Cung biến vào đêm tối mênh mông của rừng đại ngàn...

Thằng Cung trở thành cướp từ ngày ấy. Hai tháng sau, hắn dẫn quân về cuỗm sạch tiền, của... trong nhà giám đốc, chỉ để lại ít gạo muối cho bọn trẻ. Tưởng đã xong mối thù cũ nhưng dẫu sao một tay thằng Cung đã nhúng chàm mất rồi. Thế là hắn trượt dài rồi vấy tay kia vào máu...

Ðã sáu năm nay, toán cướp của thằng Cung có khi lên tới hàng trăm. Cả một con đường huyết mạch bị bọn này khống chế, dân quanh vùng, cán bộ đi công tác lẻ sợ hết vía. Sự tồn tại của "Cung cùng đường" trở thành sự thách thức đối với công an tỉnh. Ta đánh cơ sở vào được biết hiện thằng Cung đang sai đàn em tìm dấu vết ông giám đốc cũ. Sau khi bị mất chức, ông ta bí mật đưa cả gia đình đi đâu không ai biết. Thằng Cung bảo chỉ cần giáp mặt tay giám đốc một lần nữa. Thế là đủ. Ðủ là như thế nào không ai rõ.

Nhiệm vụ Bộ giao phải bắt sống bằng được thằng Cung, từ đó mới có thể bóc dỡ hết cơ sở tay chân của nó. Muốn vậy phải tìm được tay giám đốc ngày xưa, nhử thằng Cung đến đấy mà bắt. Hiềm một nỗi sau khi rời lâm trường vào miền nam, tay giám đốc bỏ luôn vợ con trong đó. Nghe nói, một mình ông ta chạy ra Hà Nội mua nhà sống với bồ nhí. Nhưng Hà Nội rộng lắm, sống bất hợp pháp tìm còn khó hơn tìm chim. Nhưng chả nhẽ cả một nghìn người mà lại chịu thua trí một thằng cướp. Tương kế tựu kế, một kế hoạch vạch sẵn nhử thằng Cung rút chân khỏi vùng sơn cước. Hắn đã từng thề phải cắt gân thằng giám đốc cũ. Khát vọng trả thù đẩy một người hiền như cục đất, óc có mấy lạng trở thành tên cướp gian ngoan xảo quyệt...

Ngồi ở phòng, hai trinh sát tăng cường ở Nghệ An ra, rủ rỉ, kể cho Ðinh nghe như vậy, bởi họ biết Ðinh là đồng hương. Công an Nghệ An khẳng định thằng Cung đã trúng kế, và đã lên xe ra Hà Nội tìm giám đốc cũ theo địa chỉ mà ta cho cơ sở tung vào sào huyệt. Ðinh nghe một cách dửng dưng, nghĩ, dân gian thường tô vẽ những chuyện hiếu kỳ để kể cho sướng cái tai. Tuy vậy, anh cũng thấy thời buổi thị trường tội phạm ở ta cũng biến thiên một cách khó hiểu không thể đoán trước được. Người tử tế hôm qua phút chốc giết người một cách vô cớ. Rồi xuất hiện những chàng Lía hiện đại chuyện ăn cắp của người giàu vứt cho kẻ nghèo hèn. Ðứa trẻ con mới lớn, và ông già trước khi xuống lỗ tự nhiên cũng làm những chuyện vô luân. May mà Nhà nước cấm tàng trữ vũ khí chứ nếu để thả cửa mua bán súng đạn như phương Tây, thì tội phạm sẽ mọc lên phức tạp, dã man đến mức nào...

Có tiếng điện thoại. Ðinh nhấc máy. Ðầu dây bên kia, giọng trưởng phòng ra lệnh:

- Ðinh hả. Cho hai trinh sát Nghệ An ra đây ngay. Còn cậu, cho cậu nghỉ. Mới đi Yên Bái về, giữ sức không quỵ đấy. Báo động toàn phòng nhé. Thông báo, thằng Cung cắp một đứa trẻ con chạy ra hướng sông Hồng.

Ðinh đặt ống nghe. Chưa kịp thông báo thì tiếng chuông lại réo. Ðầu dây bên kia tiếng nói khẩn trương:

- Nghệ An đây! Hà Nội hả? Ai đó? Lấy giấy ghi bổ sung ngay. Thằng Cung tên thật là Nguyễn Văn Bôn, con giáo học, xóm Dàn, làng Yên...

Bôn..., con... giáo học, xóm chợ Dàn, làng Yên... Ðinh lẩm bẩm. Thôi bỏ mẹ rồi. Cung cái phải gió, cái thằng Bôn chó chết. Cái thằng bạn học cùng làng với mình.

Ðinh nhanh chóng dẫn một tốp lính trẻ phóng xe ào đi ra hướng bờ sông. Trời đã tối từ lúc nào.

*
* *

Vứt xe, Ðinh chạy một mạch tới Ban chỉ huy đang túm tụm bên gốc cây xà cừ. Tiếng trưởng phòng:

- Khép chặt vòng vây. Không được bắn! Thư đâu, đưa loa đây. Rồi, bật lên!

Lại tiếng trưởng phòng:

- A lô! A lô! Anh Cung nghe đây! Anh không được làm gì đứa bé. Ðằng nào anh cũng không thể thoát, đầu hàng đi! A lô! A lô!...

- Ðoàng!

Thằng Cung trả lời bằng một phát đạn.

Trưởng phòng tắt loa chửi: "Sư bố nó!".

Thỉnh thoảng tiếng loa vang lên.

Ðáp lại chỉ là tiếng súng phát một như A.K điểm xạ. Hai trinh sát Nghệ An chạy lên thở hổn hển. Trưởng phòng đang sốt ruột thấy Ðinh lên, quát lớn:

- Ông lên đây làm gì. Khổ quá. Ðã bảo ở nhà. Thôi về đi! Ðinh tiến gần trưởng phòng nói nhanh:

- Nghe tiếng súng tôi biết thằng Cung chỉ còn một vài viên thôi. Anh để tôi lên nói chuyện với nó.

- Nói chuyện! - Trưởng phòng đai dài - Không được ! Nó khử cậu ngay. Không được đâu. Thôi... thôi!...

Vẫn tiếng Ðinh:

- Nghệ An vừa gọi ra nói trích ngang thằng Cung anh ạ. Bây giờ tôi mới biết thằng Cung là bạn học cùng làng với tôi. Tên thật của nó là Bôn, anh cứ để tôi lên...

Tất cả cùng im lặng. Trưởng phòng đi đi lại lại. Hình như có tiếng kêu nhói đau của đứa trẻ. Giọng trưởng phòng trầm xuống:

- Ðến nước này thì tùy cậu.

Ðinh bật loa gọi:

- A lô, a lô, Bôn ơi! Tao là Ðinh đây. Ðinh con cô giáo Thụ ở làng Yên đây. Bôn ơi! Bôn ơi! Nghe rõ không? Tao là Ðinh đây! Tao muốn gặp mày để nói chuyện. Nghe rõ không?

Sau tiếng loa, không có tiếng súng đáp lại. Hình như thằng Cung nhận ra tiếng Ðinh. Ðinh vứt loa, bấm đèn pin chạy lên phía trước. Vừa chạy vừa gọi: "Bôn ơi, Bôn ơi! Ðinh đây, Ðinh đây!". Ðinh cứ nhằm hướng có tiếng súng nổ mà lao tới. Ðược hơn trăm mét Ðinh bỗng nghe tiếng quát:

- Ðứng lại! Thằng Ðinh!

Ðinh thở hổn hển:

- Mày đấy... ư. Hả... Bôn?

Thằng Cung giật giọng quát:

- Mày quay lại ngay! Không tao bắn!

Tiếng Ðinh nói vào bóng đêm:

- Thôi! Tao không quay lại đâu. Mày muốn làm gì tao thì làm. Chỉ xin mày thả con bé ra. Nó bằng tuổi con tao ở nhà. Ðây! Mày hãy nhìn rõ mặt tao đây.

Nói rồi, Ðinh bấm đèn pin vào khuôn mặt mình. Mắt hơi nheo lại. Chắc thằng Cung nhìn thấy rất rõ khuôn mặt hơi rỗ của Ðinh. Thằng Cung hạ giọng xuống:

- Uổng quá! Quá uổng! Mày ngu, mày xông lên trước hòn tên mũi đạn; mày xông lên trước mũi súng của tao! Khờ, khờ... khờ lắm! Sau lưng mày là ai hở Ðinh? Là sếp của mày với nhà cao cửa rộng. Sau lưng mày, hậu phương của mày là ai? Là vợ con mày không một tấc đất cắm dùi. Sao để vợ mày phải khổ. Mày thừa biết điều đó chứ? Người ta đẩy mày vào chỗ chết mà mày không chịu hiểu. Giỏi lắm. Nào. Mày bước lên đi!

- Tao sẽ bước lên. Nói trước với mày câu này. Mày không được giết đứa trẻ. Viên đạn cuối cùng mày cứ nhằm vào trán tao mà bắn. Rồi mày bỏ chạy đi. Nhưng mày phải hiểu: Chẳng ai, ngay cả sếp của tao cũng không thể đẩy tao lên trước mũi súng.

- Tao hiểu. Vợ mày sẽ đeo vành tang trắng. Con mày được hưởng tiền tuất. Và sau đó, vợ mày thành vợ người ta, con mày thành con người ta. Có phải như thế là hy sinh đời bố để củng cố đời con không Ðinh? Chua chát hay ngọt bùi đây?

- Tao bất ngờ vì mày lọc lõi và nghiệt ngã quá. Ðúng! Nếu tao buộc phải chết thì tao hy sinh để củng cố đời con. Ai dạy mày nói về những đồng tiền tuất. Anh trai mày, chú ruột tao cũng hy sinh ở Tết Mậu Thân thành Huế, chẳng nhẽ để bố mẹ mày, để bà nội tao hưởng số tiền ấy ư? Với tao, chỉ cần sau này con gái tao lớn lên, nó biết rằng bố nó vì nghĩa hiệp mà xông lên như một anh hùng. Như anh trai mày, như chú ruột tao. Chỉ cần thế là con gái tao sẽ có đủ bản lĩnh để đối chọi với cuộc đời thời mở cửa này.

- Mẹ ơi...ơ...i! - Tiếng đứa trẻ rấm rức... Ðinh nhói đau.

- Im ngay!

Và gió thổi hun hút. Sóng tràn vào bãi lầy ì oạp. Ðinh thấy nóng ruột tiến lên một bước.

- Ðứng lại!

- Ðoàng!

- M...ẹ...ẹ ới... ới. - Tiếng đứa trẻ.

- Thằng Bôn... Bôn... B...ô...n! - Tiếng Ðinh.

Chỉ còn lại màn đêm và tiếng con chim kêu oang oác ngang trời.

Cả tiểu đội ào ào lao lên. Tiếng í ới thúc giục, tiếng ùm ùm rút chân trên bãi lầy. Ðinh trúng đạn rồi ư?

ánh sáng đèn pin loang loáng. Người ta phát hiện cả người Ðinh cựa quậy nằm trùm lên tấm thân bất động của đứa trẻ. Trời ơi! Có tiếng kêu thất thanh, thằng cướp giết đứa trẻ rồi! Bỗng Ðinh ngồi bật dậy. Ðứa trẻ nhoài theo ôm lấy cổ anh mà khóc rưng rức. Mọi người đổ xô đến. Ai đó bế thốc đứa trẻ lên. Ai đó sờ nắn khắp người Ðinh. Anh nói trong hơi thở mệt nhoài: "Không sao cả".

Còn thằng Cung, không hiểu nó biến hóa kiểu gì. Mất hút!

*
* *

Gần Tết, Ðinh chuẩn bị đưa vợ con về thăm quê thì nhận được bức thư từ Nghệ An gửi ra. Thư không dán tem, vợ Ðinh phải trả cho nhân viên bưu điện số tiền phạt gấp ba lần giá một con tem trong nước. Sợ ở quê bố mẹ Ðinh có mệnh hệ gì nên anh bóc rất vội. Thật bất ngờ. Thư thằng Cung. Chữ hắn viết nguệch ngoạc: "Ðinh. Mày hiểu cho tao. Tao không muốn rơi vào tay mày trong cái đêm nghiệt ngã ấy. Ðể mày không phải mang tiếng với làng xóm, với người đời rằng mày cố bắt bạn mình để lấy thành tích. Mấy chục năm gặp lại, mày được lắm.

Tao tự đến nhà giam vì hiểu lẽ đời có vay có trả. Việc tao tự thú chẳng liên quan đến mày; cũng chẳng liên quan đến thằng đếch nào cả. Mày không nên nói với ai về lá thư này. Thôi. Vĩnh biệt".

Sững sờ, đút thư vào túi áo, tự nhiên Ðinh lẩm nhẩm, đúng cũng chẳng nên kể cho ai biết chuyện này.

Ðùa Của Tạo Hóa
Tác giả: Phạm Hoa

Quê hương tôi từ xưa thường có câu: Trai núi Ðể, gái hàng Ðông. Các cụ chỉ nói vắn tắt: con gái ở đó ** thõa. Tôi đồng tình với cái nhìn dân dã đó. Thực chất là nhựa sống tràn trề trong cơ thể các thiếu nữ. Bản năng sinh tồn dư dật của họ. ở cái làng thật lạ. Cô gái nào cũng xinh đẹp, đẫy đà, hấp dẫn một cách gợi tình.

Tôi có quen Loan, một cô gái làng Ðông điển hình. Từ những ngày nhỏ cô đã trội hẳn bọn con gái cùng lứa. Hình hài cân đối, trắng trẻo, cô còn hơn đứt bạn ở đôi mắt xanh nhìn mãi không tới đáy! Con bé sẽ sung sướng. Nhiều người cũng nghĩ vậy. Cũng không ít người ngờ vực. Hình như cái gì "quá" cũng hỏng! Mặc cho mọi người bàn tán, Loan vẫn lớn lên, xinh đẹp, tự nhiên, bình dị như cỏ cây. Mẹ cô nhiều lúc nghe ngóng qua thiên hạ, mà nghi ngại. Con bé nó làm sao ấy! Có lần nó ra thị xã, bà còn lấy than bôi lên mặt. Cô Loan cười rất tươi, nhưng trong bụng thì chê mẹ lẩm cẩm. Ai lại thế! Nhưng bà cương quyết hơn trong việc bắt con bé mặc áo vá khi đi dân công đắp đê.

Con sẽ sung sướng cho mẹ xem! Loan đinh ninh như vậy. Cô xinh đẹp mới là một điều kiện. Cô còn cảm thấy như vậy nữa. Chắc chắn là khác! Bao nhiêu lần chơi trò công chúa, vô tình nhưng cô đều bắt thăm được cả. Vận may có dành cho đứa nào trong đám đông ấy đâu. Và ngay lúc này thôi - Loan đã hoàn toàn là một thiếu nữ, cô đang đi trên đường cái. Trước mặt cô không rõ đàn ông hay đàn bà. Cô mỉm cười và chơi trò may rủi. "Lạy vua Từ Hải, lạy vãi Giác Duyên, lạy tiên Thúy Kiều..." bài lạy quá quen thuộc của cô. Cô nguyện thầm: Nếu người đang đi về phía ta là đàn ông, thì các đấng thần linh trên cao hãy chứng giám cho con được sung sướng... Con cũng đoán cái bóng đang đi là đàn ông. Sau đó, cô choàng mở to mắt. Bóng người mà cô đoán đã lại gần. Nhưng sao thế này: con người đi qua mặt cô có nét của đàn bà trên mặt. Nhưng chân tay và dáng đi thì không! Cô chợt hoang mang... Ðây là một người đàn ông! Tóc, gò má, dáng đi rắn rỏi. Nhưng ngực ông ta lại lùm lùm thế kia? Loan ái ngại, cứ cố khẳng định mình đúng.

Càng ngày, càng có người dợm đặt Loan cho con em mình. Họ vào tận nhà làm quen. Họ đánh tiếng...

***

Trong số những kẻ đánh tiếng giành Loan cho con mình có bà Thuận vợ đại tá Lý, liệt sĩ. Nói đến bà Thuận, vùng tôi ai cũng biết. Ðó là người đàn bà đẫy đà, da dẻ tươi tốt, tính tình xởi lởi. Bà nổi tiếng bởi đẹp, bởi là vợ đại tá. Ngày đó, vùng tôi chỉ mỗi ông Lý là cán bộ cao cấp quân đội. Bà còn có tiếng bởi sự gia giáo, thủ tiết thờ chồng, dạy thằng Tuấn trưởng thành. Thằng Tuấn, con trai của bà và ông Lý đẹp như cái mầm cây. Tuổi con nít, Tuấn đã có dấu hiệu lêu lổng, bà phải nhờ ông chú đánh cho một trận. Trận đòn quá tay, hơn với sự hình dung của bà Thuận. Thành thử thằng bé chết khiếp. Bà giận ông chú, nhưng bấm bụng chịu. Cứ thế, Tuấn lớn lên rồi vào đại học. Cha là liệt sĩ, Tuấn được miễn giảm nghĩa vụ. Bà Thuận đánh tiếng là đánh tiếng cho Tuấn. Một thanh niên đẹp trai cao lớn lại xuất thân từ gia đình có nguồn gốc chính trị và kinh tế vững chắc như thế thì cả vùng ai còn bì kịp.

Bà Thuận cũng tin như vậy. Do đó, bà tìm hiểu tính tình con bé. Biết nó tốt bụng, dễ tính cũng là được. Ngủ dậy muộn, thì chả lo. Miễn có người con gái khỏe, tốt tính, về nhà, bà rèn sau.

Một hôm, bất ngờ bà gặp Loan đi cùng đường. Bà biết nó, chứ nó đâu có biết bà. Bà chủ động lùi lại phía sau để xem người con bé. Bà đã nhìn nhận kỹ vai, hông, chân con Loan. Dáng đi của con bé thật mềm mại, uyển chuyển. Eo thắt lại, nhưng đến mông thì phình ra, tròn trịa gọn gàng. Với con mắt thật tinh đời, bà biết đây là con mái tốt. Da dẻ mát mẻ, trắng trẻo, dáng đi thoải mái, không vướng víu gò bó thì có lợi cho việc sinh nở.

Nhưng tận sâu trong cảm giác, bà Thuận vẫn còn lấn cấn. Có một cái gì đó chưa rõ, chưa chắc chắn. Là người đàn bà sắc sảo, giỏi giang, tự tin vào hiểu biết của mình, bà cả Thuận nhận ra rằng, chưa nên vội vàng kết luận.

Thiên hạ đồn đại không sai: bà Thuận quả là đáo để. Bà vừa có một quyết định táo bạo: Phải xem lại người con bé một lần nữa. Xem trong tư thế con bé trần truồng: chủ yếu là muốn xem ngực nó. Ðối với bà, ngực chứa toàn bộ cái tốt xấu hay dở của một đứa con gái. Nếu ở ngực: khoảng cách hai vú hẹp thì người đó sức khỏe yếu. Khoảng cách giữa hai vú rộng, đầu vú vểnh ngang thì cô gái ấy khó dạy như con ngựa bất kham. Còn hai đầu vú nằm ngay ngắn chĩa thẳng vào mắt ta - cô gái ấy là vàng. Người như vậy sẽ trung thực, ngay ngắn, không biết làm điều xấu, điều ác. ấy là chưa kể đầu vú to hay nhỏ, đỏ hay đen, tròn hay méo. Ðầu vú nhỏ, tròn, mầu hồng, cô gái ấy dẻo người, mềm tính, nuôi con khéo léo. Vô phúc cô nào đầu vú đã đen, lại to, lại méo, tính tình vụng về, đụng đâu vỡ đấy, làm việc gì hỏng việc nấy, nuôi con không sài đẹn cũng chậm lớn. Cô gái nào như vậy mặt có đẹp như vầng trăng cũng xin vái chịu! Bà Thuận đinh ninh điều mình nghĩ là có thật. Hình như bà ngoại dạy bà thế, vì bà cũng chiêm nghiệm như thế. Rồi bà xuống làng Ðông gặp bà bạn. Bà này là dì của Loan. Vừa nghe xong, người bạn của bà Thuận trố mắt ngạc nhiên. Nhưng bị nài, bị ép, lại nể bạn, dì Loan cũng thuận lòng.

Hôm ấy Loan sang nhà dì giúp sửa lại chuồng lợn. Gần trưa lỡ tay dì làm đổ cái vại đựng nước tiểu. Cô bé kêu rú lên! Nước tiểu bắn tung tóe vào cả người dì và cả cháu. Loan vẩy tay, ái ngại nhưng cười rất vui. Nghe lời dì cô săm sắn đi ra ao để tắm gội.

Vườn vắng lặng. Ao nước trong vắt. Chỉ có con chim vàng anh nhảy nhót cành xoan. Loan chợt mỉm cười khi thấy khuôn mặt của mình in trên mặt gương sáng loáng. Cô đưa mắt nhìn quanh trước khi lội xuống nước. Một thoáng nghi ngại lẫn thích thú. ùm! nước bắn lên tung tóe.

Từ sâu trong bụi mía, tim bà Thuận đập thổn thức. Mặt bà có vẻ đăm chiêu. Bà đã thấy được tất cả những gì bà cần thấy. Con bé có đủ ba cái đen và cả ba cái đỏ. Các cụ bảo như vậy thì tốt lắm. Bà thấy yên tâm về Loan. Nó cũng chỉ như bà ngày xưa là cùng! Có khi còn thua kém. Và hình như bà Thuận thấy nao nao. Bà thấy mệt mỏi và buồn xỉu. Từ trong cõi vô thức bà chợt thấy mênh mang... mênh mang...

*
* *

Ðại tá Lý từng là người đàn ông mẫu mực về mọi phương diện. Thân thể ông cũng cường tráng khó ai bì. Và như thế ông mới lấy được chị Thuận đẹp có tiếng. Hai người từng có trên mười năm đầy đặn, hạnh phúc không chê vào đâu được. Sau khi chồng hy sinh, có đau đớn, có tự hào, nhưng bà Thuận gầy rộc đi phải một năm, bà mới gượng dậy được. Giống cái cây bị bão quật, bà lại mọc cành, trổ hoa tươi xanh. Thời gian ngắn, bà lại lấy lại phong độ cũ: đẫy đà, hồng mượt, ung dung, đĩnh đạc. Bà lại đẹp vẻ đẹp riêng: hấp dẫn và bề thế. Phảng phất dáng quý phái. Nhưng đấy là bề ngoài. Số phận lại đặt cược để trêu chọc. Bốn mươi tuổi, bà Thuận đang bước vào độ tái xuân. Toàn bộ sinh lực được huy động, được sử dụng. Thành thử thân thể bà càng đẹp ra, hai mắt long lanh. Nói theo lối nói các nhà sinh học thì đó là tiếng hót của con mắt, tín hiệu phát ra để đi tìm tín hiệu!

Ngoại tình thì không bao giờ. Dứt khoát là như vậy. Nhưng bà vẫn thường mơ ông Lý về. Bà lại ôm chầm lấy ông bằng cảm giác da thịt thật sự. Cả khối người, hai vòng tay, đùi ngực va chạm, xoắn riết lấy nhau. Bà tận hưởng cái tuyệt diệu của tạo hóa: cứng và mềm, rắn và nhũn, tung và hứng, trên và dưới, tấn công và bị động. Nhiều lúc người đàn bà hổn hển, mồ hôi đầm đìa với cuộc tình mà nào tạo hóa đã buông tha! Có sự tính toán nào cân đong nổi sự mất mát này chăng? Và bao giờ cũng vậy, tưởng đến sự tột đỉnh mãi nguyện, số phận lại thức tỉnh bà. Có lẽ phải nửa phút gì đó, bà Thuận mới ngơ ngác nhận ra mình vừa qua giấc ngủ. Bà giật thót tim khi thấy bóng người đàn ông lù lù tiến tới. Những bốn người. Thì ra họ có mặt trong nhà từ lúc nào đó. Bốn bóng đen im lặng từ từ tiến lại. Ðồ đều! Ðồ ăn cắp. A...! Bà kêu lên khiếp đảm. Nhưng ngay lúc đó, bà biết mình lầm. Không có ai khác ngoài bà. Bốn cây cột nhà lặng lẽ, vô tri vô giác được rọi qua ánh trăng xanh lét rõ mồn một.

Ðó là đêm! Còn ngày bà lại nghiêm ngắn chững chạc, bề thế. Ðố thiên hạ bắt gặp bà có ánh mắt lẳng lơ, đa tình hay một câu đùa sờm sỡ. Trừ một lần. Tất nhiên không ai biết. Ðêm trăng vằng vặc! Ôi những đêm trăng chết tiệt bao giờ cũng gợi tình, hướng người ta, bao che và dụ dỗ người ta vào chuyện nhố nhăng. Thoạt đầu tiếng sáo trúc thoang thoảng. Thật chỉ nghe không rõ, tiếng sáo lại chìm đi. Hình như theo gió, tiếng sáo lại hiện lên hết sức vu vơ. Bà thừa biết tiếng sáo ấy là của ai! Lão Hoành thợ đấu. Một tay gã vo miệng lốm, dỡ nhà để ăn. Nhưng người lão đậm chắc như được làm bằng lim bằng sến. Có lần nào đó, bà Thuận đã trông thấy hai chân lão đen dài, chắc nịch, đánh đều đều trên đường. Ðúng như vậy, có một lần! Lão Hoành ở một mình, không có vợ, nhưng đã ăn nằm với khối đứa con gái dễ dãi ** thõa trong làng. Cũng là một thằng mất dạy! Tiếng sáo lại hiện lên hết sức vu vơ. Mặt lão Hoành thì xấu, đầu óc lại đần độn. Nghe đâu đi lính, tập bắn súng mãi không thuộc, phải loại về. Ðúng là thứ đầu óc ngu si tứ chi phát triển. Cái khoản kia hắn vung vãi cho khắp thiên hạ. Gió chợt đưa tiếng sáo dội lên vu vơ như da diết một cách kỳ lạ. Thậm chí có thể tưởng tiếng sáo được thổi ở ngay đầu ngõ. Ngọn cau chợt rung đành đạch. Trăng vẫn xanh lét. Bà Thuận nhổm dậy. Bà đi ra ngõ. Tất nhiên vẫn đoàng hoàng, chững chạc. Có lẽ phải nhờ cái lão này sửa lại cho góc nhà bị dột. Nhưng sao lại đi đêm hôm? Ban ngày gặp hắn làm sao được? Bà Thuận vững dạ hơn khi tìm được cái lý để đoàng hoàng.

Bà đi vào sân nhà lão. Mạnh dạn và dứt khoát, bà đến để có việc thuê lão Hoành. Bà đã thấy lão. Cái khối đen chắc nằm dài ở chiếu. Bà chạm phải cái mùi đàn ông, quen thuộc, nhưng hơi gắt, đậm của lão. Có gì không chị? Tôi nhờ anh sửa cho cái mái nhà bị dột. Lão Hoành cười, hàm răng trắng nhởn, đần độn. Mùi đàn ông trong cơ thể sến lim của lão Hoành lại bốc lên. Một phút bối rối. Nhưng bản lĩnh và đức hạnh của bà Thuận chợt lên tiếng. Thỏa thuận xong với lão, bà Thuận bước từng bước ra ngõ. Ði như trôi về nhà, tiếng sáo của lão Hoành lại vu vơ vu vơ đến phát điên lên được. Sao đàn ông mùi mồ hôi lại giống nhau thế? Từng có lúc bà úp mặt lên ngực ông Lý. Cái mùi nồng quen thuộc thấm sâu vào bà, có lúc khó chịu, nhưng bây giờ, bà đang nhớ, thậm chí đang khổ sở vì nó.

Sáng hôm sau lão Hoành đến, bà Thuận vẻ lạnh tanh, kẻ cả. Bà mở cửa cho gã đàn ông vào nhà. Bà đang cố chống lại chính mình. Nhưng cái mùi ấy, mùi con đực chính cống lại phảng phất ngay sát bên cạnh. Trái tim bà như bị lục dậy, bị khởi động. Thân thể bà nóng dần lên. Bà cầm tay lão đến vô ý thức. Chỗ này này. Bà kéo gã vào sau nửa gian trong. Nơi tối tăm và sực mùi ẩm mốc, mùi gỗ mục. Vai bà chạm phải lão. Sự đụng chạm ít ỏi ấy khiến bà thở dốc! Cái mùi đàn ông đậm một cách gay gắt. Vú bà chợt quẹt vào cùi tay lão Hoành. Cái cùi tay rắn như sắt ấy tạo một sự dễ chịu. Bà muốn buông thả theo dòng nước. Tạo hóa vẫn không tha, vẫn dứ mồi vờn bà, diễu cợt và hành hạ con người. Tim bà đập mạnh. Hơi thở ngợp trong lồng ngực. Hình như lão Hoành ngửi thấy cái mùi ấy. Mùi con mồi chín nẫu. Lão quay lại cười nhăn nhở: cho rờ cái! lão nói rồi cầm ngay lấy tay bà Thuận. Lập tức bà Thuận tỉnh như sáo: ấy chết... đừng có vớ vẩn.

Chính đêm đó, không kìm được, bà Thuận ôm gốc cột khóc lóc vật vã. Chính nó tiễn đưa bà êm đẹp không tai tiếng gì tuổi tái xuân rực rỡ, cháy đỏ...

Thêm hai tuổi, bà Thuận cảm thấy nực cười! Bà đã qua hẳn dòng sông đục tình cuồn cuộn tạo hóa bày đặt để đùa giỡn với con người. Kể từ đó, bà thấy thanh thản, nhẹ nhõm. Bà tự hào về mình. Trong vùng người ta đua nhau khen bà trong sạch thủ tiết với chồng. Bà mỉm cười thừa nhận sự đánh giá đó. Bà vẫn giữ phong độ ung dung thư thái.

Và lúc này, bà đang kén vợ cho thằng Tuấn.

*
* *

Nghỉ hè, Tuấn đang dội ào ào nước trên đầu. Mẹ đủng đỉnh bảo...

- Tối nay, con có việc đi với mẹ đấy - Không nói nhiều và không phải bàn. Bà ra lệnh để Tuấn biết thu xếp. Anh chàng sinh viên đẹp trai ấy ngớ ra.

- Ði đâu hả mẹ?

Ðủng đỉnh nhưng vẫn tươi tắn, bà mẹ nhắc lại...

- Ði có việc.

Bỏ mẹ! Tuấn chột dạ. Tối nay anh đã có hẹn. Nói dối mẹ chăng? Không được! Có trời cũng không dám lừa bà được. Rồi tự anh thu xếp: đầu tối đi với mẹ. Sau một lát nữa, anh sẽ đến gặp bạn tình của mình. Người bạn tình anh vừa biết tên. Số phận dun dủi cô đến với anh. Tuy mới gặp nhưng hai cái nhìn đã nóng bỏng như có lửa. Cô thổn thức nhưng đầy sự e ngại. Ðấy mới là cuộc gặp chủ yếu của đợt nghỉ hè này. Niềm vui, sự hy vọng của anh. Còn mẹ, hẳn lại dắt đến một con bé nào đó! Chiều bà thôi, ta sẽ thu xếp sau.

Hôm qua, đang trên đường về nhà, tự nhiên nghe đánh đoàng một cái. Quay lại Tuấn đã gặp một thiếu nữ cúi xuống bên lốp xe bị nổ. Anh sửng sốt: quê anh sao lại có người hoàn hảo như vậy! Gương mặt trái xoan, mái tóc mềm bay lõa xõa, vẻ đẹp trẻ trung và hoàn hảo. Một thoáng lưỡng lự. Tuấn xuống xe để giúp đỡ cô bé. Cái nhìn đầu tiên khiến Tuấn không thể nào bình thường được. Có thể vì cái nhìn mạnh như một tia chớp, gây sự bùng nổ khác thường trong anh. Cái nhìn ấy sáng lóe lên, e lệ, có chứa cả thiện lẫn sự rụt rè bối rối. Sau đó Tuấn đã vận động cô gái ngồi lên sau xe. Anh đã làm công việc cồng kềnh, phức tạp chưa ai dám. Vừa dắt xe, vừa đi xe, vừa lai cô gái. Hai người đã "chết " vì nhau ngay từ phút đầu tiên. Tình yêu của tuổi trẻ là như vậy. Nó bốc cháy tự nhiên và được thừa nhận ngay từ phút đầu. Tên em là gì? Tuấn hỏi cô gái, Thanh! Cũng rụt rè, nhỏ nhẹ cô bé đáp. Hình như cô vẫn giữ lại được sự phòng thủ hờ hững. Em ở làng nào? Làng Xuân. Cô gái đã nói dối Tuấn. Khi đưa tới làng Ðông, thấy cô dắt xe vào ngõ có cây gạo. Tuấn mới mỉm cười nhận ra sự nói dối của cô gái. Tuy thế, cô vẫn lặng lẽ gật đầu, hai mắt long lanh đồng ý cho anh chàng tới chơi. Suốt một ngày đêm, Tuấn hồi hộp chờ đợi cuộc gặp lại với Thanh.

Bà Thuận cũng đưa Tuấn xuống làng Ðông. Khi bà rẽ vào ngõ có cây gạo anh chột dạ. Không có lẽ cô Loan mẹ giới thiệu lại cùng nhà với Thanh? Chớ trêu thay tạo hóa lại một lần nữa tạo nên sự trùng hợp ngẫu nhiên đến lạ lùng. Khi bà mẹ trong nhà gọi Loan bê nước cho khách thì tim Tuấn ngừng đập. Cô gái sẽ xuất hiện trước hai mẹ con Tuấn là ai đây? Loan hay Thanh? Rồi cô gái từ từ đi ra. Chính là Loan. Bối rối, nhưng sung sướng chan chứa ánh mắt nhìn. Cô bé lướt mắt qua Tuấn. Lễ phép chào mẹ, chào anh, khoảng một chút gì đó lui vào nhà. Thì ra Loan nói dối Tuấn. Tên cô không phải là Thanh.

Sau này khi thuộc về nhau Loan nói: Em yêu anh ngay từ lần gặp gỡ đầu tiên. Tuấn đáp: Anh cũng thế. Họ vùi người vào nhau. Tuấn tận hưởng sự thơm tho tuyệt vời dành riêng cho anh. Hôn lên mặt, lên mắt, lên tóc, vào gáy, vào ngực. Tuấn vẫn thấy khát khao, chưa thỏa. Anh ôm riết lấy Loan vào lòng. Hình như anh cảm thấy sẽ có một lực lượng nào đó sẽ cướp mất Loan của anh. Vì thế, phần nhiều thời gian anh dành cho Loan, anh còn có ý tranh thủ, gấp gáp tận hưởng sự ngọt ngào có được từ Loan.

Mặc Tuấn vòi vĩnh được thỏa mãn cái việc ấy. Loan cốc vào đầu giễu cợt, cảnh cáo. Anh vẫn như con thú say máu đến ngơ ngác. Lần đầu tiên bà Thuận cáu với Tuấn:

- Con phải sống cho điều hòa đứng đắn. Dạo này mẹ thấy con có vẻ buông thả.

Bà Thuận nghiêm khắc cảnh cáo Tuấn. Yêu con, bà lo cho nó thực sự. Thân thể thằng bé hao đi đến một nửa. Bà xót xa chăm sóc Tuấn. Có đêm bà còn lặng lẽ ngồi bên đứa con trai, dùng khăn chấm từng giọt mồ hôi cho nó. Chợt bà nhận ra một điều: sự hấp dẫn chết người của con Loan làm hao kiệt Tuấn chứ ai? Mặc cho việc chuẩn bị đám cưới vẫn tiến hành, trong sâu xa, bà Thuận chợt thấy một con Loan như mụ phù thủy vậy. Chính nó, cái con bé bà đã lựa chọn ấy, hãm hại thằng Tuấn chứ ai!

*
* *

Ðám cưới khá to.

Người giúp việc cuối cùng ra khỏi nhà trả lại sự ắng lặng vốn có. Tuấn rửa mặt mũi, chân tay sắp sửa đi ngủ. Bên trong cánh cửa buồng kia Loan đang chờ anh. Giới hạn cuối cùng bao nhiêu lần định phá mà không phá được đang chờ anh. Sự nguyên vẹn trinh trắng của người vợ yêu quý đang chờ đợi. Giây phút đẹp nhất trong đời một con người đang đến từ từ trong đêm nay. Loan sẽ không cốc vào đầu, hoặc không cưỡng được nữa. Hai người chỉ chờ đợi đến nín thở giây phút này thôi.

Phơi khăn mặt, giục mẹ đi ngủ, Tuấn vừa bước vào hướng cửa buồng thì có tiếng gọi:

- Tuấn.

- Dạ.

- Lại đây.

Tiếng gọi nghiêm trang dứt khoát của bà mẹ khiến Tuấn như sực tỉnh.

- Có gì à mẹ.

- Có.

Mẹ anh vẫn ung dung, thư thái ngồi trên sập gụ. Bà chưa có ý gì đi ngủ. Tư thế của bà chuẩn bị cho cuộc nói chuyện dài. Tuấn tỏ vẻ sốt ruột.

- Ngồi xuống đây.

Mẹ anh nói bình tĩnh, đầy quyền uy. Bà vừa nhai trầu, vừa ngẫm nghĩ. Vẻ mặt của bà sâu xa, nghiêm khắc, âm thầm và rõ ràng không nhiều niềm vui như ngày trước. Anh vội, còn bà thì thong thả, đĩnh đạc.

- Có gì không hở mẹ?

- Có.

Bà vẫn không thèm nói ngay. Ðó cũng là cung cách giao tiếp của bà. Không bao giờ vội. Bà để cho người được giao tiếp phải chờ đợi, mệt mỏi, thậm chí bẳn cáu. Bà không thèm quan tâm. Cuối cùng bà Thuận lên tiếng.

- Mẹ có chuyện nói với anh thế này. Hạnh phúc là về lâu về dài. Mẹ muốn anh phải giữ gìn, đừng có dốc, đừng có cố quá. Các cụ dậy đa dâm thì bại thận! Con phải coi chừng! Yêu ai cũng phải vậy, phải có điều, có độ. Phải biết chăm đến mình. Có còn cái thân mình thì mới còn sống, còn vui còn buồn, còn mẹ còn con. Mẹ khuyên con chỉ một lần thôi đấy, quá đi là không có được.

- Vâng ạ.

Tuấn trở vào buồng. Bà Thuận nhìn theo, ánh mắt long lanh là lạ. Một lát sau, bà tắt đèn đi nằm. Nhưng bà đâu có chợp mắt được. Hình như bà bắt đầu mất thằng Tuấn. Bà đã truyền nó qua tay con Loan. Ðứa con gái hoàn hảo bà đã tìm kiếm, lựa chọn, ngắm nghĩa và xem xét kỹ như ông nông dân tính toán trước khi mua một con giống. Vậy mà chính nó lại gây nên sự mất mát này. Bất chợt, như có những ngọn gió lạnh réo xiết trong lòng bà đến buốt nhói. Ði đâu về là nó nhào xuống làng Ðông. Bà không còn được vuốt má, vuốt đầu con. Và thằng Tuấn cũng không có bụng dạ nào nhổ tóc sâu cho mẹ. Nó cũng không còn thì giờ để nói chuyện hoặc nhìn thẳng vào mặt mẹ âu yếm, tươi cười lấy một lần. Bà Thuận càng nghĩ càng ngấm ngầm bực bội. Lại còn con bé kia nữa. Nó lễ phép với mình, nó vâng vâng dạ dạ cho qua chuyện rồi vội vã cuốn xéo đi với nhau.

Vẫn không ngủ được. Trái lại, hai con mắt của bà mở trừng trừng. Nó cứ sáng dần lên, rồi từ từ cháy đỏ như hai ngọn đèn quá điện. Màn đêm huyền diệu, bí ẩn, hấp dẫn, đồng nghĩa với sự sinh sôi tang tóc, êm dịu và ma quái. Trong cái mịt mùng tứ bề ấy hai mắt bà Thuận cháy rực lên. Nội lực nào đã khiến mắt bà sáng hết cỡ. Chợt bức tường chắn căn buồng đôi vợ chồng trẻ trở nên mỏng tang như được thưng bằng vải màn mỏng. Bà Thuận nhìn thấy tất cả, rõ mồn một. Những hình ảnh đang diễn ra trong cửa buồng kia hiện lên không thiếu một cử chỉ, động tác. Chúng xoắn lấy nhau, chúng vật lộn cấu xé. Những âm thanh không kém phần kích động. Tiếng vật mình, tiếng hổn hển. Tiếng quật chăn thình thịch. Tiếng thở dài khác thường. Bà Thuận thấy rõ thằng Tuấn (da thịt của bà, hòn máu của bà, hình ảnh còn lại của ông Lý) đang phớt bà đi. Nó đâu có thèm lưu ý đến sự chỉ bảo của mẹ. Láo thật. Hết lần này đến lần khác, thằng bé đang dốc kiệt sức mình cho con bé. Sự tham lam của con Loan là không thể chấp nhận được. Không những thế, nó còn giang vòng tay chờ đón nồng nhiệt. Bà Thuận thấy rõ như vậy. Ôi, cái lỗ thủng không đáy ấy sẽ giết chết con trai bà mất.

Hết đêm bà Thuận không nhắm mắt, và hết đêm đôi trai gái đắm say trong cuộc lăn lộn như vậy. Sáng ra, dường như cả ba đều kiệt sức. Tuấn và Loan vui vẻ nhưng xơ xác sau đêm tân hôn. Thân thể họ vơi đi một nửa. Loan vốn thanh mảnh những béo ngầm như vậy, mà đi đứng trở nên nhẹ băng, hẫng hụt. Tốc độ hao hụt của Tuấn còn rõ rệt hơn. Vẫn cao lớn, khôi ngô nhưng sự nây nây của bắp thịt cứ biến dần đi. Bà Thuận sút hơn tất cả. Béo đầy như vậy nhưng bà bây giờ nằm xẹp bên giường như một con bé. Một con bé về kích thước, nhưng lại có mái tóc điểm bạc, nét mặt nhăn nheo. Bà nằm lỳ không dậy. Do mệt một phần, nhưng do ý bà một phần. Ðể xem chúng nó có nhìn đến bà không. Ðể xem thằng Tuấn có tíu tít như trước nữa không. Phép thử này sẽ giúp bà đánh giá rõ sự thật. Rồi thằng Tuấn có đến thật. Cả con Loan. Sờ trán, xuýt xoa an ủi sáo rống. Tếch một cái, chúng đã vào buồng hoặc xuống bếp, quấn lấy nhau, vồ vập, cấu véo. Và chỉ cần bước qua cánh cửa kia, chúng đã tụt quần áo, lõa lồ bên nhau, hú hý, thỏa thuê. Mặc cho bà ngóng trông vô vọng, mòn mỏi xơ xác. Mặc cho cái thân kiếp bà một thời bú mớm nâng niu chồng nó yếu ốm, tan rữa trong cảnh cô đơn. Quân mất dạy. Chợt bà lại nghe những tiếng động khả nghi. Và bà lại thấy thằng Tuấn trong cảnh cố gắng đến tuyệt vọng vắt kiệt sức mình cho con bé đang chờ đón.

Ðêm nào cũng vậy. Cả ba người đều thức chong chong. Bà Thuận càng trở nên gầy nhỏ, khẳng khiu. Tỷ lệ nghịch với sự hao hụt ấy, lòng đố kỵ của bà mẹ cứ tăng dần lên. Ðôi mắt của bà đêm đêm vẫn cháy đỏ một cách ma quái. Và lạ thay nước da trắng nõn của bà, một tháng đã trở nên đen đủi, dễ sợ. Ðiều này hẳn các nhà y học sẽ hết sức kinh ngạc. Da trắng liên quan đến bí mật các ẩn số về gen di truyền. Vậy mà sự bùng nổ tâm lý đã tác động đến các cấu trúc vi mô trong các tế bào. Nó phủ định cái cũ, tạo nên cái mới. Việc bà Thuận trở nên gầy guộc, đen đủi là có thật. Càng về sau này, đôi mắt của bà trở nên ma quái. Nó không còn khả năng bộc lộ sự vui tươi, thiện ý.

Ðã đến tận cùng giới hạn của sức chịu đựng. Một hôm bà Thuận gọi phắt thằng Tuấn ra. Không dậy không bảo gì hết. Bà cấm! Tuấn im lặng không nói gì. Thâm tâm anh không đồng ý với mẹ. Bà gọi Loan tới. Con bé nen nét sợ hãi. Bà mắng té tát. Mày đừng có giết thằng Tuấn. Không nghe, bà tống cổ ra khỏi nhà. Loan khóc như mưa. Nhưng tạnh nước mắt, trong lòng con bé chợt nổi chông gai chĩa về phía bà mẹ. Một thế trận đã bày chuẩn bị nghênh chiến. Tuấn là con bà, nhưng anh ấy là chồng tôi. Chả ai dễ gì lùi bước. Rồi bất chấp, chúng lại yêu nhau như điên như dại. Dường như trong thái độ của Loan có cái gì đó giống như sự thách thức. Cô công khai thúc đẩy tình yêu. Trước mắt bà Thuận, cô ép vào anh, nhặt sợi tóc rơi trên trán. Con người thù địch có sẵn trong mỗi nàng dâu ở Loan bắt đầu hiện diện. Nó đang chờ đợi và sẵn sàng đối mặt với bà Thuận. Hơn thế, cô còn có ý quyết đánh bại người mẹ trong cuộc giành giật sở hữu sau này.

Ðêm đêm, các cuộc lõa lồ, cô chẳng cần giữ gìn ý tứ nữa. Cô còn để mặc cho âm thanh phát ra một cách tự do. Tận cùng sự chịu đựng, bà Thuận đập mạnh xuống giường.

- Thằng Tuấn, mày ra đây.

- Anh không phải đi đâu hết.

- Có ra không?

- Không!

Sầm. Cánh cửa buồng bật gẫy tung. Tuấn luống cuống quỳ xuống chân mẹ. Loan đứng dậy trong tư thế hoàn toàn trần truồng. Cô kiêu hãnh, ngang nhiên bước xuống từng bước bên Tuấn. Cô ôm lấy vai anh giục đứng dậy. Cô còn có ý xác định sở hữu một cách công khai, nguy hiểm. Ung dung tự tại nhưng lòng cô đang có sự sụp lở, tổn thất ghê gớm. Sau cái vẻ thật tự nhiên đàng hoàng kia là một thái độ cứng rắn, quyết liệt, sẵn sàng giằng xé và chấp nhận cả cái chết.

- Cút! Ðồ **, - Bà Thuận nghiến răng thét lên - Mày giết con tao. Mày hãm hại nó.

Loan càng dịu dàng vuốt ve Tuấn. Chồng cô khóc rưng rức. "Mẹ ơi! Con lạy mẹ". "Cút ngay!" Soạt. Bà Thuận rút con dao. Cuộc đấu đã lên đến tột đỉnh.

Muôn đời như vậy. Mẹ chồng và nàng dâu, cuộc đùa dai của tạo hóa, cuộc đấu vĩ đại. Lúc vờ vịt, giả dối, lúc bùng nổ như bom, như đạn bắn. Cuộc giành giật ấy muôn năm không có thắng và không có bại. May thay, hóa ra Tuấn lại tỉnh táo hơn cả. Anh cướp tay Loan kéo chạy. Dùng dằng, Loan muốn chết ngay tại cửa buồng của vợ chồng mình. Nhưng Tuấn khoẻ hơn đã kéo cô ào ra giữa đồng. Thiên nhiên mát mẻ, rộng lớn, thiện ý, cưu mang họ.

Hôm sau, và hôm sau nữa, Tuấn về để điều đình với mẹ. Nghe lời chồng, Loan đồng ý chấp nhận về xin lỗi bà Thuận. Nhưng không xong. Niềm tự ái của bà Thuận vẫn đang ở vị trí tột đỉnh. Hoặc mình Tuấn về, hoặc xéo cả.

Khôn ngoan Tuấn kéo cả Loan về sụp lạy dưới chân bà. Không nhúc nhích. ý muốn của bà mẹ đã rắn lại như đá. Hàng xóm cũng mặc. Ông nào, bà nào, cũng chỉ như nước đổ lá khoai. Mẹ Tuấn vẫn ngồi im phăng phắc. Mắt bà như nhìn vào chỗ không người. Bà không thèm biết đến sự có mặt của Loan. Bà có một điều kiện và chỉ nói một lần: hoặc Tuấn về, hoặc xéo tất cả.

Tuấn cảm giác rõ sự hết lời của mình. Giới hạn cuối cùng của cuộc xin xỏ đã hết. Chợt anh mỉm cười mềm yếu và dễ dãi. Anh không thể chặt ba xác Loan ra được. Anh bỗng thấy lạnh run người. Anh im lặng đứng dậy loáng thoáng ý nghĩ. Thôi mẹ muốn thế cũng được. Anh sẽ ra đi vậy. Ðể cho các người ở lại giành giật, cấu xé lẫn nhau. Một khi đến yêu mà vẫn không biết yêu thì tồn tại sao nổi. Chính lúc đó, trong anh diễn ra cuộc biến đổi dữ dội. Anh cảm thấy cô đơn lạnh vắng, như đang lững thững bước chân lên miền đất nào đó rất xa lạ. ở đó cái gì cũng chập chờn, mênh mông, nhấp nhô như gò như đống. Chân trời xa lúc ấy có mầu hoàng hôn. Cái gì anh cũng thấy hư hư thực thưc, xa vời. Loan gọi nhưng anh không tỉnh. Vẫn câm lặng, ngơ ngác. Giữa đêm, anh tỉnh dậy và đi đâu mất tăm.

Hôm đó tôi có việc leo lên hòn núi Ðề cao ngất. Từ trên cao, tôi chợt thấy nhà cửa, đất đai, và cả con người mới nhỏ bé làm sao. Giống như những con kiến.

- Họ đi lại, vui chơi, cày ruộng cấy lúa, yêu nhau rồi ghét bỏ nhau. ấn tượng đó bây giờ tôi vẫn không quên.

Giấc Mộng Cuối Cùng
Tác giả: Triệu Huấn

Bà Mây được xây tặng ngôi nhà "Tình nghĩa" hai chục mét vuông. Thân tộc, xóm giềng, cơ quan đoàn thể đến chúc tụng, pháo nổ đì đùng vui hơn ngày Tết.

Năm nay bà tròn tám mươi. Lấy chồng từ tuổi mười lăm, sinh được hai đứa con trai. Chồng hy sinh ở Ðiện Biên khi thằng thứ hai mới lên năm. Năm 62 người con đầu cưới vợ, được đứa con gái thì đi bộ đội. Sau đó bốn năm, Vũ Văn Bình, cậu thứ hai thi vào đại học cũng vừa độ tuổi nghĩa vụ quân sự. Nghe nói Bình đỗ, nhưng giấy báo điểm về muộn nên anh đã vào quân ngũ. Bà mẹ ngậm ngùi, nhớ thương nuối tiếc khi chiến tranh thực sự bước vào nhịp độ khốc liệt.

Nhà chỉ còn đàn bà trẻ con. Họ sống chờ đợi cho đến khi cuộc chiến kết thúc. Song những người đàn ông đều không trở về. Thay vào đó là hai giấy báo tử cùng đến một lúc! Xã phải bí mật tách làm hai đợt truy điệu cách nhau bốn tháng.

Một năm sau cô con dâu xin đem con về nhà mẹ đẻ rồi lấy chồng bên kia sông Ninh. Bà mẹ Mây sống độc thân từ thuở ấy. Tuổi sáu mươi trời còn để cho bà sức khỏe đủ chống chọi với gian truân. Nhưng sang tuổi bảy mươi thì mọi sự đều biến đổi. Ðứa cháu gái lấy chồng ngoài phố huyện cũng ít khi về thăm nom giúp đỡ bà. Hợp tác xã nông nghiệp suy tàn chẳng còn đủ sức bao cấp cho diện "ưu tiên" ngày một rộng. Bà sống tùng tiệm bằng mảnh đất phần trăm. Bốn gian nhà tranh giột nát mỗi năm một thu nhỏ lại đến nay chỉ như một túp lều. Kèo cột, rui mè mòn mỏi muốn ụp xuống cùng với tuổi già tàn tạ của bà. Họ hàng làng xóm cũng còn người chạy đi chạy lại. Song người tốt bụng thường lại nghèo nên chẳng ai cưu mang nổi.

Một hôm có người đàn bà dung nhan tươi tắn, dáng vẻ phúc hậu, áo quần nền nã, khoác chiếc túi lớn, lần hỏi đến nhà bà. Chị nói giọng miền trong hơi khó nghe.

- Con có công việc buôn bán qua vùng này. Trời gần tối con muốn nhờ bà cho nghỉ lại một đêm được không ạ?

Bà Mây ngần ngại.

- Nhà tôi nghèo, chiếu manh, giường chiếc. Ðêm nằm năm ở, muốn rộng rãi sạch sẽ, để tôi nói với bà Cầm nhà liền ngõ đây thôi. Còn nếu chị vui lòng nằm chung với già thì ở đây cũng được.

- Con cảm ơn bác. Thân gái dặm trường con không muốn đến nhờ vả nhà có đàn ông. Ðược nằm bên bác là con mừng lắm rồi.

Bà Mây vẫn thấy hơi lạ lùng và có phần nghi ngại. Thời nay thiếu gì kẻ gian lợi dụng lòng tốt của người khác để lừa đảo kiếm chác. Nhưng nhà mình thì chẳng có gì đáng để mất nên bà vui vẻ thu dọn cho khách có chỗ nghỉ ngơi tươm tất.

Người khách lạ xin nấu nhờ bữa cơm. Chị có sẵn gạo, thức ăn trong túi. Bà Mây ra vườn tuốt cho nắm rau ngót. Chỉ một loáng bữa cơm ngon lành đã dọn ra. Gạo trắng thơm phức. Giò chả, gà luộc, cá thu kho toàn những thứ mà từ lâu lắm bà Mây chỉ thấy trong ký ức!

- Con mời bác ăn cơm với con!

- Chị cứ tự nhiên, tôi ăn rồi.

Thực ra bà nấu một bữa ăn hai. Còn lưng cơm nguội khô nhăn vẫn trong đáy niêu.

- Con nấu đủ cho hai mẹ con. ít nhiều bác dùng một lưng cho con vui!

Nói rồi chị kéo bà lại ngồi bên mình, rót rượu ấn vào tay, tiếp thức ăn đầy bát, mời chào đon đả thân tình như con cái trong nhà.

- Chị có tiền mua thức ăn ngon sao không dùng bữa ngoài hiệu cho gọn, mang theo làm gì thêm lách cách?

- Dạ con ăn trưa ngoài phố huyện, nghe nói đường vào đây còn xa, sợ trong này không có hàng quán nên phải chuẩn bị tí chút.

- Trong này cũng chẳng thiếu, có tiền là đủ cả... Chắc chị buôn bán kiếm được nên mới tiêu pha rộng rãi thế này?

Thiếu phụ cười hiền lành.

- Nhà con cũng làm ruộng như quê ta đây thôi. Nhưng gần rừng liền biển nên kiếm cũng dễ. Con xin thưa thực với bác là con chẳng phải dân buôn. Con đi tìm em trai con. Cha mẹ mất sớm, chỉ còn hai chị em. Cậu ấy giận vợ chồng con bỏ nhà ra đi, nghe nói đã lấy vợ, lập nghiệp ngoài này. Con phải chuẩn bị tiền bạc cho chuyến đi tới đích.

- Thế cậu ấy tên là gì?

- Em con tên là Bình. Vũ Văn Bình.

- Thì ra cùng họ tên với thằng con thứ hai của tôi! - Bà cụ thở dài. - Nhưng em Bình nhà tôi hy sinh năm 1973 rồi!

Người đàn bà thất sắc, tay run run vội buông bát đũa ngồi chết lặng như người mất hồn. Bà mẹ ngạc nhiên hỏi khách.

- Có chuyện gì thế chị?

- Dạ con nghĩ đến em con, nghĩ đến cái chết ở nơi đất khách quê người. - Chị lau nước mắt cười gượng. - Có lẽ con hỏi thăm nhà cậu Bình mà người ta chỉ tới đây.

- Theo tôi biết thì làng này không có anh rể ngụ cư nào là Bình. Có thể người đưa tin hiểu lầm chăng?

- Con cũng nghĩ vậy... song tâm tưởng lại cứ tin chắc là em con đang sống quanh quẩn nơi đây. Nó mai danh ẩn tích cũng là muốn tránh mặt con thôi. Con sẽ còn đi lại vùng này, bác cho phép con thỉnh thoảng lưu nhờ đôi ba bữa.

- Chị cứ coi đây là nhà mình. Tôi cũng sẽ dò hỏi giúp mấy làng quanh đây, có tin gì tôi mách chị.

Ðêm đó bà Mây nằm cạnh khách chuyện trò thâu đêm. Lâu lắm bà mới có dịp dốc bầu tâm sự, chia sẻ buồn vui với một người xa lạ. Thế mà khách lại chăm chú lắng nghe, hòa chung tiếng cười giọt lệ như người thân trong nhà...

Sáng hôm sau bà tỉnh dậy thì đã thấy chị ta chuẩn bị cơm nước chu đáo bày đặt gọn gàng mời bà đi dùng bữa. Bà mẹ cảm động và thầm nghĩ: y như cô Tấm trong quả thị chui ra vậy.

?n uống xong chị xin phép bà đi tìm em, gần trưa mới về. Bà hỏi, chị thở dài, chưa thấy tăm hơi gì. Chị mở túi lấy bộ đồ ướm vào người bà ngắm nghía. Lại có cả chiếc áo bông dày dặn bằng láng hoa đen.

- Trong ta không có thứ này hay sao mà chị phải ra đây mua?

- Dạ con mua để biếu bác đấy? Bác mặc chiếc áo bông vào xem có vừa không? Con hẹn với chủ hàng là nếu mẹ tôi mặc không đẹp thì tôi sẽ mang ra đổi chiếc khác?

- Chị mua cho tôi? - Bà ngạc nhiên tròn mắt nhìn người khách lạ. - Ôi tôi không dám nhận đâu! Tốn phí thế này tôi biết lấy gì đền ơn chị!

Thiếu phụ cười đôn hậu:

- Mấy thứ này cũng rẻ thôi, xin bác đừng bận tâm. Con mà tìm được cậu cháu thì ơn bác lớn gấp trăm lần chứ bộ quần áo nào so sánh được?

- Nhưng mà... - Bà Mây xúc động nghẹn ngào không nói được.

- Trời Phật xui khiến hay sao mà anh Bình, con mẹ lại trùng họ trùng tên với cậu em con. Xin mẹ hãy coi con như con gái mẹ.

- Mẹ cảm ơn con! Tên con là gì mẹ chưa biết mà con đã bỏ hàng đống tiền mua quà cho mẹ... Mẹ thật có lỗi với con.

- Tên con là Huệ mẹ ạ.

Từ đấy bà Mây có cô con nuôi người đường trong. Huệ đi rồi, thu xếp chăn gối bà thấy một gói tiền khá lớn. Bà tưởng chị quên nên ngong ngóng chờ quay lại nhưng không thấy. Bà lo lắng đem giấu kín sợ kẻ gian biết đến cuỗm mất thì mang tiếng.

Nửa năm sau chị Huệ quay lại. Mới nhìn thấy chưa kịp hỏi han bà đã vội đi lục gói tiền mang ra trả. Chị ôm lấy bà mẹ ứa nước mắt.

- Mẹ ơi đấy là số tiền con định đưa biếu mẹ nhưng lại sợ mẹ không nhận. Con đặt dưới gối để khi cần mẹ tiêu. Thế mà mẹ vẫn giữ đến giờ?

- Mẹ nghèo nhưng con có để bạc triệu thì mẹ vẫn giữ cho con. Tấm lòng con còn quý hơn vàng!

Từ đấy biếu gì chị phải đưa tận tay, dặn dò kỹ lưỡng. Thấy vách lở chị nhào bùn trát kín, thấy mái dột chị leo lên dọi lại. Tuy hàng năm chị mới ra nhưng bà mẹ cảm thấy ấm lòng, còn có người để mà mong đợi mà nhớ thương.

...

Nhưng từ ngày bà được xây "căn nhà tình nghĩa" thì lại không thấy chị Huệ ra. Bẵng đi một năm rồi, ruột gan bà cứ héo hon buồn thảm. Nhà cao cửa rộng làm gì khi nỗi nhớ mong cứ chìm trong tuyệt vọng.

Từ khi bà có chốn ở khang trang, cái Tuyến, cô cháu nội lấy chồng trên huyện cũng năng phóng xe về thăm. Người con dâu tái giá bên kia sông thỉnh thoảng cũng đáo qua. Nhưng lòng dạ bà vẫn không nguôi ngoai hình bóng người con nuôi xứ lạ...

Rồi một hôm Huệ dẫn theo một chàng trai cao lớn, dung nhan tuấn tú về thăm.

- Thưa mẹ, hôm nay con đưa cháu Vũ Bình Minh, con trai con ra thăm bà.

- Cháu chào bà ạ?

- Ôi! Cảm ơn con, cảm ơn cháu! Hơn năm qua mẹ mong đỏ mắt chẳng thấy con ra. Mẹ cứ lo chưa gặp con thì chết không nhắm mắt nổi.

Ðêm hôm đó Bình Minh nằm nhà ngoài, Huệ và bà Mây chung giường buồng trong chị mới kể lại những điều sâu kín của mẹ con mình cho bà Mây nghe.

*

Năm 87 tiểu đoàn 12 chuẩn bị vượt Trường Sơn vào chi viện cho chiến trường B6. Bộ đội được đi phép lần lượt. Bình về thăm mẹ và gia đình để khởi đầu cuộc trường chinh không hẹn ngày về. Bà Mây thương nhớ con nhưng vẫn động viên anh trả phép đúng hạn để thay phiên cho những anh em đi sau.

Bình đóng quân ở một làng nghèo ven biển miền trung. Một nửa tiểu đội anh ở nhờ nhà anh Hạc, một thương binh chống Pháp, cụt chân trái. Hai anh chị chưa có con nên nhường cả ba gian nhà ngoài cho bộ đội.

Khi Bình về thì bốn anh em còn lại vui mừng giao tất cả quân trang vũ khí cho anh để đi phép đồng loạt.

Ðêm hôm đó anh Hạc rời buồng vợ ra nằm chung với Bình ở nhà ngoài. Hai người lính của hai cuộc chiến tranh thì thào tâm sự với nhau hết chuyện này sang chuyện khác.

Hạc cũng người ngoài Nam Hà, cha mẹ mất sớm phải đi ở đợ. Ðến tuổi trưởng thành anh đi bộ đội, vào chiến đấu ở mặt trận Trị Thiên. Anh bị thương nặng, chuyển ra khu Bốn rồi về Ty Thương binh. Thời đó Hội Phụ nữ có phát động phong trào xung phong nhận thương binh nặng về nuôi dưỡng. Nếu thương yêu nhau thì thành vợ chồng. Còn không hợp thì hết hạn lại chuyển về Ty để chị em khác nhận.

Chị Huệ là cán bộ Phụ nữ huyện, rất hăng hái trong nhiệm vụ này. Thời đó tình yêu nước, thương yêu bộ đội và tình yêu lứa đôi không minh bạch, rạch ròi, tỉnh táo như bây giờ. Ðể làm gương, Huệ viết đơn đầu tiên! Có cả mấy chục chị em theo nhau "xung phong"! Nhưng cả huyện chỉ được "phân" ba anh thương binh loại nặng. Huệ chọn hai cô khỏe mạnh nết na theo mình lên Ty đón về. Ðến nơi thì ai cũng thẹn thùng đun đẩy nhau. Là cán bộ, Huệ phải gương mẫu thu xếp cho êm đẹp.

- Chị nhường hai em lần lượt vào hỏi han, ưng anh nào thì đón. Phần chị thế nào cũng được, anh nào chị cũng thương!

Hai cô vào trước ngồi bên hai chàng ưa nhìn. Hạc cao tuổi, người miền ngoài, thương tật cao... tủi thân ngồi chờ. Mải bàn giao giấy tờ với Ty, nửa giờ sau chị mới vào. Huệ là người xinh đẹp nhất trong ba cô gái khiến Hạc bàng hoàng xúc động! Anh theo chị về ngôi nhà ven biển trước sự đón chào vui vẻ của xóm làng.

Tình yêu của mấy cô gái cấp tiến miền trung có vẻ cực đoan, mã thượng, kiêu sa như khúc quân hành, nhưng cũng mơ mộng, thiêng liêng như những bản thánh ca huyền diệu.

Chẳng bao lâu Huệ nhận ra rằng làm vợ một thương binh nặng không phải dễ dàng. Chị xin thôi công tác để ở nhà phục vụ chồng và tự an ủi đây cũng là một công tác cách mạng vào loại khó khăn nhất.

Anh chị sống với nhau thật thuận hòa êm ấm. Chị khỏe mạnh lo việc đồng áng, còn anh làm đủ mọi việc vặt trong nhà rất khéo léo gọn gàng nên cuộc sống cũng khá sung túc. Song có một nỗi buồn không sao vượt nổi là đường con cái. Lấy nhau đã bẩy năm mà chưa một lần có dấu hiệu hoài thai sinh nở. Vết thương nặng đã biến anh thành người thiếu khả năng tình dục. Ðã nhiều lần anh xin chị li dị để Huệ kiếm người chồng mới và coi Hạc như anh, nhưng chị không chịu. Trong cảnh ấm cúng gia đình vẫn tiềm ẩn một mầm bão tố. Hạc lo sau này chồng già vợ yếu biết trông cậy vào ai?

Bình nghe Hạc kể bỗng thấy thương anh, thương mình, thương cho đời lính chiến. Ðường xa nghĩ bước sau này mà ghê! Hy sinh ngoài mặt trận đã đành chứ rơi vào trường hợp anh Hạc thì còn tội hơn. Nghĩ vậy nhưng Bình vẫn an ủi người lính già:

- Anh chị nên tìm lấy đứa con nuôi.

- Không gì bằng chính mình đẻ ra. Anh đã đành nhưng chị còn khả năng sinh đẻ, còn khát vọng làm mẹ mà phải từ bỏ thì đau khổ biết nhường nào.

Bình yên lặng, còn Hạc thở dài. ít phút sau anh thì thầm vào tai người lính trẻ:

- Bình này... anh chị muốn xin em đứa con... Em có thể giúp anh chị được không?

Bình ngạc nhiên lúng túng không biết trả lời thế nào đành nói lảng:

- Nhưng em đã có vợ con gì đâu mà cho anh chị được!

- Có đấy. Nó đang nằm ở đây này! - Anh cười và đặt tay lên bụng Bình - Em khỏe mạnh chỉ cần vào với chị Huệ vài lần là kết quả thôi!

- Ôi anh Hạc! Anh nói gì lạ vậy! Anh sai bảo gì cũng được, nhưng chuyện đó thì không thể...

Hạc im lặng hồi lâu mới nhẹ nhàng nói tiếp:

- Anh biết em là chàng trai trong trắng, đức độ, em không muốn bị hoen ố tuổi hoa niên... Nhưng thực ra đây là sự hy sinh vì bạn... Huệ đáng tuổi chị lớn của em, nhưng được cái cũng gọn gàng, sạch sẽ, dễ coi. Giá như cô ấy xấu xí ốm yếu thì anh cũng không dám nhờ em.

- Không phải chuyện ấy đâu. Em lo về mặt tình cảm... Sau này anh sẽ hối hận đấy!

- Anh đã có nhiều năm trời suy nghĩ, nhiều tháng để bàn đi tính lại với Huệ, cô ấy mới hơi xuôi.

- Thế thì ở đây thiếu gì đàn ông, anh chị nhờ ai không được?

- Làng xóm cũng chưa hết người, nhưng chỗ quen biết, ra vào gặp nhau, đàn ông họ hay lấn tới. Mình buông xuôi thì tan cửa nát nhà nhà mình. Mình kháng cự, lộ chuyện sẽ đổ vỡ gia đình nhà họ. Vì thế Huệ không thể chấp nhận... Còn em quê quán ở xa, cả đời chỉ qua vùng này một lần. Em lại ít tuổi, sau này hết chiến tranh lấy cô vợ trẻ , còn chị Huệ lúc đó đã già có gặp nhau cũng dễ kiềm chế!

- Ðã xảy ra chuyện đó thì trái đất cũng trở thành nhỏ bé, anh không lường hết di họa của nó đâu!

- Em là chàng trai thông minh đức hạnh. Anh hy vọng đứa trẻ giống em, anh chị có phận nhờ. Khi anh tin cẩn quý trọng em thì chắc là sau này em cũng chẳng nỡ gây đau đớn cho một kẻ tàn tật như anh.

Nghe Hạc nói nước mắt Bình ứa ra. Chàng trai hai mươi tuổi, chưa có người yêu, tuổi học trò cắm đầu vào đèn sách. Ðôi khi cũng có trò trêu đùa gán ghép, nhưng chạm vào bạn gái là mặt đỏ nhừ lảng tránh. Nay Hạc đề cập một cuộc giao hoan thực sự thì anh vừa xấu hổ, tự ti, hốt hoảng lại vừa như bị xúc phạm. Như đoán biết được tâm lý người bạn trẻ, anh Hạc vỗ vai thân tình, dỗ khéo:

- Ðừng ngại! Em đâu có quen chuyện này. Lần đầu cũng lúng túng hoảng sợ một chút. Em không phải nói gì, Huệ sẽ giúp em từ đầu đến cuối.

Nói rồi anh nhổm dậy, tụt khỏi giường lần đôi nạng chống và kéo tay Bình.

- Ði với anh... anh đưa chú vào... cố giúp anh!

- Em sợ chị ấy...

- Anh nói trước với Huệ chiều nay rồi! Xem ra chị cũng quý em đấy. Hãy mạnh dạn lên! Cả hai đều ưng nhau mới chóng kết quả!

Bình bước theo Hạc như kẻ mất hồn, tim đập rộn... Hạc vén cửa màn đẩy Bình vào rồi lịch kịch chống nạng đi ra.

Cái buồng miền trung trống tuềnh, cửa không bao giờ đóng. Một lối đi thông từ nhà ngoài xuống bếp. Chiếc giường đôi ngắn ngủn, ruỗi thẳng không thừa đầu cũng thiếu chân. Bình nằm co con tôm quay mặt ra ngoài, dán mắt vào khuôn cửa tối sẫm. Từ nhà ngoài tiếng cốc chén lách cách, hơi rượu tỏa vào không gian. Hạc uống liền hai chén rồi lên giường nằm. Mười phút sau có tiếng ngáy nhè nhẹ, đôi lúc nấc lên nghẹn ngào rồi lại dịu đi... Thời gian trôi cồn cào như dòng suối xối qua ghềnh đá...

Bàn tay mềm mại của Huệ đặt lên vai Bình kéo nhẹ. Chàng trai xoay người lại. Hơi đàn bà nồng ấm và mùi hương nhu, lá chanh phả vào mặt anh. ánh sao đêm mờ ảo lọt qua cửa sổ làm nổi rõ một đường cong ngồn ngộn... Nhục cảm bén lửa bùng cháy. Bình dang cánh tay vạm vỡ cho Huệ gối lên. Hai cơ thể hút vào nhau như cặp nam châm. Cái nhút nhát ban đầu biến đi nhanh chóng. Tính đàn ông từ dòng máu tổ tông truyền lại đã hướng dẫn hành động của Bình chính xác và mạnh mẽ, không phải đợi đến sự giúp đỡ của người đàn bà thuần thục. Mọi chuyện diễn ra êm đẹp trong bóng tối câm lặng... Họ thức thâu đêm.

Gần sáng Bình quay ra nhà ngoài. Có lẽ Hạc cũng tỉnh giấc từ lâu nên anh hăm hở hỏi ngay.

- Xong việc rồi chứ em?

- Dạ!

Bình đáp cụt lủn rồi nằm xuống. Hạc vỗ nhẹ lên vai người bạn trẻ như thầm cảm ơn.

Hôm đơn vị ba lô lên đường, Bình bắt tay từ biệt Hạc nhưng không dám chào Huệ. Chị đứng trong nhà nước mắt lưng tròng nhìn đám bộ đội tụ tập ngoài sân. Ðôi lúc bắt gặp cặp mắt Bình, chưa nhìn lâu anh đã vội lảng đi. Thế là suốt từ đêm vào cuộc tới lúc chia tay cả hai chưa nói với nhau lời nào.

Huệ có mang sinh được thằng Minh, kháu khỉnh ngoan ngoãn thông minh đúng như mong ước. Nhưng trong làng cũng có vài lời bàn tán về sự kiện dị thường này.

Khi thằng Minh vào học cấp ba, anh Hạc mới nói với vợ:

- Lời ra tiếng vào về huyết hệ thằng Minh có thể gây ra tai họa sau này. Thế gian nghi ngờ không sao chứ để con không tin vào cha mẹ thì nguy hiểm lắm. Nó có thể đoán người này là cha, tưởng kẻ kia là bố, bọn xấu sẽ vu xằng nhận bậy làm lẫn lộn vàng thau, trắng đen đảo ngược. Vả lại con nó có quyền biết sự thật này. Nếu ta dũng cảm tiết lộ thì chính là xây dựng cho nó tình cảm, niềm tin vững chắc.

- Ôi không được đâu anh! Con còn trẻ quá, nó sẽ mặc cảm tự ti, không chủ động trong cuộc sống, dễ dẫn đến thất bại trên đường đời. Vả lại ta có đem lại cho con một người cha khác đâu. Bình cho nó dòng máu, nhưng anh cho nó cuộc đời và anh thực sự là cha nó. Không có lòng cao thượng của anh thì chẳng có Minh hay bất cứ đứa trẻ nào khác trong nhà mình. Em xin anh giữ lại điều bí mật này chí ít cũng đến lúc một trong hai ta qua đời.

- Em nói đúng nhưng chưa hết nhẽ. Chỉ một trong hai ta không đủ sức tạo mềm tin cho con đâu. Bệnh tật thương tích không cho phép anh nấn ná mãi. Ta phải chuẩn bị dần đi. Trước tiên em nên đi tìm cho nó người cha. Tìm chứ anh chưa cho phép em giáp mặt. Nhớ là mình phải đảm bảo hạnh phúc và sự yên ấm cho gia đình Bình nữa. Sau này tìm cơ hội tốt nhất ta sẽ để cho cha con nó gặp nhau.

Hạc ghi địa chỉ Bình cho Huệ nên chị mới tìm đến được nhà mẹ Mây. Tin Bình mất làm Huệ đau đớn bàng hoàng. Anh Hạc cũng đau buồn không kém. Tội cho thằng Minh bé bỏng côi cút mà không hay biết gì. Hạc thấy trách nhiệm người cha dồn cả lên đôi vai mình. Từ đấy anh cố tạo điều kiện cho vợ ra viếng thăm bà. Tự tay anh chuẩn bị từ chai mật ong, lạng cao, cặp nhung, chai rượu thuốc... để chị mang ra biếu mẹ Mây.

Rồi một bữa đau nặng biết mình khó qua. Hạc đã gọi vợ con lại bên, tự mình tiết lộ cho thằng Minh hay nguồn gốc của nó. Ðã vào tuổi thành niên nên Minh nhận thức được sự kiện này. Nó ôm Hạc kêu khóc thảm thiết. Nó đâu biết thân phụ mình là ai. Bình dù có thiêng liêng thì cũng chỉ là người cha hư ảo xa vời. Còn Hạc mới thực sự là người bố thân thiết gần gũi giữa cuộc đời nó.

Hạc mất, hai mẹ con lo việc mai táng cúng bái chu tất. Ðể tang trọn năm, qua đợt giỗ đầu Huệ mới đưa con ra bắc nhận quê cha, cho bà nhận cháu.

Nghe Huệ kể, bà Mây vui mừng ứa nước mắt. Bà bắt chị bật đèn lên để nhìn rõ đứa cháu nội, đích tôn. Nhưng trời đã hửng sáng, bình minh lọt qua khe cửa soi tỏ khuôn mặt khôi ngô tuấn tú của chàng trai. Bà thì thầm với Huệ .

- Nhìn kỹ mẹ càng thấy đúng là khuôn mặt thằng Bình thuở trẻ!

Sáng ra bà Mây cho mời ông bác, bà cô, anh chị em họ Vũ cùng mấy nhà hàng xóm thân tình lại để giới thiệu đứa cháu nội con nhà Bình. Nghe xong câu chuyện mọi người đều trầm ngâm, miệng im như thóc. Ông Bái, bề trên cao tuổi của họ Vũ rít hơi thuốc lào rồi đĩnh đạc lên tiếng:

- Nghe cụ Mây cho biết chị và cháu ra nhận họ hàng, tìm làng xóm chúng tôi cũng mừng. Song anh Bình đã hy sinh. Hồi sống cũng chưa thư từ, tâm sự gì về đường vợ con. Vậy thì chị và cháu có giữ được di vật chứng tích gì của người quá cố chăng? Thí dụ như lá thư, tấm ảnh hay nét chữ ghi tên cha mẹ, xóm làng cũng được!

Chị Huệ bàng hoàng bối rối chưa nghĩ đến chuyện này và cũng chẳng có gì trong tay. Giữa hai người chỉ qua một đêm ân ái câm lặng, sao có thể mang ra đây làm chứng tích. Chị đành nói cho qua chuyện:

- Thưa bác chiến tranh trong con vô cùng ác liệt, nhà cửa cháy đi dựng lại nhiều lần nên chẳng còn giữ được gì.

- Thì lần này cố về tìm đi. - Ông già cười - Chí ít cũng còn chiếc khăn tay, manh áo cũ chứ? Người xưa nói "Giữ tàn y lại để dành hơi" mà!

Mọi người cười ồ vui vẻ rồi lục tục đứng dậy cáo lui. Chị Huệ ngượng chín mặt. Hai mẹ con cảm thấy nhục nhã vô cùng. Bà Mây gạt nước mắt nói với chị.

- Ðây là việc nhà mình. Họ hàng tin hay không tin thì Huệ và Minh vẫn là vợ con thằng Bình, là dâu mẹ cháu bà, đừng nghĩ ngợi làm gì. Trước sau rồi họ cũng sẽ thông cảm.

Chị Huệ chỉ ở chơi một ngày, hôm sau đưa con về sớm. Mấy lần trước ra thăm vui vẻ bao nhiêu thì lần này buồn tủi bấy nhiêu.

*

Mùa đông năm Dậu bà Mây ốm nặng, mẹ con nhà Huệ cũng chẳng biết tin mà ra thăm. Chắc là chưa tìm được chứng cớ. Thật tội. Chẳng lẽ vì những đòi hỏi oái oăm của họ hàng mà bà cháu không được nhận nhau? Một tối bà cho gọi thân tộc đến bên rồi nói:

- Ðêm qua thằng Bình hiện về. Nó nói đã cho vợ con về thăm sao họ hàng không nhận. Tôi hỏi chứng cớ, nó bảo: "Con nói mẹ cũng không tin à?" Rồi nó ôm tôi mà khóc. Tỉnh dậy tôi mới biết con mình về báo mộng. Tôi chỉ có một nguyện vọng điện cho mẹ con nhà Huệ ra ngay. Dù cưới xin hay chỉ là con hoang cũng vẫn máu thịt nhà mình. Nó chẳng bỏ tôi sao tôi lại không được nhận nó. Xin bà con họ mạc đừng lãnh đạm với mẹ con nó.

Nói rồi bà Mây thanh thoát ra đi. Chôn cất xong, mẹ con Huệ mới ra kịp. Chị xin được xé khăn tang, ông Bái đồng ý, nhưng Tuyến phản đối. Minh thay mặt mẹ lên thưa với họ hàng. Lần này chàng trai chủ động tự tin hơn.

- Thưa ông bà cô bác. Khi hấp hối cha cháu mới cho cháu hay cháu là con bố Bình. Cháu tin vào sự thật này. Dù họ Vũ không thừa nhận thì đây vẫn là cội nguồn của cháu. Mẹ con cháu ra nhận bà là để hướng về tiền nhân chứ không có ý vụ lợi. Cái lớn nhất cháu được thừa hưởng là dòng máu ông bà truyền cho bố cháu, giờ đây đang chảy trong tim cháu. Cháu sẽ giữ gìn để sự sống của người trường tồn với nhân gian. Mẹ cháu không có di vật nào về câu chuyện tình hai mươi năm trước. Song pháp luật mới cần bằng cớ chứ tình cảm, lương tâm chỉ cần ở lòng thành. Thưa chị Tuyến, em hy vọng sớm muộn chị cũng sẽ tin em. Giữa chúng ta không có gì đáng phải tranh chấp. Em chỉ mong hàng năm mẹ con hành hương về đất tổ cùng chị thăm viếng mồ mả ông bà, hương khói gia tiên lấy một lần. Nhà em neo người. Em đi học xa, mẹ em thui thủi một mình trông nom mươi đàn ong, dăm cặp hươu, một đồi cây cuộc sống chẳng thiếu thốn gì, chỉ mong có bè bạn họ hàng để mà đi lại. Em tha thiết mời chị vào chơi để thông cảm nhau hơn!

Nghe Minh nói xong Tuyến khóc òa. Cô chạy lại nắm chặt tay cậu em.

- Chị xin lỗi Minh! Chị quen sống nhỏ nhen bủn xỉn. Ngay cả khi nghe bà kể lại giấc mơ cuối cùng gặp chú Bình chị cũng gạt đi. Ôi chị thật tàn nhẫn và độc ác!

- Có thể vong linh bố em xuất hiện trong mơ. Song em nghĩ vì thương mẹ con em nên tâm tưởng của người đã biến thành giấc mộng.

- Dù sao giấc mộng cuối cùng của bà cũng là mộng đẹp, mơ lành!

- Vậy chị em mình phải làm sống lại giấc mơ của người trong cõi thực!

Tuyến quay sang ôm lấy chị Huệ:

- Thím ơi, xin thím tha lỗi cho con. Con nghi ngờ thím là con có tội với chú Bình với em Minh nhiều lắm!

- Tuyến ơi, nghe con nói thím cảm động lắm. Con không có lỗi gì. Mọi niềm tin đều cần thử thách. Niềm tin càng lớn lao