Tuyển tập truyện ngắn

Hồi Ức Của một Binh Nhì
Tác giả: Nguyễn Thế Tường

Hồi ấy, nghĩa là cách đây tròn hai mươi năm, tôi, hai mươi tuổi cùng các "chiến hữu" của tôi đang huấn luyện ở vùng trung du Vĩnh Phú, cách thị xã Vĩnh Yên 7 km về phía núi Tam Ðảo. Chúng tôi thuộc số quân trung đoàn 207 xe tăng thiết giáp. Mới nghe đến đây thôi, hẳn có bạn thắc mắc sao đã gọi là "xe tăng" lại còn "thiết giáp"? Xin thưa đó là hai danh từ khác nhau để gọi hai loại xe khác nhau. Xin cung cấp với các bạn một định nghĩa rút gọn của xe tăng: "Là một loại xe chiến đấu chạy bằng xích có tháp pháo quay tròn 360 độ". Thế nghĩa là nó khác với thiết giáp là có pháo, lại không giống với pháo tự hành là pháo của nó có thể quay 360 độ trên xe. Câu chuyện của chúng tôi hai mươi năm trước trên vùng đồi trung du Vĩnh Phú có liên quan đến cái "tháp pháo quay tròn 360 độ" ấy. Thế là chúng tôi thuộc trung đoàn 207. Tiểu đoàn và đại đội mấy thì không nhớ nữa. Ðơn vị huấn luyện mà lính đến rồi đi không mấy gắn bó - chỉ nhớ rằng tham mưu trưởng trung đoàn là ông Phùng Minh, một đại úy có phong độ rất "hắc xì dầu". Và ngay tại đây, trong mùa hè nóng bỏng năm 1972 khi tiếng nổ của đại pháo ở cổ thành Quảng Trị đang âm âm vọng về réo gọi, thì chúng tôi, trên những ngọn đồi trung du đầy bóng bạch đàn đã làm nên những chuyện tày đình, để lại những kỷ niệm "ác liệt" không kém gì trận mạc.

Chúng tôi đóng quân trong làng, tất nhiên rồi "quân với dân như cá với nước", cá mà rời nước thì có mà ngáp. Nhưng có một điều thuộc về quân lệnh là cấm léng phéng với con gái chủ nhà. Vả lại, chúng tôi học lái suốt ngày, về đến nhà là mệt lử, đêm phải gác xe. Bãi xe lại là xe tăng, tất nhiên không thể để trong làng mà ở trên đồi. Ðơn vị tôi chọn được một địa điểm rất hay. Số là, quả đồi bạch đàn ấy trước đó đã có một hàng rào kẽm gai. Hôm tìm địa điểm, ông đại đội phó bảo thằng Bá Hùng đi trinh sát. Trở về, hắn thì thầm với bọn tôi rằng bên kia hàng rào có rất nhiều "ami xinh tươi" mặc quân phục. "Mẹ kiếp! đóng bãi xe ở đấy thôi chớ đi đâu nữa". Sau đó, chúng tôi làm mặt lạnh kéo tới gặp đại đội phó, giơ tay chào theo kiểu quân sự và báo cáo rằng, đây là một địa điểm đóng quân mang tính chất chiến lược, chiến thuật, rằng có thể tiến công phòng thủ đều tiện lợi v.v... và v.v... Khi đại đội phó hỏi: Bên kia hàng rào là đơn vị nào thì thằng Hùng báo cáo mập mờ rằng: đó là đơn vị chiến thuật, kỷ luật nghiêm , có thể là hậu phương vững chắc cho đơn vị ta. Chao ôi! Chúng tôi đâu có biết rằng bên hàng rào kẽm gai kia là cả một thế giới riêng, một đơn vị cơ yếu đặc nhiệm của Bộ Quốc phòng có vai trò cực kỳ quan trọng trong cuộc chiến tranh của cả nước và những bóng "ami mặc quân phục" kia chính là những chiến sĩ báo vụ cơ yếu được bảo vệ hết sức nghiêm ngặt.

Có lẽ đây là một trong ít lần ông đại đội phó được cái đám "giặc đầu bò" là chúng tôi đối xử nghiêm túc và kính cẩn, nên ông có phần cảm động mà chấp nhận đóng bãi xe ngay trên nửa quả đồi tai ương ấy. Và với quyết định đó, ban chỉ huy đại đội bắt đầu phải chịu đựng và trả giá cho những trò ba trợ của tụi tôi. Có lẽ cái lam sơn chướng khí của đất tổ Hùng Vương được tích lũy từ thời khai thiên lập địa đến năm 1972 đã xì hơi nhập vào chúng tôi mà sinh ra các chuyện nghịch ngợm ấy chăng.

Ban ngày chúng tôi phải đi tập lái xe. Lái đủ các khoa mục: Hạn chế thẳng, hạn chế chữ Z, vách hụt, vách đứng, sống trâu, cầu vệt... Ðã qua các thời kỳ tậm tọe: sang số, tăng ga, xuống số, vù ga... với cái bảng cầu chì dài dằng dặc: đuôi (cầu chì đèn đuôi), hồng (hồng ngoại), hông, còi, quạt-nhờn-đồng khởi-mù pha. Tóm lại, chúng tôi có vẻ là những chú chim ra ràng đang tập bay. Chiều chiều chúng tôi xin trợ giáo được tự lái xe ra bãi, cố ý đỗ sát hàng rào, vù ga thật mạnh, ngõ hầu gây được sự chú ý của "phía bên kia". Mất hơn mười ngày như thế mà chẳng nước non gì cả. Những bóng áo binh phục mầu nhạt bó sát những eo lưng tròn lẳn vẫn chỉ thấp thoáng sau bóng cây bạch đàn đằng xa. Một lần chúng tôi đến sát hàng rào đánh bạo gọi với vào:

- Này! Các đồng chí ơi!

... Và mừng rơn khi thấy có người đi tới. Nhưng té ra là hai gã đàn ông có súng, mặt lạnh như tiền, hỏi:

- Các đồng chí cần gì?

- à, ờ... chúng tôi xin một tý xà phòng, à quên xin ngụm nước uống, khát quá.

- ở đây không có xà phòng và cũng chẳng có nước uống đâu nhé.

Nói xong, hai gã đàn ông có súng quay đi. Chà thật là "phí rượu" mấy cha hách gớm! Nói thật chứ bọn tôi đâu có sợ mấy khẩu AK báng xếp nơi tay bọn hắn. Gì chứ súng thì bọn tôi cũng có, có điều là hơi to một chút. Khẩu pháo 100ly trên xe đó, tôi mà khạc một cái thì... Nhưng chúng tôi cũng thừa biết là không thể tấn công bằng cách ấy được, phải tìm mẹo khác, nhất định phải "móc nối" cho bằng được một số "ami" mới nghe.

May thay, thằng Tuấn lại có một cái đàn ghi ta. Bọn tôi tất thảy đều qua vài năm ở trường đại học nên chơi đàn cũng khơ khớ, hát cũng đúng thanh nhạc, riêng tôi lại có cả cái giọng "ôpêrêt" tàm tạm. Vậy là, trăng trung tuần vằng vặc, đồi trung du lộng gió, lá bạch đàn xao xác rụng, chúng tôi ôm đàn ngồi trên tháp pháo xe tăng thả theo làn gió nam mát rượi qua bên kia hàng rào bài tình ca Nga rất "ác chiến". "Giờ này anh về đâu hỡi người lính cũ binh đoàn... Nếu giờ này bạn hiền còn thiếu một gia đình... Có nhiều cô đẹp như ca khúc ban chiều". Mất ba đêm như thế mà không thấy động tĩnh, chúng tôi nản quá. Ban đêm không nước non gì nên ban ngày chúng tôi vặc nhau luôn luôn. Mùa trăng đang qua, khóa huấn luyện sắp kết thúc, chúng tôi biết ngày lên đường vào Nam chiến đấu không còn xa nữa. Vậy mà! Ban đầu chúng tôi chỉ chơi đàn theo kiểu "gọi tình". Ai ngờ đến đêm thứ năm, tiếng đàn thằng Hùng nghe khác hẳn, cả cái giọng "ôpêrêt" của tôi cũng rà đi lúc nào không biết.

Từ trên đỉnh núi Chi-ta xa vời, mưa tuyết vẫn rơi tuyết đầy trời. Chợt nghe tin đến chân tay rụng rời.
Người lính em yêu ngã ngựa rồi. Không may gãy tay rồi còn đâu lấy tay lành vuốt tóc em dài...

Tất cả chúng tôi gục đầu xuống, mơ màng nghĩ đến một điều gì rất xa, về một kỵ sĩ nào đó ngã ngựa, về khoa văn trường Ðại học Tổng hợp Hà Nội mà tôi mới kịp gửi thân theo học hai năm, về ngày nhập ngũ, về chiến trường Quảng Trị đang đỏ lửa mùa hè, đêm trăng vàng, sương buông đồi trung du ớn lạnh. Bỗng có tiếng vọng nghe thảng thốt.

- Hát nữa đi các anh!

Lập tức chúng tôi ngẩng đầu lên, thằng Hùng buông rơi cây đàn xuống cỏ: Sát hàng rào bên kia tập hợp đủ một tiểu đội chiến sĩ gái thấp thoáng dưới trăng, huyền ảo như những nàng tiên vừa bay từ trên trời xuống...

... Các bạn cựu chiến binh thân mến! Tôi nói điều này chỉ các bạn mới hiểu và tin chúng tôi, rằng: Ngay trong đêm đó, cái đêm huyền thoại, khi tiếng đàn nức nở lặng đi và những cái bóng eo lưng mặc quân phục mầu cỏ úa nhạt hiện ra bên hàng rào. Chúng tôi đã đến, đã nói chuyện và dường như đã quen nhau từ lâu lắm rồi, đã tìm nhau lâu lắm rồi, dường như chúng tôi đã yêu nhau. Hai đội binh đều áp sát hàng rào kẽm gai, từng đôi một xoắn xuýt tâm sự - như chúng ta thường nói là không biết mệt mỏi. Tôi mạnh dạn cầm tay "người chiến sĩ gái" dành cho tôi. Mãi đến cuối buổi, tôi mới biết được tên thật của nàng là Nụ. Lạ lùng thay, Nụ không có ý định rụt tay lại. Cổ tay Nụ tròn và mát. Tôi nhìn rất lâu vào cái cổ tay ấy rồi ngước lên thấy Nụ cười, một nét cười hiền lành và say đắm, mà sau này suốt hai mươi năm qua tôi không hề tìm thấy bất cứ ở đâu dưới gầm trời này. Bên cạnh tôi lúc đó cũng đầy tiếng thì thào khe khẽ và cảm động của bọn thằng Bá Hùng, Hoàng Sâm, Quốc Tuấn. Trong ánh trăng vằng vặc diễn ra một cảnh tượng hết sức kỳ dị trông như một vũ điệu huyền ảo: Tám đôi trai gái cầm tay nhau qua hàng rào kẽm gai mắt cáo mà cứ trân trân nhìn nhau, không thể nhúc nhích được vì các vòng kẽm gai sắc nhọn như những chiếc vòng khóa chặt các đôi tay.

Ðêm ấy, khuya lắm chúng tôi mới rời nhau ra, không phải vì buồn ngủ hay mệt mỏi mà vì trời đang rạng dần. Cũng phải mười năm sau tôi mới hiểu vì sao các cô gái cơ yếu đó có thể chấp nhận tình cảm nhanh chóng và nồng nàn đến thế.

Các bạn có tin được không, cái cảnh cầm tay nhau như chuẩn bị khiêu vũ ấy tái diễn đến bảy đêm. Bọn chúng tôi, ban đầu do nghịch ngợm, đến thời gian sau nghe các cô kể chuyện mới thấy thương thương và mủi lòng thực sự. Chúng tôi hôn nhau qua hàng rào. Nụ của tôi nước mắt chứa chan. Tôi loay hoay xoay xở mãi mà không có cách gì ôm được nàng. Nụ cho biết, các cô phải làm việc dưới một chế độ kỷ luật rất nghiêm, vì như tôi nói từ đầu, đấy là một công việc cực kỳ quan trọng và tuyệt mật. Mỗi tháng các cô mới được ra khỏi hàng rào một lần và phải đi cùng nhau, hạn chế tiếp xúc với người ngoài, phải về trước giờ điểm danh buổi tối. Thường thì khi xuất ngũ hay phục viên các cô được giải quyết đồng loạt và ngay sau đó Bộ Quốc phòng thay mã khóa cơ yếu để đề phòng bị lộ.

Ðấy, tình yêu của bọn chúng tôi nằm trong tình thế nghiệt ngã như vậy đấy.

Tôi thì không tin rằng sẽ còn đóng quân tại đó cho đến cái buổi mà Nụ của tôi được ra ngoài hàng rào. Tình hình chiến trường đang nóng như cơn sốt. ở Quảng Trị giặc đã phản công tái chiếm thành cổ. Bộ binh chiến đấu thiếu hỏa lực đột kích nên rất gian nan. Ðơn vị hối hả hoàn thành các khoa mục cuối cùng. Ðến những ngày cuối cùng tôi cuống lên. Tôi khao khát được một lần, một lần thôi ôm Nụ vào lòng, quàng tay vòng qua cái eo lưng mặc quân phục nổi lên đường cong đẹp như một thiếu nữ trong hội họa Phục Hưng. Tôi giống như chú nghé con bị nhốt trong chuồng vươn cái cổ khát khao với tới đám cỏ mới nhú lên sau những đêm mưa.

Một lần thôi rồi chết cũng được. Tôi quyết định đột nhập doanh trại đơn vị cơ yếu đặc nhiệm. Nghe tin này thằng Hoàng Sâm và Bá Hùng xúm lại can, các hắn vẫn chưa quên được bộ mặt băng giá của hai gã đàn ông khoác súng dạo nọ. Nhưng chí tôi đã quyết, không ai có thể ngăn cản được. Chiều hôm ấy, tôi đánh xe về đậu sát hàng rào húc đổ một cây bạch đàn. Mặc, tôi không sợ, có húc đổ một cây chứ mười cây tôi cũng húc. Tôi hồi hộp chờ trời tối: Thằng Sâm và thằng Hùng hứa giúp tôi. Phần tôi, tôi tranh thủ xác định lại hướng tiến đến cái "ki ốt" mà đêm đêm Nụ vẫn trực ca từ 20 đến 21 giờ.

Màn đêm buông xuống, lạy trời, đêm hạ tuần trời tối đen. Tôi đang đứng bên hàng rào dõi mắt về phía sâu trong doanh trại đến chỗ có mấy ánh đèn thắp ắc quy rồi. Trong đêm tối, cái tháp pháo quay chầm chậm nửa vòng trên xe rồi lặng lẽ gác cái nòng 100 ly đen trũi, lạnh buốt ngang qua hàng rào. Tôi lẩy bẩy ôm cái ống thép dài ngoằng ấy bò lên, vượt qua trên đầu hàng rào, rồi thả tay rơi xuống. Mọi việc đang tiến triển tốt đẹp. Tôi đang ở phía trong bờ rào, thuộc vùng cấm địa. Thằng Sâm đang quay cái nòng pháo trở ra. Chỉ ba phút nữa Nụ sẽ ngả vào vòng tay tôi, mềm mại như một thiên thần bé nhỏ. Thú thực trong giờ phút nghiêm trọng nhất cuộc đời ấy, tôi có thoáng nhớ đến gia đình, đến kỷ luật quân đội, đến tòa án binh, nhưng tất cả đều nhanh chóng mịt mờ đi: Chỉ ba phút nữa thôi, tôi sẽ ôm đầy vòng tay một cơ thể ấm nóng và hôn nàng mà không sợ bị thép gai cào cấu.

... Em ơi rất có thể
Anh chết giữa chiến trường
Ðôi môi tươi đạn xé
Chưa một lần biết hôn

Tiến lên, hỡi hiệp sĩ Tankistơ! Tôi thì thầm hô khẩu hiệu. Sau lưng tôi, cả hai thằng Sâm và Hùng đều áp người vào hàng rào giục: "Nhanh lên". Và tôi tiến lên đến gần chỗ có ánh đèn hắt ra. Trong đêm cái ki ốt trông rất kỳ lạ, ma quái. Tôi ghé mắt nhìn qua kẽ hở và chợt bàng hoàng: Nụ đang ngồi nhận mật mã giữa một vầng sáng trắng ánh điện và vô số những máy móc rất lạ mắt.

Em ngồi đó như thiên thần mất ngủ!

Tôi thì thầm nhẩm một câu thơ không biết của ai hay là tôi mới nghĩ ra, rồi thu hết can đảm gõ vào cánh cửa. Mọi việc diễn ra sau đó tôi không đảm bảo là nhớ hết, nhưng cái cảm giác thì bây giờ đã hai mươi năm trôi qua tôi vẫn còn nhớ, và mỗi lần nhớ đến tôi lại ớn lạnh. Ðèn vụt tắt cánh cửa sắt bật mở nhanh và mạnh hơn tôi tưởng. Nụ xuất hiện trong bóng tối với bộ mặt đen thui cùng với khẩu súng nhỏ chĩa thẳng vào mặt tôi:

- Ai? đứng im, giọng hô sắc nhọn như một mũi kim.

Tôi cứng người hoảng hồn:

- A... Anh đây... Tư... ờng.

- Trời ơi, anh Tường. Chết mất thôi, anh chạy nhanh đi không người ta bắn chết bây giờ!

Tôi lắp bắp:

- Nụ, anh yêu em, cho anh...

- Biết rồi, anh chạy nhanh đi, anh vào đây bằng lối nào, mẹ ơi, cứu anh ấy với!

Tôi hoảng cả hồn, sợ gần chết, không biết trời đất là gì nữa. Nụ đút súng vào lưng quân phục dùng cả hai tay xô mạnh vào vai tôi, nhưng đã muộn: "Báo động". Phía đằng sau vang lên những tiếng thét giật giọng, tiếng AK lên đạn, tiếng con chó béc giê gầm lên. Tôi chạy cuống cả chân tay. Ðây rồi hàng rào kẽm gai, cái nòng pháo đang quay rất chậm. Ðã nghe tiếng bước chân rào rào, ánh điện đèn pin loáng thoáng. Tôi cuống cà kê định lao đầu vào hàng rào nhưng lập tức dừng ngay lại, hàng rào mắt cáo rất dày và là một thứ kẽm gai rất sắc. May thay, cái nòng pháo đã hạ xuống, tôi bật người đu lên nhưng lại buột tay. Ðêm, sương xuống ướt đẫm khối thép, cái chỗ tôi đu tay vào lại dính một tý mỡ trơn nhẫy. Tôi nhảy hai lần và thở phào co người lên.

- Ðứng lại, giơ tay lên, một ánh đèn pin chiếu thẳng vào lưng tôi, thốt nhiên cái "cần trục" ngưng lại. Tôi thét:

- Quay nhanh lên Sâm.

- Pằng!

Tôi lạng người, mắt hoa đom đóm, trong tia chớp hiểm nghèo vừa vượt qua, tôi còn kịp nghĩ rằng mình đã chết và buông tay cho người rơi xuống ngay sát hàng rào.

*
* *

Nếu không có lệnh cấp tốc lên đường chiến đấu ngay sáng hôm sau, chắc chắn tôi đã phải ra tòa án quân sự và lãnh vài năm tù giam. Chỉ huy đã bảo vệ tôi và ký vào tờ cam kết với đơn vị bạn rằng, đó chỉ là trò trai gái thông thường. Mặc dầu vậy, trong vòng hai tiếng đồng hồ, quân báo đã lục tung cái sơ yếu lý lịch ba đời ăn củ chuối của gia đình tôi rồi mới tạm yên tâm cho tôi lái xe tăng vào Nam. Giây phút cuối cùng khi chuẩn bị lên đường, không cầm lòng được chúng tôi đã đến bám vào hàng rào gọi toáng lên, và các em đã đến. Cơn choáng "vượt rào" còn chưa qua, nghe chúng tôi thông báo lệnh đi chiến trường, các em bàng hoàng. Nụ, nước mắt đầm đìa cầm tay tôi khóc mãi điệp khúc:

- Tha lỗi cho em, tha lỗi cho em...

Giây phút ấy tôi có nhìn thấy những chiến sĩ cảnh vệ ban đầu. Họ ý tứ đứng xa nhìn lại. Mãi sau mới đến gần chào chúng tôi và nói lời thông cảm với vẻ mặt hết sức thân thiện. Thế là chúng tôi đi, khi lái xe lên tàu ở ga Vĩnh Yên chúng tôi mới nhớ ra rằng, chưa hề biết quê hương các em ở đâu và hòm thư của đơn vị các em. Cả một lời hẹn ngày về cũng không thằng nào kịp nói - thật là "ngu lâu" cả một bọn!

... Rồi, chiến trường đẫm máu cuốn chúng tôi đi...

*
* *

Hỡi các em Nụ, Quang, Lài, Bích, Lâm... hiện giờ các em ở đâu? Ðang là một phụ nữ nông dân lo toan miếng cơm, manh áo cho chồng con, vui vầy với khói lam chiều, giàn mướp, mái gianh, đang là một chủ sạp hàng chợ Châu Long, Ðồng Xuân nào đó hay đã trở thành mệnh phụ, phu nhân một bộ trưởng, thứ trưởng, cục, vụ, viện nào đó? Dù các em đang là ai, phục vụ đức ông chồng nào cũng xin các em một phút - một phút thôi như buổi chia tay năm nào lên đường vào Nam đánh giặc - nhớ đến chúng tôi, những chú lính lái xe tăng nghịch ngợm nhất dưới gầm trời này. Những người lính thuộc trung đoàn huấn luyện 207 đã cùng các em làm nên những chuyện động trời mùa hè năm 1972 trên đồi bạch đàn Vĩnh Phú. Chúng tôi, hai mươi năm qua như Hoa Xuân Toàn, Phùng Anh Dũng, Nguyễn Tự Chính đã ngã xuống ở chiến trường như những hiệp sĩ chết vì quê hương và người đẹp. Có người bị thương cháy hết mặt mày đã lui về làm vườn, vào hội chiến binh vùng sơn cước. May thay chưa có ai chết vì trụy lạc xa hoa. Chúng tôi vẫn là những Hoàng Sâm, Quốc Tuấn, Mạnh Tường, Bá Hùng tuyệt diệu của các em. Tuy đuôi mắt có nhiều nếp nhăn, râu ria có mọc ra rậm rạp, nhưng trái tim chúng tôi vẫn trẻ trung, vẫn nguyên vẹn đến hoang sơ những kỷ niệm ngọt ngào với các em, cả mùa hè đầy lo âu khi là Tankistơ trên đồi Vĩnh Phú.

Vĩnh biệt những người bạn gái tốt nhất trên đời, hẹn gặp lại sau hai mươi năm nữa, như thể hai mươi năm qua chúng ta đã không thể gặp nhau.

Kiều Tam cưới vợ
Tác giả: Khuất Quang Thụy

Không ai trong chúng tôi tin được rằng chuyện cậu Tam cưới vợ vào đúng những ngày cuối năm này lại là một chuyện nghiêm túc. Chí ít cũng đã một lần chúng tôi bị hố với hắn rồi. ấy là vào cuối năm ngoái, khi đơn vị vừa rã rời sau một đợt diễn tập trở về, trung đội của Tam đạt loại giỏi, có tới năm chiến sĩ trong trung đội được thưởng phép, trong đó có cả trung đội trưởng Tam. Ðó cũng là chuyện bình thường. Nhưng điều đáng kể là chiều hôm đó trước khi ra tàu về quê Tam tới chia tay tôi với vẻ mặt rầu rĩ: "Ðại đội trưởng ạ, tôi về phép đợt này kể như là hết một đời trai!" "Sao thế?" "Cưới vợ, chứ còn sao nữa." Tôi bật cười: "Cưới vợ là chuyện vui mừng sao mà cậu lại trình cái bộ mặt thiểu não ra thế?" "Em bị ép duyên - Tam nhăn nhó kể - Chả là ông cụ nhà em với sư đoàn trưởng của mình vốn là đồng đội cũ của nhau từ những năm đánh Mỹ, chẳng hiểu vì ân oán gì mà hai cụ lại hứa hẹn gả con cho nhau. Bố em viết thư lên nói rằng chỉ chờ em được nghỉ phép là sẽ sang thưa chuyện với nhà gái, tức là với sư trưởng của mình ấy, để xin tổ chức. "Thế thì càng tốt chứ sao. Cậu trở thành con rể của sư trưởng anh em đại đội ta cũng được nhờ". Vẻ mặt của Tam càng trở nên khổ hơn. "Vấn đề là ở chỗ... em đâu có yêu cô ấy". "Sao lại không yêu? Nàng có xinh không?". Tam nhăn mặt: "Xấu ma chê quỷ hờn. Ðã thế tính nết lại chẳng ra sao, lúc nào cũng lên mặt con ông lớn, khinh người như rác". "Thế thì vứt - Tôi cũng bắt đầu bất bình - cậu không việc gì phải biến thành vật hy sinh cho tinh thần đồng đội của mấy ông cựu chiến binh. Nếu cần, tớ sẽ kéo mấy anh em trong đại đội đi cùng với cậu lên tận sư đoàn gặp ông ấy để nói cho ra nhẽ". "Thôi thôi...- Tam vội gạt đi - Làm thế sao tiện, tôi không muốn kéo anh em vào chuyện này, để tôi tự giải quyết lấy".

Tôi tiễn Kiều Tam ra về mà lòng vẫn không yên, thời buổi này mà còn bị ép duyên theo kiểu đó thì chịu sao nổi? Mà là ai chứ, một thằng sĩ quan trẻ giỏi giang ngang dọc hẳn hoi kia mà! Là cán bộ cấp phân đội, chẳng mấy khi tôi có dịp được gặp sư đoàn trưởng của mình nhưng trong tâm trí tôi từ trước tới nay vẫn lưu giữ được những ấn tượng tốt đẹp về ông. Ðó là một người chỉ huy dày dạn, giỏi giang, vừa có kinh nghiệm trong thực tế chiến đấu, lại vừa được học hành đào tạo đến nơi đến chốn và đã kinh qua hầu như tất cả các cấp chỉ huy từ tiểu đội đến sư đoàn, nên cán bộ cấp dưới khó mà qua mặt ông được điều gì. Nghe đồn ông sắp được điều lên làm phó tư lệnh tham mưu trưởng quân đoàn và cái lon cấp tướng cũng không phải là điều gì quá xa vời đối với một vị chỉ huy giàu năng lực như ông. Vậy mà không hiểu sao ông ta lại có thể có một hành động lạ lùng đến như vậy? Cũng không loại trừ khả năng ông quá lo lắng cho tương lai của con gái hơi bị... khiêm tốn về nhan sắc, nên đã cố bám vào những lời hứa hẹn trời ơi đất hỡi của cánh lính trận những lúc vui mồm để hy vọng kiếm cho con gái một tấm chồng "ở chốn ba quân": Và cái cậu Tam lớ quớ thế nào lại trở thành nạn nhân. Chuyện ông bố Kiều Tam là bạn chiến đấu của sư trưởng thì cả tiểu đoàn chúng tôi đều biết. Hồi Kiều Tam mới ra trường, chính ông bố đã đích thân đưa Tam lên sư đoàn nhận công tác và đã gây ra một vụ to tiếng với cánh lính cảnh vệ vì ông cứ một mực đòi xộc thẳng vào Sở chỉ huy để gặp bằng được "thằng Tâm mốc" (biệt danh của ông sư trưởng thời đánh Mỹ), cho đến khi trực ban phải điện thoại báo cáo Sở chỉ huy và sư đoàn trưởng Tâm phải đích thân ra đón khách thì ông mới chịu thôi. Gặp mặt nhau, ông cười đẩy chàng thiếu úy Kiều Tam ra trước mặt sư trưởng rồi nói: "Không phải là tao xin xỏ cho nó được về đây đâu nhé? Nhưng nó đã được điều động về đây thì tao giao nó cho mày. Hãy rèn nó cho cẩn thận. Không có ưu tiên ưu tót gì đấy nhé. Nó mà hư hỏng thì mày liệu mà ăn nói với bà Vân". Bà Vân là vợ ông, dĩ nhiên là mẹ của Kiều Tam rồi, nhưng có trời mới hiểu vì sao mà ông lại đem vợ mình ra để dọa thủ trưởng mới của con. Chỉ biết rằng từ đó Kiều Tam quả là có được sư trưởng để mắt tới theo đúng yêu cầu của ông bố, nghĩa là rèn tới nơi tới chốn chứ không một chút nương nhẹ nào, thậm chí còn bị "phân biệt đối xử" nữa là đằng khác, nghĩa là trong những lần tập huấn cán bộ phân đội trước mùa huấn luyện, khi đích thân sư trưởng kiểm tra thì bao giờ Kiều Tam cũng được một suất ưu tiên và sẽ bị hành đến nơi đến chốn nếu có sơ suất. Về phía Kiều Tam cũng vậy chưa một lần cậu ta có ý định lợi dụng mối quan hệ này để tạo thuận lợi cho mình trong công tác, thậm chí cũng chưa một lần cậu ta bén mảng tới sư đoàn bộ thăm "chú Tâm" như lời dặn của ông bố. Cũng có lẽ vì những điều ấy mà cán bộ, chiến sĩ trong đại đội càng thêm nể trọng Kiều Tam, thời buổi này mà còn có những người không coi ô dù là cái đinh gì thì kể cũng đáng nể thật. Nay bỗng dưng lại nghe Tam tâm sự về cái chuyện khó xử này tôi bỗng nổi máu anh hùng, muốn thử xả thân giúp bạn một phen.

Chiều hôm đó, sau khi Tam đã lên đường về quê, tôi và Hải chính trị viên đại đội hội ý chớp nhoáng và đi đến nhất trí phải hành động ngay để vừa tránh cho một cán bộ cấp dưới của mình một cuộc đối đầu nan giải với việc ép duyên? vừa tránh cho thủ trưởng cấp trên của mình rơi vào một lầm lỗi có khi là "chết người" chứ chẳng chơi. Thế là ngay sau khi hết giờ buổi chiều tôi và Hải lập tức phóng xe lên thẳng sư đoàn bộ xin gặp sư đoàn trưởng. Ðang hăng hái với vị trí hậu vệ trên sân trong một trận thư hùng giữa đội sư đoàn bộ và đội tiểu đoàn thông tin, sư đoàn trưởng Tâm bị gọi ra khỏi sân vì "có một việc rất hệ trọng". Vẫn trong bộ đồ thi đấu của cầu thủ số 5, ông tiếp hai sĩ quan cấp dưới ngay tại bộ bàn ghế kê để ngồi hóng gió dưới bóng một cây si xanh tốt rễ rủ lòng thòng trước sân của ngôi nhà nghỉ dành cho các vị chỉ huy sư đoàn.

- Hai cậu uống nước đi, xin lỗi vì ngoài giờ nên mình không được chỉnh tề lắm - Dường như để cho hai vị sĩ quan trẻ yên tâm rằng ông nhận ra họ, sư đoàn trưởng tiếp luôn - Hai cậu ở đại đội hai, tiểu đoàn một phải không? Cậu này là Sinh, đại đội trưởng, một trong năm tay thiện xạ của sư đoàn, còn cậu này là Hải, chính trị viên đại đội... Tớ không lầm đấy chứ?

- Dạ... Thủ trưởng có trí nhớ tốt thật đấy - Tôi khen một câu lấy lệ.

- Sư đoàn trưởng mà không nhớ mặt, nhớ tên các cán bộ chỉ huy phân đội của mình thì chỉ huy sao được. Mình biết đến tận cán bộ trung đội kia, không tin các cậu cứ thử kiểm tra xem.

Tôi làm như tình cờ hỏi:

- Thế thủ trưởng biết cậu Tam chứ ạ?

- Sao lại không? Nó là một trong những cán bộ trung đội giỏi nhất của sư đoàn ta đấy. Ðại đội các cậu có được một trung đội trưởng giỏi như nó là may mắn lắm đấy. Hồi đánh Mỹ mình và bố cậu ấy cùng chiến đấu trong một tiểu đội, thân nhau lắm. Nói cho đúng ra ông Thành, bố thằng Tam là người chỉ huy của mình. Là tiểu đội trưởng thôi, nhưng ông ấy hách lắm nhé, mình đã từng bị ông ấy phạt mấy lần cơ đấy. Nhưng đánh đấm thì hăng. Ðến năm bảy mươi lăm, mình đã là tiểu đoàn trưởng, còn ông ấy thì vẫn chỉ là trung đội trưởng, nhưng mình vẫn ngại ông nhất. Trong chiến dịch Tây Nguyên, ông ấy bị thương rồi sau đó về phục viên luôn. Hôm đưa thằng Tam lên đơn vị gặp mình, ông ấy vẫn còn cay cú bảo: "Mẹ kiếp! Thằng oắt con này mới nứt mắt ra, chỉ đi học có ba năm đã được phong thiếu úy rồi. Mình thì đánh nhau bạc mặt mười năm trời mà lúc ra quân cũng chỉ là thằng thiếu úy quèn!"

Trong lúc sư trưởng say sưa "hồi ký", tôi và Hải nhấp nháy đùn đẩy nhau chưa biết nên vào chuyện thế nào, cũng may sư trưởng hiểu ý liền ngừng lời hỏi:

- Thế có việc gì mà cả hai cậu kéo nhau lên đây gặp chỉ huy sư đoàn?

- Dạ... chẳng là... chẳng là - Tôi ấp úng.

- Cứ mạnh dạn trình bày đi - Sư trưởng khích lệ.

Tôi hít một hơi thật sâu lấy can đảm xông thẳng vào vấn đề.

- Dạ... thưa thủ trưởng, chúng tôi rất hiểu mối tình đồng chí đồng đội rất sâu đậm của những người đã từng sống chết với nhau trên chiến hào như thủ trưởng và bác Thành bố của cậu Tam. Nhưng không nên vì thế mà để ảnh hưởng tới tương lai hạnh phúc của thế hệ sau...

Sư đoàn trưởng ngạc nhiên nhìn chúng tôi.

- Các cậu đang nói gì thế nhỉ?

Tôi cười thầm trong bụng "Cha này còn giả ngây giả ngô đây. Ðã thế thì ta phải xông thẳng vào trận thôi".

- Là chúng tôi đang nói về chuyện hôn nhân của cậu Tam với... con gái của thủ trưởng ấy mà.

Sư trưởng trợn tròn mắt nhìn chúng tôi:

- ... Chuyện hôn nhân... giữa... con gái tôi với... cậu Tam... nhưng...

- Vâng... - Vì nghĩ rằng thủ trưởng sắp nổi điên đến nơi nên tôi nắm chặt lấy tay cậu Hải như để lấy thêm lòng can đảm rồi xả tiếp một hơi - Chúng tôi vừa được đồng chí Tam cho biết rằng trong đợt nghỉ phép này đồng chí ấy sẽ... phải kết hôn theo ý nguyện của hai gia đình chứ không phải vì tình yêu. Ðồng chí ấy nói rằng chỉ vì ngày trước thủ trưởng và bác Thành đã hứa hẹn với nhau rằng sau này sẽ gả con cho nhau. Ðồng chí Tam đang rất đau khổ và khó xử vì từ chối thì vừa trái ý bố vừa trái ý thủ trưởng, mà... bố và thủ trưởng thì đều là giời cả, nên...

Mải nói, tôi không để ý thấy nét mặt thủ trưởng hết đỏ bừng lên lại tái dại đi rồi ông bỗng ôm bụng mà cười, cười ngả nghiêng xiêu vẹo cả người. Tiếng cười vốn dĩ hay lây nên chỉ một lúc sau cả Hải và tôi cũng ngặt nghẽo cười theo... mặc dù chúng tôi chưa hiểu mình cười vì cái gì?

- ối trời đất ơi... - Thủ trưởng vừa lau nước mắt nước mũi vừa kêu trời - ông Thành ơi là ông Thành ơi! Cái thằng quỷ con nhà ông nó nghĩ ra chuyện gì thế này?

Ðến lượt tôi và Hải nhìn nhau ngơ ngác "Như vậy là... như vậy là..." Miệng tôi lắp bắp, tôi đã lờ mờ cảm thấy hình như mình vừa làm một việc dại dột. Sau khi cười thỏa thuê, sư đoàn trưởng nhìn chúng tôi như hai thằng ngố.

- Các cậu bị thằng quỷ ấy nó lỡm rồi. Làm quái gì có cái chuyện hứa hôn nhảm nhí đó cơ chứ? Trí khôn của các cậu để ở đâu thế? Mãi tận cuối năm bảy mươi nhăm, khi ông bố nó ở chiến trường ra thì mới đúc ra nó cơ mà. Còn tớ, vào thời điểm đó đã vợ con gì đâu mà dám hứa trở thành thông gia của ông Thành? Tớ cũng có một cô con gái kém thằng Tam ba tuổi vừa tốt nghiệp trường cao đẳng sư phạm mẫu giáo thật, nhưng cái thằng quỷ ấy đã nhìn thấy nó bao giờ đâu? Các cậu sống với nhau mà chẳng hiểu nhau gì cả. Một thằng cứng đầu như thằng Tam mà lại có thể bị ép duyên à? Nó mà không thích thì dù có dí súng vào đầu nó, nó cũng chẳng chịu huống nữa là...

Tôi và Hải chỉ muốn chui ngay xuống đất cho rồi. Thì ra tôi đã bị thằng khốn ấy cho ăn quả lừa. Còn may là tôi chưa kể ra những lời mà thằng Tam chê con gái sếp là vừa xấu người lại vừa xấu nết đấy. Thông cảm với cảnh ngộ bẽ bàng của chúng tôi sư đoàn trưởng vừa tiễn chúng tôi về vừa an ủi.

- Dù sao thì cũng phải khen ngợi tinh thần vì đồng đội của hai cậu. Còn cái thằng trời đánh ấy thì cứ để đấy cuối tuần này tớ sẽ về tận nhà bảo với bố nó để bố nó cho nó một trận.

Mặc dù chúng tôi sẵn sàng trả "nhuận mồm" với giá cao để được nghe Kiều Tam kể lại tấn hoạt kịch trứ danh xảy ra vào cái hôm sư trưởng của chúng tôi đến tận nhà để "bảo bố nó cho một trận", nhưng Kiều Tam vẫn im lặng. Sau khi lặng lẽ chịu phạt nửa tháng lương vì can tội dựng chuyện khiến tôi và Hải bị hố trước mặt sư trưởng, Kiều Tam tuyên bố một cách hào phóng: "Tớ vẫn có thể xét chiếu cố về nhiều mặt để lấy con gái ông ấy". Nghe hắn nói phách lối như vậy chúng tôi chỉ phì cười, không thèm chấp. ở đại đội này ai còn lạ gì miệng lưỡi của Kiều Tam nữa. Chỉ có một điều lạ là kể từ sau cái lần đi phép ấy Kiều Tam rất hay viết thư, một việc mà từ trước tới nay hắn rất ngại. Nhưng hắn viết thư cho ai và thi thoảng cũng nhận được thư của ai thì chịu, không ai đoán ra được. Theo cậu liên lạc đại đội thì chắc chắn thư gửi cho hắn là thư của con gái. Ðiều đó thì chẳng khó khăn gì, chỉ cần ngửi và nhìn nét chữ là biết ngay. Nhưng người con gái đó là ai, có quan hệ như thế nào với đương sự? Ðoán mãi không ra, "hội đồng sĩ quan đại đội" bèn đi đến một biện pháp cứng rắn. Nhằm đúng vào buổi chiều hôm hắn vừa nhận được thư, sau giờ hành chính tôi cho liên lạc gọi hắn lên hội ý gấp. Lên tới nhà đại đội, thấy có mặt đông đủ các cán bộ trung đội Kiều Tam không nghi ngờ gì, chỉ thấy hắn tủm tỉm cười rồi thỉnh thoảng lại đưa tay lên nắn túi áo ngực. Tôi liếc nhìn mọi người ra hiệu rồi hô lớn: "Bắt đầu!. Lập tức hai cán bộ trung đội ngồi hai bên chồm tới ghì cứng cu cậu vào ghế, tôi ung dung bước tới mở túi áo ngực của hắn, lôi ra một bức thư. Ðúng như lời cậu liên lạc bức thư sực nức mùi con gái. Kiều Tam la lên: "Không được, đó là thư riêng của tôi." Nhưng tôi cứ phớt lờ, mở lá thư ra đọc.

Anh thân yêu của em!

Nhận được thư của anh em mừng quá. Vậy là anh không giận em vì em đã chậm biên thư lên cho anh. Thực tình hồi này em bận quá, vừa phải dạy lại vừa phải học thêm. Em muốn lấy được tấm bằng đại học trước khi trở thành vợ anh, là vì em muốn xứng đáng với anh, một sĩ quan trẻ giỏi giang của Quân đội nhân dân Việt Nam anh hùng...

Vỗ tay rào rào. Thế là rõ rồi, Kiều Tam đã có người yêu. Tôi lật trang cuối cung cấp thêm cho "hội đồng sĩ quan" một thông tin quan trọng nữa, tên của người yêu cậu Tam là... Em yêu của anh Nguyễn Thùy Linh. Gửi anh nhiều cái hôn nồng cháy. Lại vỗ tay rào rào. Kiều Tam giận điên lên, mặt mũi đỏ phừng phừng. Tôi trịnh trọng tuyên bố kết thúc điều tra. Từ đó Tam được xóa tên khỏi danh sách trắng, vì dù sao cũng đã có một mối tình vắt vai.

Nhưng có người yêu là một chuyện, cưới vợ lại là một chuyện hoàn toàn khác, đó là một việc nghiêm túc hệ trọng. Ðến như tôi đây, xét về thâm niên yêu đương thì ăn đứt Kiều Tam rồi, nhưng đã bao giờ dám mơ tưởng đến chuyện cưới xin đâu. Dù rằng hắn vừa được phong quân hàm trung úy, nhưng tôi còn là đại úy mà vẫn chưa nghĩ rằng mình có thể đủ sức để xây đắp một cái tổ uyên ương đâu nhé. Chẳng lẽ thằng này cưới vợ về rồi thả cỏ?

Với bản tính của một người thích cầm đèn chạy trước ô-tô tôi liền lấy tình đồng chí đồng đội ra thử khuyên bảo xem có thể chữa được cái máu thích lấy vợ của Kiều Tam hay không. Hắn lắng nghe một cách rất chăm chú, rồi cũng gật đầu đồng tình: "Anh nói cũng có lý nhưng kẹt một nỗi cô vợ tương lai của tôi lại hơi bị xinh gái, những điều khác lại quá lý tưởng. Tóm lại là phải theo lời dạy của các cụ thôi: "Cưới vợ phải cưới liền tay, chớ để lâu ngày lắm kẻ dèm pha".

Nghe hắn nói cứ tức anh ách, nhưng biết làm thế nào được, hắn cưới vợ chứ có phải tôi đâu mà tôi lo. Nhưng cái điều hắn nói rằng cô vợ tương lai của hắn... hơi bị xinh thì còn phải xem lại, xinh mà sao hắn giấu biệt như mèo giấu *** ấy thế". Chưa một lần hắn dám đưa người yêu lên trình diện "hội đồng sĩ quan đại đội hai", đến một tấm ảnh hắn cũng không dám trình ra. Không khéo lại ma chê quỷ hờn chị em với Thị Nở. Gì chứ khiếu thẩm mỹ của Kiều Tam thì cũng rất đáng nghi ngờ.

Nhưng rồi điều gì phải đến cũng đã đến. Có điều, lại một lần nữa Kiều Tam khiến chúng tôi ngã bổ chửng vì bất ngờ. ấy là vào một buổi chiều, tôi vừa từ bãi tập chiến thuật trở về thì chính trị viên Hải nhảy bổ vào phòng tôi với một gương mặt thất sắc, khiến tôi lập tức nghĩ tới một tai họa, chí ít cũng phải là một cú kỷ luật cấp sư đoàn.

- Thằng Tam... nó... nó... - Hải líu cả lưỡi khiến tôi cũng phát hoảng.

- Nó làm sao? Nói nhanh lên?

- Nó... nó cứ.. ớ.. i...con... ô.. ông.. Tâ.. m..

- Con nhà ai thì mặc cha nó, việc gì mà ông cuống lên thế?

- Nhưng... đó là... là ... con...ga..ái...sư ...sư trưởng.

- Hải? Ông nói sao?- Ðến lượt tôi ngớ ra vì ngạc nhiên - Con gái thủ trưởng Tâm à? Sao nó bảo... con gái ông ấy vừa xấu người lại vừa xấu nết? Hay nó vẫn bị ... ép...?

- ép cái con khỉ? - Hải bỗng nổi khùng lên - Mặt nó cứ tươi hơn hớn như bắt được vàng ấy. Nó lỡm bọn ta thì có. Ðây này, nó đưa lý lịch nhà vợ để báo cáo chính thức xin cưới vợ. Ðúng một trăm phần trăm cô Nguyễn Thùy Linh là con gái của ông Nguyễn Thanh Tâm, đại tá sư đoàn trưởng.

- Thế này thì... láo thật? - Tôi quay sang quát cậu liên lạc đại đội - xuống trung đội một gọi đồng chí Kiều Tam lên gặp chỉ huy đại đội ngay?

Cậu liên lạc lao ra khỏi nhà ban chỉ huy đại đội như một mũi tên nhưng phải nửa tiếng sau Kiều Tam mới đủng đỉnh tới, lại còn véo von thổi sáo mồm nữa chứ! Tôi sửa soạn một bộ mặt thật nghiêm trang đứng đợi trước cửa. Khi hắn vừa vào tới hiên là tôi lên giọng chỉ huy hạ mệnh lệnh ngay:

- Trung úy Kiều Tam... Ðứng nghiêm? Chỉnh đốn trang phục?

Tuy hơi bị bất ngờ nhưng Kiều Tam cũng hiểu rằng lúc này không phải là lúc có thể đùa giỡn nên lập tức trở lại tư thế nghiêm chỉnh, chỉnh đốn trang phục rồi đập gót đứng nghiêm:

- Báo cáo... Tôi, trung úy Kiều Tam, trung đội trưởng trung đội một, đã có mặt theo lệnh triệu tập của đồng chí đại úy đại đội trưởng. Báo cáo hết!

Tôi giả vờ nhìn đồng hồ:

- Ðồng chí đã tới muộn hai mươi phút?

- Báo cáo... Ðồng chí liên lạc truyền đạt mệnh lệnh cho tôi không nói rõ thời gian tôi phải có mặt trình diện đại đội trưởng. Tuy vậy, tôi sẵn sàng chịu trách nhiệm nếu tôi đã không chấp hành đúng mệnh lệnh của chỉ huy cấp trên.

- Ðược rồi... - Tôi bỗng trở nên lúng túng - Ðồng chí nghe tôi hỏi đây. Tại sao... đồng chí không báo cáo chỉ huy cấp trên rằng đồng chí... yêu con gái của sư đoàn trưởng?

- Báo cáo... Tôi nghĩ rằng đó hoàn toàn là chuyện riêng tư. Tôi chỉ có trách nhiệm phải báo cáo với tổ chức khi nào tôi có ý định xây dựng gia đình và tôi đã làm điều đó .

- Nhưng đây lại là chuyện khác, người mà đồng chí định cưới làm vợ lại là con gái...

- Báo cáo... Là con cái nhà ai thì có gì là quan trọng ạ?

- Thằng quỷ, vào đây - Tôi điên tiết bỏ hết cả lễ nghĩa quân phong quân kỷ túm lấy ngực hắn lôi tuột vào trong nhà - Nào, mày nói đi, không phải với tư cách cấp dưới cấp trên gì cả mà với tư cách bạn bè xem mày đối xử với chúng tao như thế có được không?

Bây giờ thì Tam mới thật sự hiểu rằng chúng tôi rất giận hắn, hắn có thể không sợ cấp trên, vì hắn chẳng làm gì sai cả, nhưng hắn cũng biết sợ sự tự ái của bạn bè.

- Xin lỗi các anh... nhưng tôi... không thể nói sớm hơn được... Vì năm ngoái tôi đã một lần đẩy hai anh vào thế khó xử. Thực tình lúc đó tôi cũng chỉ vui miệng nói đùa cho vui thôi, chứ chưa hề biết con gái ông Tâm mặt ngang mũi dọc thế nào. Ðến khi hai anh lên gặp ông ấy để... can thiệp về cái chuyện ép duyên mà tôi đã bịa ra, ông ấy giận tôi lắm. Ngay trong ngày chủ nhật tuần ấy, ông ta liền phóng xe xuống nhà tôi gặp bố tôi. Hai cụ định liên thủ để cho tôi một trận, nhưng ông Tâm lại dại dột mang con gái theo, có ý khoe, lại có ý dằn mặt tôi rằng con gái ông ấy đẹp như tiên thế này, một thằng thiếu úy ba trợn ba trạo như tôi thì đừng có mà mơ mộng hão huyền. Nhưng ông ta đã đánh giá thấp Kiều Tam này rồi. Tôi mà đã phát hiện ra mục tiêu thì... các anh biết rồi đấy, chỉ có tiến tới chứ không bao giờ chịu lùi bước...

- Thế cậu làm cách nào để câu được con gái ông ấy? - Tôi tò mò hỏi.

Tam nháy mắt cười:

- Dễ ợt, bài một - dương đông kích tây - Trước hết phải làm cho ông cụ nhà mình tin rằng mình đã mê tít con gái ông Tâm nên đã dùng kế bịa ra chuyện hai cụ hứa hôn để dụ ông ấy tới đây. Ðiều này không khó khăn gì, chỉ cần nháy ông già ra rỉ tai vài ba câu là ông ấy hiểu liền, sau đó mình yêu cầu ông ấy phải làm mọi cách giam chân "địch" lại. Về khoản này thì ông già nhà mình nhiều mưu lắm. Muốn giữ ông Tâm lại thì chỉ cần dùng ba kế, thượng sách là "Hồi ký cách mạng"; trung sách là dùng lệnh bài của bà Vân, tức là mẹ mình, ông Tâm rất nể mẹ mình vì chính bà ấy đã làm mối xe duyên cho ông ấy lấy được bà vợ này; còn hạ sách là rượu. Nhưng rồi trên thực tế là đã có sự phối hợp nhịp nhàng cả ba kế trên. Hai cụ ngồi một lúc thì bắt đầu lên cơn hồi ký, cái mặt bàn uống nước lập tức thành sa bàn chiến lệ để hai vị bày hết trận này đến trận khác; bà Vân chạy qua chạy lại vừa phục vụ làm cổ động viên kiêm trọng tài cho cả hai người; và cuối cùng thì vẫn phải có một bữa cơm thân mật để chén chú chén bác...

- Thế còn cậu thì làm gì?

- Hỏi một câu rất thừa... Dĩ nhiên là tôi phải đơn thương độc mã tiến hành một lúc hai bài chiến thuật còn lại rồi: Bài hát - chia cắt đội hình "địch" ra mà đánh. Chỉ cần nháy mẹ mình một cái là bà liền ngọt nhạt nói với cô con dâu tương lai: "Cháu đi với thằng Tam giúp bác một chút chứ để cho thằng gà tồ ấy đi một mình thì bác chẳng yên tâm một chút nào". Khi chỉ còn một mình với nàng thì bài chiến thuật thứ ba - bao vây tiến công liên tục bắt đầu, tất cả các mũi các hướng, tất cả các ngón chiến thuật đều được huy động, kể cả việc nhắc tới tình đồng chí đồng đội thiêng liêng giữa các bậc phụ huynh và nói xa xôi về việc rất có thể các cụ hình như đã có một quyết định trọng đại nào đó liên quan tới tương lai của hai chúng mình... Tóm lại, chỉ trong một hai tiếng đồng hồ phải biết được những thông tin chính xác nhất về nàng và phải gây được cảm tình và sự tin cậy, đặc biệt là sự tin cậy ở nàng. Hai mũi vu hồi của chiến dịch do ông già bà già mình đảm nhiệm cũng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Ðến nỗi ông Tâm quên béng cả mục đích chính của chuyến hành quân trừng phạt. Cho đến tận xẩm tối, khi sắp sửa ra về hình như ngài mới sực nhớ ra nên chỉ vào mặt mình và nói với ông già mình bằng cái giọng nửa tỉnh nửa say: "Ông Thành này, cái thằng quỷ nhà anh nó dám nói với đám bạn bè của nó trên đơn vị rằng tôi và anh đã từng hứa với nhau rằng rồi chúng ta sẽ gả con cho nhau. Anh bảo... thế nó có láo không cơ chứ?. Láo! Thằng Tam chưa được phép nói như thế khi bố mẹ hai bên chưa cho phép, phải không?". Ông già nhà mình cũng ngất ngưởng phụ họa- "Nhưng mà tôi nói thế này khí không phải... Bây giờ anh làm quan to rồi, anh có chê thằng Thành này nghèo nàn, kém cỏi không đấy?". Ông bố vợ tương lai ôm lấy ông thông gia tương lai để tỏ tình thân ái: "Ai dám chê anh nào. Anh từng là thủ trưởng của tôi, anh đã từng một lần cứu tôi thoát chết, chị Vân lại là người giúp tôi có được một người vợ hiền, đảm đang... Làm sao mà tôi dám coi thường anh chị". "Thế... còn thằng Tam nhà tôi... anh thấy nó thế nào?". "Nó... thằng Tam nhà anh ấy là... một thằng khá đấy. Có bản lĩnh, có ý chí, thông minh lanh lợi... Nhưng cũng láu cá, bướng bỉnh lắm. Nó chưa một lần tới thăm tôi đâu nhé... Cu cậu ra cái vẻ không thèm nhờ vả gì ai đấy mà... ấy thế mà cu cậu dám bịa ra cái chuyện tôi với anh đã hứa...". "Ðây là tại tôi! Chính tôi đã nói với cháu rằng... Mày cứ liệu hồn, ông Tâm không những chỉ là thủ trưởng của mày mà có thể sẽ là bố vợ tương lai của mày nữa đấy. Mẹ mày đã rỉ tai với bác Tâm gái rồi đấy...". Ông sư trưởng ngớ ra nhìn mẹ tôi: "Thì ra chị đã nói với nhà tôi rồi hả?" Mẹ tôi khéo léo đánh trống lảng: "Thì... chị em chúng tôi gặp nhau chả nói về chuyện con cái thì còn biết nói chuyện gì?". Các ông thấy cha mẹ tôi có thần tình không chứ? Thế là mọi chuyện không những được hóa giải một cách tuyệt vời mà còn tạo cho tôi những điều kiện vô cùng thuận lợi để tiếp tục cuộc chinh phục của mình. Với một điều kiện thuận lợi như thế mà tôi không đánh thắng thì còn mặt mũi nào mà nhìn các ông nữa?

Tam kể chuyện rất hấp dẫn khiến chúng tôi quên cả sự tự ái vì đã bị qua mặt. Nhưng còn một điều nữa tôi nhất định phải hỏi.

- Thế cô Thùy Linh có thực sự xấu như cậu đã ca cẩm với chúng tớ hồi cuối năm ngoái không?

- Nếu vậy thì tớ thà ngậm miệng ăn vài cái roi mây của bố còn hơn. Trái lại nàng rất đẹp, rất dịu dàng nết na nên tớ mới choáng ngay từ cái nhìn đầu tiên chứ. Chính từ giây phút ấy tớ đã quyết định phải chinh phục nàng bằng mọi giá, cho dù bố nàng có là đại tướng Bộ trưởng Bộ Quốc phòng thì mình cũng chẳng ngán.

- Ðến đây thì chúng tôi chẳng còn cách nào khác hơn là nói câu chúc mừng đồng đội!

Ðám cưới của trung úy Kiều Tam được tiến hành vào dịp giáp Tết, khi đơn vị đang thảnh thơi sau một mùa huấn luyện. Ðó thực sự là một đám cưới điển hình của con nhà lính. Hội trường của sư đoàn bộ đã được trang trí thành một phòng cưới lộng lẫy. Khách mời đa phần là lính trong đó có cả trung tướng Phó Tổng Tham mưu trưởng, vốn là bạn chiến đấu với cả hai bậc phụ huynh của cô dâu chú rể. Tôi, đại đội trưởng đại đội hai, được "hội đồng sĩ quan" của đại đội nhất trí bầu là một sĩ quan chưa vợ đẹp trai nhất đại đội nên phải phù rể. Nhờ trời, phù dâu là một cô gái trẻ rất xinh gái nên tôi cũng đỡ bị thiệt thòi. Học tập Kiều Tam, tôi cũng nhanh chóng triển khai các bài chiến thuật nên chỉ trong khoảng thời gian vàng ngọc của ngày hôn lễ tôi cũng đã kịp làm quen và có những thông tin quan trọng nhất, đủ để tiến hành chiến dịch biến cô dâu phụ thành cô dâu chính vào mùa cưới năm sau.

Có Kiều Tam làm cố vấn, tôi tin rằng mình nhất định sẽ thành công.

Tiếng Vạc Sành
Tác giả: Phạm Trung Khâu

... Như đờn đứt dây

Quát bạn của Khản kể: ở đây có một loại động vật kêu ròng rã suốt đêm. Tiếng kêu của nó là bản hợp tấu sự đau đớn, cô đơn, một nỗi buồn da diết, là tiếng kêu thất thanh của nỗi đau mất hạnh phúc mà không do mình gây ra.

Truyền thuyết về nó cũng không xưa lắm. Ðồn rằng, xưa có một cặp vợ chồng trẻ. Người chồng như thiên thần. Vợ cực kỳ xinh đẹp. Họ sống trong một ngôi nhà nhỏ, không rời nhau một bước. Ðôi vợ chồng làm lụng cật lực kiếm miếng ăn, manh quần, tấm áo. Ngày lại ngày, niềm say mê nhau càng lớn rộ khi họ có thêm một đứa con. Họ hạnh phúc thật.

Chiến tranh.

Người chồng phải xa gia đình, xa ngôi nhà đang cuốn tròn họ trong yêu thương. Hai năm sau được tin chồng chết trận. Người vợ điên loạn suốt một thời gian. Nhưng tuổi trẻ, sức sống mãnh liệt. Cơn buồn rồi cũng nguôi ngoai. Vài năm sau, người vợ tái giá với một người cùng làng. Người chồng sau một mực gắn bó với vợ, với con người chồng trước.

Lúc này ở vùng đó, dân làng đồn có một con rắn lạ về ở. Vết nó bò in xuống mặt ruộng người ta ước lượng nó lớn hơn cây cột đình. Có người khẳng định thấy nó đầu cuốn gốc cây bên này, đuôi cuốn gốc cây bên kia, mình ép dẹp lép làm cái gàu "sành sạch" tát một cái ao lớn để bắt cá. Người khác kể đã thấy đuôi nó cuốn tròn làm gốc, mình dựng đứng làm thân cây cổ thụ, lừa thú vật và người đi ngang qua bắt ăn thịt.

Cách đó mấy hôm người vợ đêm nào cũng nghe tiếng: "tọc, tọc, tọc" ở lùm cây hoang sau nhà. Chồng về, vợ kể lại và nghi chắc là tiếng huýt sáo của con rắn độc, anh quyết rình bắn.

Y như lời nói, khoảng chín giờ tối tiếng "tọc, tọc" lại vang lên. Lúc to, lúc nhỏ, lúc như van lơn cầu khẩn khiến người lính mủi lòng. Nhưng muốn trừ rắn độc anh vẫn ghìm súng chờ bên cửa sổ.

Chẳng chờ lâu, chừng hơn tiếng đồng hồ sau. Dưới ánh trăng mờ, con rắn thò đầu ra toan bò qua bụi chuối phía sau nhà.

Người lính ngắm kỹ, miết cò súng. Ba tiếng nổ vang lên. Con vật oằn oại trong ánh trăng. Nghe tiếng nổ người làng đốt đuốc chạy đến. Nhưng khi tới nơi mọi người sững sờ rồi run lẩy bẩy. Ðó không phải là con rắn mà là con người. Một con người giống khuôn mặt quỷ. Ba viên đạn đều trúng vào ngực, hắn đang thoi thóp trên vũng máu. Khi gặp người vợ lính, hắn lấy tay che mặt mình lại còn tay kia chỉ vào túi áo rồi tắt thở.

Người ta khiêng anh vào nhà. Móc trong túi thì là những bức thư của vợ gởi lúc trước và cả bức thư anh mới viết cho chị. Người vợ cũng nhận ra chồng trước của mình qua cặp mắt và cái sống mũi thanh có vết sẹo từ bên trái.

Hóa ra, người chồng trước của chị bị thương rất nặng nên tất cả đồng đội tưởng anh chết. Anh sống. Lần đầu soi gương, trong kiếng hiện ra không phải gương mặt của anh mà là gương mặt dị dạng. Phía dưới cặp mắt sáng và cái mũi thanh là một phần trống hoác. Xương hàm dưới bị cắt một nửa. Răng trên gẫy gần hết. Cái lưỡi rụt vào trong làm lộ cái miệng như một cái hang sâu hoắm, đỏ lòm trông rõ cả cuống họng. Khi nói chuyện, lời nói chỉ phát ra những tiếng "tọc, tọc" liên hồi cùng với đờm dãi rớt ra.

Ba năm.

Anh không muốn trở về quê hương với hình dáng gớm ghiếc. Nhưng nhớ gia đình. Anh quyết định về ban đêm. Ðứng ngoài cửa sổ gọi, để gia đình không trông thấy mặt mình, còn anh trông rõ vợ con một lần, rồi gửi lại bức thư và ra đi vĩnh viễn. Ðến quê anh biết vợ mình đang sống với người khác. Mấy đêm rồi, anh núp phía sau nhà gọi vợ ra cửa sổ. Tiếng gọi tên người vợ hiền qua lưỡi trở thành tiếng "tọc, tọc".

Người vợ khi biết người chết là chồng trước của mình nên điên loạn trở lại, ít tháng sau té sông chết đuối. Người chồng sau bị bắt. Còn đứa con không cha, không mẹ trước tuổi thơ.

Riêng anh, dân làng đồn là hồn anh hóa thành con chim vạc sành, khoác đôi cánh màu xanh của người lính. Hằng đêm, với gương mặt xấu xí anh ẩn mình trong các lùm cây "tọc, tọc" ròng rã từ lúc chạng vạng tới sáng, lên tiếng kêu đau thương để gọi vợ con. Tiếng kêu xé lòng của hạnh phúc bị số phận cay đắng tước đoạt.

Nghe bạn kể xong. Khản buồn buồn nói:

- Tao trốn công việc, trốn cái ầm ĩ của thành thị về nông thôn để tìm sự thanh thản vài bữa. Mầy kể tao nghe chi chuyện đó buồn thảm quá!

Quát vỗ vai Khản:

- Buồn vui cuộc sống chỗ nào, nơi nào cũng có - Quát cười khì rồi tiếp - Tao giao cái nhà này cho mày, một tháng, mặc sức nghiên cứu buồn vui. Gạo, nước, mắm, bột ngọt, hột vịt, lạp xường, vợ tao để sẵn trong tủ. Muốn ăn đồ tươi phải đi chợ xã. Cần cứ mần mấy con gà. Muốn giải trí thì ra ruộng bẫy chim cu. Có thể chụp được vài con, nướng nhậu cũng đã lắm. Còn lưới chụp mầy phải tập cho thành thạo. Loại này khôn lắm. Sảy một lần khó bắt lại được.

Và đây là ngày thứ hai Khản làm chủ nhà thằng bạn. Ðọc sách mãi đâm buồn. Sáng nay thấy mặt trời mọc đẹp quá. Khản chợt muốn ra đồng chụp lưới bắt chim cu.

Chưa tới sáu giờ mà ông trời đã vạch đường xanh đậm ở tít xa để chui lên. Hôm nay, ông không khoác cho mình những tia sáng chói lọi như những nan quạt hình ngọc lựu mà một nhà văn nào đó đã tả. Nhưng đẹp nhất có lẽ là những đám mây phía trên. Những đám mây phiêu diêu trong cổ tích với đủ hình dạng. Màu trắng lốp, được vừng sáng đỏ viền quanh, cộng với cái xốp ướt của nước của mây làm cho nó lóng lánh khác thường. Khản nhìn nó với lòng cực kỳ thán phục và biết rằng một chút nữa cái trứng khổng lồ đó sẽ nhỏ hơn, ánh sáng đỏ bớt chói chang. Và sẽ mất đi một buổi sớm mai. Cho nên Khản bắt tay vào công việc một cách sốt sắng.

"ở đời có bốn cái ngu. Làm mai, giải nợ, gát cu, cầm chầu". Lại nhớ lời thằng bạn nói. Gát cu có vẻ tiêu cực và công phu. Nào phải có những cái lục, một dụng cụ gát cu, lục phải chạm trổ tinh vi, phải ngụy trang sao cho cu bổ đừng ngờ. Nhưng khó khăn nhất vẫn là chuyện cu mồi. Một con mồi gát được ít nhất cũng phải huấn luyện từ ba đến mười năm. Cũng có thể cu mồi là những con gát bắt được. Ðó là những con có mã tốt, giọng gáy say. Qua thời kỳ huấn luyện, phải biết nhận ra hơi chủ. Biết gióng lểu đôi, lểu ba. Biết chiêu, bo, gù rút khi người chủ ra hiệu lệnh.

Con mồi giỏi nhất là khi thấy con bói đến gần lục, phải "rút" cho kỳ được đồng loại nhảy vào bẫy.

Thuyết xong về cách gát cu, bạn Khản nói tiếp:

- Cách gát này tao nghĩ thụ động quá. Lựa một cành cây, gát cái lục có con mồi lên, ngồi chờ. Cả ngày được một vài con là nhiều, thậm chí không có con nào nữa. Bởi vậy người đời mới xếp vào loại ngu thứ ba.

Nghe Khản nói, Quát ngồi hẳn xuống chiếc ghế dựa. Bật lửa, đốt thuốc. Quát nhả những vòm khói tròn bay lên trần nhà, mơ màng nhìn nó.

- Không đâu mày. Trò chơi nào cũng có cái đam mê của nó. Ðời sống không có ý vị gì, khi mình không có một đam mê. Biết rằng sẽ mất nhân cách khi uống rượu. Cha tao hồi trước làm nghề hạ bạc, giàu lắm. Sau bỏ nghề về đây mua hàng mấy trăm công ruộng. Lên bờ ông lại sanh ra đam mê nghề gát cu. Ông đổi hai mẫu ruộng lấy con cu mồi. Một mẫu lấy một cái lục. Và hàng trăm công ruộng khác bay theo nghề gát cu của ông. Gia đình sa sút. Bệnh tật kéo đến đeo đẳng như rẫy bìm bịp. Ðến lúc hấp hối ông vẫn ra dấu cho mồi rúc lên từng hồi gióng giả mới chết.

Nói xong thằng bạn Khản lại mơ màng nhìn theo khói thuốc. ánh mắt đăm đăm về xa xăm. Khản biết nó cũng đang đeo đuổi theo một đam mê nào đó. Khản cắt ngang dòng suy nghĩ của nó.

- Sao mầy không theo nghiệp ổng?

- Cùng là loài cu thôi. - Quát trả lời - Nhưng có chút ít bổng lộc, chút gạo trắng nước trong, chút lồng son gác tía, thì lại dùng đúng ngôn ngữ loài mình sát hại đồng loại mình. Những thứ đó tao khác ba tao, một cắc cũng không mua.

- Vậy chứ chụp cu khác với gát như thế nào?

- Tao thực dụng hơn. - Quát nói - Chụp kiếm mồi nhậu. Con mồi không có tội khi đồng loại sa lưới. - Nói xong Quát lại nhìn khói thuốc.

Lưới chụp sẵn. Soạn thêm đồ nghề, cu mồi, cơm nước cho cả ngày. Khản vác, xách các thứ đó ra đồng.

Ði một hồi tới khu vườn hoang. Nghe tiếng chân người, bầy trao trảo trên cây ớt hiểm bay loạn xạ. Một con rắn hổ ngựa giật mình, chạy phăng phăng trên mặt nước của một ao to.

Chui qua đám nhãn lồng. Ruộng hiện ra. Những vạt lúa vừa cắt xong còn trơ rạ vàng tươi, mập mạp.

Khản chọn chỗ như lời bạn dặn, cắm cột, chăng lưới, giựt thử. Hai mảnh lưới chụp vào nhau nhanh như chớp. Các thanh tre nằm song song rất đều, hứa hẹn không sảy con bổi nào.

Làm xong cái tum bằng lá dừa, thả cu mồi, buộc dây nhà. Khản chui vào tum ngồi chờ.

Nghe theo lời Quát, Khản chừa bốn năm khe hở để quan sát.

Sáu con bồi từ hướng Bắc bay tới. Khản giựt dây nhá. Bầy cu trên không đang ngon trớn, bỗng thấy con mồi chớp cánh, nên đảo vòng. Khản chụp dây nhá giựt lia lịa, ý thúc bọn chúng đáp nhanh xuống. Bầy bồi định đáp xuống lưới, chợt thấy con mồi chớp cánh liên hồi. Con đầu đàn cất cánh bay lên, kéo theo năm con sau bay thẳng.

Khản tiếc rẻ. Ngồi chờ hồi nữa. Hơi nản, nên lục tìm túi hộp quẹt đốt thuốc hút. Khi quay lại, hai con cu đất không biết từ hồi nào, đã đứng gọn trong lưới.

- "Ðố trời cho mày thoát" - Khản nghĩ và chụp dây giựt thật mạnh. Vút. Hai cánh lưới úp nhanh vô cùng. Quá đà Khản té ra sau. Khi ngồi dậy được, anh thấy hai con cu đất đang thảnh thơi bay về phương Nam. Nó lẹ hơn lưới chụp.

Không hiểu tại sao nó thoát được. Sửa lại lưới, Khản ngồi chờ một hồi lâu nữa. Ngồi một lúc không thấy con nào. Anh định cuốn lưới. Trong lúc đang tính, anh chợt nghe bên tai mình có làn hơi thở mạnh và mùi mồ hôi pha mùi đất khen khét.

Quay lại, sát Khản, một gương mặt xương xương đen ngòm hiện ra. Nhưng ghê nhất là hai hàm răng. Nó nhỏ, đều, nhưng nhọn một cách kỳ lạ và đóng bợn vàng khè khiến Khản liên tưởng đến ma cà rồng.

Hắn cười tự tin và nói nho nhỏ nhưng chắc chắn, như ra lệnh với Khản.

- Xê ra chút coi, để tui chụp cho vài con. Chớ giờ tới chiều chú không bắt được con nào đâu. Tôi thắc mắc tức chết mẹ!

Tự động Khản xê ra, nhường chỗ cho thằng nhỏ. Và không biết sao mình lại nghe lời nó.

Thằng nhỏ lại ra lệnh:

- Xê ra chút nữa, ngồi sát vào vách tum.

Khản lật đật làm theo.

Bây giờ, nó mới chễm chệ ngồi vào chỗ Khản. Nó vạch rộng hai lỗ quan sát, giựt thử dây nhá, rồi tỉnh bơ nó rút một điếu trong gói thuốc thơm của Khản, quẹt lửa, thản nhiên thả khói.

Nó rít từng đợt thật sảng khoái. Khản nghe như cả tiếng khói đảo giòn giã trong hai lá phổi của nó.

Chậm rãi rít thuốc, độ nửa điếu, Khản nghe nó nói nhỏ:

- Cu đất ba con, phía Bắc.

Chú ý giữ lắm mới thấy ba chấm đen lao tới, Khản quay lại nhìn thằng nhỏ.

Nó vẫn phì phả khói, đoạn đặt điếu thuốc xuống ruộng, hơi xê mình ra sau một chút.

Ba con cu trên cao, đang đà bay hướng khác.

Khản nóng lòng định giựt dây nhá. Nhưng thằng nhỏ quyết định nắm tay Khản lại:

- Ðừng!

Nó nói và đợi ba con mồi gần đến, thò tay kéo một cái, con mồi ở giữa chớp nhẹ đôi cánh, chỉ có một lần. Nó buông dây nhá, nắm sợi dây giựt.

Ba con mồi trên đà bay, thấy con mồi chớp cánh. Chúng đảo lại sà bay xuống lưới chụp. Ðợi chúng còn cách lưới bốn năm tấc, thằng nhỏ nắm sợi dây giựt một cái. Hai mảnh lưới ụp vào nhau cũng không nhanh lắm nhưng ba con cu đất đã nằm gọn trong lưới, chúng nhảy lung tung tìm đường bay lên.

Không kiềm được sự vui mừng, Khản khoái trí vỗ tay đèn đẹt.

Thằng nhỏ mỉm cười và ra lệnh:

- Chú lại gỡ đi. - Nói vậy, nhưng nó vẫn cùng đi.

Khản định thò tay kéo lên.

- Chú đừng kéo vậy rách lưới.

Một tay lồng phía dưới nắm gọn con cu đất mập ú, tay trên cầm cái mỏ ấn xuống và ngón út đưa xuống mắt lưới kéo lên. Con cu đất sút khỏi lưới. Nhẹ nhàng nó kéo ra đưa cho Khản và dặn:

- Coi chừng sẩy.

Bỏ xong mấy con cu vào lồng, giờ Khản mới quan sát thằng nhỏ với vẻ thích mến thực sự.

Nó độ mười ba, mười bốn tuổi. Người khô đét. Móng tay, móng chân đầy ngấn bùn đen. Bộ đồ nó mặc, chẳng có hình dáng gì gọi là quần áo. Giẻ lau nhà Khản sạch hơn gấp trăm lần.

Khản ái ngại nhìn nó.

Riêng thằng nhỏ, biết Khản đang đánh giá mình. Mặt chẳng để lộ cảm xúc nào, nó nhìn Khản nói:

- Tui lạ lắm không?

Khản chợt giật mình khi nghe câu hỏi đó và hơi thẹn.

Nó móc bịch thuốc rê, quấn hút. Khản đưa cho nó điếu thuốc thơm.

- Thuốc đó thơm nhưng của chú. Giúp chú khi nãy lấy một điếu là huề. Còn tôi quen thứ rê chảng này rồi.

Nó đứng dậy nói tiếp:

- Cu đàn mỗi ngày ăn ba lần. Hừng đông, trưa và sẩm chiều. Trừ ngày nào có mưa lớn, sau mưa chúng mới đi ăn trộm, nhưng ít khi gặp lắm. Chú có thể ăn cơm hoặc ngủ đợi trưa chụp nữa. Nhưng chắc chú không chụp được đâu. Nó khôn hơn quỷ. Tui mắc vào nhà anh Bầu chịu mối mai đào mương. Chớ không tui lại chỉ cho chú. Chú ở xa đến phải không? - Nói xong chẳng chờ Khản trả lời, nó đứng dậy phủi đít rồi đi về phía cái nhà lá bên kia ruộng.

Khản muốn rủ thằng nhỏ ăn cơm, nhưng nhìn bộ răng nó, Khản không giữ lại.

Ðồng trống, gió từng cơn phẩy vào người. Hương rạ ngát. Một khoảng trống mênh mông yên ắng. Bữa cơm đạm bạc nhưng ngon.

?n xong. Khản lấy miếng vải bạt trải ra. Nằm nghỉ đợi trưa chụp tiếp. Anh quyết phải bắt được vài con chớ không bao giờ chịu thua loài hải cánh tầm thường này.

Nằm thoải mái trên rơm, Khản mới tức cười. Lâu nay, không nói ra nhưng Khản vẫn tự hào với học vị tiến sĩ của mình và đã từng lệnh cho người ta. Nhưng hôm nay nơi thôn dã, Khản lại răm rắp nghe theo lệnh một chú nhóc lên mười. Và, phải học khôn nhiều hơn mới có thể bẫy được loài động vật có cánh chỉ sinh tồn bằng bản năng tự vệ. Khản lại mỉm cười và nằm yên lặng.

Xa, lũy tre xanh cuối làng, có tiếng gà eo óc. Một con gáy, hai con gáy. Tiếng gà lưa thưa đếm bước chân thời gian đưa hồn Khản bay về giấc kê vàng xa xôi trầm lắng.

Ðến gần hai giờ chiều mới thức giấc. Khản cố nằm nán lại và hé mắt nhìn. Năm sáu con se sẽ. Bốn con dòng dọc đầu vàng nghệ đang xúm xít chung quanh chân mổ những hột lúa của bọn cu mồi làm rơi. Chúng xem Khản như khúc gỗ vô tri chứ không phải một con người mà mỗi chữ ký quyết định hàng trăm số phận người khác. Khản vui vẻ ngồi dậy "hù" một tiếng. Cả bọn bay toán loạn.

Anh chui ra khỏi tum, vươn vai, khoan khoái hít lấy những luồng không khí trong lành.

Xa xa, bụi chuối xiêm ra hoa đỏ khiến anh chú ý. Dưới gốc có một người đang nằm. Hình dáng ấy, không ai khác, chính thằng nhỏ hồi sáng.

Khản đi đến đó.

Nó xê ra những cái thân cây chuối cho Khản ngồi.

- Hồi nãy, tui có lại thấy chú ngủ mê quá. Có hai bầy khá đông, nếu chú thức sẽ chụp giùm được. - Nó nói.

Chụp nhiều hay ít Khản không quan tâm. Cái háo hức chính của Khản là muốn biết tại sao mình làm như nó, mà không chụp được dù là hai con cu đã đứng gọn trong lưới.

Khản hỏi:

- Cháu tên gì?

- Tui tên Nhọn.

- Nhà gần đây không?

- Nhà cháu cách nhà thầy Quát bảy cây cầu.

- Cháu biết chú ở đó?

- Tui còn biết chú ở đây chơi cả tháng nữa. Anh Bầu nói lại.

Khản sang chuyện khác:

- Tại sao chú cũng làm như cháu mà không chụp được con nào hết?

Nhọn cười. Khản tránh không dám nhìn hàm răng nó.

- Tui đã ngồi xem chú chụp từ khi vác lưới ra kia. Nghề chụp cu dở ẹt.

- Tại sao chú cũng nhả mồi mà nó không đáp xuống lưới?






- Cái ngoắc tay gọi bạn với các ngoắc tay cầu cứu nó khác xa lắm. Con cu mắt nó tinh, trên cao nó thấy con khác xa hàng cây số. Ðợi nó lại gần chú giựt dây nhá cho con mồi chớp cánh một cái nhẹ. Ðó là cái chớp gọi bạn. Còn chú giựt liên tục, bắt buộc con mồi chớp cánh liên tục vì sợ hãi. Ðó là cái chớp cánh báo hiệu sự nguy hiểm. Dù giống vật nhưng nó có thèm sà xuống chỗ chết đâu!

Khản thấy tim mình thắt lại vì sự thiển học ở cuộc sống nông thôn của mình và bắt đầu thán phục sự am hiểu của Nhọn.

Khản móc thuốc mời Nhọn với vẻ trân trọng đặc biệt. Lần này nó cầm.

- Cháu năm nay bao nhiêu tuổi?

- Tui mười hai, mười ba gì cũng quên mất.

- Còn mẹ cha cháu?

Nhọn vờ mượn cái hộp quẹt thuốc và khen nó đẹp. Khản biết nó không muốn nói về chuyện gia đình. Nên đặt vấn đề khác.

- Có con đã đứng sẵn trong lưới rồi, sao chú giựt nó vẫn thoát được?

Nhọn rít hơi thuốc, thong thả:

- Ðã nói với chú nó khôn hơn quỷ. Chú để ý xem khi nó đậu xuống đất không bao giờ mổ lúa ăn liền. Nó đứng liếc mắt quan sát xem có nguy hiểm không mới mổ ăn. Cho nên khi nó đậu xuống lưới, khó mà chụp được nó vì lưới nhanh, nhưng không bằng đôi chân, đôi cánh của nó. Chỉ động một chút là nó bay mất. Muốn bắt được, phải canh lúc nó xuống cách độ vài tấc, chú giựt đố con nào thoát. Cái trớn nó đang sà xuống muốn đảo lên thì không được, vì sát đất nếu đảo lên bất ngờ, nó cũng phải té xuống. Cuối cùng nói phải nằm gọn trong lưới chú.

- Vậy mà chú tưởng dễ xơi nó lắm. Hèn chi...

ở đây tụi tui không có tiền. Nên bắt buộc phải theo dõi bọn nó để kiếm cái ăn hàng ngày. Chú phải biết cách sinh sống mới bắt được nó. Tui đố chú tháng ba tìm được ếch ngoài đồng hay dưới mương rạch. Còn người sành ăn ếch chỉ ăn có lúc này vì thịt nó ngon và thơm hơn thịt gà. Nhưng muốn bắt, chỉ có tụi tui thôi.

Và để chấm dứt câu chuyện Nhọn nói:

- Giờ chúng sắp sửa đi ăn buổi chiều, chú rình chụp được rồi.

Khản lắc đầu, vỗ vai Nhọn:

- Chú chụp chơi chứ không muốn bắt nhiều. Cháu lại đây.

Nhọn theo, Khản bắt ba con cu chụp được lúc sáng đưa cho Nhọn. Nhọn lắc đầu:

- Không! Chú đem về nướng đi. Tụi cháu ăn hoài.

Khản nhìn Nhọn, tiếp:

- Cháu xách về làm sạch treo đó. Chiều chú lại chơi. Chú cháu mình nướng nó và tâm sự thêm về chuyện chim cò. - Khản cười.

Nhọn e dè cầm lấy, rồi hỏi:

- Chừng nào chú lại?

- Chiều chiều.

- Làm món gì để tui lo. Chú uống rượu không?

Khản lưỡng lự một chút rồi nói:

- Có chút rượu cũng được. Tiền đây. Còn cu thì nướng.

Khản nghĩ chắc gia đình Nhọn có trục trặc gì đây, nên có ý muốn tối nay đến chơi. Vả lại ở nhà Quát một mình cũng buồn. Và Nhọn đang thực sự thu hút Khản.

Khản lui cui cuốn lưới, nhổ cọc rồi đưa mắt tìm Nhọn.

Cái dáng nhỏ thó của nó đã khuất sau đám bắp xanh rờn.

*
* *

Sự sạch sẽ, giàu sang lịch sự của người khách lớn tuổi làm Nhọn chăm lo chút đỉnh cho bản thân mình.

Cái áo rách lúc sáng được thay bằng cái áo mầu đỏ, đỏ trông đến kỳ cục, và cũng đã có vài chỗ vá. Cái quần dài sờn hai đầu gối, ở mông có một miếng vá. Còn hàm răng được nó đánh kỹ.

Ba con cu được làm sạch sẽ treo ở chái bếp. Còn nhà chẳng ra nhà. Vì nó có mái không có cửa, có vách không có ván lợp. Một bàn thờ, một giường nằm. Trên cái bàn ăn nhỏ bằng tre, dọn sẵn chén đũa ra, nước mắm. Một ly uống rượu. Toàn bộ chỉ có bấy nhiều. Riêng đĩa rau mới nhìn đã thấy rất ngon lành.

Khản đến. Nhọn cười vẻ thèn thẹn vì sự nghèo nàn của mình.

- Chú ngồi chơi nghen. Tui nướng nó, chim nướng một lửa mới ngon.

- Sao cháu không ướp cho thơm?

- Nó ướp gia vị, mất mùi chim. Ðể tui làm lát chú ăn sẽ biết.

Nhọn gạt lửa bắt đầu nướng.

Ngồi không, Khản đi vòng quanh nhà người bạn nhỏ.

Dưới bàn thờ, có một hộp thiếc cũ khá to. Trong đựng đồ chơi Nhọn nặn bằng đất. Khản ngồi xuống lấy từng vật trong đó ra quan sát.

Một con trâu cỡ cườm tay nằm thảnh thơi ngơi nghỉ. Nó đưa cặp mắt bằng hai hột đậu đen nhìn xa vẳng nhớ lại thời làm lụng cực nhọc đã qua. Miệng nó ngoạm ngang một bông lúa nhỏ. Bông lúa hơi khô chứng tỏ con trâu này được nặn cách đây không lâu.

Thầy trò Tam Tạng đi Tây Trúc thỉnh kinh. Ðường thiên lý xa xôi muôn dặm mà thân hình Ðường Tăng lớn hơn ngón chân cái. Gương mặt thầy hiền hòa đầu đội mũ tỳ lư làm bằng những hột lứa dựng ngược thật đều và khéo. Thầy đang cưỡi con ngựa trắng, tay cầm gậy thiên trượng bằng nhánh trúc nhỏ, trên cắm ruột trái mù khô. Cạnh là chú Sa Tăng đeo một sâu sọ đầu bằng hột thầu dầu trông rất dữ tợn. Còn anh Trư Bát Giới ham dâm với hai còn mắt ti hí, hai lỗ tai heo bằng lá nhãn khô dựng đứng, hai tay ôm cái bụng phệ nung núc mỡ, có cái lỗ rún sâu hoắm. Trư đang lười biếng nằm cạnh gốc cây khò khò ngủ. Riêng bác Tề Thiên có lẽ tác giả tốn công với bác nhiều nhất. Bác vận quần da hổ, áo thầy Tam Tạng may cho, y như trong phim. Hai tay bác cầm ngang cây thiết bảng bằng một cành tre nhỏ. Cây thiết bảng được nối với một thanh nứa dài và uốn cong theo lưng bác bằng một sợi dây nhợ.

Thấy ngộ, Khản cầm ngang lưng bác đưa lên cao. Bất ngờ thanh nứa động đậy giựt sợi dây lia lịa. Thế là, hai chân bác Tề Thiên đong đưa. Tay bác nâng cây thiết bảng lên, lúc thì gạt bên này, lúc thì gạt bên kia. Lúc giơ lên cao, lúc thẳng tay đập xuống. Bác đang đi một bài hầu quyền tuyệt diệu. Nếu lúc này nam tài tử Lục Tiểu Linh Ðồng thấy cũng chắc phải khen tài đối với bác.

Khản say mê nhìn. Quên luôn Nhọn, quên luôn mùi cu nướng thơm lừng.

So với xe hơi, chiếc máy bay điều khiển bằng điện tử từ xa Khản mua cho những đứa con, nếu mang vật này về thì chắc chắn chúng sẽ bỏ hết để chọn bác Tề Thiên.

Khản quỳ một chân bên con trâu, tay nâng nó như một báu vật. Con trâu đất bỗng hỉn mũi như nhận được hơi người chủ cũ, nó phình to lên như con trâu thật ngoác miệng nhìn Khản cười. Nụ cười kéo tận mang tai, nửa thương, nửa khinh. Nó nói:

- Có phải ông tiếc những ngày xưa phải không? Khi ông cười tôi, nhàn nhã rong chơi khắp đồng không mông quạnh. Lúc đó lòng ông trong sạch như bông sen trắng. Còn bây giờ... ha ha... ha ha...

Nói đến đây, đầu nó ngước cao và cười thành tiếng "ha ha" "ha ha". Nó cười đến hàm răng trên ta tả rụng xuống hết nó mới thôi cười và ngâm nga:

Con trâu có một hàm răng
ăn cỏ đất bằng, uống nước bờ ao.

Ngậm xong miệng lại cắn ngay bông lúa và từ từ biến nhỏ lại thành đất nằm gọn trong lòng bàn tay Khản.

Ôi! Cái thời xa xưa của Khản, cái thời quá vãng ào qua lạnh buốt. Khản thấy rưng rưng và day dứt trong lòng.

Tiệc bày xong.

Nói là tiệc nhưng chỉ có hai người.

Hai chú cháu ngồi ngang nhau. Không ngần ngại Khản làm một ly rượu nếp rặc vừa nồng vừa thơm, khà một tiếng nhỏ. Ðoạn, Khản xé một đùi chim béo múp, nóng hổi chấm nước mắm, bỏ vào miệng. Ngắt thêm vài đọt rau thơm, cắn nửa trái ớt hiểm, Khản bắt đầu nhai. Mỡ chim tươm ra đầy môi. Cái béo, cái ngọt, cái nồng, cái cay cộng với mùi chim nướng nó quyện tê đầu lưỡi.

Khản uống luôn hai ly với hai đùi chim. Anh bạn nhỏ, ngồi nhìn Khản ăn, mỉm cười nói:

- Tui nói đâu có trật, chú ướp rồi nướng ăn không ngon hơn đâu.

Vị ngon của rượu nếp rặc vẫn chưa tan, Khản gật gù:

- Không bữa tiệc nào ngon hơn.

Nhọn sung sướng nói:

- Nhằm nhò gì chú. Chim này thịt long nước ăn không ngọt hung. Bữa nào ra giữa đồng đem rau rượu, nước mắm theo. Cháu làm cho chú món chim ướp sình nướng rơm. Món đó còn ngon hơn nữa.

Ðợi cơn khoái cảm qua, Khản mới trở lại ý chính là mình muốn tìm hiểu hoàn cảnh người bạn nhỏ ở đợ này, vì càng lúc càng thấy mến nó hơn.

Nhưng hỏi thẳng thì nhớ lại cái lẩn tránh của nó lúc ban trưa, Khản suy nghĩ tìm cách khác. Anh vào đề:

- Rượu ở đây ngon quá!

-Cái nầy là của thằng bạn, nó gởi cho tui và chú. Rượu nếp rặc. Nó còn gởi thêm một mớ phèo heo đang luộc nữa kia. Ðợi hết chim tui chú sẽ làm tới món đó.

- Nãy giờ cháu chưa uống ly nào. - Khản muốn Nhọn uống vài ly. - Vậy mà cháu nói, cháu với mấy thằng bạn uống hoài.

Con chim nướng trong chén rượu Nhọn còn nguyên. Nó rót rượu thật gọn. Bọt rượu sôi tràn thành ly và nổ tanh tách nhưng không rớt ra ngoài một giọt. Nó xé một đùi chim đút vào mõm con chó cò, rồi mới xé đùi kia bỏ vào miệng, đánh ực một ly rất thạo.

Giờ Khản mới chú ý đến con chó.

Con chó háo hức nhai miếng thịt chim, đuôi ngoáy lia lịa. Toàn bộ cơ thể nó thật thiểu não, có thể nói chỉ còn một bộ khung xương với dúm da bọc. Chỉ có cặp mắt nó sáng quắc. Khản biết nó đói và chợt nhớ tới người bạn đã nhận xét là khi đói mắt người ta sáng dạ lạ thường và trở nên hung dữ hơn. ?n xong nó thè lưỡi liếm mép rồi liếm bàn tay Nhọn.

- Bạn tui đó chú. Thầy trò tui không lúc nào rời nhau. Nó giỏi lắm, nhưng lúc này thiếu cơm nên ốm nhom, ốm nhách, tội nghiệp. Nó bắt "ông đen" số một. Chú biết không, bữa hôm nó bắt một con lớn hơn cườm tay chú nữa, dài gần hai thước. Con rắn hổ đen phùng bàn nạo với nó, cháu thấy cháu còn sợ. Hai con thủ thế. Con rắn trườn tới, nó thối lui; con rắn thối lui nó nhào tới. Một hồi, nó đưa chân trái tới miệng con rắn, dứ một cái con rắn mắc lừa mổ liền xuống đất. Lợi dụng phút đó, nhanh như chớp nó nhào tới cắn ngang cổ cúp con rắn, quay qua, quay lại lia lịa. Nó nhả ra, con rắn nằm im không nhúc nhích được. Tôi chỉ cần lấy cái mác vớt khứa cổ đem về. Thầy trò nấu nồi cháo đậu xanh rồi cùng với mấy thằng bạn làm một bữa bí tỷ.

- Tiền đâu mấy cháu mua rượu?

- Ðứa nào dư thì mua, không có thì thôi. Tụi cháu làm mướn. Ngày nào không ai mướn thì săn chuột, thối quốc, hay nặn đồ chơi chơi.

- Cháu làm gì?

Thằng Nhọn đưa bàn tay to bè, chai sần. Những đốt tay phù to như những đốt tre, cười hồn nhiên:

- Ðủ nghề hết, mần cỏ, đào mương, cuốc đất.

Nói xong, để chứng minh, nó vào buồng ôm ra lỉnh kỉnh vá, cuốc, dao, cái nào cái nấy sáng giới vì cọ sát với đất. Chứng tỏ lao động cật lực. Nhọn tiếp.

- Bây giờ ít ai mướn làm quá. Người lớn như anh Bầu làm một ngày, ăn cơm chủ, chủ trả mười ngàn. Tui làm giỏi như ảnh nhưng chủ chỉ trả sáu ngàn mà anh Bầu phải lãnh dùm người ta mới mướn. - Nói xong, nó ôm con chó lên. Con chó thè lưỡi liếm gò má nó. - Nhọn tiếp - Tội nghiệp con này nó theo cháu hàng ngày. Nhưng mình ăn cơm chủ, cho nó ăn nữa thì chủ không chịu, thỉnh thoảng cháu lén đổ vài muỗng, nên nó ốm nhom - Nhọn lại cười.

- Còn ba má cháu đâu?

Nhọn nhìn xuống đất hồi lâu nói:

- Ba má cháu thôi nhau bảy năm rồi. Cháu ở với ba, nhưng ba buồn đi rượu chè đôi ba tháng mới về. Còn mẹ thì đi luôn. - Nói xong, nó vẫn nhìn xuống đất.

- Cháu sống như vậy thì sao sống nổi?

- Biết làm sao giờ chú! Cháu van vái ba má cháu về. Rồi, cháu sẽ làm cật lực để có tiền mua bộ đồ hớt tóc. Nghề đó học nhanh và dễ làm ra tiền lắm. Với lại nó ít cực hơn nghề làm mướn của cháu. Chớ chú nghĩ, cháu có học hành gì đâu mà làm nghề khác được?

Khản nhìn mãi ngọn lửa bập bùng trong bếp, thằng Nhọn đứng dậy nói tiếp: - Cháu xắt lòng heo, chú cháu mình làm tiếp.

Khản đưa tay ngăn:

- Không! Chú không uống nữa. Cháu dẹp đi. Ðêm nay chú ở đây chơi với cháu:

- Phèo non ngon lắm.

- Không - Khản trả lời dứt khoát.

Nhọn nghe lời:

- Nếu chú ở thì chú ngủ giường cháu. Cháu ngủ ngay bàn này.

- Cháu ngủ chung với chú. - Khản nói.

- Không, cháu nằm chỗ nào cũng được, với lại cháu ngủ đâu con chó cò này theo ngủ đó.

Dọn dẹp xong, nó trải chiếu cho Khản nằm, rồi ra sàn ôm mấy khúc củi bự vào.

Khản hỏi:

- Cháu làm gì vậy?

- Hun muỗi. ở đây muỗi nhiều lắm chú.

Khản nằm im trên giường. Men rượu nồng lâng lâng mạch máu. Những ngày trước uống cỡ này dễ ngủ say lắm. Ðêm nay lạ chỗ Khản trằn trọc mãi.

Ðêm sâu, ánh trăng lại rớt ở hiên nhà. Những lùm cây xung quanh không còn trông rõ hình dáng, bếp củi Nhọn nhóm gần tàn, thỉnh thoảng cơn gió thoáng qua, nó bùng lên uốn éo một điệu múa lạ rồi tắt ngay. Qua ánh lửa, Khản thấy Nhọn nằm co ro trên chiếc ghế ăn cơm, con chó cò nghếch cổ nằm ngủ trên kheo chân Nhọn.

Khản chắc mấy ly rượu đã làm nó ngủ say. Anh định đi về thành phố, anh sẽ mua tặng liền cho nó một bộ đồ hớt tóc hiệu Pháp, loại tốt nhất. Chợt có tiếng Nhọn ho. Khản hỏi:

- Cháu chưa ngủ à?

- Ðêm nào cũng vậy chú - Nhọn trả lời - Buồn quá. Nhất là tiếng con vạc sành nó kêu "tọc, tọc" suốt đêm. Cứ nghe hoài cháu không ngủ được. Ðó, chú có nghe không?

Từ lúc chiều đến giờ Khản không chú ý, giờ nó nói, Khản yên lặng nghe "tọc, tọc, tọc". Tiếng kêu đều đều phát ra từ những lùm cây quanh nhà.

Nằm nghe nó kêu Khản thao thức mãi, chợt đầu anh chạm vào một gói gì nho nhỏ dưới gối. Ðó là một tấm ảnh cũ của ba Nhọn và Nhọn. Người đàn ông trong ảnh đang cười, để lộ những chiếc răng nhỏ đều, nhọn một cách kỳ lạ y như hàm răng của Nhọn.

Khản rùng mình choàng dậy.

"Tọc, tọc, tọc". Khản biết giải quyết vấn đề Nhọn bây giờ không phải đơn giản là mua một bộ đồ hớt tóc loại tốt, mà chính là tiếng vạc sành của truyền thuyết ngày xưa.

Khản len lén đứng lên lấy cái mền đắp cái hình hài tiều tụy của nó. Rồi anh bước hẳn ra ngoài trời trở về nhà bạn mình.

ánh trăng khuya làm ướt cả đường đi.

"Tọc, tọc, tọc" đâu đâu cũng có bản hợp tấu đau đớn, da diết, bi thương đó. Tiếng kêu thất thanh của nỗi đau nhất đời người, nhưng không do mình gây ra.

"Tọc, tọc, tọc". "Tọc, tọc, tọc" Khản chợt nhìn thấy chùm tóc lòa xòa trước trán mình bỗng bạc trắng và nghe ngàn tiếng vạc sành như những tiếng răng nhọn hoắt cắn xé trong tim mình.

"Tọc, tọc, tọc". "Tọc, tọc, tọc". Anh đi như chạy dưới ánh trăng tai tái.

Rừng Mắm
Tác giả: Bình Nguyên Lộc

Chim đang bay lượn bỗng đứng khựng lại, khiến thằng Cộc thích chí hết sức. Nó theo dõi con chim thầy bói từ nãy đến giờ, chờ đợi cái phút này đây.

Thật là huyền diệu, sự đứng yên được một chỗ trên không trung, trông như là chim ai treo phơi khô ngoài sân nhà.

Chim thầy bói nghiêng đầu dòm xuống mặt rạch giây lát rồi như bị đứt dây treo, nó rơi xuống nước mau lẹ như một hòn đá nặng. Vừa đụng nước nó lại bị bắn tung trở lên như một cục cao su bị tưng, mỏ ngậm một con cá nhỏ.

Cộc ngửa mặt lên trời để theo ông câu kỳ dị và tài tình ấy nữa, nhưng mắt nó bị ngọn dừa nước bên kia bờ rạch níu lại.

- Trên một tàu dừa nước, một con chim thằng chài xanh như da trời trưa tháng giêng, đang yên lặng và bền chí rình cá.

Trong thế giới bùn lầy mà thằng Cộc đang sống, ai cũng là ông câu cá, từ ông nội nó đến những con sinh vật nhỏ mọn quy tụ quanh các ngọn nước.

Màu xanh của chim thằng chài đẹp không có màu xanh nào sánh kịp. Sự bền chí của nó cũng chỉ có sự bền chí của các lão có sầu não là ngang vai thôi, cái bền chí nhìn rất dễ mê, nhưng mê nhứt là mũi tên xanh bắn xuống nước nhanh như chớp, mỗi khi thằng chài trông thấy con mồi.

Thặng Cộc là một đứa bé bạc tình. Một đàn cò lông bông bay qua đó, chỉ làm cho nó quên thằng chài ngay. Là vì đầu cò chơm chởm những cọng lông bông, nhắc nhở nó những kép vó hát bội gắn lông trĩ trên mão kim khôi mà nó đã mộ cách đây năm năm, hồi gia quyến nó còn ở trên làng.

Hồi ấy nó sướng lắm. Quanh nhà nó, có hàng trăm nhà khác, có vườn cây trái, có nước ngọt quanh năm, có trẻ con để nó làm bạn, để nó đùa giỡn với.

Nhưng không hiểu sao một hôm, tía má nó bán chiếc chòi lá đi, rồi ông nội nó, tía nó, má nó và nó, một đứa bé mười tuổi kéo nhau xuống một chiếc xuồng cui, một thứ xuồng to mà người ta gọi là xuồng mẹ, ghe con, rồi họ đi lang thang từ rạch hoang vắng này đến kinh hiu quạnh nọ, và rốt cuộc dừng bước nơi cái xó không người này mà ông nội nó đặt tên là xóm ổ Heo.

Nghĩ đến những năm cũ, thằng Cộc bỗng nghe thèm người vô cùng, thèm còn hơn là thèm một trái xoài ngọt, một trái khế chua mà từ năm năm nay nó không được nếm.

Những người di cư năm nọ trên chiếc xuồng cui, vẫn còn sống đủ cả. Những chiều nghi ngút sương từ đất lầy bốc lên, và những đêm mưa gào gió hú, những người ấy thường kể chuyện cho Cộc nghe, những chuyện ma, rợn óc như ăn phải trái bần chua. Nhưng dầu sao, Cộc cũng thích người khác hơn, cũng như nó thích vườn tược sầm uất hơn cảnh rừng tràm tối mịch hoặc cảnh đồng không bát ngát ở đây. ở đây, cho đến tiếng chó sủa, tiếng gà gáy nó cũng không nghe từ lâu. Con chó săn và mấy con gà giống mang theo đã ngã lăn dùng ra mà chết ngay trong tháng mới tới. Thặng Cộc ngạc nhiên mà thấy sao người vẫn không chết trong khí hậu tàn ác nầy: nóng, ẩm, còn muỗi mòng thì quơ tay một cái là nắm được cả một nắm đầy.

Chưa bao giờ mong mỏi của Cộc được thỏa mãn mau lẹ như hôm nay. Nó vừa thèm người thì tiếng hò của ai bỗng vẳng lên trong rừng rậm, rồi tiếp theo đó là tiếng chèo khua nước:

Hờ ơ... tháng ba cơm gói ra hòn.
Muốn ăn trứng nhạn phải lòn hang mai.

Mũi xuồng cui ló ra khỏi khúc quanh của con rạch, và trên xuồng chồng chèo lái, vợ ngồi không trước mũi mà hò. Cặp vợ chồng này Cộc quen mặt mấy năm nay, nhưng không biết họ từ đâu đến. Nó chỉ biết họ ra biển để bắt cua và ba khía, một năm mấy kỳ. Nghe tiếng người lạ nói, nhứt là nghe hát, Cộc sướng như có lần tía nó cho nó ăn một cục đường từ nơi xa mang về.

Thà là không được ăn, chớ còn ăn một chút xíu thì cái vị của món ăn còn chọc thèm hơn bao giờ cả. Nên chi Cộc nhìn xuồng chèo khuất dạng thì xây lưng tức khắc để chạy lên ổ Heo.

Trọn vùng này, ông nội nó đã đặt tên là ổ Heo nhưng riêng trong gia quyến nó thì ổ Heo chánh hiệu là một cái gò xa ở tận trên kia, cách mé rạch đến hai dặm hú.

Số là hồi trước, ngày đầu tới đây, ông nội nó với tía nó đi kiếm đồ ăn trong rừng, đã gặp nơi đó một cái ổ heo rừng.

Cả ổ heo đều bị sát hại hôm đó và canh tác của gia quyến nó về sau này đã đuổi thú dữ đi xa. Tuy nhiên, đề phòng chúng trở về, ông nội nó đã cấm nó lên ổ Heo một mình.

Thằng Cộc lại thích lên đó, ban đầu chỉ vì ổ Heo có sức quyến rũ như một trái cấm. Nhưng về sau, nó đã gặp người ở nơi đó.

Ðó là vài người đờn ông và đờn bà, nói là ở xa lắm, cách đó một ngày đường sông, đờn ông thì đến để gác cuốc, gác nhan sen, còn đờn bà thì để nhổ bồn bồn về làm dưa bán.

Ðó là những người bạn bí mật của nó, nó giữ kín không cho nhà nó biết. Họ hay kể chuyện xóm làng, chuyện đám cưới, đám ma, đám hát, đám cúng đình, tóm lại tất cả sanh hoạt của làng mạc từ lâu Cộc không thấy và ngậm ngùi tưởng đến như nhớ những kỷ niệm xa xôi.

Cộc chạy qua khỏi ruộng nhà, và đứng lại nghỉ mệt. Nó mệt lắm vì nó chạy dưới nước và dưới bùn mặc dầu lúa đã đến mùa gặt.

Năm xưa, gia quyến nó đến đây vào cuối tháng giêng, sau khi cúng ông vải xong ở quê cũ.

Ông nội nó với tía nó đốt rừng tràm từ ngoài bờ rạch. Gió thổi vô rừng và lửa như con vật khổng lồ, đã táp một cái vào khối thịt xanh um của biền rừng tràm này. Thành ra ruộng nhà nó mang một hình tròn kỳ dị, không tròn đều đặn vì không ai chỉ huy được sự cháy rất là rắn mắt của ngọn lửa.

Cộc nhìn ruộng mình một hơi rồi cười khan lên. Ðám rừng bị khoét một lỗ để làm ruộng, trông như đầu tóc trẻ con được mẹ cạo, nhưng mới cạo có một mảng thì có chuyện gấp, bỏ dở công việc, đứa bé bị chúng bạn chế nhạo là đầu chó táp.

Lúa ruộng chín, cây lúa cao quá, ngã rạp xuống để lòi trăm ngàn gốc tràm lên, trông như ai đóng cọc để cất nhà sàn; năm xưa đốt rừng nhưng không đủ sức đánh những gốc tràm tươi rói không cháy được nầy, tía thằng Cộc dành cấy lúa giữa những gốc ấy, mãi cho đến ngày nay mà gốc vẫn chưa mục. Tía nó nói mười năm nữa tràm chết cũng vẫn còn đưa cẳng lên như vậy.

Sau lưng Cộc là những rặng tràm bị cháy sém dưới trận lửa khai hoang, không chết ngay, nhưng "Chết Nhát", cứ mỗi năm chết lần mòn thêm vài mươi cây. Mấy hàng tràm đầu nám đen và trụi nhánh như cột nhà cháy, căm hận nhìn chiếc chòi lá xa tít mù dưới mé rạch đang chứa chấp kẻ thù đã lấn đất của chúng, đã sát hại chúng.

Sau đó, rừng chàm dày mịt, chằng chịt những dây bóng bong, dây choại bò từ thân cây nầy qua thân cây khác.

Thằng Cộc lắng tai nhưng không nghe tiếng động nào cả. Nó đánh bạo chen qua những cây bình bát, cây rán, mọc xen với tràm, để đi tới đích.

Một ổ chồn cộc bỗng chạy qua trước mặt nó khua lên một cái roạch, làm nó giựt mình, nhưng tiếng người trên ổ Heo cách đó chừng hai hàng cây giúp nó vững dạ.

Tiếng đờn bà hỏi:

- Anh hổng sợ thằng Mùi hay sao?

Tiếng đờn ông đáp:

- Thằng Mùi thì qua cho một loi là nhào hớt.

Cộc vẹc cỏ, lá, đi mau đến đó và khi nó chun ra khỏi khối xanh thì hai người có mặt trên gò ổ Heo sợ hãi ngồi dang xa ra. Người đờn ông gác cuốc là người quen, người đờn bà nhỏ bên thì lạ hoắc. Chị này trẻ đẹp hơn tất cả những chị nó quen biết từ lâu.

Người đàn ông trấn tĩnh lại ngay, ngoắc nó lại mà hỏi:

- Muốn về trên hay không Cộc? Muốn thì đi theo chị Hai mầy đây, chị có một đứa em gái ngộ lắm.

Trong khi thằng Cộc mắc cỡ đỏ tía tai thì chị đờn bà hỏi anh kia:

- ở miệt này có người sao anh?

- Chỉ có một nhà thôi. Mới tới đây chừng năm năm.

- Quen hay lạ?

- Lạ. Họ ở trên Sa Ðéc lận.

Chị đờn bà an lòng, vui lại được và nói với Cộc để mua lòng kẻ đã bắt chợt việc thầm lén của chị:

- Em của chị không bao giờ chịu về làm dâu một chỗ như vậy. Em có muốn thì phải ở rể thôi.

Rồi hai người lớn cười ngặt nghẹo với nhau.

Thằng Cộc mới mười lăm, nhưng cao lớn gần bằng người đàn ông kia. Mình trần của nó nổi u nổi nần những bắp thịt rắn như nắm bằng đất sét gắn vào đó rồi nung cho đen và cứng.

Sự nẩy nở của thân thể nó đi song đôi với sự trưởng thành của đời sống sinh lý bên trong nó. Năm nay nó đã bắt đầu bâng khuâng mỗi khi chiều xuống, mặt trời đốt cháy đỏ đầu rừng tràm trầm thủy trước nhà. Nhưng sống cô đơn ở đây, nó không biết chuyện trai gái như vậy là xấu đến mức nào và phải có thái độ làm sao nên bối rối lắm.

Chị đàn bà nắm tay nó, rị nó ngồi xuống bên cạnh chị, vỗ lên đầu nó rồi dỗ ngọt:

- Chị không ăn thịt em rể chị đâu mà sợ. Mày mà về trển làm ruộng thì ai cũng ưa. Làm rể có công ba năm thì má chị gả con Thôi cho mầy liền. Nói thiệt đó mà.

- Nó muốn trốn để theo qua dữ lắm, người đàn ông nói, nhưng nó còn ngại.

- Ngại gì?

- Thì lo sợ cái việc xa xôi, đất lạ đó mà.

- Em nè, chị đàn bà lại hỏi, nhà có mấy người?

- Bốn người.

- Ai với ai?

- Ông nội tôi, tía tôi, má tôi với tôi.

- Làm mấy công đất?

- Hồi đó bốn công, bây giờ mười công.

- Gặt được mấy giạ mỗi mùa?

- Tám giạ.

Chị đàn bà cười ngất một hơi rồi day lại hỏi nhân tình:

- Trời ơi, ruộng gì mà mười công đất chỉ gặt được có tám giạ thôi?

Người đàn ông không cười, đáp:

- Ðất nước mặn nào mới khai hoang cũng như vậy hết.

- Rồi lấy gì mà ăn, em nhỏ?

- Tía tôi đi đổi lúa thêm, ở đâu không biết, xa lắm.

- Ðổi bằng gì?

- Bằng cá khô. Với lại nhiều khi ăn rùa, ăn rắn trừ cơm. ở đây rùa nhiều như kiến. Ðốt rừng rồi đón trên đầu gio một cái là chúng nó lạch cạch chạy trốn, bắt không kịp lận.

Chị đàn bà tỏ vẻ ái ngại một hơi rồi nói:

- Nãy giờ chị nói chơi đó. Nhưng không biết tình cảnh của em, chị thật bụng thấy là em cần đi theo chị, hoặc theo anh đây cũng được.

Chị ta với tay ra sau lưng lấy bầu nước ngọt, mở nút rồi ngước mặt lên trời, rót nước vào miệng. Chị nuốt ừng ực vài cái rồi nói:

- Em có được ăn chè lần nào không?

- Không, từ năm năm nay rồi. Cách đây một ngày đường không có nhà của ai cả, không có quán, tiệm gì hết. Với lại cũng không có tiền.

- ở Sa Ðéc sao lại không vô Tháp Mười mà nhè xuống U Minh này?

- Tui cũng không biết tại sao? ở Tháp Mười dễ chịu hơn hả.

- Chị cũng không biết. Chỉ biết đất hoang ở Tháp Mười gần quê cũ của em hơn. Quê em ở Cao Lãnh hay không?

- Gần.

- Em có nhớ xoài Cao Lãnh hôn?

- Tui lạy chị, đừng có nhắc chè, nhắc xoài nữa tui thèm muốn chết đi. Năm năm nay, tui không biết món ngọt là gì. Mấy cây chuối trồng sau nhà cũng chết queo vì đất còn mặn quá. Năm nay một cây trổ buồng, chắc tui sẽ được ăn ngọt đấy. úy chà! Trưa rồi chắc tới bữa cơm, thôi tui về nhà, anh chị?

- ừ về, mai mốt lại lên đây nữa nhá?

- Xuồng anh chị ở đâu?

- Dưới kia. Nhổ bồn bồn ở dưới ấy, nhưng lên đây cho khô ráo để ăn cơm trưa è mà! Em Cộc nè, em của chị ngộ lắm, trắng lắm nghe không?

Chuỗi cười của hai người nhơn tình ấy đuổi theo lưng Cộc khiến cho nó trong giây phút không muốn về nhà nữa.

Ra khỏi rừng tràm râm mát, mắt Cộc bỗng dưng như đổ hào quang trước ánh nắng tháng mười. Không khí bị đốt cháy đang rung rinh như nước xao, và nó tưởng chừng như mái lá nhà nó, đen thui dưới kia, sắp cháy đến nơi.

Thằng Cộc về tới nhà, thì cơm trưa đã dọn.

- Mầy đi đâu mà tới đứng bóng mới về? Má Cộc hỏi.

- Tôi đi lượm lông chim lông ô.

- Lông đâu?

- Mà kiếm hoài hổng có.

- Mồ tổ cha mầy, nhiều chuyện. Chim lông ô đời xưa chớ đời nay đâu còn nữa. Mai gặt nghe không? ?n cơm khuya rồi xuống đồng chớ đừng đi đâu hết.

Cả nhà lặng lẽ ngồi quanh mâm cơm, không ai nói với ai lời nào. Những người nầy, sống biệt tích ở đây lâu ngày rồi, đã gần biến thành á khẩu vì thói quen.

Riêng thằng Cộc, sự cần nói của tuổi thơ đang lên mạnh lắm như cần chạy nhảy, cần ăn uống vậy. Câu chuyện hồi nãy trên gò ổ Heo khiến nó càng bắt mùi nói thêm, nên nín không được, nó hỏi ông nội nó.

- Nội nè, hồi tôi mới tới, giữa mùa nắng, mình uống nước gì tui quên rồi?

Nó hỏi như vậy vì nó vừa nhìn ra cái giếng bên hè và nhớ ra là giếng đã ngọt nước hôm mùa nắng trước, mặc dầu đã được đào năm năm rồi.

- Uống nước đọng trên lung, trên rừng chớ nước gì.

- Sao mình lại tới đây ông nội?

- Ðã nói cho mầy biết rồi. Trên xứ, mình không có ruộng làm công khổ cả đời.

- ở đây, mình có ruộng, nhưng cũng khổ cả đời. Ông nội thằng Cộc làm thinh. Nó nhìn ông nội nó rồi chợt nhận ra năm nay ông cụ già quá. Tóc râu ông cụ đã trắng bông. Nhớ ra ông cụ thường than mình chết ngày nào không biết chừng, thường than mình nhớ mồ mả ông bà quá, nó bùi ngùi thương ông, nên dòm ra sân để quên.

Bấy giờ bóng bốn nồi rau đã tròn vành, chỉ rằng thật đúng ngọ. Bốn cái nồi bể ấy, hèn thế mà rất nhiều công dụng đối với gia đình nó.







Ðể tránh nước mặn tràn bờ ngập sân, tía nó đã đóng mười hai cây cọc, làm thành bốn cái giá ba chơn tréo như giá trống của bọn đờn thổi đám ma. Trên mỗi giá đặt một cái nồi lủng đít, và trong nồi để đầy đất tía nó mang từ xa về. Ðất ở đây mặn chát dùng không được. Hành ớt, rau răm, rau òm om được trồng trong mấy vườn cao đẳng đó. Ðó là bốn thứ tối cần, đất mặn bao nhiêu cũng phải lập thế mà trồng cho được không thôi không có món gia vị nào để ăn cá nữa.

Bốn miệng vườn cao đẳng và tí hon lại là chiếc đồng hồ của nhà này vào mùa khô. Cứ xem bề dài của bóng giá là tính giờ được ngay và khi bóng nồi tròn vụm che mất bóng giá là đúng ngọ ngay bon.

Nhìn sân một hơi, nhai nuốt hết cơm, nó day vô hỏi tía nó:

- Năm nay mình gặt cỡ bao nhiêu tía?

- Nhờ ông bà, đất nước, được hăm lăm giạ là ít lắm.

- Cũng chưa đủ ăn.

- Ðủ gì mà đủ, má nó nói - nhà mình phải ăn trăm rưỡi là số chót.

- Với lại, tía thằng Cộc trở vào câu chuyện tại lúa nàng Cụm thất gạo lắm. Năm tới tao gieo giống Tằm vuột chắc được gạo hơn nhiều. Năm nay hễ chuối trổ buồng thì năm tới tao trồng sả, trồng ổi được rồi đó.

Cả nhà đều hớn hở trước dự định tương lai tốt đẹp kia. Nhưng thằng Cộc chưa thấy gì là sáng lạn cả. Trồng ổi cũng phải lâu mới có trái, trong khi đó, nó tiếp tục thèm chè, thèm xưng xa, nhớ đám cúng đình, nhớ hát bội và bị một hình ảnh mới quyến rũ, hình ảnh của con Thôi, chắc là giống hệt chị nhổ bồn bồn, tức là có duyên lắm.

Con trai làng thấy con gái thường là thế, mà họ còn thầm lén rủ nhau đi một ngày đường nước để ra đây gặp nhau, huống hồ gì là nó chưa được nói chuyện với con gái lớn lần nào hết. Những đứa con gái bạn của nó cách đây năm năm, nó nhớ lại là không có gì quyến rũ cả. Ðứa nào cũng cạo trọc chừa bánh bèo phía sau và giữa chiếc bánh bèo mọc ra một chòm đuôi dài trông đến buồn cười.

Nhưng mà con gái lớn phải khác. Cộc chưa thấy con gái lớn, nhưng tin chắc như vậy. Có một linh cảm gì, ở đâu từ kiếp tiền thân của nó bay lại và giúp cho nó biết như vậy.

Những cô con gái lớn chưa thấy hình ấy, mà đã có tiếng kêu được, chúng âm thầm gọi Cộc, tiếng gọi như văng vẳng đâu trong không trung.

Thẫn thờ, thằng Cộc nói lại câu hồi nãy, và giận dỗi thêm một đoạn khiến ông nội nó giựt mình, chống đũa mà nhìn nó trừng trừng:

- ở đây mình có ruộng, nhưng cũng khổ cả đời. Tui muốn đi quá, đi đâu cũng được, miễn là ở đó có làng xóm, có người ta.

*
* *

Thằng Cộc thích mấy cây nọc nạng lắm. Bó lúa nào gác lên đó cũng nằm yên cả chớ không chực rớt xuống nước ruộng như những bó lúa gác lên đầu nọc thường.

Ðó là những gốc tràm mà chảng hai chè ra rất thấp. Khi đốn tràm cháy, tía thằng Cộc đã trừ xa, đốn ở trên chảng hai ấy độ một gang rưỡi, nên bây giờ mới có nọc nạng rất tiện mà dùng gác lúa.

Ông nội thằng Cộc chống xuồng trên ruộng, len lỏi qua mấy gốc tràm. Ông ghé từng gốc để cho lúa xuống xuồng.

Ðủ thứ là cò, cò ma, cò lông bông, cò quắn, cò hương thân mật nhìn gia đình bốn người gặt lúa nhà. Ðây là bốn người độc nhứt mà chúng thấy mỗi ngày ở vùng hoang vắng này; ban đầu chúng sợ hãi họ, nhưng về sau thấy họ hiền từ quá, chúng làm quen với họ đã được ba bốn thế hệ cò rồi.

Má thằng Cộc lội sình tới đầu gối, và lội nước gần tới háng, nhưng vui vẻ hơn ngày nào hết.

Bà ta đằng hắng cất tiếng hò:

Hờ ơ... Tiếng anh ăn học lầu thông
Lại đây em hỏi khăn lông mấy đường

Hò xong câu đó, bà lắng đợi chồng bà hò đáp. Nhưng tía thằng Cộc cứ làm thinh mà gặt, khiến bà đâm ngượng nên cười rồi cự chồng cho đỡ mắc cỡ:

- Tía nó sao câm cái miệng, không bắt vậy!

- Hứ, nhiều chuyện này mà rồi còn hò với hát, bắt với nghoẹo. Bộ còn trai gái đó sao?

Vì vui kết quả của cần cù nên má thằng Cộc quên rằng bà ta đã quá mùa hò rồi. Tía nó nhắc lại bà ta mới chợt nhận ra. Tuy nhiên bà vẫn ngậm ngùi nhớ cái thú vui ấy thuở bà còn con gái và ngay bây giờ đây tóc đã nhuốm hoa râm rồi, bà cũng có thể hưởng được nếu còn ở làng, hưởng bằng cách khuyến khích bọn trai trẻ hò đối đáp với nhau.

Thằng Cộc thì xôn xao trong lòng, nhớ lại lời chị nhổ bồn bồn bảo rằng nó mà về làng làm ruộng thì ai cũng ưa. ừ nó sẽ hò đối đáp với con Thôi. Chậc! mà nó phải nhờ má nó dạy hò mới được. Nó có nghe hò lần nào đâu để mà thuộc giọng và biết câu.

Ðến chiều thì xong xuôi cả. Ông nội thằng Cộc chống xuồng lúa ra bờ rạch, còn tía, má nó và nó thì lội nước sình mà về bộ.

Ðập lúa và phơi phong mất hết mười ngày. Trong những ngày buồn tẻ phẳng lì giữa cảnh bùn lầy nước đọng ấy, thằng Cộc càng nao nức muốn về làng.

Lại đây em hỏi khăn lông mấy đường.

Câu hò của má nó ám ảnh nó từ hôm gặt đến nay. Nếu con Thôi mà hỏi đố nó câu ấy chắc nó phải ngậm câm, chớ đâu được phép trả lời bằng văn xuôi.

Khăn lông là vật dụng mà nó đã quên rồi thì còn biết là mấy đường để đáp cho thông. Từ lâu, nó chỉ có một chiếc quần xà lỏn trên người, mùa nắng cháy như mùa mưa lạnh. Ðêm khuya nhờ nó che thân cho đỡ bị muỗi đốt và gió cắt da.

Những món đồ cần dùng của thế giới văn minh ấy cũng thuộc vào những thứ gợi thèm như là bánh trôi nước, bánh ít trần và mái tóc của con Thôi.

Hôm ấy dừng bồ cho con cháu đổ lúa khô vào, ông nội thằng Cộc long trọng nói:

- Ngày mai ra biển.

Không ai hỏi ra biển để làm gì hết. Thằng Cộc cũng làm thinh, trái với mọi ngày mà nó hỏi không kịp đáp.

Con rạch ổ Heo trước nhà, nếu có đi trên đó thì phải về ngọn, nó nghĩ như vậy, đi về ngọn để rẽ qua những kinh rạch khác mà tìm làng mạc sầm uất, chớ xuôi dòng ra biển, thì còn nghĩa lý gì nữa chớ?

Nó chưa được ra biển lần nào cả và mấy năm trước đây nó muốn theo ghe của bọn bắt cua đi một chuyến lắm, mà không được phép đi.

Chuyến đi đâu đến một chân trời lạ mà ông nội nó vừa cho biết, không làm cho nó phấn khởi chút nào cả.

Ông nội nói tiếp, dặn mẹ nó:

- Con mẹ Trùm, ngày mai phải dậy khuya nấu cơm. Tao đi với thằng Trùm và thằng Cộc, đi thật sớm để gặp con nước lớn ngay tại cửa mà về cho tiện.

*
* *

Rạch ổ Heo nhỏ xíu cho nên tràm ở hai bên bờ giao nhành với nhau được, và phủ kín cả mặt nước.

Rạch tối om, đi như đi trong hang. Bây giờ thằng Cộc mới hiểu thấu nghĩa hai tiếng "hang mai" trong câu hát của bọn đi bắt ba khía.

Những nơi ánh nắng lọt vào được thì hai bên bờ, ô rô và cóc kèn mọc đầy.

Nước ròng chảy xiết xuồng trôi bon bon, tuy vậy ông nội và tía cũng chèo cẩn thận để mau tới, hầu về kịp nội buổi chiều ngày đó.

Gần tới trưa, xuồng không đi mau nữa.

- Nước đứng rồi, ông nội nói, tức là gần tới cửa rồi.

Họ nghỉ chèo, để xuồng trôi linh đinh, không tiến cũng chẳng lùi, rồi lấy cơm dở trong mo ra ăn.

Không đi thời thôi đã trót đi, và lúc gần đến đích thằng Cộc nghe thích thấy biển coi ra sao. Nó và cơm hối hả rồi hỏi:

- Ra đó làm gì ông nội.

- Rồi mầy sẽ biết.

Họ ăn cơm xong thì nước bắt đầu lớn. Họ chèo nước ngược cho đến quá đứng bóng thì đến một nơi mà ông nội tuyên bố rằng đó là biển.

Thằng Cộc ngạc nhiên lắm mà không thấy biển đâu cả. Con rạch tiếp tục đi xa ra ngoài kia, ngoài một chỗ xa tít mù khơi, hai bên bờ rạch cây vẫn mọc xanh um, và ở ngoài đầu kia, hai hàng rào cây như đứt khúc, đâm vào một tấm vách tường xanh như da trời.

- Biển ở đâu, ông nội? Cộc hỏi.

- Ðằng xa kia, xanh xanh đó.

- Sao không ra ngoài, ông nội?

- Không cần.

Tía thằng Cộc chèo mũi, rút sào cậm xuống bùn, theo lịnh của ông nội nó.

Ông nội gọi Cộc lại gần rồi hỏi:

- Con có thấy gì khác lạ không.

- Không, ông nội à?

- Không thấy? Cây ở đây không khác cây sau lưng mình à?

- à... phải rồi.

Cộc nhìn lại quả như lời ông nội nó nói. Nơi đây, đất đã hết, mà chỉ có bùn, tràm mọc tới mé đất cuối cùng thì dừng lại, như là dân ở biên giới một nước kia dừng lại nơi bia lãnh thổ mình.

Hết tràm thì có một khoảng trống nửa bùn nửa đất, trên ấy cỏ ống mọc rậm rì và chim cao cẳng đủ loại đáp đầy trong cỏ.

Tràm đứng trước bãi cỏ mà nhìn dân láng giềng mọc trên bùn đen. Ðó là những cây ốm nhom, chen nhau mà vượt lên cao, cây này cách cây kia không đầy bốn gang tay.

Bờ biển thoai thoải dốc xuống, trông rừng cây lạ ấy như một đạo binh núi, tuôn tràn từ trên cao xuống mé biển ngoài xa.

Xa, xa lắm, có những cây mọc lẻ tẻ như những tên lính xung phong mau bước tiến tới để hãm thành lập công.

- Nhìn xuống gốc cây! Ông nội bảo.

- Nước chưa lớn hẳn, để lộ bùn đen dưới gốc cây ra. Bùn đen từng nơi lại trắng xóa những đóa hoa năm cánh, hai màu đối chọi trông rất đẹp.

- Cây gì mà lạ vậy ông nội? Trổ bông ngay dưới gốc.

Bông trổ trên đầu những cái rễ ăn lên mà người ta gọi là rễ gió. Cây này là cây mắm, đây là rừng mắm đấy.

- Cây mắm? Sao tui không nghe nói đến cây ấy bao giờ.

- Con không nghe, vì cây ấy không dùng được để làm gì cả cho đến làm củi chụm cũng không được.

- Vậy chớ trời sanh nó ra làm chi mà vô ích dữ vậy ông nội, lại sanh hằng hà sa số như là cây cỏ ấy.

- Bờ biển này mỗi năm được phù sa bồi thêm cho rộng ra hàng mấy ngàn thước. Phù sa là đất bùn mềm lủng và không bao giờ thành đất thịt được để ta hưởng, nếu không có rừng mắm mọc trên đó cho chắc đất. Một khi kia mắm sẽ ngã rạp. Giống tràm lại nối ngôi nó. Rồi sau mấy đời tràm, đất thuần, cây ăn trái mới mọc được.

Thấy thằng cháu nội ngơ ngác chưa hiểu, ông cụ vịn vai nó mà tiếp:

- Ông với lại tía con là cây mắm, chơn giầm trong bùn. Ðời con là đời tràm, chơn vẫn còn lấm bùn chút ít, nhưng đất đã gần thuần rồi. Con cháu của con sẽ là xoài mít, dừa cau.

Ðời mắm tuy vô ích, nhưng không uổng, như là lính ngoài mặt trận vậy mà. Họ đã ngã gục cho kẻ khác là con cháu họ hưởng.

Con, con sắp được hưởng rồi, sao lại muốn bỏ mà đi. Vả lại con không thích hy sinh chút ít cho con cháu của con hưởng sao?

Thằng Cộc nhìn lại ông nội nó và thương không biết bao nhiêu ông già đã bỏ mồ bỏ mả ông cha để hì hục năm năm trong đồng chua, nước mặn của ổ Heo.

Phải, cứ theo dự đoán của gia đình thì nó sắp được hưởng tuy không nhiều, mà rồi sẽ nhiều.

Nó nắm chặt tay ông nội nó và thấy nội nó giỏi quá. Ông có biết chữ nho kia mà.

- Ông ơi, nó than, nhưng tràm buồn quá!

- Tràm sẽ khỏi buồn nữa. Năm tới, đất thuần, ta làm ba mươi công, và sẽ gọi dân cấy ở xa để phụ lực. Rồi tía con sẽ cưới vợ cho con, rồi thiên hạ sẽ bắt chước tràn tới đây mà phá rừng, vùng ổ Heo sẽ sầm uất, vui biết bao nhiêu.

Tràm hết buồn vì sẽ đẻ ra cau, dừa, xoài, quít đầy nhà, nước sẽ ngọt một khi đất thuần...

- Và sẽ có chè ăn?

Ông nội cười ha hả mà rằng:

- Gì chớ chè thì sẽ có lu bù.

- Mà ông nội nè, cưới vợ làm sao được, ai thèm về ổ Heo?

- Hai năm nữa người ta sẽ đồn đất ổ Heo thuần... Những kẻ nghèo khó như ta chỉ mong được tới đây.

Ông nói điều này, không biết con hiểu được hay không. Là tổ tiên ta ngày xưa từ miền trung tràn vào đây đều chịu số phận là cây mắm cả, từ xứ Ðồng Nai nước ngọt tới đây, ở đâu cũng hoang vu cả.

Họ đã ngã rạp trong chốn ma thiêng nước độc này để lót đường cho con cháu họ đi tới, y như là đàn kiến xung phong, tốp đầu liều chết đuối lội qua lộ nước rộng đắp đường để làm cầu cho bạn đi sau vào nơi có chất ngọt.

Tất cả mấy lớp tiên phong đầu đều ngã gục như rừng mắm rồi ông sơ ông cố con, ông nội đây là tràm mới kiếm được miếng ăn...

- Tía!

Thằng Cộc lo lắng không biết tía nó sẽ làm tràm như nó được hay không và kêu tía nó bằng một giọng thương yêu trìu mến hết sức.

- Thôi nhổ sào đi về cho kịp con nước, ông nội ra lịnh.

Ông nội vui vẻ quá, ông bỗng nhớ sực lại những câu hò của thế hệ người tiên phong đi khai thác đất hoang ở miền nam, mà ngày nay thế hệ tràm không hát nữa. Ông cất giọng khàn khàn lên:

Hò... ơi! Rồng chầu ngoài Huế,
Ngựa tế Ðồng Nai
Nước sông trong sao cứ chảy hoài
Thương người xa xứ lạc loài đến đây.

San Cha Chải
Tác giả: Ma Văn Kháng

Muốn biết thế nào là San Cha Chải, mình phải leo dốc cật lực một ngày trời. Một ngày ròng gánh cực lên non, nhưng lên tới nơi mình cảm thấy ngay là được đền bù. Trời mở toang tám cánh cửa cho mình phóng tầm mắt thỏa sức. Mình nhìn thấy sông Hồng một vệt lênh láng nơi lưng trời xa. Nhìn xuống phố huyện nhà cửa xúm xít như một bãi nấm, mình nghĩ mà buồn cười: Giá có thang dây tụt xuống, chắc chưa kịp sôi ấm nước, mà đi chân thì phải tận tối mịt. Gần đấy mà xa đấy, xa đấy mà gần đấy, đến hay!

San Cha Chải, tiếng Quan Thoại, dịch ra Việt ngữ là Thôn Ba Nhà. San Cha Chải nay đã ba chục hộ, mà không khí vẫn heo hút như thời khởi thủy. Nơi đây, cỏ ngải tàn rồi cỏ ngải lại xanh như câu hát hết câu hát lại bắt đầu. Nơi đây cỏ ngải bị chân ngựa giẫm bốc mùi thơm tinh dầu nằng nặng. Nơi đây, hoa tục đoạn nở và tam thất rừng mọc nhơ nhởn cho riêng nó. Không khí thanh sạch mùi hoa lá. Yên bình như thời mở đất, chó nhà thiu ngủ trong nắng, chỉ hậm hực đánh hơi nếu có con thú lạ về. San Cha Chải không biết khóa sắt khóa đồng, chỉ lấy hai thanh gỗ gài bắt chéo, để ngăn gà nhà vào bới bếp mỗi khi vắng chủ. Nơi đây, gà rừng ăn lẫn gà nhà. én làm tổ đầu hồi. Nơi đây, trâu thả rông, mắt chưa thấy màu gì hơn màu chàm đen, màu lá rừng xanh, nên khi thấy thầy giáo Tính người miền xuôi mặc cái áo trắng toát như kẻ lạc bước tới đây, chúng liền lổm ngổm chống chân đứng dậy từ vũng đầm, hồng hộc chạy ra, giương hai cánh sừng nhọn. Thầy giáo Tính cười: "Thế nào, không cho tao đến lập trường dạy trẻ con học à?". Hiểu tiếng người, trâu San Cha Chải liền quay lui, mặt gằm gằm ngượng nghịu. Mấy tháng đầu, chưa có trường lớp, chưa có học trò, cất cái áo trắng duy nhất, thầy giáo Tính đánh bộ quần áo nâu dấn bùn khâu tay kiểu ta đi vác nước cho ông Mo Chúng nấu rượu. Rượu nấu bằng ngô. Ðược nước đầu, ông Mo Chúng biếu thầy một chai. Thầy tợp một hớp, kè lưỡi, kêu: Rượu này một chén ba ngày say xỉn, chỉ biết lấy trời làm màn, lấy đất làm chiếu. Rượu này, rơi một giọt xuống đất, giun ngửi say lử đử. Gà rừng gà nhà ăn phải giun này, cơn say mê mết truyền sang cả người ăn tiết canh nó. Mo Chúng gật gù: "Thầy biết người biết của, xứng đáng bậc sư phụ đấy! Rượu này được thế vì ngô ở đây bẩm thụ khí trời thanh cao, vì nước nguồn chảy ra từ lòng đất sâu thanh khiết, vì người nấu, người chuyên nước chưa vong thân".

Mo Chúng sáu mươi tuổi, đang lập vườn thuần phục cây tam thất rừng, giàu có tiền bạc và trí khôn là nhà thông thái, bậc thánh triết dân gian, nói đúng quá về giọt nước ở San Cha Chải.

Nước ở San Cha Chải quý lắm. Trong suốt, mỗi giọt lóng lánh như hạt bạc, nhưng nó phun từ lòng đất lên thì trôi tuột theo dốc đi. Một người Kinh thứ hai sau thầy giáo Tính, là cán bộ thủy lợi, lên San Cha Chải mới giữ lại được. Cái giếng xây vuông vức mỗi bề ba bước chân, trong trơn láng, ngoài gắn mạch cẩm quy, như cái kho kiên cố giữ báu vật, lúc nào cũng ăm ắp nước. Mo Chúng nói: "Nước ở dưới sâu nước không có ích. Nước muốn có ích phải chuyển động lên khỏi mặt đất. Muốn hữu ích phải làm việc".

Mo Chúng tuổi cao mà lúc nào cũng luôn tay luôn chân. Thầy giáo Tính hết việc, gọi trẻ con tới lớp lại, dắt trâu kéo cây gỗ dẻ vè dựng trường sở. Mọi người đều làm việc. Cái giếng nước cũng làm việc. Nó cho người, ngựa, gà vịt nước để họ ăn uống tắm giặt. Nó còn làm cái gương soi. Lòng trong văn vắt nên nó soi gì cũng tỏ. Những đám mây trắng bay qua ngó xuống. Mấy đàn thiên nga đi tránh rét qua cũng liệng một vòng nhìn xuống. Mọi người trong làng đều đến lấy nước, soi mình. Các cô gái tới. Các em học sinh lớp một của thầy Tính tới. Hết trai khôi ngô Tráng A Lừ, Lý A Tếnh, đến gái xinh xẻo Seo Say, Seo Mùa. Phải để Mo Chúng giục: "Soi xem có đạt cái tước hiệu làm người chưa?", Pao mới tới. Pao tới sau cùng vì ngượng ngập, vì thấy mình to phộp, trời cho sức vóc thân thể hơn hẳn bạn bè mà lại ngồi cùng lớp. Chỉ thoáng qua một chút, Pao đã hiện lên trọn vẹn. Trên mặt gương nước, Pao tròn trĩnh, mặt sáng như cái mâm bạc, nét mắt, nét mày, phân minh như nét vẽ, không mảy may tư dục, tà niệm, lại ngác ngơ như ngọn măng mới chồi khỏi đất. Mo Chúng nói : "Bằng tuổi Pao, thằng Tủa đã biết đi cướp gái rồi đấy!". Tủa là anh trai Pao, có lớn có khôn, hai mươi hai tuổi đã là công an xã. Tủa đen cháy. Mặt soi trong nước vẫn thấy đỏ lừng bao ham muốn.

Cả San Cha Chải chỉ có một người không tới giếng soi mặt. Ðó là Cư A Cấu, người quê đâu đó, một buổi chợ huyện tan thấy bà góa Lý Cài dẫn về cùng ăn cùng ở. Cấu lẻo khoẻo, da dẻ quánh chắc, mặt như ám khói. Mo Chúng nói: "Cấu đâu có phải đứt dây trên trời rơi xuống! Ông nó theo bọn Cờ trắng làm thổ phỉ cướp đường bị Tây bắt. Bố nó đón đường giết người buôn, lấy vàng bạc, bị Chính phủ ta bỏ tù. Nó là đứa lêu lổng, chuyên trộm cắp vặt ở bên Pa Cheo Phìn. Buồn cho bà góa Cài quá. Xưa, có hồi ở đội văn nghệ hát bài Mùa xuân hoa nở, họa mi còn đòi hát theo. Giờ lại chịu nó. Người không bằng cái giếng rồi".

- Nhà này có ai tên là Cấu thì ra cho tôi hỏi. Chả lẽ đất San Cha Chải là đất hoang. Còn tôi là thằng bù nhìn giữ dưa, hả!

Một buổi chiều sương sa, trưởng công an Tủa, mặt đỏ hăm, kìm chẳng được đã đến trước cửa nhà bà góa Cài quát vậy. Tủa vốn là người làm việc có trách nhiệm. Tủa tức lão Cấu lắm. Tủa quyết định bắt lão Cấu lên trụ sở viết kiểm điểm và sau đó trục xuất lão về quê cũ. Tiếc thay hôm đó, Tủa không gặp lão Cấu. Giáp mặt Tủa chỉ là bà Cài. Bà góa Cài ba mươi mà tươi mởn. Cổ trắng mịn, ngực bồng bềnh, đàn ông nhìn vào như bị say sóng. Bà lại có hai con mắt ướt, bình thường thì lăn tăn, lúc cười thì xoáy tít, khiến nhiều anh bị nó hút hồn chóng mặt. Chả hiểu đôi bên nói năng, trao đổi những gì, chỉ thấy lát sau, Tủa hứ một tiếng rồi chỉ mặt bà góa ỡm ờ: "Hừ, đại hạn lâu quá rồi hả? Nhưng chớ cậy mình đẹp mà đáo để với đây nhé". Rồi bỏ đi. Cái lý thua cái tình. Tình này lại là tình dục giống cái bếp lò nuôi lửa thâu đêm. Nghe chuyện này từ miệng Tủa, mọi người cười lăn lóc. Cài từ lúc thiếu nữ đã thuộc nòi đa tình, đa dục. Quyến quyện nhau với Cấu trong sắc dục, ngập ngụa trong chăn gối mây mưa, người đàn bà háo tình này còn đâu biết gì khác! Thôi, thể tình hãy cho qua.

*

Chuyện qua đi.

Bốn năm, bốn lần ngải tàn ngải lại xanh, Cấu như cây bén rễ, đã thành người San Cha Chải. Pao đã sang tuổi mười sáu, học xong lớp bốn, môn gì cũng khá, đặc biệt toán hay, vẽ đẹp. Thầy giáo Tính nói: "Tôi hết chữ dạy em Pao rồi. Cơm chấm cơm, tôi cũng chỉ học hết lớp bốn trường làng dưới xuôi thôi mà". Mo Chúng bảo: "Thế thì nếu thầy ưng, tôi sẽ dậy thầy các bài cúng mo. Học các bài cúng mo mắt sáng ra nhiều. Chẳng hạn câu này thầy biết nghĩa lý nó làm sao không? Ba buổi sáng cũng là một đời người. Còn chuyện đo đất đo trời buổi mới khai thiên thầy biết chưa?". Thầy giáo Tính gật đầu: "Cụ lại cho tôi nhấp chén rượu đầu nồi. Thế thì còn gì bằng nữa!". Rồi quay sang Pao: "Còn em Pao, như nguồn nước dưới sâu vận chuyển lên mặt đất thành giọt nước có ích đi!".

Pao soi mặt mình trong mặt giếng. Mặt Pao vẫn sáng trưng vậy. Rõ hơn là hai con mắt một mí, cái cằm vuông và gò mũi thẳng, toát ra một thần thái vừa chất phác hồn hậu, vừa văn vẻ, không hôn ám. Pao đã lớn, lớn thật sự rồi. Buổi sớm, nghe con gà gáy, Pao phắt dậy. Ngoài sân, con ngựa hồng một tuổi bậm bịch chân, răng nhe dữ tợn, thách thức. Trong hiên, anh Tủa đứng chống sườn, môi bậm, mắt nheo nheo cạnh chị dâu đang đẩy cối xay ngô rì rầm. Pao xuống sân, bước tới, tay trái đặt lên cổ con ngựa. Con ngựa phì hơi qua lỗ mũi trắng lóa. Thình lình, chân Pao gập lại và tay phải Pao như kìm ngoạm trúng chân trái con hồng, giật mạnh. Con ngựa ngã nghiêng, hai chân trên không đạp loạn xạ, cố chống cự. Pao nhanh như cắt vòng cả hai tay qua lưng bụng nó, cổ bành căng, hực một tiếng trong lồng ngực, xốc nó lên. Con ngựa như đứa trẻ quá khổ bị nhấc khỏi đất, kêu thất thanh sợ hãi. Anh Tủa cười gật gật: "Sức trai vật ngựa được rồi thì mọi việc nương ruộng giao cho em nhé, Pao!".

Pao đã lớn. Pao đi cày nương đá. Pao phát rừng lau. Pao tham gia lực lượng công an của anh Tủa. Pao vác súng đi săn con lợn độc chuyên phá nương sắn. Một bận, ở giữa rừng già thuần phác gặp một thảm hoa sặc sỡ các cung màu nhưng ẻo lả, èo uột, chập chờn, người bỗng thấy mê mê như hít phải hơi độc, sợ quá liền cắm cổ chạy về. Gặp thầy giáo Tính ở nhà Mo Chúng đúng lúc trời đổi mưa, sấm sét rung trời. Mo Chúng nói: "Nó là cây thuộc phiện đấy, Pao à. Cái cây ra hoa kết quả gây hoảng loạn cả trời đất nên sấm chớp ầm ĩ lên đấy. Thằng Cấu đem cái xấu, cái ác về San Cha Chải rồi!".

*

Cấu đem cái xấu, cái ác về San Cha Chải rồi. San Cha Chải bình an, chó không lo giữ nhà, nhà không cần khóa đồng, khóa sắt, chim dạn người, trâu không biết màu trắng, miền đất chưa vong thân, như người nhảy một bước vượt rào, nẩy nòi ra thằng ăn trộm.

Kẻ trộm Cấu lẻo khoẻo, tiểu nhân lộ tướng, giờ đã có da có thịt. Ðầu hói mũi khoằm, mặt rỗ, mắt rắn, bao nhiêu tinh tướng ác nghiệt giờ hiện ra cả. Cấu thổ vào không khí thanh sạch San Cha Chải mùi á phiện khài khài. Tình dục và nghiện ngập là hai kẻ xấu dẫn đường cho tội lỗi. Cấu ăn trộm quả bí, ổ trứng, con gà đang ấp. Cấu chẹn đường người đi chợ. Cấu đột nhập vườn cây tam thất nhà Mo Chúng. Cấu nhăm nhăm sấp tiền năm nghìn, mười nghìn buộc dây chuối Mo Chúng giấu trên gác bếp. Cấu thù ông vì ông biết quá nhiều về nó.

Cuối cùng cái phải đến đã đến. Buổi sáng ấy hiện ra trong tiếng người nhôn nhao và chó sủa hoang mang. Pao mở mắt đã thấy chị dâu giúi vào tay một túi lanh đựng bột ngô đồ, giục: "Chú cầm đi ăn đường. Ra trụ sở ủy ban, anh Tủa đang cần gặp".

Trụ sở ủy ban xã mái lợp cỏ ủ ê sương mây, sân đầy người, cửa ra vào nghẽn tắc. Trong nhà, Tủa, trưởng công an xã, chễm chệ trên ghế. Dưới đất, Cấu áo rách xõa vai ngồi gục mặt trong hai cánh tay vòng qua gối. Cạnh Cấu, bà góa Cài váy lanh, áo hở cổ trắng nhễu, má đỏ rạn, ngực nở phập phồng.

Tủa đập bàn, quát:

- A Cấu! Mày chưa chết đã thối. Ðã nghiện hút lại không lo làm ăn, chuyên đi trộm cắp của người. Mày như lông mọc trên da cũ. Mọi người cầm cày cuốc, kèn sáo, mày lại thủ trong tay con dao nhọn để đâm ông Mo Chúng. Ông Mo Chúng bị mày đâm hai nhát, may chỉ vào tay vào chân, nhưng tội mày vẫn đáng tội chết. Mày là ngọn gió độc đem dịch bệnh về đây, ta sẽ đưa mày ra huyện để mọi người biết cái tội của mày.

Bà góa Cài ngẩng cái cổ nõn nà lên, nhễ nhại:

- Giải nó ra huyện thì giải, nhưng đừng trói nó. Cái lý người Mèo nói: Ðời người Mèo bị sợi dây dính vào mình là hỏng hết rồi, anh Tủa à.

Tủa đứng dậy, bé choắt, đen sắt, bước tới. Kéo Cấu đứng lên, quay ra cửa nhìn mọi người chứng kiến, Tủa đánh nhanh tia mắt vào khuôn ngực nở bồng của người thiếu phụ đa tình, đoạn tủm tỉm:

- Tình yêu biết vận cả lý lẽ để tự vệ, mọi người nên học tập. Còn bây giờ, chiều lòng cô Cài, tôi có lời giải động cho nó đây - Ðấm nhẹ một cái vào lưng tên tội phạm, anh trưởng công an xã cao giọng, rành rọt - Từ nay mày không còn là người Mèo ta nữa - Ðoạn chống tay lên sườn, thét to:

- Ðược chưa? Dân quân đâu, trói nó lại. Pao, dẫn nó lên huyện!

Ðám đông ngoài sân, ngoài cửa dào lên một tiếng reo thán phục Tủa và giãn ra cho Pao dẫn Cấu đi.

*

Ði sau Cấu là Pao chĩa khẩu CKC.

Trời mở bốn phương, tám hướng, sáng choang như được một nguồn thần lực chiếu tỏa. Trần mây cao vút, vắt qua vắt lại những sợi mây trắng muốt, mảnh như lông đuôi ngựa. Vòm trời bát ngát như thuở ông Chày bà Chày mới làm ra đất ở chuyện đo đất đo trời Mo Chúng kể. Ðất rộng quá, nhờ nhái bén đo, nhái bén đo không nổi. Trời rộng quá, nhờ chim én đo, chim én đo không xong. Phải nhờ diều hâu. Ðất trời rộng rãi quá, một mặt trời, một mặt trăng soi chiếu không đủ. Phải chẵn ba mươi cái mặt trời, phải đủ ba mươi cái mặt trăng. Ðất trời bao la quá, Pao nhìn xuống chân mình, tự hỏi chẳng biết đôi giầy nào lạc bước tới đây. Ðất trời mênh mông quá, đời người rộng quá, Pao ngơ ngẩn tự hỏi, biết bao giờ mới hiểu hết mọi điều, mới trở nên khôn ngoan như anh Tủa của mình.

Pao thấy mình bé nhỏ và nhìn xuống chân núi xa mờ thấp thoáng cảnh tượng phố huyện như trong hư giác, Pao có cảm giác như vừa từ xứ sở này bước sang xứ sở khác, lạ lẫm, khó hiểu vô cùng.

Cấu hoàn toàn không giống Pao.

Bị trói hai tay quặt ra sau mà Cấu vẫn phăm phăm bước. Gặp dốc, chân toại đít trệt đất, Cấu trượt từng đoạn dài. Sau mỗi khúc ngoặt, cái đầu mới gọt của Cấu lại nghênh ngáo nhìn trời. Có lúc lại dừng lại, hít hà thích thú vì chợt nhận ra một cảnh trí quen thuộc. Tới một vòng cua, nhìn thấy phố huyện nhấp nhô hình khối, lão quay lại hất hàm vào Pao, thân mật như bạn bè: "Pao, giá mà có một cái thang dây thả xuống thì có phải tiện không nhỉ?".

Lát sau, tới đỉnh một con dốc. Cấu bỗng dừng chân và quay lại nhìn Pao, nằn nì:

- Pao à. Bên trái ta là miếu Quan Âm thiêng lắm. Tay anh bị trói, nhờ cậu nhặt một cây sậy khô đặt cạnh nơi thờ phụng hộ.

Bên trái đường là một hốc đá nhỏ, bên trong có một bát hương và ba cồ đá quàng vải đỏ từa tựa hình người. Tục truyền đó là miếu thờ Phật bà Quan Âm. Ai qua đây, đặt cây sậy sẽ được Phật phù hộ leo dốc chân không mỏi, xuống dốc gối không chồn, đường xa gặp nhiều điều may mắn.

Pao nhặt hai cây sậy, một cho mình, một cho Cấu, đặt cạnh hốc đá thờ.

- Cám ơn cậu. Thôi anh em ta đi kẻo nắng. Con mắt đánh lừa thôi chứ đường còn xa lắm.

Cấu nói và rảo bước đi trước, tự nhiên như kẻ dẫn đường. Pao theo sát lão. Lát sau, một già một trẻ chênh vênh bên bờ một vực sâu. Cấu ngoái lại:

- Cậu Pao này, cứ nghĩ một mình lại thấy buồn cười.

- Sao?

- Anh Tủa thì đen thủi đen thui. Em Pao thì trắng hồng đẹp đẽ.

- Sì!

- Nói thật đấy. Cậu là giọt nước quý, là hạt bạc hạt vàng San Cha Chải. Tôi là con gái tôi mê cậu liền.

- Sì!

- Ơ kìa, anh trai Pao ơi, anh trai không biết là các em Seo Say, Seo Mùa mê mẩn anh như thế nào à. Húi! Chẳng bù ông Tủa. Ông Tủa mấy cũng chưa đủ. Cả con mụ Cài của tôi nữa. Chà, nhất là Seo Say, uống chén rượu đầu của lão Mo Chúng say thế nào thì nó say anh như thế đó. ồ, thế anh trai Pao là con gà trống thiến à? Nếu không, sao không thử một lần xem sao!

Mặt Pao nong nóng. Cấu bịa chuyện, lại chuyện trai gái tục tĩu. Nhưng có chuyện nghe, đường xa cũng đỡ nản. Mặt trời đứng bóng, cái đói râm ran bụng, tới đoạn đường có cây mí già rợp bóng, Pao dừng lại: "Nghỉ một tí" Pao nói, đi cách Cấu hai bước chân, móc túi bột ngô, ngồi xuống.

- Này, ông Cấu, ngủ à. - Vốc mấy vốc ngô bột đút miệng, nhoai cổ nuốt, Pao quay lại, thấy lão già tựa lưng gốc mí, mắt gà gà, liền bước tới: - Há miệng ra, tôi bón cho. Cấu mở choàng mắt. Cổ họng nhún một miếng nuốt. Rõ ràng là đói ngấu rồi. Ðêm qua mò vào ăn trộm, rồi vật lộn với ông Mo Chúng, đã có gì vào bụng! Mệt, đói, lại đã nửa ngày đường, họa có sức ngựa dữ mới không lử lả!









Cấu há mồm, thè lưỡi. Nhưng tay Pao vừa chạm môi lão, lão đã giật lui, gục mặt xuống, rũ rượi:

- Tôi bằng đứa bé lên một rồi.

- Phải thế thôi. Cũng là tại ông thích làm kiếp già lừa ưa nặng, nhìn con mèo lại vẽ thành con hổ?

Ngẩng mặt lên, tắt ngay một ánh nhìn dò xét lướt qua mặt Pao, Cấu gượng gạo há mồm. Miếng bột ngô quện nước bọt đắng ngắt nghẹn ắng. Lão nhoai cổ nuốt:

- Thì tôi phải tự thồ lấy tội thôi.

- Tôi không ngờ ông độc ác thế!

- Tôi xấu hổ lắm. Tôi biết tôi hư đốn từ lâu rồi, cậu Pao à.

- Hừ!

- Nhưng cậu cũng thông cảm cho tôi! Tôi bị con mụ góa nó quyến rũ. Tôi bị con ma nó sai, con quỷ nó khiến. Tôi có muốn hại ông Mo Chúng đâu, thực tình là thế.

Nước ứa khỏi hốc mắt, Cấu đứng dậy, mặt giần giật như là bị cơn tự thú giày vò. Hai tay bị trói, Cấu chỉ còn cách nhấc bả vai lên đập vào mặt mình. Mỗi lần đập là một lần rít qua hàm răng nghiến chặt tự rủa: "Cấu"! Mày là người không tốt. Cấu! Mày là con chó thối!".

Pao vội chống súng đứng dậy, đưa tay xua, ngất ngứ nghẹn hơi:

- Ông Cấu, không nên thế! Không nên thế, ông Cấu!

- Cậu cứ để tôi tự trừng phạt mình. Cứ để tôi khóc cho tôi nhẹ lòng. Tôi biết, cậu có thù oán gì tôi đâu. Còn ông Tủa, thực tình ông cũng chỉ ghen tôi với cô Cài thôi. ối!

Ðang than vãn và tự sỉ vả, Cấu bỗng như giẫm phải gai, giật nảy người, thét to một tiếng. Vừa lúc, gáy Pao cũng bị một mũi kim nhọn hoắt xuyên thấu buốt tới tận đỉnh đầu. Nhìn sang, thấy Cấu há hốc mồm, mắt đảo thiên đảo địa, chân nhảy tành tạch, cuống cuồng. Pao liền kêu to: "Ruồi vàng đấy! Chạy đi".

Quanh Pao, quanh Cấu, đuổi theo hai người là những vòng bay vu vu. Lũ ruồi vàng làm tổ ở khu rừng vầu cạnh đường, vừa ngửi thấy hơi người, đã bay ra, nhằm họ hút máu, hút mồ hôi mặn.

Cấu trước, Pao sau, cả hai cùng tung tóa, hốt hoảng. Qua cánh rừng vầu, hết bãi nương sèo, tới một bờ suối lớn, hai người mới dừng lại và vừa thấy mặt nhau liền ôm bụng dụi xuống đất. Buồn cười lắm mà mệt quá không cất được tiếng. Cả kẻ tội phạm lẫn người áp giải đều như nhau. Cùng lem luốc, nhễ nhại.Cùng lử lả như sắp đứt ruột mà chết. Cùng dị hình dị tướng vì sưng vếu, méo mó mặt mày. Nọc ruồi vàng ác hiểm quá. Pao bị nó chích một phát vào gáy, một phát vào cổ, ngứa ran, nóng bừng. Khốn nạn là Cấu. Hai tay bị trói, chạy đã khó, lại vô phương chống đỡ. Ðâu có được như Pao còn có thể cởi áo, vừa chạy vừa văng áo đánh đuổi lũ ruồi ác. Ðã thế cái đầu trọc giờ mới thật báo hại lão! Ðầu lão, trước sau, trái phải, nổi cục nổi hòn mưng tấy. Ðau, buốt, nhức, ngứa, xót lão chỉ còn cách cọ lưng vào tảng đá bên đường và cắn răng nuốt nghẹn, để mặc nước ri rỉ chảy ở đuôi mắt.

- Ngứa lắm, hả ông Cấu?

- Ngứa!

Lọt qua giữa hai hàm răng nghiến chặt là một tiếng rít gió. Ðau đớn, uất nghẹn, tủi nhục, đã có lúc Cấu nhảy dựng lên và hộc một tiếng kêu tắc nghẹt. Pao quay mặt đi. Pao chưa bao giờ gặp cảnh huống này. Chưa bao giờ Pao thấy một người già khóc tức tưởi uất hận như thế.

- Ông Cấu này, bây giờ tôi cho ông tắm một tí nhé.

Vừa nhướng hai mi mắt trên, Cấu vội cúi gập mặt, rầu rầu:

- Tôi sợ phiền cho cậu. Với lại, tôi bị trói thế này.

Pao nhìn dòng suối bên đường, nhìn quanh, ngần ngừ giây lát, rồi đi ra sau lưng Cấu, tay lần tìm nút dây trói:

- Ông Cấu! Ông đã ân hận. Tôi tin ông.

- Cám ơn cậu. Thân ong tự ngắt làm ba đoạn, tôi tự biết chứ!

Cấu nhảy ùm xuống suối. Lặn một hơi, Cấu ngoi lên, thấy Pao lăm lăm ngọn súng dõi theo, liền nhe hàm răng xỉn:

- Mát lắm, Pao ơi! thật không đâu mát như nước suối quê ta. Tắm đi, cậu.

Pao lắc đầu. Cấu lại ngụp đầu, lại ngoi lên, kỳ cọ bả vai, xoa cổ, vò đầu, hít hà khoái trá. Rồi phởn, lão còn chúc đầu chổng phộc người, chồng cây chuối, vẫy vẫy hai cẳng chân giơ ngược gọi Pao. Lát sau, thỏa mãn, Cấu bò lên bờ đá, ý tứ khum khum tay che hạ bộ, mặc lại quần áo, đi đến bên Pao:

- Cậu trói lại tôi đi! Rồi cậu tắm một cái đi cho mát mẻ. Xong, ta đi. Một thôi đường nữa là tới huyện rồi.

Thít vòng dây cuối cùng, thắt thật chặt núi trói hai tay Cấu, Pao chỉ tảng đá bên bờ cho lão ngồi, rồi ghếch khẩu súng vào cạnh một bụi cây và cởi quần áo, tụt xuống nước. Nước mát lịm mời mọc. Pao vớt nước táp lên mặt, lên tóc. Thích quá, Pao nhúi đầu xuống nước. Pao chìm hẳn xuống nước như con rái cá. Hai lần như thế, ngoi lên Pao đều thấy Cấu giậm chân cười khành khạch: Lặn giỏi thế, San Cha Chải chỉ có Pao thôi!.

Lần thứ ba, Pao nhô đầu khỏi mặt suối, đưa tay vuốt mặt, bỗng thấy hẫng con mắt. Chỗ Cấu ngồi giờ chỉ còn là tảng đá trống: "Ông Cấu!", Pao quát gọi, nhảy vọt lên bờ, nhấc khẩu súng và nổ một phát chỉ thiên. Núi vọng lại tiếng súng, tiếng Pao thét: "Cấu, lão đã lừa ta. Ta cho lão nợ một món to đấy!".

Lừ lừ hai con mắt im phắc như hai vết dao xẻ, Pao đến nhà bà Cài. Gọi bà góa ra, Pao nói thật chậm:

- Bà Cài. Ông Cấu hơi coi thường tôi... Nhưng tôi nói để bà bảo ông ấy: Nợ càng để lâu lãi càng lớn đấy!

Bà Cài vênh đôi gò má cao:

- Cấu với tôi thành người lạ rồi.

Pao lừ mắt:

- Bà cũng tưởng tôi còn là trẻ con, hử ?

Pao lầm lì. Miệng ngậm. Mắt gườm, suốt ngày không mỏi. Soi trong giếng nước, có lúc giật thột, vậy đưa tay lên rờ mặt: Ai thế nhỉ ? Con người luôn xa lạ với chính mình. Con người luôn dao động giữa các cực căng thẳng. Chỉ có thể hiểu được nó bằng kinh nghiệm riêng, bí ẩn và sự từng trải cũng rất bí ẩn. Vì con người khó hiểu, khôn lường. Như anh Tủa đó. Anh Tủa được điều ra làm việc ở huyện, được đề bạt làm phó công an huyện. Nghe nói anh sẽ xây nhà gạch ở ngoài đó. Rượu ngô của Mo Chúng anh chê uống xổng, giờ anh uống toàn rượu Tây. Anh tuyển mộ cô Seo Mùa xinh nhất xã làm nhân viên văn phòng. Có người nói thấy hai người sống với nhau cùng buồng những ngày chủ nhật. Anh Tủa chỉ mặt Pao quát: "Cái thằng ngu xuẩn, *** có to mà không có hột kia! Mày không bắt lại được lão Cấu thì mày thay nó vào tù". Chị dâu bênh Pao, bảo Pao không có lỗi, lỗi là ở lão Cấu, là do xã dung dưỡng lão quá lâu. Anh Tủa quát: "Bà là cái chõ đồ xôi biết gì!". Pao uất. Pao đến nhà thầy giáo Tính, gặp Mo Chúng ở đó. Mo Chúng đã chữa lành vết đâm của Cấu. Mo Chúng bảo: "Ðừng lo! Cái gì đến nó khắc đến! đừng sốt ruột". Rồi ông thêm: "Cấu nó có lòng thành với Phật bà Quan Âm nên nó được phù hộ đấy". Pao ngất ngư: "Sau lúc ấy, cháu như người bị mê". Mo Chúng cười: "Thầy Tính và Pao biết câu hát này chưa: Mười tuổi tắm không biết rét. Hai mươi tuổi yêu không biết mệt. Ba mươi tuổi bắt chim không cần nỏ. Bốn mươi tuổi, giỏi buôn bán đường xa. Cháu muốn khôn trước tuổi à ?!".

Pao muốn khôn trước tuổi! Quên cả mối tình mới nở với cô Seo Say, ngày đêm Pao nung nấu ý chí thanh toán khoản nợ với lão Cấu. Pao rình ở trước nhà bà Cài. Pao nấp ở nương nhà bà góa nọ. Lão Cấu không phải là con thú, không thể sống đơn độc một mình. Lặng lẽ Pao theo sau người đàn bà đa tình này đi chợ. Bà này địu trên lưng những cái ống điếu, những cái gáo gỗ, những quả nhạc đuôi ngựa. Tay đàn bà không làm ra được những đồ vật này. Dõi theo bà này từ xa, thấy bà bán hết những vật dụng nọ, lại ra hàng may mặc mua hai bộ quần áo đàn ông, Pao chắc mẩm Cấu chỉ quẩn quanh đâu đây, như kiến bò miệng chảo nóng thôi. Bạn bè Pao cười: "Pao à, cứ chui gầm giường nhà bà góa Cài là bắt được lão Cấu đấy". Lại có thằng thêm: "Nhỡ không phải lão Cấu thì sao?". Những đứa khác nhao nhao: "Ai! Ai?". Pao biết, chúng ám chỉ ai rồi, mặt đỏ rần rần, Pao bỏ đi.

Một lần, có việc sang thôn bên, trở về đến đoạn miếu Quan Âm thì trời nhá nhem. Ðang đi, bỗng vấp nhẹ, Pao ngẩng lên, liền thót người đứng ngay đơ, mặt đỏ dừ. Trời, ngay cạnh hốc đá thờ, một người đàn ông đầu trọc đang hấp hổm trên bụng một người đàn bà tóc xõa rối, váy áo tung tả nằm trên thảm cỏ ngải. Sao lại làm tình với nhau giữa ban ngày, nơi đường lối đi lại! Sao Pao lại lỡ bước tới đây! Xấu hổ cho Pao quá. Quay ngược trở lại con đường vừa đi, Pao chạy trong mê. Qua cơn mê hoảng, Pao dừng lại, vì sực nhớ. Cái đầu trọc méo mó của người đàn ông sao giống đầu lão Cấu. Vội vàng, Pao quay trở lại. Tới hốc đá nọ. Pao sững người, lưng như sụt mất đốt sống, mồ hôi toát đầm đìa. người đàn ông đầu trọc đã biến mất. Cạnh hốc đá thờ chỉ còn lại bà góa Cài ngồi trên thảm cỏ nhầu, cổ, mặt lấm tấm mồ hôi, vừa xốc lại váy áo, đang thong thả chải đầu. Cỏ ngải xanh bị chà nát bốc mùi tinh dầu thơm nằng nặng. Khóm ngải tàn rồi khóm ngải lại xanh. Câu hát hết rồi câu hát lại bắt đầu. Thời gian đã đi qua bao lâu không nhớ, chỉ biết lại đến một hôm xóm thôn nhộn nhạo tỉnh giấc. Nhìn ra đường thôn, mình lại thấy: Cấu đi trước, hai tay bị trói quặt sau lưng, Pao đi sau, nách cắp khẩu súng kíp, má trái có vết xước rớm máu, mắt lì lì. Ðang giờ vào lớp, học trò thầy giáo Tính chen đến cạnh Pao, líu tíu: "Anh Pao ơi, anh bắt lão ấy ở đâu thế?". "Nó cào anh, anh có đau không, anh Pao?". Pao không đưa lão Cấu vào trụ sở ủy ban xã. Pao dẫn thẳng Cấu ra huyện. Coi như mấy năm qua vẫn là trên đường đi chưa đến đích.

Cấu đi trước, Pao đi sau. Cảnh lặp lại, nhưng không giống lần trước. Vì lần này qua miếu Quan Âm, Pao chỉ chống một cây sậy cho Pao. Hai người đi tắt không qua rừng vầu có ruồi vàng. Qua con suối lớn, Pao không dừng lại. Ðường đi không có tiếng nói đi theo. Vì lần này Cấu còn có chuyện gì mà nói. Vì lần này môi Pao không một lần mấp máy. Pao đã khôn rồi. Pao nghiêm nghị ngẫm nghĩ. Pao câm lặng như núi đồi, như cảnh trí vô thanh.

Vô thanh cả trời đất, xóm làng San Cha Chải, vì từ sau hôm Pao áp điệu Cấu ra huyện, ba ngày qua, vẫn không một tin tức theo gió bay về. Một tuần qua, cũng vẫn vậy. Thầy giáo Tính sang nhà Mo Chúng, xoa xoa hai bàn tay, khấp khởi:

- Hóa ra Pao nó rình ở nhà bà góa Cài, Mo Chúng à.

- Vậy à?

- Nó rình cả đêm như con mèo rình con chuột. Muỗi hút máu đỏ mọng cả hai bàn chân. Lão Cấu nửa đêm mò về, nó biết. Nó cứ để mặc. Gần sáng, lão dậy, mở cửa đi ra. Nó mới đưa tay ra tóm cổ lão, áp lão vào bờ tường: "Sao hôm ấy tắm xong ông đi đâu mà tôi gọi mãi không thấy về. Thôi, anh em ta đi kẻo nắng". Bà Cài chạy ra, tốc váy xong lại cào cấu Pao. Rồi kêu van: "Em đừng trói nó, tội nghiệp, Pao ơi!". Pao nói: "Tất cả là do trâu be muốn mang ách thôi, đừng trách oán gì tôi".

- Pao là người có trí lực đấy! - Mo Chúng nói.

Thầy giáo Tính thêm:

- Hồi đi học, Pao là đứa hay xấu hổ, ít nói lắm. Một bận tôi cho cả lớp vẽ tự do. Pao nộp tôi bức tranh vẽ một con chuột nhắt đứng run rẩy cạnh một khối hình tròn. Tôi hỏi: "Khối hình tròn là cái gì?". Nói đáp: "Thưa thầy, đó là phía sau lưng con mèo". Con người ta nói thì không nhất thiết, nhưng nghĩ ngợi thì nhất thiết phải có - Ngừng một lát, thầy giáo Tính cắn môi, gật gù: - Sao đến giờ vẫn chưa thấy Pao nó về. Liệu có bị Cấu lừa lần nữa không? Sao, tôi cứ lo. Cái xấu, cái ác, sao nó quỷ quái, nó khôn ngoan hơn cái tốt cái đẹp?

- Không! Cái xấu cái ác là cái ích kỷ nhằm hại người nên nó phải khôn ranh quỷ quái. Cái tốt, cái đẹp là cái hiền hậu, nó vô tư bền vững hơn. Nó là cái khởi thủy. Có điều nó phải chuyển động, để tự khôn lớn dần lên, để trở nên có ích. Như thầy đấy. Mười năm thầy ở lại đây dạy trẻ con Mèo rồi. Cái tốt, cái đẹp của thầy lớn lao, cái gì so nổi.

- Thế thì có khi huyện giữ Pao lại?

- ừ, có thể là huyện giữ Pao lại!

Huyện giữ lại? Ðể làm báo cáo thật tỉ mỉ. Ðể Pao đi các nơi kể chuyện cho mọi người học tập, rút kinh nghiệm. Bọn can án thường bỏ trốn, bắt lại chúng là một công việc rắc rối, phức tạp. Nhưng, huyện giữ lại thì cũng có hạn thôi chứ. Hai tuần trôi qua rồi. Sốt ruột, chiều nào thầy giáo Tính cũng sang Mo Chúng trò chuyện và ngóng mong. Thì trưa ấy, nghe tiếng nước rơi tành tạch ở giếng nước, thầy giáo Tính liền ngó ra. Cạnh giếng, một người trai trẻ, ngực trần, thân tròn trĩnh, dáng thẳng như cây thông nhựa, đang đứng trong màn nước trắng xoá đổ từ chiếc gáo múc ở trên đầu xuống. Lát sau, đặt chiếc gáo trên bờ giếng, người nọ đưa hai tay lên vuốt mái tóc rậm đen, ngửa mặt nhìn lên trời cao. Trên anh, vòm trời xanh thăm thẳm cổ kính, như một linh hồn thanh tao ẩn mật lớn lao đang tỏa xuống xóm thôn San Cha Chải niềm ưu ái thật dịu dàng và nhân hậu thiết tha. Ôi! San Cha Chải! Thế là sau một ngày leo dốc cật lực ta lại trở về với mình.

Thầy giáo Tính gọi tên người học trò cũ và chạy ra. Mừng quá, mồ hôi ướt đầm trán, thầy lắp bắp:

- Pao! Sao Pao đi lâu thế mới về? Sao lâu quá thế, Pao?

Pao khoác vội cái áo, chắp tay:

- Thưa thầy, em không biết tháng biết ngày, em tưởng không lâu.

- Lâu đấy. Tôi có tính ngày. Pao đi từ ngày thứ hai tuần trước.

Cảm động long lanh hai khoé mắt, Pao ngập ngừng, rưng rưng:

- Thưa thầy, em cám ơn thầy vẫn dõi theo em. Em mong được thầy thông cảm, vì suýt nữa em lại tủi hổ. Vì chả lẽ gạo ngon không có người nấu. Vì chả lẽ lại có chuyện người cầm cương, người cưỡi ngựa chống nhau, hả thầy? Em đưa ông Cấu ra huyện gặp anh Tủa em, anh Tủa em bảo: Ðể lâu quá năm năm, án thối rồi. Mày bắt nó làm gì! Lại mang tiếng là tao vì mê con mụ Cài mà ghen tức nó! Thiếu gì gái non mà tao phải dây vào con mụ nạ dòng. Vả lại, tao đang thiếu gì việc to lớn khác. Thế là em phải đưa ông Cấu ra tỉnh. Ra tỉnh đi mất hai ngày đường. Hai ngày, không lâu, nhưng đường từ huyện ra tỉnh bằng phẳng nên mỏi chân quá. Gần đấy mà xa đấy, xa đấy mà gần đấy là thế. ồ, thế là đã năm năm! Em qua tuổi hai mươi từ lúc nào, thầy ơi!

Nói hết câu cuối cùng, Pao liền bật khóc. Pao khóc tiếng khóc tủi hờn như con trẻ. Người San Cha Chải mình nghe Pao khóc, nói: Ðó là tiếng khóc lớn khôn của Pao.