Tuyển tập truyện ngắn

Một Cái Chết
Tác giả: Phan Xuyến Thanh Ðồng

Giáo sư tiến sĩ Ðình Hạnh không rõ mình đang tỉnh hay mơ? Trước mắt là cảnh thực hay ảo ảnh?

Trên chiếc võng lưới đung đưa nhè nhẹ giữa hai gốc cau là bà nội của anh.

Áo trắng, quần trắng, đầu tóc bạc trắng như bông. Chiếc quạt nan trong tay bà thỉnh thoảng phẩy nhẹ, dường như để xua đuổi muỗi mòng hơn là quạt mát. Lọn tóc bà xổ xuống, theo nhịp võng, uốn qua, lượn lại như một dải lụa mềm. ánh điện neon từ gian nhà mái bằng hắt ra hòa cùng ánh trăng rằm lọt qua kẽ lá giàn bí đao trĩu quả, dệt đan lên những hình hoa, hình lá tĩnh và động, làm cho giọng ngân nga lẩy Kiều khi bổng, lúc trầm chao xa, lúc liệng lại gần:

Còn non, còn nước, còn người!
Còn vầng Nhật-Nguyệt, còn lời thề xưa
Qua sông sao nỡ phụ đò...

Chẳng lẽ tất cả lại là cảnh thực? Chẳng lẽ có phép mầu nào đấy đã đưa bà từ cõi vĩnh hằng trở lại? Ðể bà quở trách về sự chậm trễ, thờ ơ của Hạnh? Ðình Hạnh thử cấu vào tai, thử bấm vào tay. Vẫn còn cảm giác. Chiếc cặp số sang trọng vẫn trong tay. Nhưng còn bức điện "Bà chết. Về ngay", nằm trong túi ngực thì sao?

Không thể chôn chân mãi trước sân, Ðình Hạnh mạnh dạn bước đến bên võng, úp chiếc mũ chính khách vào trước ngực, cất giọng run run:

- Chào bà ạ!

Tiếng bà vẫn theo nhịp võng đưa:

- Ai... đó?

- Cháu đây ạ! Hạnh đây!

Bà lão đặt chân xuống đất, đứng hẳn dậy, tưởng chừng sắp ôm chầm lấy Ðình Hạnh:

- Ôi Hạnh! Thằng Hạnh đó à?

Nhưng rồi như có một lực cản nào đó níu kéo, bà lại ngồi xuống, giọng đột ngột chuyển "gam":

- à, à, anh nghè... anh nghè è è... Xin lỗi...

Ðình Hạnh khựng lại, thoáng chút hoang mang:

- Bà... bà, cháu đây mà! Thằng Hạnh, cháu nội bà đây... Cháu cứ sợ là... không kịp. May sao!...

- Ha ha ha, anh nghè sợ không kịp đưa tang bà chứ gì! Phải đợi chứ. Ha ha ha ha!

Ðình Hạnh cố lấy lại bình tĩnh, mà con tim như muốn chạy ra khỏi lồng ngực, mạch máu thái dương như mỗi lúc một thắt bóp lại. Những phút đầu gặp gỡ giữa hai bà cháu chưa biết còn dấm dẳng đến đâu, nếu bà không chủ động tạo hòa khí:

- Mẹ Hồng ơi! Thằng Hạnh về đây này!

Có tiếng nồi niêu loảng xoảng từ phía nhà bếp, rồi bà Hồng, một phụ nữ trạc ngoài sáu mươi, vừa lau tay, vừa chạy lên:

- Trời! Hạnh đó hở con?

- Giờ này mẹ còn lụi cụi cái gì dưới ấy!

Bà Hồng đưa chiếc khăn ướt chấm chấm những giọt mồ hôi trên mặt cho con, giọng lo lắng:

- Con về một mình thôi à?

Vị tiến sĩ khéo léo gạt tay mẹ, rút chiếc khăn thoang thoảng mùi nước hoa, chấm nhẹ lên mặt, ngôn ngữ cô đúc đến mức tiết kiệm từng lời, từng chữ:

- Nhà con đi Pháp. Thằng Ðức ôn thi. Nhà cửa thời buổi này chả biết tin ai mà gửi.

- Vậy chứ lái xe đâu?

- Cậu ấy ở lại khách sạn trông xe. Vả lại còn nghỉ ngơi, xong việc con trở ra Hà Nội ngay.

- Không vào cơ quan huyện mà gửi xe. Rồi anh em rủ nhau cùng về. Ðêm hôm đi có bạn, có đôi cho bảo đảm an toàn. Sau này, đừng "liều" thế nghe con!

- Chậc! Không có gì quý hơn tiền trao cháo múc. Cứ khách sạn là nhất. Vào với lũ bạn nửa quê, nửa tỉnh ấy, lắm chuyện nhiêu khê. Mài răng chờ ăn được bữa cơm chiêu đãi của chúng, mình trả năm mươi lần chưa xong. Thôi thì nhờ xin vật tư, nguyên liệu, máy móc, phương tiện. Rồi kinh phí, ngân sách. Rồi gửi con cháu vào các trường, đi nước ngoài... thượng vàng hạ cám.

Vừa cất đồ đạc cho con, bà Hồng vừa rủ rỉ:

- Thằng Ðậu, thằng Tường, bạn thân của con, xem ra vẫn còn chất lính đó chứ! Cứ suy tính như con thì rõ khô cạn hết tình nghĩa bạn bè, quê hương! Bà nội Ðình Hạnh mà ở quê thường gọi là cụ cố Hùng nằm không yên, đã vào bếp từ lúc nào, gọi với lên:

- Chuyện mẹ con còn dài. Ðể thằng Hạnh nó nghỉ ngơi đã. Không có gì làm thức ăn, ta làm thịt con gà choai nấu miến cho nó dễ húp... Bước vào buồng tắm rồi, Ðình Hạnh còn làu bàu trong miệng:

- Ði đứt hai cuộc hội thảo mất mấy trăm đô rồi. Không biết còn bao lần điện nữa?

*
* *

Quỷ quái thật! Không biết bà có chi hờn giận mà giở cái trò chết tiệt này? Vừa mệt thân nhọc xác, vừa tiếc thời gian đứt ruột. Ðình Hạnh khôngdám hỏi bà. Giá là mẹ, anh có thể vặc hỏi, có thể nổi cáu và bỏ về Hà Nội ngay. Ðằng này lại là bà nội - người mà luôn luôn anh cảm thấy có uy lực rất lớn đối với anh. Anh vừa yêu quý, kính trọng và sợ hãi nữa. Bà còn là con gái cụ đề Thiệp, một chiến sĩ Cần Vương, nhưng có tư tưởng cách tân. Bởi thế, bà được cụ đề cho học hành tử tế, thông thạo cả chữ Hán, chữ quốc ngữ lẫn chữ Pháp. Có học vấn đã đành, bà còn trực tiếp thu một nền giáo dục gia đình thuộc khuôn phép, nghiêm túc. Mười tám tuổi về làm bạn với ông nội anh - ông Trần Ðình Hùng, sau khi sinh hạ bố anh là Trần Ðình Hồng, cả hai ông bà đều lần lượt bị bắt vì hoạt động cách mạng bí mật. Ông bị đày lên Buôn Ma Thuột, bà bị tống vào nhà lao tỉnh rồi về quản thúc ở quê. Sau Cách mạng Tháng Tám, ông nội vào bộ đội, bà hoạt động phụ nữ huyện. Và bố mẹ anh cũng cưới nhau trong quân ngũ. Sau khi cai sữa cho con, bố mẹ anh liên miên đi theo chiến dịch nên đành gửi anh về cho bà nội. Từ đấy anh trở thành "cục cưng" của bà, bà đi đâu, kể cả đi họp phụ nữ trên tỉnh cũng bế anh đi theo. Có thể nói "cục cưng" được bà chăm sóc dưỡng dục từ khi bập bẹ lời đầu tiên cho đến lúc anh ra Hà Nội học đại học. Bà rất nghiêm, chiếc roi song luôn treo trên vách, nhưng chưa lần nào phải dùng đến. Từ bé, Hạnh là đứa bé ngoan, chưa dám trái lời bà. Nay đã ngoại tứ tuần, mà về trước mặt bà, anh vẫn cảm thấy mình bé bỏng, nhút nhát. Lẽ nào anh không nhận ra điều khác thường trong bức điện chính tay bà thảo và nhờ người đi đánh? Và điều khác thường còn ở giọng điệu mát mẻ của bà, một anh nghè, hai anh nghè. Cơm nước xong, anh toan hỏi nhưng thấy nét mặt bà lạnh tanh, anh lại thôi. Bà là người sắt đá lắm. Nghe nói khi vào tù, thằng tây tra tấn chết đi sống lại bà vẫn ngậm tăm. Tính nết bà vốn thế, điều định nói, bà sẽ nói. Bằng không, chớ có tra xét bà. Cơn thịnh nộ của bà khó lường trước. Chỉ có mẹ là bắt chuyện với anh. Nhưng chuyện của mẹ chỉ loanh quanh hỏi han vợ con anh, với lại đời sống Hà Nội. Tịnh không hé điều anh muốn biết. Còn bà chỉ giục anh đi ngủ, lấy sức. Anh đành lên giường nằm, mà nào có ngủ được. Vừa mới mơ màng, chợt nghe tiếng động. Bà đang thắp hương và lầm rầm khấn trước bàn thờ. Trên đó có hai tấm ảnh khung kính lớn, hai vị đều mang quân hàm đại tá, huân chương, huy chương đầy ngực. Ðấy là ông nội và bố anh. Ông hy sinh ở Tây Nguyên năm 1967, bấy giờ là chính ủy một binh đoàn. Bố anh mất cách đây dăm năm vì bệnh máu trắng, hậu quả của những năm lăn lộn ở chiến trường Trị Thiên. Phần mộ bố đặt ở Huế. Năm kia, nhân tìm được hài cốt ông nội từ Tây Nguyên về, bà và mẹ cũng đã cải táng cho bố đưa về quê luôn. Giờ thì cả hai ông con đã yên nghỉ ở quê nhà đúng theo sở nguyện của bà và mẹ. Quả thật hồi lo liệu cho các cụ, anh quá bận không về được. Nhưng vợ chồng anh cũng gửi về hai "tờ", thế cũng là tròn phận sự con cháu.

Nghe trong lời cầu khấn của bà, có nhắc tên anh, anh chợt hối hận. Lẽ ra mình phải thắp hương. Nhưng lúc này đã quá muộn. Ðành nằm im khẽ vờ như đã ngủ. Rồi giấc ngủ cũng đến từ từ.

Khi anh choàng tỉnh dậy, trời đã sáng bạch. Ngồi vào bàn ăn sáng, bà bảo:

- Sáng nay, bà cháu mình ra thắp hương ngoài nghĩa trang họ Trần ta. Buổi trưa, mẹ Hồng làm mâm cơm trước là cúng vong linh người quá cố, sau là bà cháu mẹ con ta liên hoan mừng anh nghè về quê. ?n uống xong bà để anh đi, chẳng dám giữ anh.

Ðình Hạnh mừng rơn, thở phào:

- Vâng, thưa bà, cháu cũng định thế. Về, được nhìn thấy bà khỏe mạnh là cháu mừng.

Hai bà cháu đều ăn vận đẹp đẽ. Bà, áo dài đen, quần lĩnh đen đi dép nhẹ, tay cầm quạt, tay cầm bó hương. Cháu, comlê mầu cổ vịt, cavat sọc chéo mầu xanh sẫm, mũ phớt, dày đen bóng. Ra giữa sân, bà gọi toáng:

- Mẹ Hồng! Ðưa cho tôi cái choòng!

Ðình Hạnh đang ngơ ngác chưa hiểu cụ mang choòng đi làm gì thì bà hỏi:

- Nếu anh sợ xấu hổ, để bà cầm?

Tất nhiên, anh nghè phải gượng cười mà giành lấy phần nặng nhọc. Và khó chịu nữa. Ai đời ăn vận comlê, cavat đàng hoàng, tay lại xách cái choòng. Mỏi tay này, anh chuyển qua tay kia. Rồi làm gậy chống. Rồi thây kệ, vác hẳn lên vai. Cứ thế, lẽo đẽo đi theo bà. Anh không ngờ đã 84 tuổi mà đôi chân bà vẫn dẻo dai đến thế. Bà đi thoăn thoắt, khiến Ðình Hạnh phải bước gằn. Mướt mồ hôi. Thoạt đầu, bà vượt qua cánh đồng Lau, rồi đến vùng Kiệt năm luôn. Vùng Kiệt này Ðình Hạnh không còn lạ gì. Ðấy là nơi đầy kỷ niệm ấu thơ. Tuổi lên bảy, lên tám của cậu bé Hạnh gắn liền với những cuộc hái sim, bắt chim trên núi Ðại, rừng Thông hoặc những lần đắm mình trong nước mát khe Cầm. Song thú vị hơn là những lần theo lũ bạn chăn bò ra vùng Kiệt chơi trò đánh trận. Ðánh bộ no chán lại ào xuống các dải hồ ao xung quanh đánh trận dưới nước.

Thôi thì tha hồ mà bơi lặn, té tát nước vào mặt mũi nhau. Xong cuộc chiến, đứa nào đứa nấy mình mẩy trát đầy bùn đất, bóng nhẫy như da rái cá, bê bết như trâu đầm ruộng lầy. Có lần, bà nội biết chuyện, đã rút roi song xuống răn đe. Răn đe chứ bà không đánh. Bởi Hạnh là đứa nhát, chưa đánh roi nào nước mắt nước mũi dầm dề, phủ phục dưới chân bà mà lạy như tế sao. Chính cái đận ấy, bà mới cho Hạnh biết rằng những ao hồ quanh vùng Kiệt chứa đầy tử khí, cấm không được bén mảng xuống.

Nghĩa là ở đó xưa có hàng mấy trăm người chết vào thời binh hỏa.

Hồi đó, dựa vào thế các giáo sĩ truyền đạo, lại có quân lính Pháp đứng phía sau, Những kẻ nhân danh đấng bề trên ở làng Phúc, làng Hòa, làng Trường đã kéo theo những kẻ giàu có mở cuộc "thập tự chinh" lên làng Lâm, làng Thượng. Họ muốn báo thù một thời "sát Ta, bình Tây", bắt những người "ăn mày cửa Phật" tự nguyện bỏ gốc Bồ Ðề, quy y dưới chân Ðức Chúa Lời. Khi lời ngon ngọt không đủ sức thuyết phục, thì lập tức đàn chiên của Chúa sẵn sàng giáo mác xông lên xé xác những ai chống lại. Những người "ăn mày cửa Phật" lẽ dĩ nhiên không chịu rời bỏ chủ quyền đất đai bao đời cha ông khai phá tạo lập. Cũng không dễ dàng nuốt nước mắt nhìn cảnh Niết Bàn bao thế hệ, sống thờ phụng, chết gửi hồn, bị xúc phạm. Thế là cuộc chiến trở nên ác liệt, thảm thương. Máu chảy loang đồng, xác chất thành đống. Cả con chiên lẫn phật tử được đắp điếm lại trong nấm mồ chung. Từng ngày, từng tháng, từng năm, những người qua lại thấm thía nỗi đau, đắp thêm một vài hòn đất, lâu thành gò. Người ta gọi là gò Kiệt, nơi phân địa giới giữa năm thôn.

Giờ đây, cụ cố Hùng và giáo sư tiến sĩ Ðình Hạnh đã dừng chân trên gò Kiệt. Phóng tầm mắt xuống, Ðình Hạnh thấy các ao hồ ngày xưa nay đã được san lấp, xóa đi dấu vết một thời đầy tham vọng tội ác, và biến thành những ruộng lúa đang độ ngậm đòng.

- Thắp hương đi cháu!

Bà nội trao cho cháu một thẻ hương. Anh lui cui che gió bật lửa. Thấy có người sang trọng thắp hương trên gò, bà con đi làm đồng quanh đấy, cả người lương lẫn người giáo, cả trẻ con chăn trâu bò cũng xúm đến. Cụ cố Hùng sai Ðình Hạnh cắm cả thẻ hương lên đỉnh gò, đoạn cụ đứng im, lòng đầy xúc động. Cụ cố cất tiếng vừa đủ cho mọi người cùng nghe, giọng não nuột, thiết tha.

- Cầu Chúa lòng lành! Cầu Ðức Phật từ bi bác ái! Cùng chư vị chúng sinh đã bị làm vật hy sinh trong nạn "binh hỏa"! Cụ Hồ Chí Minh có nói rằng: Nếu Ðức Phật Thích Ca mầu ni, đức Chúa Cứu Thế, đức Khổng Tử và cụ Mác, cụ Lênin sống cùng thời, chắc chắn các cụ là láng giềng tốt với nhau. Cớ sao lại có những kẻ đội danh Chúa mạo cửa Phật, xúi giục chúng sinh lao vào máu lửa, vì những mưu đồ xâu xé tranh giành quyền lực, gây nên cảnh nồi da - xáo thịt, bể khổ loạn ly. Nếu quả thật, Chúa muôn lần thiêng liêng, Phật giàu lòng tế độ, xin rủ một lời khuyên: Hãy cứ lo cho đẹp đời, tốt đạo.

Ðừng bao giờ để quái yêu, quỷ dữ phỉnh lừa, chúa lòng lành vẫn hằng mong. Ðức Phật Thích Ca mầu ni đại từ bi đều hằng muốn vậy cả. Xin chớ sai lời! Amen! Nam mô a di đà Phật. Khấn vái xong xuôi, bà nội bảo Ðình Hạnh xắn hai nhát đất vuông vức, bà một nhát, cháu một nhát; cẩn thận đắp bồi cho những vong hồn xấu số bớt lạnh lòng, tủi thân.

Xưa nay người ta vẫn đến thắp hương cho họ ngày vong nhân xá tội, nhưng chưa ai khấn cầu bài bản như cụ cố Hùng.

Những tiếng trầm trồ nổi lên xung quanh:

- Cụ cố già rồi mà còn minh mẫn, sống có trước có sau lắm!

- Thế mới gọi là trên hợp ý Chúa ý Phật, dưới hợp ý bà con mình.

Cụ cố Hùng dường như không để ý những lời bình phẩm, còn Ðình Hạnh cảm thấy mát lòng hả dạ. Nhìn dáng vẻ bà như tiên đồng đạo cốt, anh càng thêm tự hào về bà nội mình.

Chào bà con vây quanh, hai bà cháu lại đi. Lần này, bà nội dẫn Ðình Hạnh tới thắp hương ở gò Cồn Hoang. Ðây là bãi tha ma chung của bà con cả năm thôn. Người chết trở về với đất là lẽ thường tình. Ðiều bất thường và đáng phải ghi nhớ là đã có ba trăm người nằm xuống nơi đây trong vụ đói năm ất Dậu. Ôi ba trăm sinh linh nào có ít ỏi gì đâu! Chưa đến lúc chết, mà đành chịu chết. Họ chết vì không có gì bỏ vào miệng nữa, trong khi đó phát-xít Nhật dùng kho gạo làm chất đốt chạy máy, còn thực dân Pháp lại đổ xuống biển... Ba trăm linh hồn rũ xuống thảm thương nơi đây dường như ngày đêm còn vọng về lời nguyền rủa oán hận, để nhắc nhủ người đời sau... Cụ cố Hùng bảo với Ðình Hạnh như thế.

Từ gò Cồn Hoang, cụ cố Hùng dẫn Ðình Hạnh quay về xóm Trung Ðình, dừng lại trước tấm bia căm thù xây bằng xi măng, khắc chữ chi chít. Cùng với Hà Nội, Hải Phòng chịu thảm họa B.52 rải thảm vào cuối năm 1972, mà người đời vẫn gọi là quà tặng Nôen của tổng thống Níchxơn, cái xóm Trung Ðình hẻo lánh tận tít Quảng Bình này cũng gần như bị hủy diệt 122 người bị mất xác, vùi thây. Hai bà cháu thắp hương và cúi đầu tưởng niệm trước vong linh những người đã mất, mà oán thù còn ghi lại trên tấm bia, còn khắc cốt ghi xương vào những người đang sống. Ðằng sau những dòng chữ, hiện lên một khuôn mặt giả nhân giả nghĩa, miệng hô thiện chí hòa bình, tay lại ấn nút thả bom rải thảm.







Ở mỗi nơi dừng chân, vẫn mấy nén nhang, đôi lời cầu nguyện, nhưng mỗi đối tượng tưởng niệm, cụ cố Hùng lại sử dụng một ngôn ngữ thích hợp. Khí thiêng và tôn kính bao trùm mà không nhuốm dị đoan mê tín, gửi gắm tâm linh tình cảm mà không mù quáng giáo điều. Chính giáo sư tiến sĩ Ðình Hạnh - một nhà khoa học cũng nhận thấy thế. Cứ mỗi lúc, anh nhìn bà nội mỗi khác hơn. Có cái gì đó vừa tự tin vừa thiêng liêng. Anh lờ mờ nhận ra rằng, cuộc đi thắp hương vòng vèo này là bà có chủ định. Càng rõ sự sắp xếp chủ định hơn là lúc đến nghĩa trang họ Trần, cái đích cuối cùng của chuyến viếng thăm. Ông bác tộc trưởng họ Trần, người có bộ râu đen nhức cùng mươi người trong tông tộc đã có mặt ở nghĩa trang. Sau những cái bắt tay chào hỏi, bác tộc trưởng nói:

- Từ ngày chú Hạnh đi xa học hành đỗ đạt, lần đâu về quê, chắc chưa có điều kiện hiểu tường tận, nay mời chú vào dâng hương, và tôi sẽ giới thiệu từng phần mộ.

Ðình Hạnh vào thắp hương và vái trước bàn thờ nghĩa trang rồi đi theo ông tộc trưởng.

Quả thật, vị tiến sĩ không ngờ trong lúc mình mải mê đường công danh thì ở quê hương bà con thân tộc đã lo lắng chu đáo với tổ tiên như vậy. Từ cao cao tằng tổ khảo, cao cao tằng tổ tỷ cho đến cụ cố, ông bà, tất cả đều được xếp theo thứ bậc, đâu ra đó. Chỉ có độ dày họ Trần không như lâu nay Hạnh tưởng. Từ thuở tổ tông cách đây dăm trăm năm, chỉ cây cuốc cây rựa trong tay đến đây khai sơn phá thạch cho tới nay con cháu đàn đống, tiến sĩ cử nhân cũng nhiều, cấp tá cấp úy trong quân đội chẳng hiếm, tú tài thì gia đình nào cũng có...

Ðình Hạnh dừng lại bên ngôi mộ ông nội mới xây nằm ở hàng thứ tám, mộ chí ghi rõ: Ðại tá Trần Ðình Hùng (1909-1967). Lùi xuống phía dưới, cũng một ngôi mộ mới xây kiểu cách như trên. Ðấy là mộ của bố anh, Ðại tá Trần Ðình Hồng (1930-1988) cạnh hai ngôi mộ vẫn còn hai khoảng đất trống. Theo lời tộc trưởng, đấy là phần đất dành cho bà nội và mẹ anh. Trần Ðình Hạnh nhẩm tính, cả ông nội và bố đều mất ở tuổi 58. Tự so sánh với tuổi mình, anh chợt nghĩ đến cái gọi là quỹ thời gian. Anh thắp hương cắm lên mộ ông nội, lên mộ bố, lòng đầy xúc động. Trong lúc đó, bà nội kể lể về sự vất vả kiên trì đi tìm di hài ông nội. Thật là tấm lòng họ hàng và nhân dân như trời biển. Nếu không có các cháu giúp bà lặn lội lên tận Tây Nguyên, nếu không có một cụ già ?đê đã 86 tuổi bảo con cháu cõng qua bảy con khe, trèo qua mấy ngọn núi để tìm tới nơi chính tay cụ đã đắp điếm cho vị chính ủy hy sinh tức là ông nội, thì...

Ðình Hạnh thoáng thấy xấu hổ, hai "tờ đô" thấm gì với công sức tình nghĩa bao người. Anh chợt hỏi bà:

- Bố con từng làm sư trưởng, tham mưu phó quân khu nhưng dù sao cũng chết vì bệnh hiểm nghèo, không được coi là liệt sĩ. Còn như ông nội, bằng liệt sĩ rõ ràng, sao không rước ông vào nghĩa trang liệt sĩ hở bà?

- Ðây là nguyện vọng chung của cả ông bà. Từ thuở còn hoạt động bí mật, lúc mới yêu nhau cũng như khi đã thành đôi lứa, ông bà luôn nói với nhau rằng: làm cách mạng thì súng gươm quân thù kề bên cổ, ngục tù chực sẵn bên lưng, sinh ly, tử biệt là điều cầm chắc. Nếu còn sống hoạt động thì dù xa cách, vẫn trong lòng chung thủy. Nếu thác về thì cố tìm đến với nhau. Ai phản bội đồng chí, đồng bào hoặc bội bạc nhau thì đừng nhìn lại mặt. Ðã đến lúc tưởng rằng cuộc đời hiến trọn cho dân, cho nước như vậy thì không nỗi nào ân hận. Thế mà vẫn muôn lần trắc trở, chắc gì đã yên thân. Cụ cố Hùng chợt nấc lên, lấy khăn lau nước mắt...

Cụ dừng lại trong chốc lát, cố nén bớt xúc động và lấy lại hơi sức, rồi nói một mạch:

- Xưa nay gia phong tôn tộc ta là vậy. Ai con hiền, cháu thảo, trung hiếu vẹn tròn thì khi sống được kính trọng, tin yêu, lúc chết được quần tụ quy tiên cùng tông tổ, được ghi dòng đỏ vào gia phả họ hàng. Ai bất trung, bất hiếu, thì tùy mức mà phân xử. Nặng thì mời ra khỏi nơi tôn nghiêm. Nhẹ hơn thì ghi dòng đen vào gia phả, khung lại, làm lời răn đe để người sau không giẫm vào vết chân lầm lỗi... May sao, họ ta có anh nghè là nhà khoa học thông kim, thạo cổ, hiểu rõ lòng người, dự đoán được tương lai. Nay nhân dịp anh về dâng hương, anh xem thử chỗ nằm của ông nội anh, của bố anh đã ổn chưa? Anh chỉ cho để sau này đỡ phân vân, lầm lạc.

Nét mặt cụ cố vẫn tỉnh không. Giọng đều đều thong thả, không gay gắt, chua chát như phút đầu giáp mặt tối qua, mà sao cứ cứa vào lòng, vào ruột. Ðình Hạnh gần như bàng hoàng, sửng sốt:

- Dạ, thưa bà, thưa tộc trưởng. Cháu đâu có là thầy địa lý. Cháu có lỗi lầm, sai sót gì, xin bà cứ dạy bảo. Cháu bao giờ dám nghĩ đến chuyện vô luân.

Anh nghè không là thầy địa. Nhưng là nhà khoa học. Một lời của nhà khoa học không chỉ cả nước biết, mà còn đi ra năm châu, bốn biển. Ðâu có như bà con xóm thôn - tôn tộc tầm mắt không vượt nổi bờ tre. Chẳng lẽ với người thân, anh lại giữ ý? Hay anh sợ chúng tôi không đủ trình độ tiếp thu?

Không gian như nén lại. Ðôi mắt bà, ôi đôi mắt tiềm ẩn bao nhiêu điều cần nói, cứ nhìn thẳng vào đứa cháu đích tôn, trông trờ, nán đợi... Ðôi mắt hiền từ vậy mà sao như có sóng ngầm như có lửa thắp:

- Chắc anh nghè tưởng rằng chúng tôi gõ nhầm cửa đó sao? Ðâu có nhầm. Ðây, anh hãy đọc những cái này để yên tâm tin ở điều tôi nói!

Bà nội thong thả lấy từ trong túi xách một tập giấy được khâu đóng cẩn thận. Bàn tay bà run rẩy, giọng cũng run run:

- Họ hàng đang chờ ý kiến anh đó.

Nóng lòng muốn biết những thông tin chứa đựng trong tập giấy. Ðình Hạnh giở ngay trang bìa. Ðập vào mắt anh đầu tiên là một bức thư gửi bà nội. Những nét chữ run rẩy, kiểu chữ xiên của lớp học sinh thuở trước. Bốn trang pơluya ken đặc chữ là chữ. Nhiều đoạn được gạch đỏ dưới từng dòng khá cẩn thận.

"Thân kính gửi chị Trần Ðình Hùng.

Tôi chuyển đến chị những ý kiến mới lạ của một tiến sĩ trẻ tuổi được trình bày trong một số cuộc hội thảo, diễn đàn. Tôi đã một lần trực tiếp nghe nhà khoa học này ở trường T. Sau này tôi mới biết vị giáo sư - tiến sĩ này là con của anh chị Ðình Hồng và là cháu đích tôn của chị. Nếu biết sớm hơn chưa rõ tình cảm của tôi đối với giáo sư sẽ ra sao. Nhưng thôi cứ để sự vật tự nó bộc lộ khách quan hơn mọi lời rào sau, đón trước, phải không chị...?"

Bức thư kể về cuộc diễn thuyết của anh ở trường Ðại học T vào mùa xuân năm kia. ồ, anh nhớ ra rồi, đấy là một kỷ niệm không lấy gì làm vui. Hồi đó, sau chuyến đi Mỹ về, những thông tin khoa học mới nhất của anh đang hết sức hấp dẫn. Các buổi nói chuyện của anh, cử tọa ngồi chật ních, hội trường hầu hết là trí thức sinh viên. Họ ghi âm, tốc ký rồi chuyền cho nhau. Ðình Hạnh gần như say trong men nồng của ánh mắt hào hứng thán phục của những tràng vỗ tay, và cả cách thức tiếp anh, vị sứ giả của cái mới. Vậy mà buổi diễn thuyết ở trường Ðại học T., anh đã vấp. Nói cho đúng hơn là vấp phải sự phản ứng vừa mềm dẻo, vừa quyết liệt. Trên bục, anh vừa kết thúc buổi nói chuyện, nghiêng đầu chào cử tọa, bỗng nhiên có ai đó nói:

- "Tôi xin có ý kiến".

Hội trường đang xáo động, bỗng trở lại im lặng, im lặng đến mức nghe rõ những âm thanh là lạ.

Lộp... cộp... Lộp... cộp... tiếng gõ lộp cộp đều trên sàn hội trường. Một ông già mặc quân phục đã bạc mầu, nhưng đường ly còn thẳng nếp, chống đôi nạng gỗ bịt đuya ra, khó nhọc đặt từng bước chân theo các bậc tam cấp. Người ông gầy và giọng ông sang sảng. Sau vài lời xã giao ngắn gọn, ông già nở một nụ cười thoải mái:

- Kể ra thì sự xuất hiện của tôi lúc này là bất lợi. Giờ sắp mãn. Trời gần trưa. Nhưng tôi nghĩ, thầy giáo nào cũng mong điều mình gieo vào lòng học sinh sẽ thành hoa, thành trái. Các cụ ta thường chỉ giáo: "Lời nói - gói vàng...". Lời nói của một giáo sư, của nhà khoa học càng bội phần ngọc - vàng, không thể lĩnh hội tùy tiện được. Xin giáo sư phiền lòng dành cho mấy phút, tôi xin được phép hỏi lại đôi điều cho rõ. Giáo sư có cho phép và cử tọa có đồng tình không ạ?

Ðình Hạnh mỉm cười đáp lễ:

- Vâng, xin mời bác!

Cử tọa vỗ tay nhiệt thành.

Khóe miệng của ông già luôn thường trực nụ cười:

- Thưa giáo sư! Vậy chứ giáo sư đi chuyến này là có chủ ý theo nội dung, chương trình và quy trình nghiên cứu của đề tài mình muốn, hay do họ xếp đặt?

- Mình là khách mời, tất nhiên phải theo sự xếp đặt chương trình của chủ nhà chứ!

- Thưa giáo sư, vậy khi diễn giải về nhân quyền và dân quyền của nước Mỹ, giáo sư có được tạo điều kiện đến những khu vực dân lao động và các khu cư trú của người da đen, da đỏ, chẳng hạn khu Hác-lem?

- ờ tất tần tật chỉ trong vòng hai tuần lễ, làm sao có thể đi khắp?

- Hai tuần, dựng được cả một công trình nghiên cứu lớn như vậy thật là tuyệt. Còn chúng tôi, những quân nhân từng cọ xát với lính Mỹ gần mười năm ở chiến trường, mà sao chậm hiểu. Cả hai đời tổng thống Mỹ đều nhiều lần nhỏ nước mắt cầu nguyện cho hòa bình ở Việt Nam. Nhưng mỗi lần như vậy thì cường độ bom đạn giết người lại tăng. Binh lính viễn chinh ồ ạt tăng... Vậy mà, thưa giáo sư...

- Dù sao, thì ngày nay đến với họ, so sánh cuộc sống bên ta, thật một trời, một vực. Ðã đến lúc mình phải nên làm học trò cho họ rồi đấy bác ạ. Ðình Hạnh mỉm cười châm biếm...

- Thưa giáo sư, kể cả việc áp đặt cấm vận đối với hàng loạt nước, trong đó có nước vốn là nạn nhân của cuộc tàn sát kéo dài hàng chục năm do chính nước mình gieo rắc? Kể cả quyền tự do được can thiệp vũ trang, lật đổ? Và, thưa giáo sư, hành động đó là biểu tượng cao cả của nhân quyền và dân quyền sao?

- Ta hãy đặt nó trong điều kiện cụ thể, hoàn cảnh cụ thể?

- Vâng, tất cả những gì chúng ta đang đề cập đều là cụ thể. Rất cụ thể, tất cả những gì các đời tổng thống Mỹ dành cho cuộc chiến tranh ở Việt Nam ta, và cả những gì họ làm mấy thập kỷ qua, phải chăng chưa đủ để một lần xác định rằng đó là những hành động đầy ưu ái của Nhân quyền và Dân quyền.

- ồ, đó là quá khứ. Hãy khép lại quá khứ, nhìn vào hiện tại, hướng về tương lai...

- Thưa giáo sư! Khép lại quá khứ phải chăng chưa là cụ thể? Chứ không phải lật ngược, đảo lộn lịch sử? Chẳng hạn, giáo sư nói rằng: hai cuộc kháng chiến vừa qua là sự phí phạm xương máu. Giáo sư lại còn nói rằng ta có thể tìm con đường khác tránh được đau thương, mà vẫn bảo đảm cho dân tộc Việt Nam phát triển! Giáo sư thử chỉ dẫn cho, bằng cách gì, bằng con đường nào vậy?

Ðến tình huống này thì rõ ràng Ðình Hạnh không dễ dàng trả lời. Ngẫu hứng bên bàn trà, cùng một thuyền, một hội hoặc trước mình là những ai đó thiếu hiểu biết cần thiết, thì có thể vung tay quá trán. Chứ ở đây, trong hoàn cảnh này mà tơ lơ mơ thì chỉ có đốt sách. May mà Ðình Hạnh còn đủ tỉnh táo để không dại mà tương ra những ý định đích thực của mình. Song cũng khó tìm được câu trả lời cho chuẩn. Ðành nói nước đôi:

- Trên góc độ nghiên cứu, tôi chỉ nêu sự gợi ý về một phương án có thể hay hơn cho một điều kiện cụ thể nào đó thôi ạ!

- Vậy thì, thưa giáo sư, xin chớ, xin chớ! Lịch sử không lặp lại. Vận mệnh tối thượng của đất nước, của cả dân tộc không cho phép bất cứ một ai đưa ra làm vật thí nghiệm cho những động cơ cá nhân. Song với giáo sư, xin được nêu một câu hỏi cuối cùng giữa một phía là quyền sống trong độc lập tự do theo con đường mình chọn với một phía là người dân mất nước, nô lệ, giáo sư chọn con đường nào. Tổ tiên ta đã phải bao lần chống ngoại xâm, vậy tính sổ thế nào cho công bằng?

Ðối với câu hỏi này, hình như Ðình Hạnh bí thực sự, anh chỉ đáp chung chung rằng, có nhiều điều cần phải tiếp tục làm sáng tỏ thêm, có khi phải vài ba thập kỷ chứ không thể giải đáp ngày một, ngày hai được. Với vẻ đắc thắng, ông già buông một câu hóm hỉnh:

- Khoa học chuyên ngành là lãnh địa của giáo sư. Kẻ già này đâu dám múa rìu. Nhưng trong phạm vi nội dung vừa trao đổi, tôi cũng xin sẵn sàng hầu chuyện giáo sư, cho đến lúc một trong hai bị lấm lưng vỗ bụng. Xin ngoắc tay Ðịa chỉ: Ông Trịnh Thế Dương, thiếu tướng hưu trí, số nhà 80, đường Trần Hưng Ðạo.

Cả hội trường gần như sôi lên trong tiếng vỗ tay, tiếng cười nói thoải mái. Còn Ðình Hạnh cứ ngẩn người ra trước sự thể bất thường hôm ấy, mà mãi về sau còn ám ảnh anh. Tưởng rằng thời gian sẽ phủ bụi lên cái kỷ niệm không vui ấy, ai ngờ ông Trịnh Thế Dương lại là bạn thân của ông bà nội anh từ thời còn học quốc học Huế. Và bức thư của ông Dương đã đến nơi thôn dã này với bà nội anh. Cùng với bức thư là những bài báo anh viết, anh trả lời phỏng vấn và những trang ghi chép lời anh diễn thuyết được "phô-tô cóp pi" lại. Quả thật, hồi đó những ý tưởng của anh được coi là mới mẻ, được một số người tâng bốc, tạo kích thích và phấn hứng cho anh. Nghĩ lại, Ðình Hạnh cảm thấy mình bạo tợn khi chấp nhận sự thách thức trên các vấn đề hóc búa mà lẽ ra với sự nghiêm túc tối thiểu của nhà nghiên cứu khoa học, cần phải thận trọng hơn.

Ðình Hạnh vừa lướt xong tập giấy, bà nội hỏi liền:

- Anh nghè thấy thế nào? Có đúng "Một người làm quan cả họ... trông ngóng" không nào?

- ...

- Vậy là anh nghè khẳng định điều mình viết và nói? Vậy là chúng tôi nói sai chứ gì? Ðình Hạnh chưa biết trả lời bà thế nào thì bà đã đứng dậy. Trang trọng và kính cẩn, bà hướng về đỉnh Ðại Sơn, nơi tổ tông gối đầu, ngoảnh sang phía sông Linh, hướng chân dưới nghĩa trang. Cứ mỗi nơi, bà dâng hai vái. Quay về điện thờ tổ và vọng khắp bốn phía yên nghỉ của ông bà cha mẹ, cụ Hùng nghẹn ngào nói:

- Xin thần núi, thần sông, xin các bậc anh hùng - liệt sĩ có công dựng nước và giữ nước, xin tổ tiên - ông bà họ Trần - làng Thượng, chứng giám cho tôi, Mai Thị Trung 84 tuổi, con dâu họ Trần về lời thỉnh cầu sau đây: Một thời kỳ dài, chồng tôi - Trần Ðình Hùng đã hy sinh, con trai tôi là Trần Ðình Hồng đã quá cố, con dâu là Hồ Thị Thanh, đều đã mang áo lính, đi suốt hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược. Theo tiếng gọi của non sông - đất nước, chúng tôi không ngại hy sinh, không nề gian khổ...

Nay cháu nội tôi là quan nghè giáo sư - tiến sĩ Trần Ðình Hạnh có luận cứ cho rằng việc tiến hành hai cuộc kháng chiến là tội lỗi. Ðể tránh khỏi những tranh cãi phiền toái sau này, nhân lúc cháu nội tôi có mặt, tôi và con dâu tôi còn sống, xin cho phép Trần Ðình Hạnh được dùng lưỡi choòng này dời phần mộ ông nội và bố ra khỏi nghĩa trang tôn nghiêm của dòng họ Trần.

Nâng chiếc choòng lên ngang tầm mắt, cụ cố Hùng vái hai vái, rồi trao lại cho Ðình Hạnh:

- Trong nhà còn có người lỗi lầm mà chưa giải quyết xong thì ra xã hội khó thông đồng bén giọt. Nay cháu cả hai vai đều nặng. Cháu hãy làm phận sự của người cháu đích tôn, trước khi làm chức năng nhà khoa học, làm ngay trước mặt bà cho bà được yên lòng khi nhắm mắt, sau này khỏi phải đào lên - bới xuống, đau lòng người quá cố một, nhức nhối người đang sống và sẽ sống trăm nghìn lần.Pháp luật bất vị thân. Lời kết án của nhà khoa học lắm khi vượt xa tác động, ảnh hưởng của luật pháp. Cháu cứ bạo tay mà làm như cháu đã không hề ngần ngại, đắn đo khi bày tỏ quan điểm của mình trước công luận.

Ðình Hạnh đưa nhanh mắt nhìn bà nội, lướt qua bà con tôn tộc. Tất cả như đợi chờ ở giây phút quyết định này. Mỗi ánh mắt sao mà giống một tia lửa điện đến thế. Ðình Hạnh cố tránh, thì những tia lửa điện lại cứ bám chặt.

- Nào, cháu! Hãy bạo tay lên nào - Bà nội vẫn nhẹ nhàng, ôn tồn đến kỳ lạ. Tộc trưởng nãy giờ im lặng, khẽ khàng góp ý:

- Trăm nghe không bằng một thấy. Trăm thấy không bằng một làm. Chú Hạnh đáp lại lời bà đi. Biết đâu đây là điểm khởi đầu cho sự vươn xa của chú trên đường nghiên cứu khoa học. Tu thân - tề gia - trị quốc mà!

Ðình Hạnh tưởng chừng đang đứng trên đống lửa. Ðôi chân anh khụy xuống, đầu gục vào chân bà. Anh nức nở: "Cháu lạy bà. Cháu có lỗi. Cháu xin bà!". Trên đầu anh là đôi tay bà đang từ từ buông thõng. Lưỡi choòng vẫn còn đó, trong tay bà, gác ngang trên đầu giọt máu đích tôn. Ðôi tay Ðình Hạnh úp vào trước ngực mình, nơi đó, quả tim đang đập và bức điện: "Bà chết, về ngay!".

Ma Mèo
Tác giả: Phong Ðiệp

Nụ cười trên môi lũ trẻ tắt ngấm khi tiếng chuông gọi gắt gao của người bố vang lên. Hai cái xe đẩy nối đuôi nhau chạy dọc theo đường hành lang hẹp và tối om. Con mèo già rên gừ gừ ở lối nhỏ rẽ vào nhà kho. Hai vệt sáng xanh lẹt, bất động mở trừng trừng về phía chúng.

"Anh bảo có chuyện gì không? Bố về sớm hơn mọi khi đấy".

"Tiếng chuông còn rất tức giận nữa".

"Thế anh bảo..."

Hai chiếc xe cùng bẻ bánh về phía nhà ngang. Tất cả đèn điện đều được bật sáng một cách bất thường. Sàn nhà bóng loáng. Cánh cửa gian chính mở rộng. Bên cạnh chiếc giày to sù của người cha là một đôi xăng đan nhỏ nhắn.

Hình như chủ nhân của nó bước vội nên làm xô một bên mép thảm lót trên bậc cửa.

"Anh nghĩ cha muốn chúng ta vào trong đó chứ? Ðã lâu lắm rồi..." Thêm một lần chuông nữa, ngắn và đanh. Hai đứa trẻ tần ngần đẩy xe đến trước cánh cửa. Một người phụ nữ đang đứng căng thẳng giữa nhà, chỉ chực đợi chúng đến để nhìn. Khuôn mặt lạnh lẽo và buồn. Nước da bà ta trở nên trắng ốm trong ánh đèn điện quá chói.

Người cha ngồi lặng ngắt trên chiếc phô tơi. Chiếc gạt tàn trên bàn đầy những đầu mẩu thuốc lá.

"Từ nay cô Bội sẽ dạy dỗ các con".

Người cha im lặng giây lát và nhìn chúng nghiêm khắc.

"Không một ai được phép cãi lại cô Bội. Các con rõ rồi chứ" Không được phép, đúng thế. Bây giờ thì hãy về phòng của mình đi".

Người đàn bà mệt mỏi giơ tay chào chúng. Bàn tay dài với các ngón khô khan.

"Chúng ta sẽ gặp lại nhau vào sáng mai".

Hai cái xe vòng trở về đường hành lang hẹp, dài hun hút. Con mèo già vẫn ngồi ở lối rẽ vào nhà kho, hai chấm mắt xanh lét. Những lùm cây trong vườn nghiêng ngả vào nhau. Gió thổi ràn rạt.

"Anh ạ, em thấy sợ".

"Bố sẽ đi vào sáng mai. Vẫn những chuyến đi dài ngày".

"Và rất nhiều quà".

"Nhưng chẳng bao giờ bố nói chuyện với hai anh em mình".

"Vì bố rất bận. Bố về nhà để nghỉ ngơi".

"Em thấy thương bố. Nhỡ lúc nào đấy bố trở nên mệt mỏi vì cứ phải chăm sóc hai anh em mình thì sao?".

"Em huyên thuyên rồi đấy!"

Tiếng chuông đánh thức lũ trẻ kéo rền vào lúc bảy giờ. Chúng vội vã mặc quần áo và lết người đến cái xe đẩy đặt sát giường. Tiếng xăng đan của cô Bội nện lạch cạch xuống nền đá hoa. Cánh cửa phòng chúng bật mở ngay trong chớp mắt. Thậm chí lũ nhỏ không nghĩ đến việc khóa trái cửa khi đang ở trong phòng.

Trong ánh sáng ban ngày nhìn cô Bội gầy và xanh xao hơn chúng tưởng. Hai hố mắt sâu trũng nhìn chúng lạnh lẽo. Bộ quần áo bằng vải dày bó chặt lấy thân hình lép kẹp. Thường những người phụ nữ ở tuổi cô người ta không ăn mặc như thế.

"Chúng cháu chào cô Bội ạ."

Những đứa trẻ gượng gạo mấp máy môi. Cô Bội dường như không có ý đáp lại lời chúng. Cô đi thẳng đến những chiếc giường. Ðống chăn màn lùng bùng được thu dọn trong giây lát. Hai cái ga giường được kéo phẳng phiu lại.

"Cô Bội, hôm qua cô ngủ có ngon không?

Ðứa con gái hít một hơi dài, lên tiếng làm quen. Thằng anh nó bắt tay vào bánh xe, đẩy dần ra cửa.

"Cháu định đi đâu đấy?"

Cô Bội quay phắt người ra, hỏi bằng giọng kim hơi gắt.

"Cháu muốn ra vườn".

"Không được. Hãy đi rửa mặt mũi và ngồi vào bàn ăn sáng. Sau đó chúng ta sẽ học".

Ðứa con gái lo lắng nhìn thằng anh đang giãy giụa một cách khó chịu trên xe đẩy.

"Anh sao thế?"

Cô Bội im lặng đẩy từng chiếc xe ra ngoài và khép cửa lại. Bữa ăn sáng bắt đầu trong trật tự. Cô Bội ăn rất nhanh và hầu như không gây ra một tiếng động nhỏ nào. Lũ trẻ nhai nuốt chậm chạp, miễn cưỡng. Cô Bội phải ngồi đợi đến hơn mười phút cho chúng kết thúc xong xuôi phần ăn sáng của mình.

"Tất cả đều là những chất bổ dưỡng giúp nuôi cơ thể khỏe mạnh".

Cô dọn bàn ăn và giải thích.

"Tại sao cháu ăn không hết?"

Ðĩa của đứa con gái còn thừa đến một phần ba.

"Còn con Két nữa cô ạ"

"Ðó là con mèo già bị điên". Thằng anh vừa lau mồm vừa giải thích.

"Một con mèo già bị điên ư?" - Giọng cô Bội loãng ra

- "Nó sẽ gào vào ban đêm và cắn xé tất cả những người nào mà nó gặp".

"Không đâu cô ạ. Nó đã già lắm rồi. Lông rụng từng mảng. Nhưng nó không bỏ đi như những con mèo khác".

Cô Bội im lặng thả chùng người xuống ghế. Lũ trẻ lặng lẽ rời bàn ăn và đi sang phòng bên ngổn ngang sách vở. Một túm lông mèo đậu lơ phơ trên thành cửa sổ.

Cô Bội bắt đầu bài mới bằng vẻ mặt nghiêm trang.

"Những con ma mèo thường hiện về gào thét trong đêm. Chúng gọi nhau thê thiết và rầm rập đi thành từng đàn..."

Ðứa con gái lo lắng đưa mắt nhìn anh. Nhưng chúng vẫn tiếp tục lắng nghe và không nói một lời nào.

Giờ học kết thúc khi cô Bội trở nên phờ phạc. Khuôn mặt cô trắng bệch, vô hồn.

*

Con mèo không xuất hiện vào những bữa ăn sau đó. Từng đám lông thưa thớt mầu tro của nó vương vãi khắp nhà.

Lũ trẻ bị cấm thức khuya. Kết thúc giờ học buổi tối chúng phải lập tức về giường và tắt đèn đi ngủ. Ðiều ấy làm cho đứa con gái áy náy.

"Anh nghĩ nó sẽ chết chứ?"

"Ai cơ? Cái con Két hôi hám đó à? Thì nó đã già quá rồi còn gì".

"ý em không phải vậy". Ðứa con gái ấm ức giảng giải

- "Chẳng ai cho nó ăn cả. Kể từ mấy ngày hôm nay. Nó đâu có làm hại ai".

Cô Bội sẽ tiếp tục kể chuyện về lũ ma mèo nếu em còn tiếp tục nói thế" - Thằng anh nó hào hứng đe em - "Cô Bội luôn có rất nhiều chuyện về chúng".

"Nhưng em không thích chúng".

Ðứa con gái thở dài và trùm hụp chăn qua mặt.

"Nó sẽ chết mất thôi".

Thực ra con mèo chưa chết bởi nửa đêm, khi chợt tỉnh giấc thằng anh nghe thấy tiếng nó kêu bải hoải ở phía sau nhà kho. Nó lần gọi em thì con bé đang đau bụng dữ dội, chân tay co quắp lại, mồ hôi tứa ra đầm đìa.

Ngoài hành lang tối om. Tiếng kêu của con mèo lịm dần đi. Thằng anh lần xe đẩy đi ra. Phòng cô Bội ở phía đầu nhà kho vẫn sáng choang như không có động tĩnh gì. Ðứa nhỏ hít một hơi thật sâu và cất tiếng gọi:

"Cô Bội ơi! Cô Bội ơi..."

Bây giờ thì nó đã đứng trước cửa phòng. Gió phần phật thốc vào giường cô Bội. Không có người trên đó.

- Cô Bội ơi! Cô Bội ơi! Có tiếng đất đá rào rào ở vườn sau rồi đột nhiên im bặt. Ðứa nhỏ cố quay trở về thật nhanh. Tự nhiên nó thấy sợ những tiếng bánh xe xiết lên nền đá hoa vang lên lạc lõng giữa đêm khuya. Khi thằng anh về đến nơi thì cô bé đã đờ người lại. Hai bên mép nó nước dãi nhều ra. Thằng anh lôi con em xuống xe, đẩy ra ngoài vườn theo lối tắt.

Người đàn bà hốt hoảng ra mở cửa cho những đứa trẻ. Có tiếng trao đổi xì xụp ở nhà trong. Tiếng chân người chạy thình thịch ra lối cổng. Tiếng nước xối xèn xẹt. Con bé em được xốc lên giường. Có rất nhiều người quây lại. Cái xe đẩy của thằng anh bị xô vào tít góc tường. Muỗi bay vè vè qua mặt. Nhưng mệt mỏi làm đứa trẻ thiếp đi.

Buổi trưa có ba người đàn ông và một người phụ nữ đẹp tìm cô Bội. Sau đó tất cả cùng kéo lên chiếc xe Zép cũ kỹ có tiếng nổ phành phạch như máy xát.

Ba... tiếp tục sang nấu ăn cho những đứa trẻ. Lúc ra vườn sau hái rau thì phát hiện cả một khoảng đất đã bị quần nát. Lũ trẻ nằm trong phòng đọc sách cho mãi tới khi tiếng chuông báo giờ ăn kêu lên.

Người cha trở về sau những chuyến đi dài ngày. Da ông đen sạm lại và gò má hốc hác.

"Rốt cuộc là đã có chuyện gì xảy ra vậy?"

"Con không biết bố ạ. Nhưng lúc ấy con nghe có tiếng mèo kêu ở sau nhà kho".

Người đàn ông thở dài:

"Ðã có những chuyện mèo điên. Chúng cắn người và họ đã chết vì không biết. Cô Bội có một đứa con như vậy"

Những đứa trẻ ngồi lặng ngắt. Rất lâu sau con bé mới thốt lên:

"Bố ạ. Chúng con muốn cô Bội".

Người cha mệt mỏi đứng dậy.

"Các con về phòng đi. Từ ngày mai các con sẽ học ở trường".

Hai đứa trẻ im lặng đẩy xe về phía hành lang tối om.

"Anh ạ, con Két không bị điên"

"Nhưng chúng ta lại nói khác".

*

Năm học mới bắt đầu và những đứa trẻ phải dậy sớm hơn thường lệ. Chuông kêu rền dọc hành lang hẹp, chói chang ánh nắng. Bà cụ hàng xóm đã đợi chúng sẵn ở dưới sân.

"Con chào bố!"

Cánh cửa phòng khách vẫn đóng im lìm. Tấm đệm lót được đẩy quá ra phía hành lang, một bên mép bị xô lại.

Ở gần trường, luôn có một người phụ nữ trong bộ quần áo bằng vải thô bó sát lấy thân hình lép kẹp, chờ chúng đi qua rồi lặng lẽ bỏ đi.

Mẹ Chồng Tôi
Tác giả: Nguyễn Minh Chính

Bây giờ thì mẹ chồng tôi đã về cõi vĩnh hằng. Từ ngày bà mất, không ngày nào là tôi không nhớ bà, không đêm nào là tôi không gọi: Mẹ ơi...! Song sự chết bao giờ cũng khốc liệt, cũng sâu thăm thẳm và cũng rất đỗi linh thiêng, rất mênh mông vời vợi và cũng rất thấm nỗi buồn man mác. Những đêm thao thức, tôi như thấy đang được trò chuyện với bà...

Tôi về làm dâu khi vừa 20 tuổi, còn chồng tôi - anh Hòa năm ấy ở độ tuổi 22. Chồng tôi là một thanh niên khỏe mạnh, đẹp trai, đã học hết cấp III hai năm về trước, có giấy báo đi đại học thì địa phương giữ lại, nói là "để đào tạo lâu dài cho xã". Anh đang làm kế toán phụ cho hợp tác xã nông nghiệp. Nhà chúng tôi ở gần nhau, hai gia đình đã có ước vọng từ khi chúng tôi còn nhỏ, mong sao khi lớn lꮠch??ꮠvợ nꮠchồng. Ở tuổi thành niên chúng tôi đã thương nhau và đã dẫn đến cuộc hôn nhân tốt lành của chúng tôi.

Nhà Hòa chỉ có hai mẹ con, có thêm tôi, đứa con mới trong nhà, mẹ chồng tôi vui lắm. Bà âu yếm thân tình chỉ cho tôi từng cách làm ăn, cách sống, cách đối xử với chồng và những điều cần kiêng kỵ, cách ăn ở với bà con họ hàng, làng xóm. Tôi sáng ý, vâng theo bà và do đó bà tỏ ra rất hài lòng. Ðược chồng yêu, mẹ chồng quý, dân làng mến nể, tôi sống những ngày tràn đầy hạnh phúc.

Ở bên nhau được gần ba tháng thì anh Hòa trúng tuyển bộ đội và lên đường vào đầu tháng giêng năm ấy. Vợ chồng mới cưới xa nhau thật là một sự thử thách lớn: lúc anh sắp đi, tôi cứ ngỡ là anh đi rồi. Lúc anh đi rồi, tôi cứ tưởng anh hãy còn ở bên cạnh. Nhưng sau đó, những đêm mưa lạnh mới thấy thấm thía làm sao. Tháng 10, anh Hòa có lệnh đi B, anh được nghỉ phép và may quá, anh về đúng dịp kỷ niệm lần đầu ngày cưới của chúng tôi. Với sự say nồng của những ngày sắp xa, chúng tôi sống bên nhau thật hạnh phúc, đậm đà.

Từ khi anh đi, mẹ chồng tôi càng thương tôi hơn. Ðêm đến bà thường bảo: "Bu nằm một mình ở ngoài lạnh lắm, cái Thuận ra nằm với bu cho ấm". Tôi hiểu ý mẹ tôi muốn cho tôi khỏi buồn nên gọi tôi ra nằm bên cho vui. Mẹ tôi rất tâm lý, nếu tôi biết hôm sau phải đi cày bừa, hoặc làm việc nặng là bà giục đi ngủ sớm. Còn khi mùa màng thư thái, ban đêm bà kể cho tôi nghe nhiều mẩu chuyện, trong đó có chuyện đời tư của bà.

*

Bà lấy chồng từ năm 13 tuổi, lúc ấy bố chồng tôi 17. Bà bảo: "Ban đầu xấu hổ bỏ mẹ, nhưng sau đó nó quen đi". Bà nói lấy chồng sáu tháng rồi mà bà chẳng hiểu cái cuộc sống vợ chồng "như thế, như thế" để làm gì, mà làm sao lại phải làm như vậy. Mãi đến khi bố chồng tôi đi làm xa, bà mới thấy nhớ, thấy thương, mới hiểu vợ chồng "là vậy, là vậy". Rồi năm 18 tuổi bà sinh chồng tôi, sau lại sinh hai em nữa nhưng đều chết bệnh năm đói. Năm sau, bố chồng tôi đi bộ đội rồi "nam tiến", cuộc chia tay đầy nước mắt và bố chồng tôi ra đi biền biệt không về. Mãi đến giữa năm 1956, gia đình mới nhận được giấy báo tử, lúc ấy mẹ tôi vừa 34 tuổi. Từ đó năm nào bà cũng làm giỗ vào đúng ngày cưới của hai người, để kỷ niệm những ngày thơ ngây, đẹp đẽ của cuộc sống vợ chồng buổi xa xưa. Mẹ tôi kể: bà nội chồng tôi rất thương bà, khi biết tin con trai đã chết, bà nội đã nhiều lần gợi ý mẹ tôi đi bước nữa, để đỡ khổ cái tuổi xuân, nhưng mẹ chồng tôi không đi. Chứ thuở ấy thiếu gì các ông bộ đội phục viên chưa vợ, thiếu gì ông bần cố vì nghèo chưa lập gia đình, lại một số ông vợ đã quá cố, cũng đến ngỏ lời nhưng mẹ chồng tôi đều cảm ơn và từ chối hết. Có lần thân ái quá, tôi hỏi mẹ tôi, rồi mới giật mình vì tôi là con dâu:

- Làm sao bu không đi bước nữa?

- Vì bu thương bà nội lắm. Những ai có con trai nên vợ nên chồng, mà con mình chết sớm thì thường mất cả con dâu. Mất một đứa con đã chết điếng người lại mất con dâu, biết mất trờ trờ ra, mà không níu lại được, thì nỗi đau đớn của người mẹ tăng lên gấp bội phần. Bà nội đã mất bố mày, lại mất cả tao nữa thì khổ lắm. Vả lại bu rất thương thằng Hòa, nó côi cút rất cần có bu, và dù nhỏ nó cũng chẳng muốn ai chiếm đoạt mẹ của nó.

Hết hạn, anh Hòa trả phép để đi B, mẹ tôi quay vào nhà khóc, còn tôi tiễn anh ra tận bến sông Hồng. Ði được 10 ngày anh Hòa viết thư về báo tin anh đã hành quân đến Quảng Bình. Ôi! Ðọc thư anh, càng thấy thấm thía càng thấy nhớ anh như cào cấu ruột gan.

Mẹ chồng tôi có tính cẩn thận, quần áo của bà, của tôi khi khô bà đều gấp gọn gàng bỏ vào trong rương. Một hôm vào khoảng nửa tháng sau khi anh Hòa đi B, tôi đi làm về, thấy bà đang gấp mấy miếng vải màn của tôi. Tôi thấy rất rõ vẻ buồn trên khuôn mặt bà và hình như bà khóc nữa. Bà xếp quần áo vào rương, tôi quay ra và lúc ấy tôi mới hiểu, là chồng tôi ra đi, không để lại một giọt máu thiêng liêng trong tôi, tôi cũng cảm thấy buồn xao xuyến.

Khoảng 20 ngày khi chồng tôi đi B, hợp tác xã điều tôi đi dân công tỉnh một tháng nhưng làm thủy lợi ở ngay địa bàn huyện. Chồng tôi có người cậu họ là ông Thảo, làm phó phòng thủy lợi, được chỉ định làm trưởng ban chỉ huy công trường. Ông Thảo ghé thăm mẹ tôi, thấy mẹ tôi nói tôi sắp đi dân công, ông Thảo liền nảy ra một ý kiến:

- Cháu nó đi dân công à? Thế thì thế này, tôi sẽ cắt định suất đất của xã cho cháu. Nó hát hay, giọng nói lại trong trẻo, tôi cho nó lên chỗ tôi để phục vụ thông tin văn nghệ, công việc vừa đỡ vất vả mà lại có tiền tiêu, mỗi tháng tôi phụ cấp cho cháu 36 đồng, công trường có thể kéo dài ba, bốn tháng, chị có đồng ý không?

- Cám ơn cậu, tôi chẳng biết thế nào, cậu thử hỏi cháu xem.

Ông quay lại nói với tôi:

- Huyện mới mua máy phóng thanh, công trường trải dài hai cây số, ngày ngày cháu cứ cầm ống nói hát hoặc đọc tin, có loa phát to lắm. Công việc chỉ có thế, được chứ?

- Vâng, cháu đồng ý.

- Nhưng phải đi trước 5 ngày, đến đúng ngày 1 để dễ tính lương.

Thế là đúng ngày quy định tôi lên đường, đến ban chỉ huy công trường cách nhà tôi hơn hai chục cây số. Ðến nơi, tôi đã thấy lán của ban chỉ huy làm xong. Tối ngủ lại lán đó, có hai chị cán bộ trong ban chỉ huy, tôi và một nhân viên phụ trách kỹ thuật và điều khiển máy phóng thanh, tên anh là Lực. Ngày công trường ra quân, ông Thảo giới thiệu trên loa là: "Có cô Bích Thuận là người chuyên phục vụ văn nghệ và thông tin của công trường". Và sau đó tôi say sưa với công việc được giao, nhưng kẹt nhất là cái máy phóng thanh hay trục trặc, anh Lực đi vắng là tôi chịu, không biết xoay xở ra sao. Vì thế độ hai ba ngày, các đơn vị phản ảnh về là hát hay lắm nhưng tắc luôn, nghe dở dang "xem kịch ngắt quãng". Trước tình hình như vậy, ông Thảo liền phân công anh Lực ở nhà vừa trực và điều khiển máy phóng thanh. Từ đó ban ngày nhiều khi chỉ có tôi và anh Lực ở lán.

Lực là chàng trai khỏe, ít nói nhưng giọng nói dịu dàng, anh cũng vào loại điển trai. Anh thi trượt tốt nghiệp phổ thông đã hai năm, được ông bác làm chủ tịch huyện xin cho vào làm nhân viên phòng thủy lợi. Khi huyện mua máy phóng thanh, anh được cử đi học vài ngày để sử dụng.

Làm ở công trường đã bốn tuần. Một hôm ông Thảo cho tôi về thăm nhà. Thấy tôi về mẹ chồng tôi mừng lắm, nhưng về tới nhà thì tôi thấy váng đầu chóng mặt lại hay buồn nôn. Mẹ tôi bảo: "Ðúng con bé phải cảm rồi". Bà vội vàng lấy gừng giã ra xào với rượu, đổ lẫn vào búi tóc cho vào khăn để đánh cảm cho tôi. Bà bảo tôi cởi áo rồi làm từ đầu, mặt, vùng lưng, sau đến vùng ngực. Tôi thấy bà làm ở vùng ngực rất kỹ lưỡng, tự nhiên mặt bà biến sắc, mồ hôi toát ra, tay chân run rẩy. Rồi bà nhìn tôi rất nghiêm bà bảo:

- Thuận, con có mang rồi đấy. Tôi giật bắn người, chưa biết nói ra sao thì bà đã tiếp: "Thâm cà thì khú, thâm vú thì chửa", hai đầu vú của con bắt đầu nở và núm vú bắt đầu thâm rồi.

Nói xong bà thở dài, bà xuống ngồi ở cửa bếp, bà khóc. Tháng qua không thấy kinh, nhưng không có kinh nghiệm nên tôi coi thường, giờ nghe mẹ chồng phát giác tôi thấy rợn tóc gáy. Tôi đi xuống bếp với bà, bà nhìn tôi vừa khóc vừa hỏi:

- Con đi lại với ai mà đến cơ sự này?

Tôi thấy sự trầm trọng của câu chuyện, nhưng đã có ý chuẩn bị lơ mơ, tôi thưa rằng:

- Một buổi tối con vào trong làng để tắm, con đi đường tắt qua cánh đồng, khi tắm về đến gần một gò đất bỗng có người đi sau bịt mồm con, bắt con vào sau gò làm cái chuyện ấy, hắn khỏe như vâm, con không kháng cự lại được nên mới đến cơ sự này.

- Thế da hắn trắng hay đen? Tóc hắn dài hay ngắn?

- Trời tối lắm, con không nhìn rõ được.

Mẹ chồng tôi chưa tin nhưng bà cũng không hỏi nữa. Bà lên nhà, nằm vật ra giường bà khóc, bà kêu:

- Hòa ơi! Con ơi!

Trước cảnh tình ấy, tôi càng bối rối vì tối đó và hai ngày hôm sau bà nằm liệt, không ăn, chỉ uống chút nước lại đi nằm. Tôi càng lo lắng hơn và tôi rất sợ. ở làng này tôi có một con bạn, nó lấy chồng trước tôi hai năm, chồng đi B, nó bị chàng phó chủ nhiệm hợp tác xã mua bán xơi liền, vài lần vụng trộm, nó có thai. Mẹ chồng nó biết nhưng cứ phớt lờ, vẫn tỏ ra vui vẻ bình thường với con dâu và thông gia. Bà tìm thấy lá thư của chồng nó gởi về sau một tuần lên đường và bà cất kỹ. Khi con bạn tôi có thai được bảy tháng, thấy mẹ chồng không để ý, làng xóm không ai nói gì, cả gã phó chủ nhiệm cũng cho bà vào loại đần độn. Rồi một hôm bà được mời sang nhà thông gia ăn giỗ, bà sang vẫn bình tĩnh thắp nhang, cười cười, nói nói, uống chén rượu chơi. Giữa chừng, trong lúc mọi người đang vui ăn uống, bà gọi cô dâu lại bên, cầm tay cô dâu ra chiều âu yếm, bà đứng lên thưa:

- Trình họ nhà, họ nhà sắp có cháu bế rồi đây - Bà móc túi lấy lá thư và tiếp: - Cháu nhà tôi đi B gởi về lá thư sau một tuần, tính đến nay đã được 9 tháng rưỡi. Cháu của quý họ mới có mang độ bảy tám tháng thôi, vậy tôi sang cáo với tổ tiên bên này và tặng họ nhà cái trống để đánh chơi.

Nói rồi bà vỗ đít ra về, cả họ sa sầm tái mặt. Ba ngày sau con bạn tôi và gã phó chủ nhiệm bỏ nhà trốn biệt tăm, nghe nói họ lên miền ngược. Vợ gã phó chủ nhiệm càng cay sè, ngày nào chị ta cũng réo chửi cha mẹ đẻ con bạn tôi, chị ta chửi đủ ba tháng rưỡi mới ngừng. Thật khiếp quá. Chỉ một việc chửa không phải với chồng mà tổ tiên cũng bị động, ba bốn kẻ đau đầu, nhiều kẻ long tóc gáy. Nghĩ đến thế tôi càng thấy sợ hơn.

Sang ngày thứ ba, mẹ tôi dậy sớm, bà gọi tôi lại bên, tôi vừa lo, vừa sợ, vừa thẹn, bà kéo tôi lại gần và nói.

- Chuyện xảy ra với con thực đáng buồn. Bu thương thằng Hòa lắm, bu cũng thương mày. Bu chỉ mong cái thằng của nợ đừng vác mặt đến đây. Nó mà bén mảng đến đây thì bu sẽ kiện nó ra toࠣho n󠶠o t?7902; đời đã có tiếng "lỗi lầm" thì có sự "lỗi lầm" nên bu không lạ. Mày muốn bu cứu chữa thì phải giữ mồm giữ miệng, chớ hé răng cho ai biết, kể cả ông bà bên nhà. Ðiều quan trọng là phải chấm dứt quan hệ với thằng khốn nạn đó khi nó xuất hiện bất cứ dưới dạng nào. Mày không nghe thì bu sẽ chết, chết truớc cho mày xem. Bu thương lắm, cứ an tâm đi làm. Giả như nếu câu chuyện vỡ lở, sau này thằng Hòa nó về bu sẽ liệu. Nó thông cảm thì là vợ chồng, nó chia tay thì mày là con nuôi, con gái của bu. Ráng sống cho tử tế để cho thiên hạ khỏi chê cười.

Tuy vẫn lo nhưng tôi cảm động trước những lời chân tình của mẹ chồng. Tôi biết mẹ tôi vẫn không tin câu chuyện mà tôi đã bịa đặt ra, nhưng bà đã nhìn tôi với con mắt thương hại thực sự.

Còn cái thai là của ai? Vụ việc như thế này: khi ông Thảo cử Lực ở nhà trực và điều khiển máy phóng thanh, những ngày đầu quan hệ giữa tôi và anh ta không có gì đặc biệt. Lúc rỗi anh đọc sách, tôi thấy cái rương của anh có đến hơn chục quyển sách, tôi ngỏ ý mượn, anh đồng ý để tôi chọn tùy ý. Phần nhiều sách anh có ở rương, tôi đã đọc rồi. Riêng quyển Giông tố là tôi chưa xem, tôi mượn anh để đọc. Là con gái mới lấy chồng đọc nhiều trang tôi thấy người nóng ran, mặt đỏ nhừ, những biểu hiện ấy Lực biết. Công trường đã mở trọn tuần, bước đầu đã ổn định về nhiều mặt, chiều thứ bẩy mọi người tranh thủ về qua nhà sáng mai có mặt sớm. Phân công ở lại lán chỉ huy có tôi và một chị cán bộ nữa ở lại đêm ấy, nhưng nhà chị cán bộ kia có câu chuyện, nên chị rỉ tai tôi để chị về nhà sáng mai chị đến sớm. Tôi định bụng gần tối sẽ vào nơi xã tôi đóng quân, rủ mấy đứa bạn đến ngủ cho vui. Chưa kịp đi thì mưa gió ập đến, tôi lại không có áo mưa thì đi làm sao được, vả lại tôi không sợ ma tà, nên tối đến cứ thắp đèn đọc sách. Hình như lúc chúng tôi rỉ tai nhau về việc chị cán bộ kia về thì Lực nghe thấy, đêm ấy mưa rét lắm, khoảng 9 giờ tối Lực trở lại, anh ta nói lý do quay lại vì sợ mất máy. Anh lại cởi áo mưa, ủng rồi lên giường nằm. Tôi vẫn say mê đọc. Xa chồng thời con gái, tôi đọc tiếp thấy rạo rực, tôi thở dài, mắt lim dim để tưởng tượng những hình ảnh trong sách. Nào ngờ Lực đến bên tôi lúc nào tôi không biết. Anh ta đặt tay lên vai tôi và hỏi:

- Em sao thế?

- Em... Em rét.

- Thế thì lên giường nằm cho ấm.

Ngoài trời mưa gió càng mạnh và lạnh thấu xương, nhanh như cắt Lực thổi phụt ngọn đèn rồi ôm tôi kéo lên giường.

Tôi sực tỉnh táo, biết chuyện gì sắp xảy ra, tôi chống cự kịch liệt, tôi tát vào mặt Lực mấy cái, mắng nhiếc thậm tệ, Lực vẫn không buông tôi ra, tiếp tục cuộc vật lộn. Hồi lâu tôi thấy đuối sức không còn khả năng kháng cự. Lực đã thắng cuộc. Trái với sự mạnh mẽ quyết liệt khi tấn công, khi gần làm chủ, giọng anh ta run run: "Tha thứ cho anh, anh yêu em ngay từ khi mới gặp, em là người con gái đầu tiên trong đời anh...". Thắng cuộc mà anh ta lúng túng, vụng về, lập cập, mãi mới biết cách xoay xở. Nhưng sau thì quen, anh ta tò mò, nghiến ngấu, thức suốt đêm, không bỏ phí một phút thời gian nào. Ðộ 4 giờ sáng anh ta bảo tôi: "Em nằm một mình vậy, anh đi độ gần 7 giờ anh đến, nằm lỳ ở đây lộ mất". Anh ta vùng dậy, lấy áo mưa, đi ủng, dắt xe đạp đi, ngoài trời mưa gió vẫn lạnh. Lúc ấy sợ anh đi đường bị ngã vì trời tối quá, tôi gọi đưa cho anh ta cái đèn pin ở đầu giường tôi mà đêm qua anh đã nhiều lần sử dụng. Anh ta đi rồi, mình tôi trên giường tôi thấy lạnh, lúc ấy tôi mới hoàn toàn tỉnh táo, lướt lại những gì đã diễn ra trong đêm, tôi thấy mình tội lỗi, nhuốc nhơ, dơ dáng và bệ rạc. Tôi khóc. Cái thai có từ đó và tôi căm thù Lực.

*

Sau mấy ngày ở nhà, tôi xuống công trường. Công việc vẫn làm như mọi khi. Tôi buồn bực và căm giận nên không nói chuyện với Lực, chắc hiểu ý tôi nên Lực cũng chẳng nói năng gì, thấy thái độ anh ta thờ ơ, tôi càng giận. Một buổi sáng khi mọi người đã ra công trường rồi, nghĩ đến hậu quả mà Lực gây ra sẽ làm cho đời tôi khốn đốn, lòng căm thù dâng cao, tôi tiến lại phía Lực:

- Anh có biết anh làm hại đời tôi không?

Lực im lặng, tôi nói nhỏ nhưng giọng đầy đay nghiến:

- Anh cưỡng tôi để bây giờ tôi mang thai rồi đây.

Lực vẫn im lặng, lại còn cúi cúi viết viết gì đó, tôi điên lên:

- Ðồ đểu cáng, đồ khốn nạn!

Thấy căng, Lực đứng lên định đi, tôi liền rút dép cao su quật vào mặt anh ta ba, bốn cái liền, máu mũi anh ta trào ra. Giữa lúc đó thì ông Thảo về, Lực đang phủi đất và lấy khăn lau máu ở mặt. Tôi sợ. Ông Thảo đảo mắt một lần, ông giận dữ:

- Thế này thì quá quắt lắm.

Ông gọi tôi và Lực ngồi lại. Ông hỏi, cả hai đều im, mãi sau ông ra lệnh:

- Lực, cậu viết kiểm điểm, thành thật hối lỗi thì được chiếu cố, nếu không tôi cho cậu đi tù vì đã động vào vợ bộ đội. Còn Thuận viết tường trình lại. Hai ngày nữa đưa tôi.

Ông ta nhìn Lực có vẻ căm tức rồi bỏ đi. Lực ngồi đó vẻ mặt lạnh lùng, song lại tỏ ra rất bình tĩnh, anh đứng lên lấy gương soi.

- Thuận, em đánh anh đau quá, mặt tím bầm lại rồi - Tôi tái mặt, nhìn anh thấy máu mũi vẫn rỉ ra, tôi thấy mình cũng động lòng trắc ẩn và bối rối. Lực lại lấy khăn lau mặt, anh quay sang tôi: - Anh viết như thế nào đây?

- Viết thế nào thì tùy anh.

- Thuận định viết như thế nào?

- Tôi viết thế nào thì tùy tôi.

Lúc đó Lực tỏ ra bình tĩnh và minh mẫn, anh nói:

- Nếu em tường thuật đầy đủ mọi chi tiết thì có nghĩa là em đeo cái thòng lọng vào cổ anh và cổ em. Viết cũng chẳng cứu được chúng ta đâu. Chi bằng ta không viết gì cả.

- Thế thì giải thích như thế nào với ông Thảo về chuyện xảy ra mà ông ta nom thấy?

- Anh đã làm với ông ta hai năm, biết ông này là loại người luồn trên nạt dưới và cũng chẳng phải là người đứng đắn gì. Lãnh đạo chỉ "hừm" một cái là mặt ông ta đã tái mét, chỉ "hừ" một cái là ông ta run cầm cập. Bác anh làm chủ tịch huyện, anh đến nói thật với ông, nhờ ông bịt mồm ông Thảo lại - Lực suy nghĩ một lát, anh ta nói tiếp: - Còn chuyện vừa xảy ra, ta dàn dựng thế này: do phải bê cái bao gạo mà ông Thảo khoét của công trường mang về cho vợ, để ở giữa lối đi, nên mấy cái cúc áo ở cổ em bật ra, nhìn thấy anh đưa tay gần để chỉ em cài lại, chưa kịp nói thì em đã tưởng anh "chộp" nên chửi rủa và tặng anh mấy cái dép vào mặt.

Thấy sự trầm trọng rắc rối của câu chuyện, lại nghe Lực nói có lý, tôi đồng ý với cách của anh. Tôi hỏi:

- Nhưng còn cái mặt tím bầm của anh thì giải thích với mọi người thế nào?

- Em đánh anh đau quá, nhưng c᩠mặt đau n๠anh sẽ giải th��� lࠢị ng㮠Ở công trường thủy lợi thì lắm kiểu ngã lắm, nào do trơn, do trượt chân, do ngã xe đạp, có đến x lý do.

Lực lấy xe đi về huyện cách đó chừng hai cây số, hơn tiếng sau anh trở lại, mang về bức thư của ông chủ tịch. Anh bảo tôi:

- Ông Thảo có hỏi ai đưa lá thư, thì nói là một cô nào đó, đưa rồi đi ngay.

Tôi mở lá thư để ngỏ đọc thấy: "Anh lãnh đạo tồi quá. Anh đưa người "của anh" đến trước mũi mọi người, sinh ra rắc rối, tôi sẽ báo lại với thường trực ủy ban cho anh nghỉ việc ở công trường. Tối nay anh về gặp tôi". Trưa ấy ông Thảo về, thấy cái thư trên bàn, ông đọc vội, tôi thấy mặt ông ta đỏ rồi biến thành xám xịt, miệng ông há hốc, mắt lờ đờ... quả là ông đã trúng cái mưu của Lực. Tối ấy ông về huyện, sáng mai trở lại lán chỉ huy, lúc vắng người ông bảo tôi và Lực:

- Hai đứa không phải viết gì nữa, nhưng sau không được làm thế. Thằng Lực ra quán mua tao lạng trà Bắc Thái, đi mau về.






Lực đi ngay. Lúc còn mình tôi, ông Thảo hỏi chuyện, tôi trình với ông như Lực đã chỉ. Ông nghe có lý, ông bảo:

- Ðẹp gái thế này thì đến bố thằng Lực cũng mê, cũng muốn "cài cúc áo" chứ chẳng riêng gì thằng Lực - Ông ta đi đi lại lại, tưởng ông ta làm gì, bất ngờ ông ôm tôi hôn lấy hôn để, tay ông khua trên mấy cái cúc áo ở ngực tôi. Tôi đẩy mạnh ông ta ra. Cũng vừa sau đó thì Lực về, thấy tôi đỏ mặt, anh ta đoán rằng ông Thảo vừa tra tôi chuyện hôm qua.

Sau những chuyện xảy ra như vậy, tôi và Lực hầu như không nói chuyện với nhau, mãi đến hôm chỉ có hai đứa ở lán, Lực tự nhiên hỏi:

- Con chúng ta em định thế nào?

- Tôi đi nạo thai - Tôi thăm dò ý anh.

Nghe vậy Lực buồn, mắt anh ta rưng rưng:

- Tội nghiệp! Cứ để nuôi có được không?

- Lấy gì mà nuôi, còn chồng tôi, mẹ chồng tôi, hạnh phúc của tôi. Anh đã đẩy tôi vào con đường chết.

Lực thở dài:

- Ở đời chẳng bao giờ được hết mọi thứ cả, được cái này thì mất cái kia. Nhưng anh van em đừng phá thai, làm thế tội nghiệp con chúng ta.

Lại có người đến, câu chuyện dừng ở đó. Những ngày tiếp tôi thấy anh có vẻ suy tư tính toán, còn cái mặt của anh nửa tháng sau mới khỏi. Ðến lúc ấy tôi cũng chưa hiểu về con người đã có một đêm chăn gối. Một lần tôi hỏi anh:

- Cha mẹ anh còn không?

Câu hỏi đột ngột của tôi làm Lực xúc động, anh khóc. Sau anh kể với tôi: bố anh chết bệnh bốn năm nay rồi. Mẹ anh cũng mất cách đây gần ba năm. Bà bị bệnh tai biến mạch máu não đúng vào học kỳ năm cuối cấp III nên anh phải dành nhiều thời gian chăm sóc mẹ. Mẹ anh mất đúng ba hôm trước ngày thi tốt nghiệp. Học hành do thiếu sự tập trung, mẹ lại mất đúng vào dịp thi, nên anh đã trượt tốt nghiệp. Nhà anh có ba anh em trai thì hai người đều học hết phổ thông, đi bộ đội và đã ra tiền tuyến, còn một mình anh nên buồn lắm. Anh cho biết đã xin nghỉ việc vào đầu năm tới để ôn tập lại chương trình cấp III, xin thi tốt nghiệp và nộp đơn thi vào đại học, vì nhà có ba anh em thì hai anh đã đi B, nên anh xin thi đại học chắc sẽ không có gì trở ngại. Anh nói thêm: ở đời không mấy người hiểu và thông cảm với anh, anh cô quạnh...

Chà, nghe Lực kể về hoàn cảnh gia đình, về anh, về hướng đi tới, tôi thấy bùi ngùi.

Tôi quyết định làm trọn hai tháng sẽ nghỉ. Biết tôi chỉ còn ở công trường hai ba ngày nữa, tôi thấy vẻ mặt anh vừa buồn vừa có vẻ toan tính một việc nào đó. Rồi anh xin phép nghỉ một ngày, sáng hôm sau anh lên, chờ lúc vắng người, với vẻ thành thật anh nói với tôi:

- Cuộc đời éo le trắc trở, anh đã gây nhiều phiền hà rắc rối cho em, hãy tha thứ cho anh. Bằng tấm lòng thành và trách nhiệm, em hãy vui lòng nhận món quà nhỏ của anh.

Anh đưa cho tôi một gói nhỏ bọc trong giấy báo, tôi hỏi:

- Thứ gì thế này?

- Tiền, đây là tiền mẹ anh tiết kiệm, tiền anh góp hai năm qua, tiền của hai anh đi B, anh đưa em 1.500 đồng để phòng lúc ốm đau hoặc là thêm vào chút đỉnh để tăng dòng sữa cho con.

- Không, tôi không nhận đâu, anh cũng cần chi tiêu sau này, cầm về mà lo cho anh.

- Anh còn để lại 1.000 đồng (lúc ấy vàng 30 đồng/chỉ) cũng đủ dùng vào những năm tới, hãy cầm lấy đi em.

- Cảm ơn anh, tôi không nhận. Tôi chỉ xin anh một điều: là sau này xin anh để cho tôi yên, đừng gặp tôi, đừng gặp con, đừng "triển lãm" chuyện chúng ta ra với mọi người.

- Việc ấy thì được, nhưng cũng tùy điều kiện.

Lực thẫn thờ, nhìn ra phía chân trời xa xôi. Gói tiền vẫn để trên bàn, tôi ép anh:

- Nếu anh muốn nói chuyện nữa thì anh phải cất tiền đi.

Lực tần ngần, bất đắc dĩ anh làm theo ý tôi. Anh cất tiền đi, rồi ra nói chuyện tiếp. Tôi hỏi anh:

- Anh có người yêu chưa?

- Ðã có nhưng lại chưa có - Ðôi mắt anh nhìn tôi rất sâu anh tiếp - Chiến tranh không thể ngăn được yêu đương, nhưng với tuổi trẻ, yêu đương trong chiến tranh nhiều khi là sự đánh đố trước số phận cuộc đời.

- Thế bao giờ anh lấy vợ?

Ðôi mắt anh đang nhìn về phía chân trời vô định, rồi anh quay lại tôi:

- Chắc không bao giờ. Nhưng nếu có chuyện ấy thì chỉ có em là người đứng lên tổ chức hoặc là em trở thành người giới thiệu mà thôi.

Tôi vụt nghĩ đến cô em gái đang học cuối cấp III của tôi.

Ngày tôi rời công trường, Lực chào tôi, rồi đi về huyện có việc. Lúc sắp về chỉ còn ông Thảo và tôi ở lán, ông Thảo hỏi tôi còn quên gì nữa không, ông ta kiểm giúp, bước lại sát bên tôi. Bỗng ông ta ôm chầm lấy tôi, một tay ông ghì chặt vai, còn tay kia ông tranh thủ lần mò. Tôi cố giãy mãi mới buột khỏi tay ông. Bằng điệu cười hô hố của một người ngoại tứ tuần, ông nhăn nhở, trơ trẽn bảo tôi:

- Mẩy đấy nhỉ, về nhé, hôm nào cậu đến.

Thật là quỷ sứ.

*

Tôi về nhà, mẹ chồng tôi bảo: "Về là phải vì thai nghén, đi lại vất vả, ảnh hưởng đến đứa trẻ". Những ngày tôi mang thai, bà bắt tôi tránh làm những việc nặng, mỗi tuần bà mua cho tôi hai ba con cá chép, mỗi con độ hai ba lạng, bà đem nấu cháo mỗi lần một con, trông cho tôi ăn hết bà mới chịu. Bà nói theo kinh nghiệm dân gian, ăn cá chép dễ sinh và da đứa trẻ thêm đẹp. Bà còn dặn thêm: "Khi có mang phải gạt bỏ cái xó xỉnh "bờ đê gốc dứa" ấy đi, hãy nhớ thằng Hòa, làm được việc ấy, đứa trẻ sẽ giống người mình yêu".

Những đêm không ngủ, tôi giận Lực, giận mình. Tôi căm thù quân xâm lược. Không biết ở đất nước này có bao nhiêu người lính vào cảnh bất hạnh như Hòa của tôi, có bao nhiêu người vợ lỡ lầm và đau khổ như tôi, có bao nhiêu bà mẹ ở vào cảnh ngộ như mẹ chồng tôi. Qua nhiều đêm thao thức mỗi khi đặt tay lên bụng, cái thai càng ngày càng lớn, tôi càng thấy thương Hòa của tôi. Có lần tôi hỏi mẹ chồng:

- Bu ơi, gia đình ta là gia đình liệt sĩ, anh Hòa lại là con độc nhất, nếu ngày ấy bu xin ở lại thì chắc chắn anh Hòa không phải đi, tại sao bu không xin.

Câu hỏi của tôi vừa thành thật, nhưng cũng hàm ý trách khéo mẹ chồng, mẹ tôi kéo tôi nằm sát lại, bà nói:

- Bu biết chứ, nhưng bu không làm thế, chẳng phải là vì vinh dự hay sĩ diện gì. Việc tuyển bộ đội đã có chỉ tiêu cho từng xã, con mình không đi thì phải thế con người khác vào cho đủ. Mình xa con đã thấy lo lắng, thương nhớ như cào cấu ruột gan, biết thế mà mình cứ đẩy cho người khác phải chịu thì ác quá. Mặt khác cha ông mình có câu: "Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh", bu già rồi, thằng Hòa đi đánh giặc là rất phải đạo.

Nghe mẹ tôi giải thích, lúc ấy tôi nghĩ cũng chỉ là một cách nói. Sau này càng ngày tôi càng hiểu, một người bình thường ở nơi thôn dã như mẹ tôi, đã từng nếm vị cay đắng của chiến tranh, nhưng ý thức về đạo lý làm người, ý thức về việc nước thật trong sáng, rõ ràng, mạch lạc.

Sau khi tôi sinh con trai, mẹ tôi đặt tên cho nó là cu Hoài. Có điều lạ là nó rất giống anh Hòa của tôi. Khi cu Hoài đã cứng cáp, qua thời kỳ kiêng khem nghiêm ngặt theo sự hướng dẫn của mẹ chồng, tôi mới được làm việc đồng áng. Mẹ tôi bảo: "Cháu khỏe, mau lớn, ngoài việc đồng ruộng mẹ mày còn phải tham gia công tác cho vui, đừng dựa vào có con mà bê trễ công việc được giao". Có điều lạ, là mỗi lần tôi nhắc đến việc làm khai sinh cho cháu, thì mẹ tôi lờ đi, bà nói: "Việc ấy để bu lo". Khi cu Hoài được 7 tháng, mẹ tôi mới đi làm giấy khai sinh cho cháu. Thì ra bà làm chậm phần vì để xem "mặt thằng của nợ ấy" có xoay xở gì không, mặt khác để mọi người không tò mò, lãng quên không để ý tới. Làm giấy khai sinh rồi, bà đem về bảo tôi:

- Thằng Hòa đi 1-10-1963, mẹ khai sinh cho cu Hoài vào 18-7-1964, tức là tính 9 tháng 10 ngày thì đúng vào dịp thằng Hòa nghỉ phép. Cầm lấy cất đi cho cẩn thận. Cha mày, lần khác nữa thì mày lo lấy và bu không để yên đâu.

- Con cảm ơn bu - Nói rồi tôi ôm lấy bà, tôi khóc.

*

Cháu Hoài được 2 tuổi, tôi được bầu làm bí thư xã đoàn. Một hôm họp giao ban ở cụm, có ông bí thư huyện ủy đến dự. Lúc tôi phản ánh tình hình và đề xuất công việc tới, ông bí thư rất chú ý nghe, ông nhìn tôi tỏ vẻ hài lòng. Cuối năm đó đại hội huyện đoàn, trước đại hội độ hơn một tuần, ông bí thư huyện ủy và anh bí thư huyện đoàn về xã làm việc có ghé thăm mẹ tôi. Thế rồi một điều bất ngờ đã đến với tôi: tôi đã được đại hội bầu vào ban chấp hành huyện đoàn với số phiếu cao nhất; khi họp chấp hành để phân công, tôi được cử làm phó bí thư huyện đoàn. Hôm đó ông bí thư huyện ủy tỏ ra rất vui, ông chúc mừng tôi và động viên tôi cố gắng hoàn thành nhiệm vụ. Hai hôm sau tôi có quyết định điều lên huyện công tác, mẹ tôi vui lắm, bà giết mấy con gà mời bố mẹ tôi và vài bà con đến ăn bữa cơm vui. Theo ý mẹ tôi: cu Hoài ở nhà với bà, khi đi mẹ tôi dặn: "Ra đời phức tạp lắm con, đừng sai lầm lần thứ hai nữa nhé". Tôi hứa với mẹ tôi: mong bà an tâm, tôi không dám làm điều gì thêm để bà buồn. Công tác của tôi thuận lợi, làm phó bí thư huyện đoàn hai năm, đến năm thứ ba tôi được cử làm bí thư huyện đoàn, được bầu vào ban chấp hành huyện ủy. Lúc này tôi đã học xong chương trình cấp III bổ túc văn hóa. Làm bí thư huyện đoàn được một năm tôi được cử đi học chính trị ở trường Nguyễn ái Quốc, vừa về tôi được bầu vào Hội đồng nhân dân huyện, được Hội đồng nhân dân cử làm phó chủ tịch huyện phụ trách nông nghiệp. Do khiêm tốn, học hỏi, tôi được tiếng là làm việc nhanh nhạy, sâu sát, có tín nhiệm với các ban ngành của huyện và cơ sở. Khi sang ủy ban huyện, tôi đón mẹ tôi lên ở một gian tập thể để có điều kiện gần gũi chăm sóc mẹ tôi và cu Hoài. Ðã là năm 1971.

*

Sang ủy ban huyện công tác, tôi hay chạm trán với hai nhân vật cũ là ông Thảo và anh Lực. Ông Thảo hay làm việc với tôi, mỗi lần làm việc ông ta luôn lắp bắp: "Báo cáo chị... báo cáo chị". Có lần ông ta nheo mắt nhìn tôi với giọng cười hô hố, ông ta nói: "Báo cáo chị... so với dịp ở công trường thì bây giờ chị mập mạp hơn nhiều...". Ông ta đưa mắt lướt một lượt toàn thân của tôi. Thật là láu cá. Sau ông ta được cử làm trưởng phòng thủy lợi, tôi không phản đối.

Còn Lực - người mà em gái tôi gọi là "người không có trái tim" tôi đã chạm trán trong hai năm ở ủy ban. Anh đã vào đại học kinh tế tài chính năm 1964 cùng cô em gái tôi. Em tôi kể rằng: Lực rất chịu khó học, anh tốt nghiệp loại giỏi, do chăm học, ra trường anh có thể tự dịch và nói được tiếng Nga, tiếng Anh và tiếng Trung Quốc. Anh không có bạn gái, thường lẩn tránh mỗi khi bạn gái mời đi chơi. Em tôi bảo: "Nếu anh ta có trái tim thì em đã là vợ anh ấy rồi, hay là anh ta "ái nam ái nữ". Nghe nói, tôi quay đi và trả lời: "Không biết...". Sau khi tốt nghiệp, Lực về huyện công tác đến năm tôi sang ủy ban thì anh ta được cử làm phó phòng lao động. Lực làm việc tốt, có uy tín, đấu tranh thẳng thắn. Bất đắc dĩ anh ta mới làm việc với tôi, anh gọi tôi bằng "chị", xong việc anh ta đứng lên đi ngay, vội vàng. Tuy nhiên đôi lúc ở xa xôi tôi vẫn nhìn anh bằng con mắt thiện cảm. Anh chẳng bao giờ đến chỗ tôi ở. Cả huyện này đặt cho anh cái tên "Lực lim" tức là tình cảm của anh khô khan như gỗ lim.

Rồi một hôm sau nửa tháng, tôi đi tập huấn lớp củng cố cải tiến quản lý hợp tác xã ở trên tỉnh về thì Lực đến nơi tôi ở. Mẹ tôi nghĩ anh đến bàn công tác nên bà không để ý, bà đi sang nhà hàng xóm thăm mẹ con bạn tôi mới đến chơi. Lực cho biết sáng mai anh ta sẽ lên đường đi dân công hỏa tuyến, đoàn quân của huyện có trên sáu trăm người, huyện cử anh làm đoàn trưởng. Tôi nghe tin này đột ngột quá, vì sao họ lại cử anh đi? Theo bình diện các gia đình ở hậu phương thì gia đình anh đóng góp như thế là đã quá đủ rồi. Tôi đang suy nghĩ thì Lực nói là đến chào tôi. Anh xin lỗi vì những gì đã xảy ra 9 năm về trước, và anh xin phép tôi cho anh được hôn cháu Hoài một lần. Cu Hoài vừa đi học chiều về, chờ nó chào hỏi xong, anh gọi nó lại gần, anh ôm nó vào lòng và hôn lên trán, lên má nó. Tôi thấy anh rưng rưng nước mắt, anh nói với nó: "Chịu khó học và ngoan nghe con". Sau vài phút anh đứng lên về, chúc tôi gặp nhiều may mắn trong cuộc sống. Anh nói nhỏ câu cuối cùng: "Mong Thuận hiểu anh". Ði được vài bước anh vụt quay lại, ôm chầm lấy cu Hoài lần nữa, nước mắt anh dàn dụa. Khi Lực đi rồi, cu Hoài hỏi tôi: "Sao chú ấy khóc hở mẹ?". Tôi trả lời: "Vì chú ấy đi nam". Sáng hôm sau Lực lên đường, cùng lãnh đạo của huyện tôi cũng có mặt để tiễn quân, tiễn anh. Khi bắt tay tôi, Lực nói nhỏ: "Ðừng buồn anh nghe em". Tôi khẽ gật đầu. Sau ngày Lực lên đường, tôi đến ông chủ tịch ủy ban chất vấn về việc cử Lực đi, ông cho biết vì Lực là cháu ông, ông đấu tranh để Lực ở nhà không tiện. Tôi lại sang ông bí thư huyện ủy, ông trả lời: "Khối kẻ đánh giặc mồm thì mạnh lắm, nhưng khi cử đi tiền tuyến thì nhiều lý, lắm lẽ. Chú đã bàn với tổ chức tính để Lực đi một năm gọi là thử thách, sau nó về sẽ đưa vào cấp ủy và ý định giao cho nó làm chủ tịch huyện. Hôm nay cũng như lâu dài, phải có những người chủ chốt ở huyện nhà có đạo đức, có trình độ, có năng lực. Những yêu cầu ấy xem ra Lực có khả năng đáp ứng được". Nghe sự giải thích của ông bí thư huyện ủy, tôi an tâm và mừng với anh.

Lực ra tiền tuyến được hơn ba tháng, một hôm tự nhiên tôi thấy ông chủ tịch vẻ mặt đau buồn, vào phòng làm việc của tôi, ông nói: "Thuận ơi! Thằng Lực hy sinh rồi, nó bị trúng bom trên đường làm nhiệm vụ". Tôi bủn rủn chân tay, mắt tôi nhòa lệ. Ông chủ tịch bảo tôi: "Bác hiểu!". Ðây là lần đầu tiên ông xưng hô với tôi như vậy. Hai tháng sau có giấy báo tử của Lực. Lễ truy điệu anh được quyết định tổ chức ở dưới quê. Biết tin này, tôi thấy sự thương tiếc anh thể hiện ở nhiều người trong các ban ngành. Mấy chị, mấy cô ở phòng thủy lợi, phòng lao động và văn phòng ủy ban khóc sưng cả mắt. Mọi người đều khen anh: chịu học, chịu khó làm việc, khiêm tốn, đứng đắn và chân thành. Tôi buồn, cái buồn vừa có lý trí, vừa có tình cảm, cái buồn đó có sự đúng, sự sai...

Ðêm ấy tôi thao thức, thở dài, thương nhớ Lực. Lực không phải của tôi, nhưng dẫu sao anh vẫn là người cha bí mật của cu Hoài. Càng nghĩ tôi càng thấy rối bời không sao chợp mắt được. Mẹ tôi hình như có linh tính, tự nhiên bà hỏi tôi:

- Thuận, con có thể nói cho bu nghe bố cu Hoài là ai không?

Tôi suy nghĩ hồi lâu mới dám trả lời:

- Con thưa thực với bu, bố cu Hoài là anh Lực mà mai là ngày truy điệu của anh.

Mẹ tôi lặng thinh, đến hơn tiếng sau thấy tôi vẫn chưa ngủ, bà dậy vặn đèn lên cho sáng, bà gọi:

- Cái Thuận, dậy bu bảo.

Lúc này tôi mới thấy lo, vì khi biết đích xác bố cu Hoài bà có thể nổi lòng tự ái, có thể sáng mai bà sẽ bỏ mẹ con tôi ở lại để về quê, lại có thể bà làm ầm lên thì bất tiện. Tôi lo đến không thở nổi, nhưng vẫn phải dậy để nghe bà phán quyết. Bằng một giọng ôn tồn, bà hỏi tôi:

- Con định thế nào trong lễ truy điệu anh Lực?

- Con không đi bu ạ.

- Nghe tao, điều ấy không nên, ở đời chuyện nào ra chuyện ấy, không nên giằng chuyện nọ xọ chuyện kia. Thằng Lực nó hy sinh vì nước, tao cũng thương nó đây (mẹ tôi khóc thật). Một ngày là nghĩa, tao cho phép con về thắp cho nó nén nhang để nó yên nghỉ dưới suối vàng. Phải cho cả cu Hoài đi nữa.

- Nếu bu cho con đi thì con cũng không cho cu Hoài đến đó, bu hiểu cho con.

- Không xử như vậy được con ạ. Xử như thế là trẻ con. Ngay cả bu nếu ngăn cản nó thắp hương cho bố nó là tàn ác lắm, thất đức lắm. Phải cho nó về, dù là chẳng cho ai biết mục đích, nhưng phải để nó thắp nén nhang cho bố nó. Ðược thế, hẳn bố nó ở dưới suối vàng cũng vui lòng. Biết đâu bố nó sẽ phù hộ cho gia đình mình may mắn.

Ðã khuya, mẹ tôi đi nằm, còn tôi thao thức đến sáng. Hôm sau mẹ tôi dậy rất sớm. Bà bảo tôi chờ bà về rồi hãy đi làm, bà đi có việc. Ðợi mãi 7 giờ mới thấy mẹ tôi về mang theo hai chục huệ, ba thẻ nhang. Mẹ tôi bảo: "Hai chục huệ với hai thẻ nhang là của mẹ con mày. Cho bu gởi một thẻ nhang để viếng thằng Lực". Chiều đó tôi và cu Hoài đến trước. Tôi đi với danh nghĩa là đại diện ủy ban huyện vì hai đồng chí phó chủ tịch khác đi vắng. Tôi và cu Hoài vào nhà Lực, căn nhà mà anh đã từng gắn bó, từng lớn lên ở đây. Thấy tôi mọi người ra đón, trong đó có ông bác anh là thủ trưởng của tôi. Trên bàn thờ có ảnh anh Lực, khói hương nghi ngút, sau lời chia buồn, tôi xin phép được thắp nhang cho anh. Lúc ấy cu Hoài tự nhiên rút ra một băng tang bằng vải đen đeo vào cánh tay phải, thì ra mẹ tôi đã chuẩn bị và dạy nó cách dâng hương, cách lạy. Làm xong thủ tục tự nhiên nó tiến lại bàn thờ hai tay nâng tấm ảnh anh Lực lên, miệng nó mếu máo: "Chú Lực ơi! Hôm đi chú còn hôn cháu cơ mà". Tôi lặng người. Ông bác anh rút khăn lau nước mắt...

Lễ truy điệu anh Lực được tổ chức trọng thể tại sân đình làng, có tới mấy trăm người dự. Hôm đó tôi được ủy ban phân công đọc điếu văn. Tôi duyệt lại một lần trước khi đến sân đình. Câu cuối cùng của bài điếu văn ghi: "Với tấm lòng thương nhớ vô hạn, chúng tôi xin vĩnh biệt anh". Tôi ghi thêm vào: "Xin vĩnh biệt anh, xin vĩnh biệt" để nói thêm cho tôi và cho cu Hoài. Tới đó đọc xong bài điếu, tôi thấy hoa mắt lên, tôi lảo đảo đi về hàng ghế quan khách. Sau ngày truy điệu anh Lực, cu Hoài thỉnh thoảng lại hỏi tôi:

- Mẹ ơi! Bao giờ bố về?

Mỗi lần nghe con hỏi, trước cảnh đời éo le, trắc ẩn, tôi rơm rớm nước mắt. tôi bảo cháu:

- Bao giờ giải phóng miền nam thì bố về!

*

Tháng 6-1975 anh Hòa có thư về, cả nhà đều vui, và tháng 8 năm ấy anh được về thăm nhà với quân hàm thiếu tá. Mẹ tôi, tôi và cu Hoài mừng rỡ hết chỗ nói vì thấm thoắt mà chúng tôi xa nhau đã tới hơn 12 năm trời. Những ngày đầu gặp lại, lúc vắng anh tôi khóc. Tôi nói với mẹ tôi:

- Con thực không xứng đáng với anh Hòa, xin bu hãy nói thực với anh, nếu anh chia tay, con cũng không dám phàn nàn gì.

Mẹ tôi an ủi:

- Ðời có éo le thật đấy, nhưng "nước đã đánh phèn, đừng cho bùn lại vẩn lên mấy lần". Ðời còn dài, hãy ăn ở với nhau cho tốt, bu mong ngoài cu Hoài rồi đây có một hai cháu nữa cho vui. Mày mà lôi thôi là mày giết bu đấy...

Cuối năm ấy chồng tôi chuyển ngành về Sở thương binh xã hội. Chúng tôi sống tiếp những ngày êm thắm và có thêm hai cháu trai nữa. Giữa cuộc sống thanh bình, yên vui của gia đình thì mẹ tôi đột ngột ra đi, để lại một khoảng trống trong gia đình, trong tôi, không thể lấy gì bù đắp.

Một Tối Ở Quán Bar
Tác giả: Phan Triều Hải

Tôi nhớ là chưa bao giờ mình có được một đêm Trung thu nào cho ra hồn ở đất Sài Gòn này ngoài việc năm nào cũng như năm nào đầu óc luôn bận rộn suy tính quanh quẩn với mấy loại bánh nướng, bánh dẻo, nhân đậu xanh hay nhân thập cẩm, một trứng hay hai trứng, vi cá hay gà quay. Mà như thế nào đã đủ nhàm chán. Suốt mười mấy năm ở đây, tôi thấy cũng chẳng có mấy dịp trẻ con được cầm lồng đèn giấy chạy ra ngoài hưởng một Trung thu khô ráo. Hiếm hoi lắm. Và đêm nay chắc cũng thế thôi, chắc cũng như năm ngoái, như năm kia, mà không chừng lại có phần thê lương hơn, bởi mưa đã bắt đầu tầm tã từ hai hôm trước, chừng mười hai âm lịch kéo dài cho đến tận bây giờ. Mưa cho tới tận tối, khi tôi vào quán. Tôi phải chạy men theo cái hành lang hẹp tí xíu lợp mái rơm có nước nhỏ thành dòng, mà nhớ một cái thống kê khoa học mới công bố gần đây rằng, khi bạn thong thả đi bộ trong mưa thì sẽ nhận một lượng nước nhiều hơn khi bạn chạy từ ba mươi đến bốn mươi phần trăm, nói nôm na là sẽ bị ướt nhiều hơn. Và trong lúc tôi vừa đi vừa nghĩ xem làm thế nào có thể từ mái hiên ấy chạy băng qua sân để vào được quán mà ít bị ướt nhất thì một giải pháp giản dị xuất hiện ngay trước mặt với cái mặt dài và một nụ cười đầy vẻ nghề nghiệp. Anh chàng phục vụ quen thuộc cũng y như lần cuối cùng gặp tôi, mái tóc dợn sóng và phong cách nhanh nhẹn, đứng đón ngay từ cuối lối lên đi với một chiếc ô căng rộng và áy náy bảo như thể đó chính là lỗi của anh ta "Chà, mưa gì mà lớn quá chừng".

Quán hôm nay chỉ có mỗi hai người phục vụ, người kia trông có vẻ lớn tuổi và lặng lẽ mà tôi không quen. Tôi tự tìm chỗ ngồi bên cửa sổ. Bên ngoài trời đang đổ nước xuống một cái sân vắng tanh buồn hiu buồn hắt. Suốt từ sớm tinh mơ, bầu trời đã nhuốm một mầu mờ mờ mịt mịt y như mầu của mùa mưa bão miền trung, khiến không thể nào nhận ra được dáng vẻ của một thành phố lúc nào cũng sắc sảo với nắng, với gió, với khô hanh và khói bụi xe cộ qua lại ào ạt trên đường. Hồi sáng, tôi vào công ty, câu đầu tiên chào mọi người là: "Trung thu ở đây chán thật, năm nào cũng mưa lê thê". Lúc ấy, ai cũng ngẩn người ra, rồi tròn xoe mắt nhìn trời, rồi cố bới móc trong cái trí nhớ già nua và hờ hững của họ xem liệu Trung thu năm trước có thật là đã mưa không, rồi đưa ra một cái kết luận ba phải: "Làm gì có chuyện đó". Tôi không cãi được, bởi phải từng trải qua một đêm Trung thu thực sự thì người ta mới biết mình thiếu gì. Họ ít ra cũng đã từng được hưởng những mùa Trung thu năm nào cũng hứa hẹn như năm nào, trời khô mà xanh đen ngăn ngắt. Phía trên thành cổ, trăng từ từ lên như một ngọn đèn lồng đong đưa soi bóng xuống ao hồ, rót đầy thứ ánh sáng hư thực ấy vào những lá sen có phủ một lớp lông tơ mịn màng, khiến quanh đó ếch nhái bị đánh động bắt đầu cất tiếng, rộ lên nhịp nhàng bất tận như ru. ÍT RA HỌ CŨNG ÐÃ TỪNG ÐƯỢC ÐI CHÂN trần trên những con đường đất lạnh, ngoằn ngoèo luồn qua xóm này, xóm nọ, trên tay bập bùng ngọn đuốc tỏa ra một mùi khói thơm thơm, cay cay, nồng nồng của thứ lửa rất đượm từ lá. Và thế là trong tiếng trống rộn ràng, một Trung thu nữa đến, dịu dàng thơ mộng như mọi lần, như một giấc mơ giản dị hiện ra trong một không gian khô ráo, trong vắt, huyền hoặc.

Tôi cứ nghĩ lan man như thế cho đến khi người phục vụ quay lại:

- Anh uống gì? - Anh ta hỏi.

- Như mọi lần.

   - À, tôi nhớ ra rồi - Anh ta ngẫm nghĩ một chút rồi đáp.

Lúc ấy, một thanh niên đẩy cửa bước vào, trông dáng vẻ rõ là khách quen, theo sau là một thiếu nữ gọn gàng trong chiếc áo tay ngắn màu ngà và chiếc váy ngắn, để lộ đôi chân thon thả. Cả hai dừng ở giữa quán, nhìn quanh như tìm chỗ ngồi rồi đi về phía quầy bar nơi có treo ngược mấy hàng ly trong suốt khô khốc và những chiếc ghế cao đứng im lìm như thể được đặt ở đó chỉ để trang trí. Tôi không thể rời mắt khỏi đôi chân của thiếu nữ, đôi chân thon mảnh và đầy đặn, đang thả xuôi dưới ghế. Bao giờ tôi cũng cho rằng, cái mà phụ nữ được tạo hóa ban cho hào phóng nhất, không phải là khuôn mặt, mắt hay mũi, mà là đôi chân. Và một phụ nữ đẹp trước hết phải là người có đôi chân đẹp. Ở CÔ GÁI NÀY, ÐÔI CHÂN ẤY như có hồn, chúng cứ thong thả đan vào nhau, rồi lại duỗi ra nhè nhẹ, tất cả cứ khoan thai phối hợp có vần điệu. Cái bắp chân mịn màng thon dài xuống gót, thắt lại nhè nhẹ ở đó như thắt một cái eo, như cấu tạo của một hợp âm, rằng trưởng thì phải như thế, thứ thì phải như thế. Người phục vụ nói:

- Anh đã chọn được chỗ ngồi tốt.

- Tôi cũng nghĩ như thế. - Tôi đáp, cái gót chân hồng hồng xinh xinh đang chuồi ra khỏi chiếc giày chật chội.

- Ngồi ở đây anh có thể nhìn ra khắp trời. - Anh ta tiếp tục.

- Ðể làm gì?

- Ðể ngắm nguyệt thực. - Anh ta nói, tay thắp ngọn nến trên bàn. - Sẽ có nguyệt thực toàn phần ngay chính đêm nay, đêm Trung thu. Vậy có lạ không chớ.

Khi người phục vụ đi vào trong thì tôi ngồi nghĩ xem nguyệt thực nghĩa là gì. Là mặt trời, trái đất và mặt trăng cùng vướng phải một sợi chỉ giăng ngang giữa thiên hà, nhưng cái nào trước, cái nào sau, cái nào ở giữa thì lẫn lộn rối rắm cả. Ngày xưa quả thật tôi có đọc một vài cuốn khoa học thường thức về những hiện tượng như vậy, nhưng không hiểu gì mấy ngoài cảm giác buồn bã nhẹ nhàng về thân phận nhỏ nhoi của mình trên cõi đời này. Lúc ấy tôi nghĩ thôi, không quan tâm đến những sự kiện siêu nhiên ấy nữa vì bao giờ chúng cũng khiến cho tôi có cảm giác vô nghĩa bởi sự bất lực của mình. Mà vô nghĩa là một cảm giác tệ hại. Thế nhưng tôi đã lo xa, về sau này những đề tài ấy đôi khi tôi đọc phải mà chẳng mảy may xúc động. Cảm xúc của tôi đã khác, khác như vậy đó, trơ ra.

- Lâu quá - anh không ghé chơi. - Người phục vụ quay lại. - Gần một năm rồi, phải không. Tôi nhớ lúc ấy trời mưa. - Anh ta đưa tay áo lướt qua mặt bàn một lượt, như đảm bảo tất cả đều đang sạch sẽ khiến ngọn nến rụt lại một màu xanh trong suốt như ngọc. Bây giờ trời cũng mưa. Hay thật.

- Có lẽ sẽ mưa suốt đêm.

- Không, nó sẽ tạnh ngay thôi. - Anh ta nói, đặt tách lên bàn.

- Ai mà biết được. - Tôi nói.

- Chắc chắn là sẽ tạnh. - Anh ta quả quyết.

- Tôi chẳng thấy có đêm Trung thu nào mà không mưa.

- Vâng.

Suốt hôm nay, không có ai đồng tình với tôi một cách nhẹ nhàng như vậy.

- Vậy thì, tối nay cũng sẽ mưa suốt đêm cho mà coi. - Tôi nói.

- Không. Ðêm nay có nguyệt thực. - Anh ta nhắc lại. - Nguyệt thực toàn phần. Làm sao mà trời mưa suốt được trong khi ai cũng muốn xem cái sự kiện này.

Tôi ngả người ra ghế. Nguyệt thực là cái quái gì mà phải bận tâm như vậy chứ. Sao mà nhạt nhẽo quá chừng, nếu không có ai đó trò chuyện tôi chắc chết đi được vì chán chường. Tôi nói:

- Anh ngồi chơi cho vui.

Anh ta chỉ chờ có thế, kéo ghế ngồi. Tôi hỏi:

- Anh uống gì?

- Không. Tôi chỉ ngồi một lát. - Anh ta đáp.

- Một đêm Trung thu buồn hiu như thế này thì người ta uống gì? - Tôi lại hỏi.

- Trà nóng.

Tôi gọi người phục vụ kia:

- Cho một tách trà nóng.

Anh ta nhổm dậy:

- Ðể tôi tự làm lấy cũng được.

- Tại sao?

- Tôi không quen.

- Có gì mà không quen. Tôi mời anh mà. Anh chỉ cần gọi "cho một tách trà nóng" là xong.

- Không đơn giản. - Anh ta lầm bầm.

- Tôi kể anh nghe chuyện này, hồi sáng, có một tay người nước ngoài làm việc chung với tôi thu xếp đồ đạc để về nước. Y gói ghém tất cả vào một thùng giấy thật to và bảo tôi: "?, kiếm cho tao băng keo dán". Tôi đi kiếm băng keo dán. Sau đó y ngồi trên ghế, tay hút thuốc, hai chân kẹp thùng giấy, còn tôi cúi xuống dán hết mọi ngóc ngách cái thùng ấy, mà nghĩ, vì sao ta phải làm cái việc vặt này mà nó không làm. Ðây là cái thùng giấy của nó, nó phải tự lo chớ. Nhưng y lại bảo tiếp, "Làm ơn kiếm giúp sợi dây buộc để làm quai". Thế là tôi đi vào kho tìm một sợi dây, mặc dù ấm ức lắm rồi. Khi buộc cái thùng cho y, tôi tự bảo, sao mày ngu thế, rõ ràng là vừa ngu vừa hèn. Nhưng đến khi tôi thắt cái quai cho y, thì tôi nghĩ, cái thùng giấy này nặng thật, nó mà nói mình khiêng xuống nhà thì phải làm sao đây. Chính lúc ấy, y nói "Cái thùng giấy này không nặng lắm đâu. Lát nữa đem giúp xuống nhà dưới nhé". Lúc ấy, đột nhiên chẳng nghĩ ngợi gì cả, tôi nói, giọng rất to, "Không, đó là việc của mày, không phải việc của tao". Y sững người, dụi tắt điếu thuốc, và tự tay xốc cái thùng giấy ấy lên, sượng ngắt mà nói "Thôi tôi đi đây. Cám ơn nhiều". Tôi thấy vậy đó. Giống như anh gọi một tách trà. Bất cứ chuyện gì mà anh không tự tin được, anh hãy xử sự như thể anh đang gọi một tách trà. "Này, cho một tách trà".

- Nhưng ngay cả một tách trà tôi cũng không gọi được.

- Khi gọi, anh không nên suy nghĩ nhiều.

Chúng tôi cứ ngồi như thế một lát nữa mà không nói chuyện gì. Nói chung, tôi cần có người ngồi bên cạnh nhưng lại không muốn phải nói chuyện. Bên ngoài, nước theo mái rơm từng dòng nhỏ xuống. Những ghế ngồi rải rác trên lối đi trải sỏi đọng nước LẤP LÁNH. Ở BÀN TRONG, ÐÔI thanh niên ấy vẫn ngồi im lặng. Cô gái khoanh tay trước ngực, cái lưng mảnh dẻ có buộc một chiếc áo khoác ở cái eo nhỏ. Ðôi chân cô vẫn duỗi ra như thế, thanh thoát, sang trọng. Quả là một đôi chân có hồn. Một đôi chân mà người ta càng ngắm càng yêu.

- Ðêm nay quán mở cửa đến mấy giờ?

- Có lẽ suốt đêm.

- Thật à. Nếu thế thì tôi sẽ ngồi suốt đêm.

- Vâng. Nguyệt thực sẽ diễn ra vào lúc không giờ ba mươi phút sáng.

Tôi ở lại vì chuyện khác. - Tôi nói. - Tôi chỉ muốn ngắm đôi chân kia. Một đôi chân quá đẹp, phải không.

Người phục vụ đưa mắt thờ ơ nhìn.

- Không.

- Tại sao. Ðó là một trong những điểm hấp dẫn nhất ở phụ nữ.

- Nhưng tôi không thích những ngón chân để trần. - Anh ta nói.

Tôi ngắm cái bàn chân đang rất là thảnh thơi ấy.

- Những ngón chân ấy cũng đẹp.

- Không. Không có những ngón chân đẹp. Ngón chân là một món thừa thãi, không nên để trần trụi ra ngoài.

- Vì sao?

- Tôi không biết vì sao. Nhưng những ngón chân lúc nào cũng khiến tôi có cảm giác về sự trần tục. Chúng trông có vẻ xác thịt.

- Trời đất. - Tôi nói. - Sao anh chỉ thấy có vậy.

- Anh cũng có thể mua đôi chây ấy đấy, nếu anh muốn. - Người phục vụ nói. - Nhưng mà thôi, tôi đi lấy thêm trà đây. Anh có cần uống thêm gì không.

- Không. Cảm ơn.

Dưới ánh đèn vàng phủ lên tường vàng, bàn chân ấy trông nhẹ như một chiếc khăn mỏng ai đó xếp lại rồi bỏ quên trên sàn. Những ngón chân tựa vào lòng giày như đang nghỉ ngơi, đơn giản như thể ta đang cần hít khí trời, ta mở cửa sổ ra và đứng tựa đấy một lát, thư giãn. Nhưng tôi hiểu anh ta, tất cả chỉ đơn thuần là cảm giác mà thôi, như ngày xưa học nhạc, tôi bao giờ cũng có một liên tưởng kỳ lạ rằng nốt ré phải có màu nâu, và nốt la có màu trắng. Ðôi khi như vậy đấy, không thực, nhưng cũng không nhất thiết phải giải thích gì.

Người phục vụ đi ngang đôi thanh niên ấy, dừng lại một lát cái cằm dài tận tụy gập xuống kẹp chặt chiếc nơ nhỏ. Thiếu nữ vẫn ngồi như thế, tay tựa trên quầy. Cánh tay ấy cũng đẹp, mái tóc thả sau cũng đẹp, đôi vai áo và cái lưng cong nghiêng dịu dàng về phía trước cũng đẹp. Tôi yêu những dáng ngồi trầm tư như thế. Chúng trông vừa sang trọng vừa gần gũi. Một điều hiếm hoi. Người phục vụ trở lại với chiếc tách tỏa hơi nghi ngút trên tay.

- Có chuyện này không biết phiền anh không.

- Chuyện gì?

Anh ta hạ giọng.

- Tôi đem đôi chân ấy về cho anh đấy.

- Tôi không hiểu.

- Anh ngạc nhiên à. Ðôi khi cũng có những điều ta muốn là được.

Tôi sốt ruột.

- Thôi, đừng dài dòng nữa.

- Họ muốn được ngồi cùng bàn với anh.

- Ðể làm gì?

- Ðể ngắm nguyệt thực.

Trong tôi có một cảm giác lạ lùng đang đến.

- Vậy thì anh mời họ qua đây đi.

Thiếu nữ ấy có một cái gì đó quả thật đặc biệt, nàng như có một sức hút kỳ lạ ở dáng đi, ở cánh tay đong đưa, ở cái cổ cao, hay ở đâu đó nữa mà tôi không rõ. Tôi chỉ biết là tôi đứng đó, kéo chiếc ghế cho nàng, và người thanh niên kia lên tiếng "Cám ơn", giọng nhẹ nhàng lạ lùng rồi hướng về phía nàng anh ta giới thiệu, "Ðây là em gái tôi. Hôm nay nó muốn ngồi bên cửa sổ". Thiếu nữ nhìn tôi chào, đôi mắt đen, rất sâu. Tôi nói "Không có chi. Tôi cũng không muốn xem nguyệt thực một mình" và thế là tất cả cùng ngồi quanh cái bàn quay ra cửa sổ. Những song cửa lấp lánh một màu kỳ lạ trong ánh sáng nến đang tàn dần.

- Hình như trời đang tạnh. - Người phục vụ nói.

Từ mái rơm bên ngoài, nước không còn chảy xuống thành dòng nữa mà đu đưa từng giọt ngắt quãng. Và trên cái nền khuya khoắt của đêm trước, nước thả từng giọt lên lối sỏi nghe tí tách nhè nhẹ, nghe như tiếng chim sẻ vào những trưa hè nhảy nhót đôi bàn chân gầy guộc trên mặt sân xi-măng nóng bỏng trước sân nhà, gõ những cái mỏ mảnh dẻ như vỏ trấu lách tách tìm từng hạt cỏ, hạt thóc lẫn trong khe nứt. Người thanh niên nói.

- Nguyệt thực sẽ bắt đầu từ không giờ ba phút.

- Ðúng như vậy. Người phục vụ vui vẻ. Tôi sẵn sàng tiếp quý vị trong suốt ba tiếng đồng hồ sau đó.

Tôi nhìn đồng hồ.

- Liệu có ai ngồi xem nổi suốt thời gian ấy không?

Người thanh niên quay sang thiếu nữ, ân cần.

- Chúng tôi sẽ xem suốt đêm.

Thiếu nữ im lặng, mắt đăm đăm nhìn ra ngoài. Người thanh niên nói tiếp, một kiểu nói chuyện lơ mơ lạ lùng.

- Em tôi muốn thấy trăng sẽ sáng trở lại.

- Ðiều đó là chắc chắn rồi. - Tôi nói. - Mọi người sẽ được thấy cảnh tượng ngoạn mục cuối cùng của thế kỷ này.

- Ngoạn mục à? Không đâu, nguyệt thực là một điều không hay.

Anh ta phản đối, giọng nghiêm nghị.

- Tại sao phải tin chuyện đó? - Tôi nói.

- Tôi không biết. Nhưng một cái gì đó đang sáng tự nhiên bỗng bị che lấp đi, đã là một điều bất thường.

- Ừ, cũng có thể nghĩ như vậy lắm. - Tôi nói.

Người phục vụ nhỏm dậy.

- Có phải cái bóng đen ấy không, nó xuất hiện rồi kìa.

Trên cái nền khúc khuỷu đường nét của những mái nhà, mặt trăng xuất hiện cô độc một mình, tỏa ra một thứ ánh sáng phồn thịnh mà xa lạ, và bên cạnh đó là một khối đen như một đám mây đang trườn đến, chạm ở phần mép sáng nhất. Bóng đen ấy dần dần đi vào, rất chậm rãi, chiếm cái đĩa bạc sáng tươi ấy từng chút một. Người phục vụ nhẹ nhàng đứng dậy bước ra phía cửa lớn, chiếc khăn trắng nhàn nhạt vắt rất nền nếp trên tay. Anh ta ngước nhìn chăm chú ra ngoài, cái cằm dài hất lên, bất động. Trên bàn, ngọn nến leo lét ánh xanh sắc sảo cuối cùng lịm dần nhường chỗ cho một thứ ánh sáng đang chết dần khác, ánh sáng của trăng vằng vặc đang chết dần một nửa. Chính vào lúc ấy, khuôn mặt của người thanh niên ngồi bên cạnh tôi hóa ngây ra.

- Vậy là nó bắt đầu rồi đó. - Anh ta thì thầm.

- Ừ, nó bắt đầu rồi đó. - Tôi nói.

- Nó lại bắt đầu ngay chính vào đêm Trung thu. - Anh ta nói, giọng đều đều. - Anh biết không, Trung thu là đêm mà chúng tôi có cảm giác bao nhiêu điều tồi tệ nhất trên đời này sẽ được gột bỏ. Thật đấy, bao nhiêu chuyện xấu xa sẽ được gột bỏ.

Tôi nhìn người thanh niên, không hiểu anh ta nói gì. Tôi đang thư giãn, tôi đang muốn duỗi cả thân mình ra trong cái ghế êm ấm này bên cạnh một thiếu nữ xinh đẹp như nàng, và như thế là đủ. Tôi không thích nói nhiều, mà tôi cũng không thích phải nghe ai nói nhiều. Nói chung ai ai cũng có thân phận của mình, ai ai cũng có nỗi niềm riêng thì chỉ thích hợp để cất giữ trong một ngóc ngách nào đó.

- Tôi chỉ thấy một điều là đêm nay đang tàn. - Tôi nói.

- Anh thấy nó đang tàn thật à?

- Ý tôi nói thế là hết một Trung thu. Xong.

- Với tôi thì nó còn quan trọng hơn thế. Không đơn giản là xong một đêm. - Anh ta nói. - Một đêm như thế này thật là đặc biệt.

- Tôi thì chẳng thấy có gì đặc biệt. - Tôi nói. - Nó cũng như mọi đêm khác thôi.

- Khác lắm chứ. Bởi vì khi nhìn lên mặt trăng của một đêm như thế này thì không ai có thể tự cho rằng mình có thể trong sáng như nó được. Không ai có thể kiêu hãnh mà nói rằng mình không có tỳ vết gì. Lúc ấy, tất cả mọi người đều như nhau, đều được sinh ra như thể ghé ngang qua đây một cách tạm bợ. Và nếu cứ nhìn mãi như thế thì sẽ thấy trên đời này không có ai mất mát gì, cũng không ai được thêm gì. Nhìn lên trời, sẽ thấy bình yên. - Anh ta ngừng một chút rồi tiếp. - Và chỉ cần bình yên mà thôi.

Thiếu nữ vẫn ngồi im lặng, cái ngực xinh xắn tựa lên bàn, đôi mắt không hề chớp hướng lên phía trăng lúc này chỉ còn là một lưỡi liềm mỏng, hai bàn tay nàng chắp lại, những ngón tay mảnh dẻ lắm.

- Tôi lại không thấy được những điều như anh. - Tôi nói.

- Có gì đâu, anh cứ nhìn lên đó, và đừng nghĩ gì cả thì anh sẽ hiểu.

- Có thể. Nhưng tôi phải về. Khuya rồi.

- Anh xem giờ làm gì. - Người thanh niên nói, đưa tay lên. - Từ lâu tôi không đeo đồng hồ nữa, và thấy đó đúng là một sự giải thoát.

- Hôm nay tôi cũng đã được thư giãn. Ngày mai tôi phải đi làm.

- Lý do ấy chính đáng nhất trong mọi lý do. - Giọng anh ta vẻ châm biếm.

- Lý do đó thống trị đời sống mọi người. - Tôi đồng ý.

- Nhưng không phải của chúng tôi. - Anh ta nói ngay.

Tôi rất không thích kiểu đôi co như thế này. Tôi đứng dậy, nhìn thiếu nữ một lần cuối. Nàng vẫn im lặng như từ lúc gặp.

- Cám ơn mọi người. Tôi về.

Người phục vụ mở cửa cho tôi, một làn không khí trong lành tràn đến đầy hơi nước. Anh ta đưa tôi ra cổng. Trên cao, bóng tối ấy đang nuốt phần còn lại của trăng. Tôi dừng lại ở đó một lát, hít đầy ngực một làn hơi, ngắm cái cảnh tượng mà suốt đêm bao người chờ đợi.

- Anh thấy thế nào? - Anh ta hỏi.

- Buồn ngủ.

- Không, tôi hỏi em gái ấy thế nào?

- Xinh lắm.

- Tôi biết ngay mà. Anh vẫn thích đôi chân của cô ta à?

- Chuyện ấy thì quan trọng gì?

- Quan trọng chứ. Bởi vì chúng tôi trả tiền để cô ta hằng đêm ngồi đó.

- Anh nói đùa?

- Không đùa đâu. Chỉ có điều thằng cha kia chỉ có vì vậy mà cứ ăn năn dằn vặt mãi. Y nói với anh nhiều lắm hả?

- Ừ.

- Y hơi điên điên rồi đó. Tôi thấy y càng ngày càng hơi điên điên.

- Ừ. CHẮC LÀ Y XÚC ÐỘNG.

- Cũng may là y còn đứa em gái ngoan ngoãn.

- Ừ.

- Anh thật sự thích cô ta chứ?

- Ừ. Tôi không thích những người nói nhiều. Tôi thích cái kiểu cô ta im lặng như vậy. Trông thật quyến rũ.

- Nàng hấp dẫn khách ở đây cũng nhờ thế.

Lặng im một lát, tôi nói mà lòng ngập đầy một nỗi thất vọng.

- Cô ta quả thật là giỏi.

- Có giỏi gì đâu. - Người phục vụ ngạc nhiên. - Y không hề nói gì với anh sao. Nàng đâu có nghe được mà cũng đâu có nói được. Nàng bị câm mà.

Tôi vịn tay vào cổng, cảm thấy thép đang rỉ ra ướt át, lầy nhầy. Trên cao, mặt trăng đang thoi thóp, nhúm ánh sáng lộng lẫy cuối cùng của nó đang bị bóng râm mạnh mẽ không gì cưỡng lại được ấy lấp hẳn. Tôi như thấy đó là đôi môi của nàng, đôi môi đang mím chặt nghiêm nghị, đôi môi ấy nhẹ và mịn cho dù chỉ được nhìn trong bóng tối. Tôi ngắm hình ảnh của trăng lúc ấy mà có cảm giác gần gũi với ánh sáng của nó hơn bao giờ hết, thấy như chính tôi đang vươn tay vuốt ve cái bề mặt sáng đẹp kiêu kỳ xa cách ấy, vuốt ve bằng bóng râm của mình, bóng râm của trái đất nơi tôi đang đứng đây, bóng râm của mọi người. Một cảm giác gần gũi, thân thiết lạ lùng.

Người phục vụ đứng phía sau tôi, hỏi:

- Anh về được chứ?

- Ðược.

- Cuối tuần ghé chơi nghe. Cuối tuần mới thú.

- Liệu có gì hay hơn nữa sao?

- Tôi không chắc. Nhưng có lẽ người đẹp sẽ cười.

Tôi suy nghĩ một lát.

- Ừ, tôi cũng muốn biết nụ cười của nàng như thế nào.

- Anh thấy chưa, phụ nữ hấp dẫn ở đôi môi chứ không phải đôi chân như anh nghĩ đâu. - Người phục vụ mỉm cười. Và càng hấp dẫn hơn khi đó là một đôi môi đẹp nhưng lại không bao giờ nói được.

Mặt Trời Bé Con Của Tôi
Tác giả: Thùy Linh

Tôi gặp cậu bé Nguyên lần đầu tiên ở nhà một người bạn. Tối hôm ấy đến chơi nhà Hà - đứa bạn thân nhất hồi tôi còn là sinh viên - thấy Hà đang ngồi chơi với một cậu thiếu niên mười bốn, mười lăm tuổi mặc bộ quần áo bộ đội rộng thùng thình. Chẳng hiểu sao tôi bị chú bé ấy thu hút suốt buổi nói chuyện. Có lẽ tại đôi mắt! Ðôi mắt như mượn của người lớn lắp vào khuôn mặt còn đầy lông tơ, trông dè dặt và buồn mênh mang. Khi nó cười, thì khuôn mặt bị biến dạng đi, còn vẫn không xua được ánh buồn. Lúc nó về, tôi hỏi Hà được biết, năm Nguyên lên tám tuổi thì bố mẹ bỏ nhau. Thằng anh 16 tuổi ở với bố, Nguyên ở với mẹ. Ðược nửa tháng, thằng anh nhớ em quá nên đến xin bố cho hai anh em cùng về ở với mẹ. Vài tháng sau, mẹ đi lấy chồng. Theo yêu cầu của người chồng mới, người mẹ bỏ hai đứa con để theo ông ta. Không chịu theo mẹ về với bố dượng, hai anh em tự kiếm sống ở với nhau. Năm Nguyên mười ba tuổi, anh cậu bị bắt đi tù vì tham gia mấy vụ ăn cắp trong nhà máy. Từ đó Nguyên sống một mình.

Hà kể đến đấy thì có khách. Khi về suốt dọc đường tôi cứ nghĩ về cậu bé đáng thương kia. Nhưng tình thương ấy cũng chỉ là cơn gió lạ tràn qua, khiến tôi có cảm giác se lạnh trong chốc lát nếu không có một buổi chiều...

Gần hết giờ làm, tôi xin phép trưởng phòng để đong gạo. Ðầu tháng, lại sắp tết nên cửa hàng gạo khá đông. Trước tôi có khoảng bốn chục chỗ xếp lằng nhằng đủ thứ: bao tải, nón rách, gạch, làn... tôi ngao ngán xếp bao tải vào cuối hàng rồi lên trên đứng. Trước ô cửa bán người ta đứng túm tụm chẳng ra hàng lối. Ai ghi sổ xong phải lách mãi mới ra được chỗ lấy gạo. Tiếng cô bán hàng đang nói với người mua:

- Ðong hết nhé, một cân gạo nếp, bảy cân gạo, năm cân mỳ, năm đồng tám.

- Chị cho em đong một nửa thôi - người mua là một chú bé.

- Hôm nay không có bao lẻ - Cô ta gắt gỏng.

- Dạ... nhưng... em không đủ tiền.

Hai bên đôi co, những người đứng phía sau nhao nhao:

- Ði đong gạo không mang đủ tiền thì làm sao?

- Thôi tránh ra cho người khác lên mua. Mấy ông bà phía trên xích lên cho, đừng để ai chen vào.

Chú bé không mua được gạo lách đám đông chui ra. Hóa ra là Nguyên. Mặt nó đỏ bừng, tay cầm cái bao tải bị rách mấy chỗ được buộc túm lại, giận dữ nhìn những người đứng sau vừa phản đối, nó lẩm bẩm câu gì đó rồi bỏ đi. Sau giây phút ngỡ ngàng, tôi chạy theo gọi giật lại:

- Nguyên, quay lại chị bảo.

Nhận ra tôi, đôi mắt dịu đi nó khẽ cười:

- Chị cũng đi đong gạo à!

- Em không mang đủ tiền hả? Chị có đây này, quay lại đong đi.

Nguyên lắc đầu, tôi nắm cánh tay nó lắc nhẹ:

- Tết đến nơi rồi, em còn định để đến hôm nào nữa?

- Dạ... - Nó ngập ngừng - Em hết tiền rồi... Vay chị lấy đâu mà trả. Em chẳng đong nữa đâu - Nó hất nhẹ tay tôi như giận dỗi, bỏ đi. Tôi đứng nhìn theo cái dáng lòng khòng trong bộ áo quần bộ đội rộng thùng thình ấy, cái đầu ngẩng cao vẻ bất cần, tôi chợt hiểu: Nguyên đã khước từ sự thương hại của tôi.

*
* *

Với hoàn cảnh riêng của mình tôi không mặn mà lắm trong việc đón năm mới. Sáng ba mươi tôi dậy sớm đi chợ, nấu nướng. Cả mấy ngày tết, tôi chỉ làm cơm có ngày này, trước là để cúng tổ tiên, ông bà, bố mẹ, sau là để ăn lai rai cả tuần lễ, khỏi phải lịch kịch.

Làm xong, ngồi ăn một mình thấy chán ngắt. Mời mấy đứa bạn nhưng chúng đều từ chối. Cũng phải, tết nhất nhà nào chẳng muốn sum họp đầy đủ, người nào không được may mắn ấy phải chịu. ?n xong, tôi lấy đĩa thịt gà, đĩa xôi, một khoanh giò, hai cái bánh chưng, gói riêng từng thứ vào tờ báo để đem xuống nhà Nguyên. Sau buổi gặp nó ở cửa hàng đong gạo, tôi nảy ra ý định sẽ tìm đến nhà nó. Mục đích để làm gì tôi không nghĩ đến, chỉ biết Nguyên là đứa trẻ rất đáng thương. Thêm người bạn nhỏ tuổi ấy cũng tốt chứ sao!

Qua ngã tư Cửa Nam, tôi mua một bó hoa hồng trắng. Nhà Nguyên ở gần nhà Hà, nhưng tôi không qua rủ Hà vì sợ mối quan hệ láng giềng sẽ làm Nguyên ngại ngùng. Phòng bốn mươi nhăm, bốn mươi sáu, bốn mươi bảy - đây rồi! Tôi ngập ngừng gõ cửa. Liệu có bị chú bé đuổi ra với túi đồ này không nhỉ? Thái độ của nó hôm đong gạo làm tôi chờn chờn.

- Chị! Sao chị biết nhà em? - Nguyên mở cửa, cười rất tươi chào tôi. Chiếc áo bộ đội mặc vội vẫn chưa cài hết cúc.

Tôi bước vào giữa phòng và chưa biết phải làm gì. Căn phòng ngoài rộng chừng mười hai mét vuông giữa nhà sát tường kê chiếc bàn nhỏ và bốn chiếc ghế, trong góc nhà có một cái tủ con, cánh đã bị mọt thủng lỗ chỗ. Có thể đó là gia sản duy nhất của bố mẹ nó để lại. Nguyên vào buồng trong, lúc sau đi ra, thấy tôi vẫn đứng như trời trồng giữa nhà, nó kêu lên:

- Chết, chị ngồi xuống ghế đi. Ðun bằng "tàu ngầm" đấy chị ạ, nhanh không? - Nó giơ ấm tích nước còn nghi ngút khói lên, rót ra hai chiếc chén để chỏng chơ trên bàn - Em chẳng có chè đâu, chị uống tạm nước trắng nhé!

- Chị đến chơi, mặc dù chưa được chủ nhân đồng ý. Ðứng ngoài cửa lo bị lót lá dắt tay ra ngoài đường, ai dè được chiêu đãi món thanh thủy.

Nghe tôi nói nó cười, nhưng nụ cười ấy nhanh chóng biến mất. Tôi trách mình đã đùa quá sớm. Nguyên ngồi xuống ghế ỉu xìu:

- Cái hôm đi đong gạo em dở hơi quá phải không chị?

- Chuyện vặt ấy mà - Tôi gạt đi - Thế đã đong gạo được chưa?

- Hôm trước nhờ các cô bác xung quanh góp cho em hơn trăm bạc ăn tết. Em đã đong và vẫn còn nguyên đây - Nó móc túi lôi ra hai tờ năm mươi đồng, một tờ hai mươi đồng và mấy đồng bạc lẻ.

- Chiều nay chị làm cơm cúng ngồi ăn một mình buồn quá, định gọi em xuống nhà chơi luôn, nhưng ngại em... - Tôi hất hàm cười với nó.

- Chị ở một mình thôi à?

- ừ - Tôi kể cho Nguyên nghe qua hoàn cảnh của tôi. Từ lúc đó câu chuyện giữa chúng tôi trở nên thoải mái hơn. Tôi bỗng thấy một chú bé Nguyên khác hẳn, hoạt bát, vui vẻ. Cũng phải thôi, cuộc sống có những nét giống nhau thì dễ đồng cảm và hòa hợp với nhau. Tôi thiếu thốn tình cảm của người mẹ từ bé nên rất hiểu sự mất mát ấy trong Nguyên. Nhưng Nguyên khổ hơn tôi gấp vạn lần vì có mẹ mà như không.

Tôi lấy các thứ mang theo từ nhà để lên bàn. Nguyên hấp tấp chạy vào buồng lôi ra hai chiếc bát con, một chiếc đĩa và một cái bát ô tô. Nó phân bua:

- Rổ bát nhà em chỉ vậy thôi!

Hà kể cho tôi nghe: một lần bà hàng xóm cho nó mấy miếng thịt kho nó bày lên mâm nhưng để đấy và chỉ ăn muối ớt, ngày hôm sau cũng thế, đến ngày thứ ba mới ăn. Thấy tôi trầm ngâm nó hỏi:

- Chị làm sao thế?

- à... không!

- Chị xem, em ăn tết cũng đầy đủ các thứ đây này - Nó đứng dậy đi về phía buồng, vén tấm ni lông, bên trong là chiếc bảng hình chữ nhật. Nguyên kéo chiếc bảng ra giữa nhà, lấy cái ghế chặn phía sau. Trên bảng vẽ lọ hoa đào, mứt tết, bánh chưng, con gà ngậm bông hồng đỏ nằm trên đĩa... Toàn hương vị ngày tết, Nguyên cười:

- Em vẽ đấy, đẹp chứ chị? Giao thừa xong em sẽ kê ở chỗ kia, ai vào cũng thấy ngay.

Tôi không cười được. Sống mũi tôi cay xè như hít phải ớt bột. Tôi sực nhớ bó hoa mua từ lúc nãy vẫn còn để trong túi. Thấy hoa Nguyên chạy lại mừng rỡ:

- Loại hoa này em thích đấy. Ðể em kiếm cái cắm. Chà, tết năm nay em xôm thật!

Nguyên chạy ra ngoài sân, lúc quay vào mang theo ống bơ sữa bò đã gỉ. Nó đổ nước vào đấy rồi đưa cho tôi. Tôi giơ chiếc ống bơ lên ngắm nghía, còn đang ngần ngại thì Nguyên giục:

- Chị sợ nó xấu chứ gì? Không lo, em đã có cách, chị cứ cắm vào.

Nguyên lấy hai tờ giấy xanh mầu cẩm thạch dán liền lại. Loáng một cái nó đã gấp xong hình chiếc lọ, chụp ra bên ngoài ống bơ. Tôi và nó cũng lùi ra xa ngắm nghía. Tôi trầm trồ:

- Ðẹp thật! Hoa trắng nền xanh trông rất nổi lại nhã.

Ðược khen, Nguyên cười gật gù có vẻ khoái chí. Nó kể cho tôi nghe chuyện lớp học, bạn bè như chưa bao giờ có người để nói chuyện. Tôi sống lại thời học sinh với đủ trò nghịch ngợm, khiến nhiều khi bố mẹ, thầy cô phải bực mình. Nỗi buồn man mác ám ảnh tôi suốt cả ngày hôm qua biến đâu mất. Ðang kể, chợt nhớ ra điều gì, Nguyên chạy vào buồng, chui tuột xuống gầm giường lôi ra một khúc gỗ dài, một đầu gắn chiếc ống bơ sữa bò trắng tinh, phía trên có thanh sắt dài cong cong. Nguyên lấy tay phủi bụi trên đó như sợ bị đau. Nó khoe:

- Em có cái này nữa cơ. Ðàn bầu em tự làm lấy đấy.

Tôi tưởng mình mang đến niềm vui cho Nguyên, không ngờ bị cuốn hút vào thế giới của riêng nó. Hết cái lạ này đến cái lạ khác, vui có, cười ra nước mắt có.

- Bây giờ em đàn cho chị nghe nhé - Nó ghếch một đầu chiếc đàn lên bàn, còn đầu kia để xuống đùi, tay mân mê cái cần cong cong nhìn tôi lưỡng lự - chơi bài gì bây giờ... à, phải rồi!

Tiếng đàn rè đục. Tôi chẳng hiểu Nguyên đang chơi bài gì nữa. Một mớ âm thanh lùng bùng bên tai. Một hồi Nguyên ngẩng lên nhìn tôi:

- Chị có biết bài gì không?

- Chịu, em đánh đàn mà cứ như đánh đố ấy.

Nó nhe răng cười đổ lỗi tại cái đàn tự tạo để lâu ngày không đánh nên dây bị gỉ.

- Bài hát này em thích lắm mà không biết đầu đề. Như thế này... - Nó e hèm một cái rồi cất tiếng hát bằng cái giọng đang vỡ - Cầm lá thiếp này lòng hướng vô Nam. Dù xa muôn trùng nhưng tình em vẫn ngàn năm không mờ... Thôi em chẳng hát nữa kẻo chị lại cười. Chị nghe đoạn này nhé, nghe này... Tình tình tình gió bay. Nghe ra chưa?



Tôi rũ ra cười vì kiểu đánh đàn của nó. Mặc tôi cười, Nguyên vừa đánh vừa minh họa bằng lời hát. Hết bài nó hất hàm nhìn tôi:

- Nghe êm chứ chị?

Tôi cũng bắt chước điệu bộ của nó hai tay xoa xoa vào nhau, gật gật đầu ra chiều tán thưởng, nhưng rồi không nín được, tôi cười phá lên, Nguyên ngất ngư cười theo.

Ðang vui, Nguyên chậm chạp đứng dậy, dựng đàn vào góc nhà. Nhìn dáng điệu thẫn thờ, buồn bã của nó, tôi hỏi khẽ:

- Em làm sao thế ?

- Chị có phải về trước giao thừa không? - Nguyên vẫn đứng góc nhà hỏi chẳng buồn quay mặt ra.

- Không, chị ở lại đón giao thừa với em. Chị mang theo cả bánh pháo đây này.

- Thật không ? Chị ở lại nhá? - Nó quay ngoắt lại, mắt sáng bừng, khiến tôi không dám nhìn thẳng vào đấy - Thế mà em cứ tưởng...

Hóa ra nó buồn vì tưởng tôi phải về. Nếu Nguyên bé lại một chút hoặc tôi già thêm chục tuổi thì tôi sẽ ôm riết lấy nó vào lòng. Nguyên mấp máy môi định nói câu gì đó nhưng lại thôi, rồi bước nhanh đến bên tôi cuống quýt:

- Chị em mình phải dọn dẹp qua nhà cửa để tý nữa còn đón giao thừa chứ. Chị quét nhà và bày biện lại cho em, em ra đây một tý.

Không đợi tôi trả lời Nguyên chạy vù ra cửa. Lúc quay về cầm theo túi kẹo. Nguyên lấy tờ giấy trắng cắt thành hình hoa và để túi kẹo lên đó.

- Hôm nay được phép chi vào "ngân quỹ". Phải có gì khao chị chứ! Giao thừa xong chị em mình sẽ phá cỗ.

Cỗ của Nguyên là mấy thứ tôi mang đến, thêm túi kẹo nó vừa mua. Tôi bày tất cả lên bàn, cạnh lọ hoa hồng.

Chỉ còn nửa tiếng nữa là giao thừa. Nguyên tìm chiếc que để treo bánh pháo khi đốt. Nó làm rất cẩn thận như chuẩn bị cho một việc trọng đại sắp sửa diễn ra tại đây. Vừa làm, nó vừa nói chuyện với tôi:

- Có mấy thằng bạn rủ em đến nhà tụi nó đón giao thừa. Em chả thích thế, dù sao mình cũng là người lạ.

"Thằng bé nghĩ gớm thật!" - Tôi thầm nghĩ - những đứa trẻ như nó thường khôn hơn lũ trẻ cùng tuổi, bởi sớm phải tự quyết định mọi việc của bản thân. Tôi dù sao vẫn còn sự chăm sóc của người cha. Tôi không biết mình sẽ ra sao nếu ba tôi mất sớm hơn?

Lúc này tôi mới có dịp nhìn kỹ khuôn mặt Nguyên. Phải nói là Nguyên đẹp trai, khuôn mặt thon thả đôi mắt đen mở to được che bởi hàng mi dài cong vút - một đôi mắt đặc con gái. Nhìn hàng ria mờ đen phía trên môi cu cậu tôi bật cười. Nguyên nhìn tôi ngạc nhiên:

- Chị cười gì thế ?

- à... Em làm khéo tay như con gái ấy - Tôi nói lảng.

- Phải làm cho nó quen tay chứ. Em còn biết khâu nữa cơ. Chị xem này - Nó giơ lưng về phía tôi. Miếng vá bằng bàn tay ở giữa lưng lộ rõ cả đường chỉ.

Tiếng chuông đồng hồ từ vô tuyến ở các nhà xung quanh thong thả gõ từng tiếng. Ðó đây đã râm ran tiếng hơi pháo. Nguyên nhìn tôi, hiểu ý, tôi gật đầu.

- Em tắt đèn chị nhé. Ðể xem ánh lửa từ những quả nổ trông đẹp hơn.

Nguyên xòe diêm châm lửa đốt. Quả pháo cối đầu tiên nổ rất giòn. Mặc dù đã chuẩn bị trước, tôi vẫn hơi bị giật mình theo phản xạ tự nhiên. Ðợi quả pháo cuối cùng nổ xong, tôi bảo Nguyên:






- Năm nay chị em mình sẽ gặp nhiều cái may, vì pháo nổ rất tốt.

Không thấy Nguyên trả lời, tôi nhìn sang. Hai tay vịn vào song cửa sổ, mắt nhìn xa vời vợi. Qua ánh đèn từ ngoài đường hắt vào tôi thấy ở khóe mắt nó hai giọt lệ lớn sắp sửa lăn xuống má. Tự nhiên nước mắt tôi trào ra. Cũng giờ này năm ngoái tôi còn đón giao thừa với ba ở bệnh viện. Năm nay ba bỏ con một mình. Ba ơi...

- Chị! Nguyên quay sang tôi giọng nghẹn ngào: - Chị... Chị là chị gái của em nhé !

Tôi nhìn nó cười trong khi hai hàng nước mắt kéo vệt trên hai má.

- Nguyên! Chị sẽ là chị của em mãi mãi. Nếu ba còn sống chắc ba sẽ rất thích vì có thêm một cậu con trai đấy!

Nguyên cười rồi đưa tay lên quệt má. Tôi chẳng buồn lau mặt nữa. Chúng tôi đứng như vậy nhìn ra phía xa rực ánh đèn các mầu. Xung quanh là tiếng pháo nổ khi xa khi gần, liên tục. Một năm mới bắt đầu...

Mẹ tôi mất năm tôi lên tám tuổi - cái tuổi bắt đầu cảm nhận được tình yêu của người mẹ đối với mình một cách có suy nghĩ. Tôi vẫn còn nhớ mấy hôm sau khi mẹ mất, ba không khóc nhưng thường nhìn tôi thở dài. Lúc ấy trong ba có vẻ suy nghĩ ghê lắm. Một lần đi học về tôi khoe với ba là cái Thụy được mẹ nó may cho một cái váy rất đẹp. Mấy hôm sau, thấy ba sưu tầm ở đâu rất nhiều tranh ảnh những đứa bé mặc váy hỏi tôi thích kiểu nào, rồi ba mang vải đến nhà người quen nhờ họ hướng dẫn cắt và tự tay ba khâu cho tôi. Từ đó đến khi tôi học hết cấp ba, quần áo của tôi đều do ba may cho. Tốt nghiệp Ðại học, ba giục tôi lấy chồng, nhưng tôi bảo chưa tìm được người tâm đầu ý hợp, ba đùa yêu: thế tâm với ý của con thế nào để ba chọn giùm. Thực ra trong thâm tâm, tôi rất sợ lấy chồng mà phải về nhà chồng, để ba không ai chăm sóc. Hơn nữa chẳng may phải người không tốt, họ đối xử tệ bạc với ba thì tôi sẽ ân hận suốt đời. Năm ngoái ba mất vì bệnh ung thư phổi, tôi đã phải trải qua giờ phút kinh hoàng khi nghĩ rằng chỉ có một mình ở trên đời.

Trước đây và bây giờ tôi rất nhiều bạn bè, chúng thường xuyên đến chơi với tôi, an ủi tôi làm tôi đỡ đi phần nào cảnh cô đơn. Bọn tôi thường tổ chức các buổi nói chuyện, vui chơi, ăn uống ngay tại nhà tôi. Lúc ấy, tôi thấy rất vui vẻ. Khi mọi người ra về, mình tôi đối diện với bốn bức tường của căn phòng thì sự trống trải lại xâm chiếm tôi.

Cuộc sống của tôi từ ngày có Nguyên khác hẳn. Chúng tôi đến với nhau tự nhiên như sinh ra trên đời này là để có nhau. Tôi cảm thấy thời gian nhàn rỗi của mình có ích hơn khi phải bận rộn, lo toan cho cả người khác. Mặc dù tôi nói bã bọt mép, Nguyên vẫn không chịu rời bỏ nếp sống cũ: sáng đi học, chiều đi học, tối gánh nước thuê cho mấy hàng phở ở đầu phố để kiếm sống. Quen Nguyên một thời gian tôi mới biết, hơn hai năm nay nó không hề nhận một đồng nào của bố mẹ nó gửi về cho. Nếu họ đến thăm thì nó tìm cách lẩn trốn. Hàng xóm láng giềng khuyên nó không nên như thế Nguyên chẳng nói gì nhưng lần sau vẫn lặp lại như cũ. Người ta đã bắt gặp có lần Nguyên đứng ở cửa sổ nhìn theo bóng mẹ nó đi chiếc Diaman cho đến khi khuất hẳn. Ðôi mắt vốn đã buồn lại buồn hơn. Tiếp xúc với Nguyên tôi thấy rằng thằng bé có một nghị lực ghê gớm mà tôi không có được. Sống trong môi trường như vậy mà Nguyên vẫn giữ được mình thật là hiếm!

Học hết lớp chín, Nguyên nói với tôi là xin đi làm. Tôi khuyên thế nào nó vẫn một mực: em không thể sống dựa vào lòng tốt của người khác mãi được. Có điều kiện em sẽ học sau, em hứa với chị như vậy!

Sau khi cân nhắc khá lâu, tôi vẫn kiếm được việc làm cho Nguyên theo nguyện vọng của nó. Công việc chủ yếu là phụ việc cho các họa sĩ trong một xưởng họa. Chỗ đó tuy lương ít hơn mấy nơi khác mà tôi đã hỏi, nhưng yên tâm hơn vì Nguyên học hỏi được nhiều điều ở bậc đàn anh cho cái nghề nghiệp mà nó mơ ước đã chớm bước vào. Hôm lĩnh tháng lương đầu tiên, Nguyên phóng xe thẳng một mạch về nhà tôi, mồ hôi nhễ nhại, một tay thu ra phía sau, khuôn mặt sáng bừng. Chưa khi nào tôi thấy nó tươi tỉnh như thế:

- Hôm nay em được lĩnh lương. Thế là em đã làm ra tiền rồi nhé. Em mua cho chị cái này, đoán xem, cái mà chị vẫn thích ấy.

Thấy tôi đoán sai, nó sốt ruột giơ bắp ngô nướng ra, dứ dứ rồi rụt nhanh về.

- Có thế mà không đoán ra.

- Ôi! Ðưa cho chị đi Nguyên, chị thèm chảy nước miếng ra đây này - Tôi kêu toáng lên.

Nguyên rối rít kể chuyện các anh chị ở cơ quan đã chúc mừng nó ra sao, có anh còn tặng nó một chiếc túi để đựng đồ đi làm. Với nó, đó là một sự kiện trọng đại trong đời.

- Em mới đi làm một tháng mà thấy khỏe hẳn ra. Chị xem này - Nó đứng dậy vươn vai, hít căng lồng ngực hãy còn phẳng lỳ của đứa trẻ đang lớn. Trong thâm tâm, tôi luôn mơ ước Nguyên sẽ trở thành một họa sĩ nổi tiếng. Sự mong mỏi ấy nhiều khi trở thành niềm tin chắc chắn trong tôi, bởi Nguyên rất có năng khiếu hội họa và giàu nghị lực.

Chị em quý nhau như vậy nhưng bất cứ sự giúp đỡ nào của tôi hơi thiếu tế nhị một chút thì Nguyên khéo léo từ chối ngay. Tôi gọi đùa nó là "mẹ chồng" bởi cái tính khe khắt ấy. Nó cười rồi nói với giọng buồn buồn: " ở hoàn cảnh em dễ bị người ta nghĩ xấu. Anh em đã vậy, có người tưởng em rồi cũng thế". Cho đến bây giờ tôi vẫn chưa hiểu hết lòng tự trọng của những đứa trẻ như Nguyên lớn đến mức nào?

Một lần, tôi và Nguyên đi chợ, nó xách làn lẽo đẽo đi sau. Gặp một thanh niên mù ăn xin, tôi để vào mê nón của anh ta đồng bạc. Lúc ngẩng lên bắt gặp ánh mắt khinh bỉ và cười mỉa mai của Nguyên. Ra khỏi cổng chợ, nó bảo:

- Sao chị lại cho anh ta? Anh ta vẫn còn khỏe mạnh kia mà!

- Ai muốn vậy đâu em. Em không thấy anh ta mù sao?

- Anh ta mù thì còn chân tay. Thiếu gì việc dành cho người mù, việc phải đem khuyết tật của mình để cầu xin của bố thí của người ta. Thà chết đói còn hơn!

Nguyên nói cũng có lý, nhưng nghe cái giọng lạnh lùng ấy tôi không thể chịu được. Tôi bực bội bảo:

- Em đừng tàn nhẫn như thế. Các cụ đã bảo "giàu hai con mắt khó đôi bàn tay" đó sao? Nghiêm khắc với mình nhưng phải rộng lượng với người khác chứ!

Suốt dọc đường về, tôi và Nguyên không tranh luận gì thêm. Có lẽ nào nó lạnh lùng với đau khổ của người khác đến thế được chăng? Hay nó bị mất mát nhiều trong tình cảm đến mức chai sạn nên khó rung động đến nỗi đau của người khác? Nguyên lặng lẽ đi bên tôi, có thể nó liên tưởng đến chuyện của nó. Ðược, càng hay!

Cuộc sống của chị em tôi êm ả trôi đi. Từ ngày Nguyên đi làm, tôi bắt nó mỗi tháng phải dành mười đồng gửi tiết kiệm, nói đùa là để cưới vợ. Nó xấu hổ nói lảng: "Nếu thế em chẳng để dành nữa". ở một mình, nó lôi bạn bè về nhà bày bừa khiếp lên được. Tranh vẽ treo lộn xộn khắp tường, bột mầu rơi loang lổ trên nền nhà, chỗ cái ấm, chỗ cái chén. Tuần nào tôi cũng phải lên dọn dẹp hộ nó nhưng chỉ ngày hôm sau lại đâu vào đấy. Tôi, Nguyên và bạn bè của nó thường tổ chức những chuyến chơi xa vào ngày thứ bảy, chủ nhật. Tụi nó mang theo đồ nghề, tới nơi nào có phong cảnh đẹp là mải mê ngồi vẽ và phân công tôi lo bữa ăn. Biết công việc của tôi hay cần đến sách vở, Nguyên rất chịu khó đi lùng các hiệu sách tìm mua cho tôi những cuốn truyện, sách nghiên cứu vừa in. Không hiểu học được ở đâu, nó viết một câu to tướng vào tủ sách của tôi: "Kẻ nào cho mượn sách là kẻ ngu. Kẻ nào giả sách lại còn ngu hơn". Tôi thuyết phục mãi nó mới chịu bỏ đi...

Thứ bảy, tôi về sớm hơn một chút, đi mua mấy lạng thịt làm bún chả và gọi dây nói báo cho Nguyên về ăn cơm. Ðợi đến bảy giờ tối, vẫn chưa thấy nó đâu, tôi sốt ruột đi ra, đi vào. Gần tám giờ, Nguyên mới lò dò về đến cửa đã liến thoắng không kịp để tôi hỏi han câu nào:

- Chị chờ em lâu lắm phải không? Em có chút việc ở cơ quan. Em đói điên lên đây này. Hôm nay em sẽ ăn hết những thứ chị làm cho mà xem.

- Thì rửa mặt đi đã nào!

Ngồi ăn, Nguyên kể cho tôi nghe hôm qua ở cơ quan nó có đợt khám nghĩa vụ quân sự, trúng tuyển năm người, xưởng họa của nó cũng có một anh đi đợt này.

- à quên mất, em được cơ quan cho đi học đấy.

Nó móc túi lấy tờ giấy đưa tôi xem. Ðó là công văn quyết định của Nguyên nghỉ công tác từ tháng chín để ôn thi vào trường Cao đẳng mỹ thuật. Nguyên đã có bằng cấp III bổ túc văn hóa. Gần cuối bữa ăn, Nguyên bảo tôi:

- Chị ơi, em... em... - Nó bỏ lửng không nói tiếp. Tôi bỏ bát bún đang ăn dở nhìn nó khó hiểu. Thảo nào đang lúc nói chuyện, tôi có cảm giác như nó định nói chuyện gì đó nhưng còn ngần ngại.

- Chị tính xem em nên đi học hay đi bộ đội? - Nó nhìn tôi không chớp mắt.

Thật khó trả lời. Lâu nay tôi vẫn là người chị khuyên bảo lời hay lẽ phải. Bây giờ sẽ phải nói với nó ra sao? Ði bộ đội hay đi học? Nếu suy bì hơn thiệt thì đi học sẽ tốt hơn nhiều. Nguyên sẽ có cả một tương lai mà tôi hằng mong mỏi cho nó. Nhưng khi nó đã cân nhắc giữa việc đi học và đi bộ đội thì có nghĩa nó nhận thức được vai trò của người thanh niên và sẵn sàng chấp nhận những khó khăn, vất vả của người lính. Tôi nhìn Nguyên và bỗng thấy nó già dặn hẳn lên. ừ, nó mười tám tuổi rồi còn gì! Tôi biết, Nguyên đã quyết định, chỉ vì tôn trọng tôi nên mới hỏi như vậy.

- Cái đó tùy em - Tôi nói chậm rãi, mắt không rời vầng trán thông minh được phủ bởi lọn tóc đen phía trước của Nguyên - Em đã lớn, chị tin em sẽ có quyết định đúng đắn. Nhớ báo sớm cho chị biết ngày đi.

- Ðấy em biết mà, chị bao giờ cũng nói điều phải... - Nó ngập ngừng rồi nói rất nhanh: - Hơn nữa em ra đi để bù lại phần nào lỗi lầm của anh em, để người ta hiểu những đứa như em hơn.

Nguyên cầm đĩa lên và trút hết chả còn lại vào bát của tôi:

- Chị ăn đi, em gắp cho chị chẳng được bao lâu nữa. Hôm nay em đã khám sức khỏe, loại A1 nhá. Chị cứ chê em còm nữa đi.

?n xong, Nguyên dành việc rửa bát. Trước khi bê mâm đi, nó còn lấy khăn mặt ướt và cốc nước đưa cho tôi.

Thế là Nguyên đi bộ đội đã được sáu tháng. Vắng Nguyên tôi thấy cửa nhà vắng vẻ hẳn. Mỗi tháng Nguyên thường viết cho tôi ba bốn lá thư. Chẳng có chuyện gì xảy ra mà nó không kể, nào là bà chủ nhà rất thương hay để dành cho củ khoai, củ sắn mỗi khi đi tập về; nào là các trò nghịch ngợm của các cậu lính trẻ... Nó viết: "... Ngoài giờ luyện tập em vẫn tranh thủ vẽ thêm, nghỉ lâu sợ cứng tay mất. Ðược nhiều nhiều em sẽ gửi về cho chị xem, góp ý và giữ hộ em. Em rất khỏe. Tăng ki-lô so với hồi ở nhà, da đen hơn trông như anh nông dân ấy, chắc chị không nhận ra mất". Thư tôi nhận được cách đây hai tuần Nguyên báo đã đi lên biên giới. Trước đây, tôi chưa khi nào hỏi mà cũng chẳng nghe thấy Nguyên nhắc đến bố mẹ. Ðột nhiên hai hôm trước ngày lên đường, Nguyên hỏi tôi:

- Chị thấy em có nên đến chào bố mẹ em không?

Hóa ra trong tâm hồn Nguyên vẫn còn một góc không nhỏ dành cho những người đã sinh ra rồi bỏ rơi mà tôi cứ tưởng không bao giờ Nguyên tha thứ cho họ. Hồi còn bé chỉ là sự giận dỗi, tức tối của con trẻ không được người lớn vuốt ve âu yếm. Nhưng khi lớn lên hiểu hết mọi việc diễn ra xung quanh, một mặt nó phán xét, một mặt thèm khát tình yêu của bố mẹ. Bằng cách có thể xa, nhưng ranh giới giữa tình yêu và sự căm thù thực là mỏng manh, Nguyên không căm thù bố mẹ nó, nhưng tình yêu ngày một cạn đi khiến người nó khô cằn. Chính cái đó mới là điều đáng sợ. Tôi rất mừng khi nghe Nguyên nói.

Tối hôm ấy, tôi chuẩn bị cho nó quần áo đẹp nhất và giục đi. Khi Nguyên về, tôi không hỏi chuyện nhưng nhìn đôi mắt nó tôi đoán chuyện gì đã xảy ra. Ðôi mắt đẹp ấy buồn hơn nhưng bớt sự lạnh lùng, chua chát. Bây giờ tôi mới chợt hiểu sức mạnh ghê gớm của tình yêu mà tạo hóa đã ban cho con người!

Một năm nữa lại trôi qua. Một năm Nguyên làm anh bộ đội.

Tối nay cũng như mọi tối khác. Viết xong bài báo để ngày mai nộp cho phòng, tôi lôi len ra đan. Ðứa bạn đi công tác ở Ðức về cho nửa cân len mầu xám, tôi dành để đan cho Nguyên. Mầu này rất hợp với đàn ông, hơn nữa ở biên giới mùa đông rất lạnh. Nguyên thường viết thư kể cho tôi nghe về bông tuyết đầu mùa phủ long lanh trên tán lá rừng... Ðan thì đan chứ biết làm thế nào gửi lên cho Nguyên được. Khoảng mười giờ đang định dọn dẹp giường đi ngủ thì có tiếng gõ cửa. Ai đến chơi khuya thế nhỉ? Hay là Nguyên về? Tôi mừng rỡ đứng dậy, thì cánh cửa hé mở. Trước mắt tôi là anh bộ đội trạc ba mươi tuổi, quần áo bám đầy bụi đất. Chắc anh ta vừa đi qua chặng đường dài khá vất vả. Thấy vẻ ngạc nhiên, bối rối của tôi, anh ta nói luôn:

- Tôi là Trung, cùng đơn vị với Nguyên.

- Thế ạ! Mời anh vào chơi. Anh vừa trên đó về?

Tôi hấp tấp đi pha nước, hỏi chuyện rối rít khiến khách không nói được câu nào. Bất giác, tôi quay lại nhìn Trung. Anh ta quay mặt đi khi bắt gặp cái nhìn của tôi. Tôi linh cảm có chuyện chẳng lành. Trung vẫn ngồi mân mê cái mũ mềm trong tay. Không chịu được không khí căng thẳng ấy, tôi run run hỏi:

- Có chuyện gì xảy ra với Nguyên phải không anh?

- Vâng... Nguyên... hy sinh.

Anh ấy nói gì thế nhỉ? Tôi thấy mình đang ngồi trên con thuyền trôi bồng bềnh, các bức tường nhà chao đi, chao lại. Tiếng Trung rơi lõm bõm vào tai tôi như tiếng người thở đứt quãng... Chúng tôi đi trinh sát thì lọt vào ổ phục kích của địch... Gần hết đạn mà địch vẫn tràn lên rất đông... Anh Trung phải quay lại báo cho đơn vị biết thôi... Không!... Nghe em, anh còn bé Sơn, đừng để bé Sơn phải mất bố... Tôi, hạ sỹ Nguyễn Thành Nguyên ra lệnh cho binh nhất Nguyễn Văn Trung phải chấp hành mệnh lệnh... Khi đơn vị tôi diệt xong ổ phục kích của địch, đến nơi thì Nguyên đã tắt thở, trên người có chín vết đạn bắn vào... Bóng đèn giữa nhà tỏa ra quầng xanh, đỏ, vàng giống như ánh đèn các mầu rọi vào chỗ chị em mình đứng đón giao thừa hôm nào, đúng không Nguyên?... Có phải Nguyên đấy không?... Ðừng buồn chị nhé, đi bộ đội về em sẽ học ra trò cho mà xem... Em sẽ vẽ tặng chị bức tranh to đúng bằng người chị hôm cưới... Mặc thử áo len này đi, chị đan cho em đấy... Ôi, em không giơ tay lên được; đau quá, chúng nó bắn em. Chúng tưởng thế là chia rẽ được chị em mình chắc...

Ai để hòn than lên ngực tôi thế này? Trời ơi, bức bối quá! Cả chiếc khăn quàng cổ này nữa, vứt đi! Ðột nhiên người tôi run bắn lên như chạm phải lửa, nước mắt cứ thế chảy ra không sao ngăn được. Hãy chỉ đứa nào bắn em, Nguyên, chị sẽ trả thù cho em. Ðừng bỏ chị, em ơi...!

Không biết tôi sẽ ngồi khóc bao lâu nếu anh Trung không kéo tôi trở về với thực tại.

- Chị hãy bình tĩnh lại. Nguyên dặn tôi đồ đạc của cậu ấy đưa về cho chị. Ðây...

Trung đưa cho tôi chiếc ba lô đã bạc mầu đang để dưới chân bàn. Anh xin phép ra về vì đã khuya, trước khi ra cửa anh còn quay lại bảo tôi:

- Chị đừng tỏ ra mềm yếu, Nguyên không thích thế đâu.

Câu nói ấy như một liều thuốc làm ngưng đọng mọi cảm xúc, mọi suy nghĩ trong tôi: ngưng đọng cơn hoảng loạn đang xâm chiếm tôi. Tôi ngồi lần giở ba lô của Nguyên. Có hai bộ áo quần bộ đội bạc mầu. Còn một chiếc áo bộ đội nữ - có lẽ là chiếc áo mà Nguyên đã viết thư kể cho tôi: "Em lấy chiếc áo mới phát nhờ cô cấp dưỡng cắt và tự tay khây lấy cho chị. Chẳng hiểu có vừa với người chị không?". Một tập tranh vẽ cuộn tròn rất kỹ, xếp giữa mấy bộ áo quần. Và cuối cùng là chiếc hộp sắt nhỏ, dẹt, hình chữ nhật. Tôi mở ra, bên trong có ba bức ảnh đã ngả màu vàng. Một bức ảnh người đàn ông, một bức ảnh người phụ nữ, đằng sau là chữ Nguyên viết hồi còn bé "Ðây là bố", "Ðây là mẹ". Còn bức ảnh thứ ba, đứa bé đang lẫy đằng sau có ghi dòng chữ: "... Mặt trời bé con của mẹ".

Lần giở được những thứ ấy ra, chân tay tôi mỏi rã rời như vừa phải làm một việc quá nặng. Không buồn mắc màn, tôi với tay tắt đèn rồi nằm vật ra giường, với chiếc áo len đan giở úp lên mặt...

*
* *

Bạn bè, người quen hỏi thăm tôi về Nguyên, thì hoặc là tôi né tránh câu trả lời, hoặc là tôi nói thật điềm tĩnh: "Nguyên hy sinh rồi!". Ðó là điều không thể có trong tôi trước đây, một người không biết kiềm giữ niềm vui hay nỗi buồn đau. Sao lại thế? - Tôi không trả lời rành rẽ được, chỉ biết đó là ảnh hưởng của Nguyên đối với tôi. Em kiên quyết và bình tĩnh trong khó khăn, vui buồn của cuộc sống ngay từ những ngày em chưa làm người lớn. Và , chính vì vậy em sống có trách nhiệm biết bao!

Tôi đã tìm đưa cho bố mẹ Nguyên ảnh chân dung họ thời trẻ. Họ đã khóc. Người đàn ông gục mặt vào song cửa, lặng lẽ lau mắt, còn người phụ nữ thì òa lên. Cả hai nơi tôi không ngồi lại lâu, chẳng phải vì tôi ghét bỏ họ, trái lại tôi còn thương họ nữa, nhưng quả thật tôi không thể nói chuyện với họ được. Còn bức ảnh đứa trẻ đang tập lẫy thì tôi giữ, tôi thấy mình có quyền làm việc ấy. Giữ bức ảnh đó, là giữ mãi hình ảnh của Nguyên khi buồn bã, khi cười đùa... là giữ mãi một cuộc đời cho cuộc đời mình. Con người đi qua, ánh sáng còn để lại mãi, phải vậy không? Và, em là mặt trời bé con của chị, phải vậy không, Nguyên?