Trịnh Công Sơn - Những bà i viết sưu tầm.
nguồn:
http://vnthuquan.net/diendan/tm.aspx...1&mpage=5&key=
Vá»›i lòng yêu mến đối vá»›i nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n, tôi xin giá»›i thiệu vá»›i bạn Ä‘á»c má»™t số bà i viết vá» thân thế và sá»± nghiệp của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n của nhiá»u tác giả và má»™t số bà i viết của chÃnh nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n. Những bà i được sÆ°u tầm là những là bà i tiêu biểu, trong muôn và n bà i viết khác, để má»i ngÆ°á»i hiểu thêm vá» ngÆ°á»i nhạc sÄ© tà i hoa nà y. Ngòai ra còn có Ä‘Æ°á»ng link vá»›i má»™t số websites viết vá» nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n để má»i ngÆ°á»i tham khảo.
Tiểu Sá»
Trịnh Công SÆ¡n sinh ngà y 28 tháng 2 năm 1939 tại Lạc Giao (cao nguyên miá»n Trung Việt Nam). Ông mất và o 12g45 sáng ngà y 1 tháng 4, 2001, tại Sà i Gòn.
Ông lớn lên ở Huế, tốt nghiệp tú tà i ban Triết tại Chasseloup Laubat, Sà i Gòn.
Trịnh Công SÆ¡n tá»± há»c nhạc, bắt đầu sáng tác năm 1958 vá»›i tác phẩm đầu tay Ướt Mi (NXB An Phú in năm 1959). Cho đến nay, nhạc sÄ© đã sáng tác hÆ¡n 600 tác phẩm, có thể được phân loại dÆ°á»›i 3 Ä‘á» mục lá»›n: Tình Yêu -- Quê HÆ°Æ¡ng -- Thân Pháºn.
Quan niệm sáng tác: "Tôi chỉ là 1 tên hát rong Ä‘i qua miá»n đất nà y để hát lên những linh cảm của mình vá» những giấc mÆ¡ Ä‘á»i hÆ° ảo..."
http://www.trinh-cong-son.com/tieusu.html
Trịnh Công Sơn quê là ng Minh Hương, tổng Vĩnh Tri, huyện Hương Trà , tỉnh Thừa Thiên.
Ông sinh và o giỠThìn, ngà y 10 tháng Giêng năm Kỷ Mão tức ngà y 28 tháng 2 năm 1939, tại Daklak.
Ông mất và o 12:45 trưa ngà y 1 tháng 4 năm 2001, tại Saigon. Ông an nghỉ tại nghĩa trang Gò Dưa chùa Quảng Bình, tỉnh Bình Dương bên cạnh mộ của thân mẫu.
Năm 1943 từ Daklak ông theo gia đình chuyển vá» Huế. Ông há»c trÆ°á»ng tiểu há»c Nam Giao (nay là TrÆ°á»ng An), và o trÆ°á»ng Pellerin, theo há»c trÆ°á»ng Thiên Há»±u (Providence). Ông tốt nghiệp tú tà i ban Triết tại Chasseloup Laubat, Sà i Gòn. Há»c trÆ°á»ng SÆ° Phạm Quy NhÆ¡n khoá I (1962-1964). Sau khi tốt nghiệp ông lên dạy há»c và là m Hiệu trưởng má»™t trÆ°á»ng Tiểu há»c ở Bảo Lá»™c (Lâm Äồng). Sau 1965, ông bá» hẳn nghá» dạy há»c, vá» sống và sáng tác tại Saigon.
Sau 1975 ông sống ở Huế má»™t thá»i gian dà i và sau đó và o ở hẳn tại Saigon.
Ngoà i Âm nhạc, tác phẩm của ông còn gồm nhiá»u thể loại thuá»™c các lãnh vá»±c nhÆ°: ThÆ¡, Văn và Há»™i Há»a.
Ông tá»± há»c nhạc, bắt đầu sáng tác năm 1958 vá»›i tác phẩm đầu tay Ướt Mi (Nhà Xuất Bản An Phú in năm 1959). Cho đến nay nhạc sÄ© đã sáng tác hÆ¡n 600 tác phẩm, có thể được phân loại dÆ°á»›i 3 Ä‘á» mục lá»›n: Tình Yêu – Quê HÆ°Æ¡ng – Thân Pháºn.
Năm 1972, ông Ä‘oạt giải thưởng ÄÄ©a Và ng ở Nháºt Bản vá»›i bà i "Ngủ Äi Con" (trong Ca Khúc Da Và ng) qua tiếng hát của ca sÄ© Khánh Ly phát hà nh trên 2 triệu bản.
Giải thưởng cho Bà i hát hay nhất trong phim “Tá»™i Lá»—i Cuối Cùngâ€
Giải Nhất của cuá»™c thi "Những bà i hát hay nhất sau 10 năm chiến tranh" vá»›i bà i "Em Ở Nông TrÆ°á»ng, Em Ra Biên Giá»›i"
Giải Nhất cuộc thi "Hai mươi năm sau" với bà i "Hai Mươi Mùa Nắng Lạ"
Năm 1997 ông Ä‘oạt giải thưởng lá»›n của Há»™i Nhạc SÄ© cho má»™t chuá»—i bà i hát: "Xin Trả Nợ NgÆ°á»i", "Sóng Vá» Äâu", "Em Äi Bá» Lại Con ÄÆ°á»ng"
Trịnh Công Sơn có tên trong tự điển Bách Khoa Pháp "Encyclopédie de tous les pays du monde" (Coll. Les Millions)...
Quan niệm sáng tác: "Tôi chỉ là má»™t tên hát rong Ä‘i qua miá»n đất nà y để hát lên những linh cảm của mình vá» những giấc mÆ¡ Ä‘á»i hÆ° ảo..."
Quan niệm sống: "Sống trong Ä‘á»i sống cần có má»™t tấm lòng, dù không để là m gì cả, dù chỉ để… gió cuốn Ä‘i!
Các tuyển táºp ca khúc nổi tiếng: Ca Khúc Trịnh Công SÆ¡n,Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n, Tuổi Äá Buồn, Khói Trá»i Mênh Mông, Ca Khúc Da Và ng, Kinh Việt Nam, Ta Phải Thấy Mặt Trá»i, Phụ Khúc Da Và ng, NhÆ° Cánh Vạc Bay, Tá»± Tình Khúc, Lá»i Äất Äá CÅ©,Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng Tình Yêu và Thân Pháºn, Má»™t Cõi Äi Vá», Huyá»n Thoại Mẹ, Cá» Xót Xa ÄÆ°a, Em Còn Nhá»› Hay Em Äã Quên, Những Bà i Ca Không Năm Tháng.
Khi nghe tin ông mất ca sÄ© Khánh Ly đã phát biểu: "Ông Trịnh Công SÆ¡n không của riêng ai. Ông là của tất cả má»i ngÆ°á»i. Ông yêu dân tá»™c và quê hÆ°Æ¡ng. Việc ông ở lại và nằm xuống trên quê hÆ°Æ¡ng là điá»u đúng. Từ ông, tôi đã thà nh danh, và quan trá»ng hÆ¡n là thà nh nhân. Sống cùng vá»›i tên tuổi của ông gần 40 năm vá»›i những lá»i ông dặn bảo phải sống giữa Ä‘á»i vá»›i má»™t tấm lòng, và sống vá»›i ngÆ°á»i bằng sá»± tá» tế. Ông là má»™t ná»a Ä‘á»i sống của tôi."
http://www.suutap.com/trinhcongson/
'Không còn báºn lòng sau cuốn sách vá» Trịnh Công SÆ¡n'
"Thế hệ chúng tôi, trong đó có SÆ¡n, đã sống qua thá»i tao loạn và chết chóc, sáng mai thức dáºy chÆ°a tin mình còn sống. Cái chết và ná»—i cô Ä‘Æ¡n được SÆ¡n Ä‘Æ°a và o âm nhạc chÃnh là ma lá»±c cuốn hút, bởi cái chết là giá»›i hạn của hiện sinh và ná»—i cô Ä‘Æ¡n là thÆ°á»ng trá»±c ở má»—i ngÆ°á»i", nhà văn Hoà ng Phủ Ngá»c TÆ°á»ng nói.
- TrÆ°á»›c ông đã có Ãt nhất năm, sáu cuốn sách viết vá» Trịnh Công SÆ¡n. Riêng mình, ông muốn nói gì qua "Trịnh Công SÆ¡n và cây Ä‘Ã n lya của hoà ng tá» bé"?
- Sau khi SÆ¡n nằm xuống, Hà Ná»™i, Sà i Gòn và Huế Ä‘á»u có là m sách vá» SÆ¡n. Má»™t số bà i trong các sách đó có tÃnh chất phúng Ä‘iếu, hoặc táºp hợp tháºt nhanh các bà i viết của nhiá»u cây bút cho kịp ká»· niệm ngà y SÆ¡n mất. Äó là những cuốn sách có nhiá»u tÆ° liệu cần thiết cho những ngÆ°á»i hâm má»™ muốn tìm hiểu cuá»™c Ä‘á»i và sá»± nghiệp của SÆ¡n.
Cuốn sách của tôi Ä‘i tiếp cái mạch của Bá»u Ã, Nguyá»…n Äắc Xuân khi viết vá» Trịnh Công SÆ¡n, vá»›i chủ Ä‘Ãch phân tÃch, tìm hiểu vá» giá trị nghệ thuáºt trong âm nhạc Trịnh Công SÆ¡n. Sách gồm 18 bà i viết theo ba tiêu Ä‘á»: Äịa Ä‘Ã ng còn in dấu chân, Tuổi đá buồn và Äể gió cuốn Ä‘i mà theo tôi đã khái quát tinh thần và sá»± nghiệp âm nhạc của Trịnh Công SÆ¡n.
- Ông nghÄ© gì vỠâm nhạc và con ngÆ°á»i Trịnh Công SÆ¡n?
- TrÆ°á»›c sau Trịnh Công SÆ¡n vẫn là má»™t nhạc sÄ© nổi tiếng của tình yêu. Giá trị âm nhạc của Trịnh Công SÆ¡n thì tôi đã viết qua cuốn sách nà y. Cái gì trong cuá»™c Ä‘á»i rồi cÅ©ng mai má»™t. Có những bà i hát nổi tiếng rồi sau đó ngÆ°á»i ta đã quên mất lá»i và không còn hát nữa. Ca khúc Trịnh Công SÆ¡n có thể rồi cÅ©ng mai má»™t, nhÆ°ng nó mai má»™t cháºm hÆ¡n, nghÄ©a là nó tồn tại lâu hÆ¡n. NhÆ° váºy cÅ©ng đã là lá»›n lao rồi.
Từ các ná»n tảng có tÃnh chất quy luáºt của cái chết và ná»—i cô Ä‘Æ¡n, SÆ¡n đã ca hát vá» tình yêu và pháºn ngÆ°á»i. Trên Ä‘á»i nà y có gì hÆ¡n tình yêu, và ma lá»±c âm nhạc Trịnh Công SÆ¡n ở đó.
Không có cái gì trên Ä‘á»i nà y là dá»…. Tình bạn lại cà ng khó hÆ¡n. NhÆ° tôi đã nói cuá»™c tranh luáºn của thế hệ chúng tôi là không bao giá» dứt. Chúng tôi Ä‘i những con Ä‘Æ°á»ng khác nhau để cùng đến Ä‘Ãch và không chắc tôi đã hiểu hết SÆ¡n - đó là má»™t khó khăn. HÆ¡n nữa, cuá»™c Ä‘á»i có những khoảng trống. Có những năm tháng tôi ở rừng và SÆ¡n ở phố, chúng tôi mất liên lạc vá» nhau...
- Còn Ä‘iá»u gì vá» Trịnh Công SÆ¡n mà ông chÆ°a có dịp nói hết qua cuốn sách nà y?
- Rất nhiá»u ca khúc của SÆ¡n đã đến vá»›i các thế hệ thanh niên hôm qua, hôm nay. 600 ca khúc của SÆ¡n là má»™t gia tà i. Nhạc SÆ¡n được nghiên cứu ở Nháºt, tên SÆ¡n được Ä‘Æ°a và o từ Ä‘iển danh nhân... Ä‘i đâu cÅ©ng có thể nghe nhạc SÆ¡n vang vá»ng. Váºy mà ngà y còn sống, SÆ¡n hầu nhÆ° không có được lấy má»™t sá»± "chấp nháºn" nà o, má»™t danh hiệu nghệ sÄ©, má»™t giải thưởng nhá» cÅ©ng không có.
Tôi lấy là m lạ vá» Ä‘iá»u nà y. Có lẽ đến lúc phải nhìn nháºn, đánh giá công bằng sá»± đóng góp của SÆ¡n cho ná»n âm nhạc hiện đại VN. NgÆ°á»i đã chết không cần Ä‘iá»u đó, nhÆ°ng chúng ta cần, và cần trả lại sá»± công bằng cho má»™t nghệ sÄ© Ä‘Ãch thá»±c.
- Sau "Trịnh Công Sơn và cây đà n lya của hoà ng tỠbé", ông còn có dự định nà o?
- Tuyển táºp tác phẩm thì đã xong từ năm 2002. Sau cuốn sách vá» Trịnh Công SÆ¡n, tôi không có dá»± định gì nữa. Cảm hứng đến thì viết, không thì thôi. Không còn báºn lòng và không ép mình.
(Theo Tuổi Trẻ)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...5/04/3B9DCE99/
Những bóng hồng trong âm nhạc Trịnh Công Sơn
Äã 4 năm trôi qua, kể từ ngà y Trịnh Công SÆ¡n - ngÆ°á»i nhạc sÄ© viết tình ca tuyệt vá»i và o báºc nhất ở VN - nằm xuống vá»›i lòng đất. Nói vá» tình yêu trong những ca khúc của ngÆ°á»i nhạc sÄ© tà i năng ấy, nhiá»u ngÆ°á»i vẫn tin má»—i ca khúc là má»™t nhan sắc thá»±c sá»± hiện hữu.
Không phải vá»›i bất cứ mối quan hệ nà o, Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng viết nên tình khúc. CÅ©ng có nhiá»u ngÆ°á»i được ông bà y tá» yêu thÆ°Æ¡ng nhÆ°ng chỉ là má»™t thoáng rung Ä‘á»™ng bất chợt trong Ä‘á»i, nhÆ° Quỳnh HÆ°Æ¡ng hay Nguyệt ca... Riêng vá»›i NhÆ° cánh hạc bay, tác nhân tình khúc tuyệt vá»i nà y tháºt sá»± mê hoặc ông dà i lâu, nhÆ°ng lại chÆ°a thá»±c sá»± bên nhau bao giá». Há» chỉ gặp nhau má»™t lần ở phi trÆ°á»ng, và rồi ngÆ°á»i con gái ấy bay Ä‘i nhÆ° má»™t cánh hạc, để lại bao lÆ°u luyến cho ngÆ°á»i nhạc sÄ© Ä‘a tình.
Có những mối tình đắm Ä‘uối giúp Trịnh Công SÆ¡n viết nên những tình khúc lá»™ng lẫy, nhÆ°ng tên của ngÆ°á»i con gái ấy lại không được nhắc đến; cÅ©ng có những nhan sắc ông gần gÅ©i khá lâu, song không viết riêng trong ca khúc nà o. Xin mặt trá»i ngủ yên, Nắng thuá»· tinh, MÆ°a hồng, Hạ trắng… được Trịnh Công SÆ¡n viết ra từ nguồn cảm hứng đối vá»›i ngÆ°á»i con gái yêu ông từ năm 15 tuổi, dù tên cô gái ấy không hiện diện trong bất kỳ ca từ nà o. NgÆ°á»i con gái có khuôn mặt đẹp nhÆ° nữ thần Venus, vá»›i dáng vẻ sang trá»ng thục nữ nhÆ° Tần Phi, và ngÆ°á»i ấy chÃnh là D. Ãnh, em ca sÄ© B. Diá»…m.
Má»™t nhan sắc khác cÅ©ng không được nhắc tên, nhÆ°ng lại là nhân váºt chÃnh trong Ướt mi, ca khúc đầu Ä‘á»i Ä‘Æ°a tên tuổi Trịnh Công SÆ¡n đến vá»›i công chúng yêu nhạc, cÅ©ng nhÆ° ThÆ°Æ¡ng má»™t ngÆ°á»i... Vá»›i Ướt mi, nhạc sÄ© há» Trịnh nói vá» ná»—i niá»m thÆ°Æ¡ng cảm giá»ng hát trong đêm mÆ°a, khiến ngÆ°á»i nghe liên tưởng đến những ngà y mÆ°a Huế, quê hÆ°Æ¡ng ông. NhÆ°ng tháºt ra Ướt mi được viết bằng cảm hứng từ má»™t cÆ¡n mÆ°a Sà i Gòn, từ những giá»t mÆ°a ngâu tháng 7 và giá»ng hát u hoà i của ngÆ°á»i nữ ca sÄ© được mệnh danh là "Tiếng hát liêu trai" - Thanh Thuý. ChÃnh Thanh Thúy là tác nhân để Trịnh Công SÆ¡n cho ra Ä‘á»i ca khúc bất hủ nà y.
Cuá»™c gặp gỡ giữa Trịnh Công SÆ¡n và ca sÄ© Thanh Thuý tại phòng trà ca nhạc thuở ấy nhÆ° má»™t định mệnh cho sá»± nghiệp sáng tác của ông. Thanh Thuý cÅ©ng là ngÆ°á»i truyá»n tải thà nh công những gì nhạc sÄ© há» Trịnh gá»i gắm trong Ướt mi ngay lần đầu tại Sà i Gòn. Cuá»™c tình đẹp và trong sáng đã nảy nở giữa hai con ngÆ°á»i tà i sắc. Tình yêu nà y cà ng toả sáng, khi nghe Thanh Thuý hát ca khúc ThÆ°Æ¡ng má»™t ngÆ°á»i, ca khúc viết riêng cho cô vá»›i hình ảnh Trịnh Công SÆ¡n tiá»…n ngÆ°á»i yêu vá» nhà : "ThÆ°Æ¡ng ai vá» ngõ tối, sÆ°Æ¡ng rÆ¡i Æ°á»›t đôi môi…".
(Theo Thể Thao Ngà y Nay)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...5/04/3B9DCDD4/
Hiá»n 'Cá Sấu' và ká»· niệm vá»›i nhạc sÄ© há» Trịnh
Sau khi bản nháp đầu tiên của phim "Tá»™i lá»—i cuối cùng" hoà n thà nh, nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n đã được đạo diá»…n Trần PhÆ°Æ¡ng má»i đến xem và viết lá»i bà i hát cho phim. Tình bạn đẹp và trong trẻo của PhÆ°Æ¡ng Thanh và Trịnh bắt đầu từ đó.
Nhiá»u bạn bè của hỠở Hãng phim truyện VN hiểu đó nhÆ° mối tình trong sáng và bảng lảng nhÆ° sÆ°Æ¡ng khói. Trong buổi chiếu phim đầu tiên, cô ngồi cạnh nhạc sÄ© và kết thúc phim, cô thấy nhạc sÄ© bối rối Ä‘Æ°a tay sang bắt tay. Sau cặp kÃnh trắng kia, đôi mắt của ông nhÆ° ngấn nÆ°á»›c. Ông nói: "Cám Æ¡n em đã cho tôi xem má»™t bá»™ phim thá»±c sá»± gây xúc Ä‘á»™ng".
Sau nà y khi đã thân thiết, Trịnh Công SÆ¡n nói rằng, ngay từ lúc nhìn thấy Hiá»n "Cá Sấu", những nốt nhạc đầu tiên đã vang lên vá»›i những ca từ trong sâu thẳm: "Äi vỠđâu hỡi em/ Khi trong lòng không chút nắng/ Giấc mÆ¡ Ä‘á»i xa vắng/ Má»™t mình em mãi lang thang/ Má»™t Ä‘á»i em mãi cô Ä‘Æ¡n/ Äi vỠđâu em hỡi". Kể từ đó, giữa PhÆ°Æ¡ng Thanh và Trịnh Công SÆ¡n có má»™t tình cảm đặc biệt. Lần nà o và o Sà i Gòn, há» cÅ©ng liên lạc cho nhau và PhÆ°Æ¡ng Thanh còn nhá»› nhạc sÄ© thÆ°á»ng Ä‘i xe máy PC nhá» mà u và ng, lếch thếch đến chở cô Ä‘i chÆ¡i. Không nhÆ° nhiá»u ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà lấy tình cảm của ngÆ°á»i nổi tiếng, xem nó nhÆ° cách để trang Ä‘iểm cho cuá»™c Ä‘á»i mình. PhÆ°Æ¡ng Thanh gạt phắt Ä‘i, chị quả quyết: "Anh SÆ¡n đối vá»›i tôi tình cảm trong sáng thánh thiện nhÆ° má»™t ngÆ°á»i anh đối vá»›i cô em gái nhá». Lần nà o và o Sà i Gòn, anh cÅ©ng chở tôi vá» nhà chÆ¡i, anh đánh Ä‘Ã n và chÆ¡i những bản Ä‘Ã n má»›i viết cho tôi nghe. Lần nà o anh cÅ©ng gá»i cô em gái nấu cÆ¡m cho chị Thanh ăn vá»›i. Có khi anh rủ cả nhạc sÄ© Phạm Trá»ng Cầu, Hoà ng Hiệp đến khách sạn tôi ở mang theo Ä‘Ã n hát. Tôi cảm thấy anh đã yêu Hiá»n "Cá Sấu", mê nhân váºt trong phim thì đúng hÆ¡n. Còn vá»›i tôi là hình ảnh nhạt nhòa của Hiá»n, vá»›i lại anh SÆ¡n là ngÆ°á»i rất lãng mạn".
Ká»· niệm sâu Ä‘áºm nhất khiến chị nhá»› mãi là và o khoảng năm 1982, khi cùng Ä‘oà n và o Sà i Gòn là m phim, PhÆ°Æ¡ng Thanh ở khách sạn bị kẻ cắp Ä‘á»™t nháºp và o lấy hết tÆ° trang. ChÃnh Trịnh Công SÆ¡n đã đứng ra kêu gá»i bạn bè quyên góp tiá»n giúp chị mua đồ. Chị còn nhá»› hồi đó anh SÆ¡n quyên góp được 15 nghìn đồng. "Món tiá»n ấy là cả má»™t gia tà i lần đầu tiên tôi được sở hữu. Anh SÆ¡n chở tôi trên chiếc xe mà u và ng của anh Ä‘i sắm đồ. Tôi còn nhá»› sắm được nhiá»u quần áo đẹp và túi nón đầy đủ, còn dÆ° tiá»n để mua vé máy bay ra Hà Ná»™i. Tôi không bao giá» quên được tấm lòng nhiệt tình hết mình của anh. ChÃnh trong quãng thá»i gian 5-6 năm thân vá»›i anh, tôi đã há»c được rất nhiá»u, đó là chất thiá»n trong con ngÆ°á»i anh vá»›i những hệ lụy của cuá»™c sống".
Và những giấc mơ xưa
So vá»›i lá»›p diá»…n viên cÅ© cùng lứa nổi tiếng tà i sắc nhÆ° Thanh Quý, Minh Châu, Lê Vân thì chị là ngÆ°á»i có cuá»™c sống bình yên và hạnh phúc tròn đầy hÆ¡n cả. Chị là ngÆ°á»i biết dừng lại để vun vén cho hạnh phúc gia đình mình. Không quá lãng mạn, cÅ©ng không tá»± huyá»…n hoặc vá» mình dù chị đã lên đến đỉnh cao nghá» nghiệp. Cuá»™c hôn nhân gần tròn 20 năm vá»›i nghệ sÄ© Anh DÅ©ng - Giám đốc Nhà hát Kịch VN, ngÆ°á»i đóng chung vá»›i chị trong phim Ká»· niệm đồi trăng là má»™t cố gắng tá»™t báºc. Chị nói: "Mình là ngÆ°á»i tỉnh táo và biết phân định rạch ròi từng quãng Ä‘á»i cho từng mục Ä‘Ãch. HÆ¡n ná»a Ä‘á»i cống hiến cho Ä‘iện ảnh, 30 tuổi má»›i láºp gia đình và nhịn đến 36 tuổi má»›i sinh con. Äến lúc đó, gia đình và con cái má»›i là thứ quý giá quan trá»ng nhất không gì so sánh nổi. Từ bấy đến nay mình dà nh tất cả thá»i gian và sức lá»±c cho tổ ấm cá»n con. Äừng nói nghệ sÄ© không biết giữ gìn hạnh phúc. Chúng tôi hiểu cái giá của hạnh phúc nên cả hai Ä‘á»u nâng niu". PhÆ°Æ¡ng Thanh cÅ©ng không ngại ngần nói, tuổi trẻ mình đã yêu nhiá»u, đã say đắm và lãng mạn nhiá»u rồi. Khi chị láºp gia đình có nghÄ©a là thế giá»›i tá»± do đã khép lại, chị tá»± nguyện bÆ°á»›c chân và o sá»± giam cầm của chÃnh mình mà không ca thán. Chất thiá»n mà chị há»c được từ tình bạn lá»›n của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n đã giúp PhÆ°Æ¡ng Thanh Ä‘i qua những chống chếnh cuá»™c Ä‘á»i, trÆ°á»›c sá»± si tình của ngÆ°á»i hâm má»™.
(Theo An Ninh Thế Giới)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...5/02/3B9DB0BF/
NgÆ°á»i tình cuối cùng của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n
Äó là Hoà ng Anh, chuyên viên Ngân hà ng thế giá»›i, má»™t doanh nhân thà nh đạt, khác xa vá»›i hình dung của má»i ngÆ°á»i vá» mối tình mÆ¡ má»™ng cuối cùng của nhạc sÄ© há» Trịnh. Hoà ng Anh có vẻ đẹp thánh thiện, đôi mắt sâu thông minh nhÆ° ẩn chứa má»™t ná»—i Ä‘au.
Nhạc sÄ© há» Trịnh thÆ°á»ng qua nhà cô chÆ¡i, giữa bao nhiêu ngÆ°á»i lá»›n tuổi nói toà n chuyện trên trá»i dÆ°á»›i biển thì chỉ có cô thiếu nữ nà y má»›i hiểu thấu tâm can ông.
Sinh nháºt mình, Hoà ng Anh đến nhà nhạc sÄ© nói rằng muốn ăn cÆ¡m cùng ông. Äịnh mệnh và cá tÃnh mạnh mẽ của cô đã là m nhạc sÄ© hiểu rằng đó sẽ là ngÆ°á»i phụ nữ chứng kiến những niá»m vui, ná»—i Ä‘au và cả những uẩn khúc mÆ¡ hồ trong cuá»™c Ä‘á»i mình.
TrÆ°á»›c mặt má»i ngÆ°á»i, cô gá»i ông bằng cáºu, nhÆ°ng khi chỉ có hai ngÆ°á»i vá»›i nhau thì gá»i tên, tháºm chà vui vẻ còn gá»i mà y tao. Má»i ngÆ°á»i nháºn xét ông Ãt nói, nhÆ°ng chỉ có cô hiểu rằng ông không thÃch nói vá»›i cánh mà y râu mà chỉ có hứng khi nói vá»›i các cô gái xinh đẹp. Tuy váºy, không phải cô nà o cÅ©ng hiểu được nhạc sÄ©, riêng Hoà ng Anh, khi Trịnh Công SÆ¡n bà n vá» vấn Ä‘á» gì đó mà cô không hiểu, láºp tức cô sẽ tìm sách vá» vấn đỠđó để lần sau có thể đồng cảm cùng ông. Cứ nhÆ° váºy, há» trở thà nh tri ká»·.
Trịnh Công SÆ¡n uống rượu quá nhiá»u nên sức khá»e của ông hao tổn ghê gá»›m. Thông thÆ°á»ng, 9 giá» sáng, ông dáºy ra vÆ°á»n ngồi chÆ¡i, lúc đó đã có ngÆ°á»i đến thăm và bắt đầu uống. Khách cứ đến, chủ cứ rót rượu để chỠđến buổi trÆ°a có ngÆ°á»i đến ăn cÆ¡m cùng, những hôm cô không đến được, ông rất buồn.
Biết ông sống má»™t mình nên Hoà ng Anh luôn gá»i Ä‘iện cho má»™t ngÆ°á»i bạn của ông hay má»™t ca sÄ© nà o đó nhắn hỠđến ăn cÆ¡m cùng ông, bởi cô không thể suốt ngà y bên nhạc sÄ©. Nhiá»u khi gá»i không được ai, cô Ä‘iện thoại thăm. Ông thÆ°á»ng nói: "Buồn là nghá» của tôi rồi", váºy là Hoà ng Anh bá» hết chạy đến vá»›i nhạc sÄ©.
Sau bữa trÆ°a, Trịnh Công SÆ¡n ngủ má»™t tiếng rồi lại ra ngồi ngoà i vÆ°á»n. Thá»i gian nà y, khách đến đông nhất và lại hát hò, uống rượu. Äến tối, ông Ä‘i ăn vá»›i và i ngÆ°á»i bạn, nếu không thì nhạc sÄ© sẽ đến má»™t trong ba quán ăn của các em là quán Trịnh, quán TÃp, quán Ba Miá»n. Má»—i khi có mặt nhạc sÄ© ở quán nà o là ở đó đông vui
10 giỠđêm, lại có ngÆ°á»i rủ Ä‘i nháºu, nếu Ä‘i thì 12 giỠông má»›i vá» nhà rồi lại là m việc đến 4 giá» sáng. Hoà ng Anh rất lo lắng, cô hay cà u nhà u vá» chuyện nà y, tháºm chà có hôm cô còn tá»›i nÆ¡i ông uống rượu để Ä‘Æ°a vá» nhà . Trịnh Công SÆ¡n là ngÆ°á»i cả nể, chiá»u bạn nên ông không từ chối má»™t cuá»™c há»p mặt nà o.
Ngoà i sáng tác nhạc, Trịnh Công SÆ¡n vẽ rất nhiá»u tranh. Bức lá»›n nhất ông vẽ vá» Vân Anh cÅ©ng là má»™t ngÆ°á»i bạn gái của mình, vẽ to bằng ngÆ°á»i tháºt. Vá»›i Hoà ng Anh, nhạc sÄ© chỉ vẽ chân dung vì ông mê khuôn mặt thánh thiện của cô. Sinh nháºt nà o của Hoà ng Anh, ông cÅ©ng vẽ tặng má»™t bức, tÃnh ra đã hÆ¡n mÆ°á»i bức và cô được tặng hai trong số đó. Có má»™t tác phẩm của ông vẽ chân dung cô rất lá»›n nhÆ°ng không hiểu ai Ä‘em bán ra bên ngoà i, má»™t ngÆ°á»i bạn của Trịnh Công SÆ¡n đã mua rồi tặng lại cô khiến Hoà ng Anh rất cảm Ä‘á»™ng.
Là ngÆ°á»i nổi tiếng, có nhiá»u bà i hát được sá» dụng trong các đêm nhạc nhÆ°ng Trịnh Công SÆ¡n lại không dÆ° dả vá» tiá»n bạc. Hoà ng Anh cÅ©ng không biết gì nhiá»u vá» chuyện ông có được trả tiá»n tác quyá»n nhÆ° thế nà o. Chỉ duy nhất má»™t lần cô đến chÆ¡i, ông rút trong ngăn kéo ra má»™t phong bì có 400 USD mà Khánh Ly trả tiá»n bản quyá»n, hôm đó ông muốn cô mặc áo dà i nên dẫn Ä‘i may.
Dẫu không ôm má»™ng là m ca sÄ© (Trịnh Công SÆ¡n nói rằng trong Ä‘á»i ông sợ nhất là Hoà ng Anh và cô cháu gái TÃp hát) nhÆ°ng Hoà ng Anh cÅ©ng cầm kỳ thi há»a chẳng kém ai. Cô là m rất nhiá»u thÆ¡, nhất là sau khi Trịnh Công SÆ¡n mất. Cô quyết định không lấy chồng vì nghÄ© rằng không còn hình ảnh nà o xứng đáng hÆ¡n ngÆ°á»i nhạc sÄ© của tình yêu trong lòng mình. TrÆ°á»›c đây, má»i ngÆ°á»i nghÄ© Trịnh Công SÆ¡n là ngÆ°á»i không bình thÆ°á»ng trong Ä‘á»i sống riêng tÆ°. Hoà ng Anh phủ nháºn Ä‘iá»u đó, cô cho rằng ông là ngÆ°á»i bình thÆ°á»ng đến dung dị. Nhạc sÄ© từng ao Æ°á»›c nếu sinh được má»™t đứa con, ông sẽ đặt tên là Hoà ng Hạc.
Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng là m nhiá»u thÆ¡ tặng Hoà ng Anh. Bà i thÆ¡ sau viết khi ông ốm dáºy viết riêng cho cô giống nhÆ° má»™t lá»i thổn thức:
ÄÆ°á»ng xa vạn dặm em ngồi
Ná»—i Ä‘á»i xa vắng, ná»—i trá»i đắn Ä‘o
Em là nháºt nguyệt từ đây
Tuổi mÆ°á»i chÃn ấy cÅ©ng phai phai ngÆ°á»i
Em ơi hồng sẽ phai hồng
Äóa hoa hà m tiếu phiêu bồng ná»—i Ä‘au
Hoa và ng một đóa lạ lùng
Gió chiá»u tÄ©nh mịch sẽ trùng trùng xa
Em Æ¡i tịch mịch bây giá»
Ấy là nhan sắc đâu ngỠmất nhau.
(Theo An Ninh Thế Giới)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...4/08/3B9D5C2E/
Trịnh Công SÆ¡n và bức thÆ° 40 năm không gá»i
Nằm trong đống đồ đạc lá»™n xá»™n, 40 năm qua, lá thÆ° nhạc sÄ© há» Trịnh gá»i Joan Baez, ngÆ°á»i bạn đồng chà hÆ°á»›ng nhÆ°ng chÆ°a má»™t lần gặp mặt, trở thà nh ká»· váºt vô giá cố nhạc sÄ© để lại trên cõi Ä‘á»i trần ai. Ngà y 22/6 tá»›i, cả ông và Baez cùng được tôn vinh tại "Giải thưởng âm nhạc vì hòa bình".
Chị Joan Baez thân mến!
Trong lúc viết lá thư nà y cho chị, trước mắt tôi có lá thư ngỠvà bên tai có tiếng hát We shall over come của chị.
Và o những năm 60, có má»™t ká»· niệm nhá» khiến tôi tình cá» biết được tiếng hát của chị. Năm ấy, tôi lên má»™t thà nh phố nhỠở vùng cao nguyên Việt Nam và nhân tiện ghé quán cà phê thăm ngÆ°á»i bạn cÅ©ng là ca sÄ©. Và o quán, tôi thấy những Ä‘Ä©a hát có hình chị dÃnh ở bức tÆ°á»ng bằng gá»—. Ở ngoà i trá»i rất lạnh, quán có đèn mà u hồng, và ở chiếc quầy ngồi trên ghế cao cách tôi khoảng 2m, có má»™t ngÆ°á»i lÃnh Mỹ ngồi im lặng truá»›c ly rượu. Tiếng hát của chị bay la Ä‘Ã trên mặt bà n, ghé và o từng ly rượu, và dÆ°á»ng nhÆ° muốn thăm há»i từng trái tim con ngÆ°á»i. Khi ngÆ°á»i lÃnh Mỹ đứng dáºy bÆ°á»›c ra, tôi thấy trên mắt có má»™t giá»t nÆ°á»›c mà u hồng. Äến nay tôi không còn nhá»› bà i hát đó là bà i gì, nhÆ°ng tiếng hát của chị có lẽ đã gợi lên trong lòng ngÆ°á»i ấy ná»—i nhá»› quê hÆ°Æ¡ng.
Nếu lúc nà y tôi nói tôi yêu quê hÆ°Æ¡ng của tôi, tôi yêu những ngÆ°á»i thân thiết của tôi nÆ¡i nà y thì dÄ© nhiên, chị sẽ chẳng có gì để ngạc nhiên cả. Bởi vì trên mặt đất nà y ai cÅ©ng có má»™t quê hÆ°Æ¡ng, nÆ¡i đó cÅ©ng nhÆ° má»™t chiếc nôi êm ái, má»—i ngÆ°á»i đã được sinh ra, lá»›n lên, sống rồi chết. Ở đó cÅ©ng còn có cả hạnh phúc lẫn sá»± khổ Ä‘au nhÆ° hai khuôn mặt muôn Ä‘á»i của Ä‘á»i sống nhân loại.
... NhÆ°ng chị là m thế nà o hiểu được hết số pháºn của má»™t đất nÆ°á»›c, trên má»™t ngà n năm, chÆ°a há» biết đến sá»± nghỉ ngÆ¡i. Khát vá»ng vá» hòa bình, vá» tình yêu, vá» hạnh phúc, chÃnh chúng tôi cần hÆ¡n bất cứ ai trên cuá»™c Ä‘á»i nà y. Tôi không muốn kể ra đây tháºt nhiá»u thà dụ, nhÆ°ng tôi tin rằng chị chẳng bao giá» biết được trong những nhà tù cÅ© tại Việt Nam, có những ngÆ°á»i ở tù từ 1954 chÆ°a há» biết đến ổ bánh mỳ là gì. Là m thế nà o nói cho hết được vá» con ngÆ°á»i trong má»™t xứ sở mà chiến tranh đè nặng suốt hÆ¡n má»™t nghìn năm. Và số pháºn của những con ngÆ°á»i ấy sẽ nhÆ° thế nà o, nếu không có cuá»™c Cách mạng vừa qua mang lại Ä‘á»™c láºp và thống nhất trên đất nÆ°á»›c chúng tôi...?
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...4/05/3B9D25CF/
Trịnh Công Sơn với trái tim dà nh cho hòa bình
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn.
Äược tôn vinh ở giải thưởng âm nhạc hòa bình thế giá»›i (WPMA) có lẽ là món quà tuyệt diệu nhất cho những ná»— lá»±c trong suốt cuá»™c hà nh trình dà i 40 năm và o bá» sâu của âm thanh và ngôn ngữ của cố nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n.
Sá»± nghiệp âm nhạc cho hoà bình của Trịnh Công SÆ¡n khởi đầu từ 1965, và tháºt sá»± trở thà nh hiện tượng cuốn hút ở miá»n Nam Việt Nam khi táºp ca khúc Thần thoại, quê hÆ°Æ¡ng và thân pháºn của ông xuất bản và o 1966. Cùng vá»›i tình ca, thiá»n ca là những ca khúc viết vá» chiến tranh và hòa bình, là khúc sông có dòng chảy mãnh liệt nhất và cÅ©ng tha thiết nhất cho chiến tranh không còn và ná»n hòa bình tháºt sá»± cho Việt Nam.
NhÆ° má»™t nhà truyá»n giáo, táºn tụy và khắc khổ, thách thức và tin yêu, Trịnh Công SÆ¡n miệt mà i, kiên trì viết và hát, trốn tránh và xuất hiện trong suốt thá»i kỳ chiến tranh. Từ Sà i Gòn ra Huế và ngược lại, đâu đâu lòng ngưỡng má»™ của tuổi trẻ miá»n Nam dà nh cho những ca khúc tiêu biểu Æ°á»›c mÆ¡ của há» mà ông đã viết và cùng há» hát nhÆ° sóng trà o dâng không ngừng:"... Quả tim nà y dà nh cho lá»a hồng/ Cho hòa bình, cho con ngÆ°á»i còn chỠđấu tranh..."
ChÃnh nhá» có dòng nhạc hòa bình đầy xúc cảm nhÆ° thế, tầm vóc của Trịnh Công SÆ¡n vượt qua má»i giá»›i hạn địa lý và văn minh. Từ châu Âu đến bên kia bỠđại dÆ°Æ¡ng, Jacques Prel, má»™t ngÆ°á»i Bỉ, kẻ hát rong tuyệt vá»i trên các kinh thà nh của cá»±u lục địa, đã váºn Ä‘á»™ng lòng nhân ái con ngÆ°á»i thay chá»— chiến tranh, Joan Baez và Bob Dylan đã là m cho ngÆ°á»i Mỹ xuống Ä‘Æ°á»ng từ NewYork cho đến California, đòi chấm dứt chiến tranh ở Việt Nam, bằng các ca khúc và tiếng hát phản chiến đầy cuốn hút.
Nhạc phản chiến của há» cÅ©ng nhÆ° các ca khúc hòa bình của Trịnh Công SÆ¡n nhÆ° thứ ánh sáng của lÆ°Æ¡ng tâm, thứ ánh sáng quý giá cuối cùng dẫn dắt con ngÆ°á»i ra khá»i vùng u minh của tham vá»ng. Từ đó há» là bạn của nhau mặc dù chÆ°a hỠđược thấy mặt má»™t lần. ChÃnh Joan Baez, nữ ca sÄ© nổi tiếng ngÆ°á»i Mỹ gốc La tinh nói vá»›i Bob Dylan vá» nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n, và gá»i Trịnh Công SÆ¡n là Bob Dylan của Việt Nam. Và giỠđây, cả 3 tên tuổi nà y cùng được tôn vinh trong chÆ°Æ¡ng trình WPMA, tổ chức tại sân váºn Ä‘á»™ng Mỹ Äình, Hà Ná»™i và o 22/6.
"NÆ¡i đây tôi chá»/ nÆ¡i kia anh chá»/ trong căn nhà nhá»/ mẹ cÅ©ng ngồi chá»/ anh lÃnh ngồi chá» trên đồi hoang vu/ ngÆ°á»i tù ngồi chá».../ Chá» tin mừng sông/ chá» núi cÅ©ng chá» mong/ Chá» trên vầng trán mẹ thắp lên bình minh/ Chá» ngà y Việt Nam thống nhất cho những tình thÆ°Æ¡ng vô bá»..." (Chá» nhìn quê hÆ°Æ¡ng sáng chói).
Những lá»i bà i hát nhÆ° thế là m sao không mang thế giá»›i đến gần vá»›i Việt Nam hÆ¡n. ChÃnh John Schafer, ngÆ°á»i Mỹ từng ở Huế và yêu nhạc Trịnh Công SÆ¡n, hiện là há»c giả ở Mỹ, viết trong bà i tưởng niệm nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n: "Rất Ãt cái chết của ngÆ°á»i danh tiếng là m tôi bà ng hoà ng nhÆ° khi nghe tin Trịnh Công SÆ¡n mất. Tôi thấy Trịnh Công SÆ¡n đã ảnh hưởng đến ngÆ°á»i Việt và o trạc tuổi chúng ta, tÆ°Æ¡ng tá»± nhÆ° Joan Baez ảnh hưởng đến thế hệ ngÆ°á»i Mỹ cùng thế hệ vá»›i tôi váºy".
Khi Trịnh Công SÆ¡n qua Ä‘á»i, các báo Nháºt Ä‘á»u đăng tin và Diá»…m xÆ°a được phát lại rất nhiá»u lần theo yêu cầu của khán giả Nháºt. Ở xứ sở hoa anh Ä‘Ã o, bà i hát của ông má»›i được dịch ra tiếng Nháºt, do ca sÄ© Nháºt hát và phổ biến trên các Ä‘Ã i phát thanh.
Dẫu sao, má»™t giải thưởng nhÆ° tên gá»i của nó, dù đến muá»™n vá»›i Trịnh Công SÆ¡n, vẫn là má»™t ý nghÄ©a lá»›n, đáng ca tụng vì nó đã chá»n đúng những ngÆ°á»i là m nên má»™t thá»i đại âm nhạc hòa bình, mang tÃnh lịch sá» không chỉ vá»›i Việt Nam mà cho toà n thế giá»›i.
Trịnh Cung
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...4/05/3B9D25BF/
Trịnh Cung: 'Trịnh Công SÆ¡n - ngÆ°á»i dạy tôi sá»± lịch lãm'
"Tôi thÃch ngÆ°á»i nghệ sÄ© nà y ngay lần gặp đầu tiên vì cách cảm thụ văn nghệ cÅ©ng nhÆ° cách sống của anh, vừa tinh tế, vừa má»›i mẻ lại ấm áp tình bạn. Tôi lá»›n dần lên cả vá» mặt tâm hồn lẫn sá»± lịch lãm từ tình bạn nà y", hoạ sÄ© Trịnh Cung nhá»› vá» cố nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n nhÆ° thế.
Tôi gặp Trịnh Công SÆ¡n từ khi còn rất trẻ, lúc ấy SÆ¡n đã là má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông rất gallant rồi. Ngoà i sá»± chia sẻ vá» cảm thụ văn há»c, âm nhạc, nhạc sÄ© còn dạy tôi khiêu vÅ©. SÆ¡n nhảy beebop rất đẹp. Má»—i lần bán được tranh, tôi và SÆ¡n Ä‘i ăn cÆ¡m Tây, sau đó đến vÅ© trÆ°á»ng. Không được là m bạn vá»›i SÆ¡n, chắc đến bây giá» tôi vẫn còn lá»ng cá»ng vá»›i đám muá»—ng nÄ©a, uống nhầm rượu vang Ä‘á» khi ăn món cá và rượu vang trắng khi ăn món thịt. CÅ©ng nhá» SÆ¡n mà tôi biết phân biệt bá»™ cánh nà o Ä‘i là m, bá»™ nà o sẽ dá»± tiệc, biết nháºn xét thế nà o là má»™t bá»™ veston đẹp, lịch sá»± vá»›i chiếc cavát lụa và điệu nghệ trong đôi già y da đúng kiểu.
Äó cÅ©ng là lần đầu tiên tôi sắm cho mình bá»™ veston bằng vải dormeuil của Anh, được thiết kế bởi nhà may nổi tiếng Jean Tailor. Tháºt thú vị khi khoác lên ngÆ°á»i những áo quần do các thợ tà i danh lúc bấy giỠđảm nháºn. Má»—i dịp vỠăn Tết vá»›i mẹ và em, SÆ¡n Ä‘á»u mang vá» những món quà gắn liá»n vá»›i thÆ°Æ¡ng hiệu nổi tiếng. Cái cảm giác thÃch thú khi khoác trên ngÆ°á»i bá»™ quần áo đắt tiá»n, đến bây giá» tôi vẫn không thể quên, dù hiện tại, vá»›i tôi má»i thứ đã Ä‘Æ¡n giản hÆ¡n nhiá»u.
Trong cuá»™c thi Hoa háºu áo dà i mà Trịnh Công SÆ¡n là thà nh viên Ban giám khảo, nhạc sÄ© được tặng má»™t bá»™ veston do nhà may danh tiếng hà ng đầu ở Sà i Gòn thiết kế. NhÆ°ng rồi nhạc sÄ© đã từ chối mặc nó bởi cảm giác Ä‘eo trên ngÆ°á»i chiếc há»™p bằng vải cứ quẩn quanh trong ý nghÄ© của anh. Và i ngà y sau, tôi chứng kiến anh tặng món quà nà y cho ngÆ°á»i bạn đứng tuổi.
Những ngà y cuối Ä‘á»i của Trịnh Công SÆ¡n, dù bệnh táºt đã vắt kiệt sức, nhạc sÄ© vẫn giữ phong thái lịch lãm. Tất cả Ä‘au Ä‘á»›n và tuyệt vá»ng, anh đã cố gắng để nó diá»…n ra tháºt nhẹ nhà ng. HÆ¡n 2 năm rồi, tôi không còn được ngồi vá»›i anh ở góc phố thân quen ngắm nhìn cuá»™c Ä‘á»i Ä‘ang hối hả ngược xuôi, hay lặng lẽ chìm đắm trong những cảm xúc suy tÆ°. Trịnh Công SÆ¡n, ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông sống lịch lãm cho đến hÆ¡i thở cuối cùng, vẫn cùng tôi tiếp tục chia sẻ niá»m vui và ná»—i Ä‘au của Ä‘á»i nà y.
Hoạ sĩ Trịnh Cung
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...4/03/3B9D1285/
Các nghệ sĩ tưởng nhớ vỠTrịnh Công Sơn
Äắm say và thăng hoa trong âm nhạc, há»™i há»a, thÆ¡ ca, nhÆ°ng Ä‘á»i thÆ°á»ng, ông vô cùng bình dị và hồn nhiên. ChÃnh vì váºy, Trịnh Công SÆ¡n luôn được đồng nghiệp dà nh cho tình cảm yêu thÆ°Æ¡ng, chân thà nh nhất.
Nhạc sÄ© Bảo Chấn: Trong suy nghÄ© của tôi, anh là má»™t ngÆ°á»i chuyên hát vu vÆ¡ những Ä‘iá»u không vu vÆ¡. Những Ä‘iá»u tưởng chừng không thể nói bằng lá»i, thì lại được anh gá»i tên má»™t cách nhẹ nhÆ° không. Có phần nà o đó do địa lý, thổ nhưỡng của xứ Huế, đã gieo và o tâm hồn mang nhiá»u Pháºt tÃnh và rất phong trần của anh những ca từ nhÆ° được thốt ra trong tiá»m thức... Vá» hình thái bên ngoà i, nhạc của anh không có tổ chức của những nhà nhạc há»c lá»›n, có lẽ nhá» váºy rất dá»… nghe. Anh giống nhÆ° má»™t chất dịch đặc biệt có thể hòa tan trong bất cứ dạng thức nà o… Hát nhạc của anh, Ä‘iá»u đầu tiên là phải tháºt hồn nhiên, giản dị, và dá»… nghe. Tôi có cảm giác, cách phối nhẹ nhà ng khoan thai của dà n nhạc giao hưởng Nháºt Bản năm 1972 cho bà i hát của anh là đúng vá»›i tinh thần Trịnh Công SÆ¡n nhất. Nó rỉ rả, nhÆ° mÆ°a dầm thấm đất... Khi đặt vấn Ä‘á» phối khà cho anh, tôi rất hay bị vÆ°á»›ng. Tôi phải tá»± mình hát rất nhiá»u lần bà i hát ấy, để nó tá»± nhiên thấm sâu và o mình...
Cho tá»›i bây giá», ngÆ°á»i ta vẫn biết truyện Kiá»u là má»™t kiệt tác, Nguyá»…n Du là má»™t thi hà o lá»›n. Vá»›i Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng váºy. 100 năm hoặc 200 năm sau, Trịnh Công SÆ¡n vẫn sống, nhạc của anh sẽ được thể hiện theo cách của há», và o đúng cái thá»i Ä‘iểm mà há» có mặt trên Ä‘á»i. Äó là chân lý.
Nhạc sÄ© Quốc Bảo: Anh SÆ¡n là má»™t huyá»n thoại, những giá trị của huyá»n thoại là vÄ©nh cá»u. 20-30 năm sau, những thế hệ có thể nghe nhạc anh SÆ¡n theo tâm thức khác, nhÆ°ng tinh thần của anh thì còn mãi. Anh SÆ¡n gắn vá»›i má»™t giai Ä‘oạn lịch sá», má»™t giai Ä‘oạn lịch sá» khó phai và huyá»n thoại ấy còn sống chừng nà o giai Ä‘oạn lịch sỠấy còn sống. Khánh Ly đã thà nh công khi hát nhạc Trịnh, vì cô đã bảo lÆ°u được cái không khà lo sợ, không khà hiện sinh, nuối tiếc... vốn đầy ắp trong nhạc của anh, vá»›i sá»± trung thá»±c nhất khi hát. Nếu không phải là Khánh Ly, thì tôi sẽ chá»n má»™t phÆ°Æ¡ng án là mở các ca khúc của anh ra để… Ä‘á»c! Có ngÆ°á»i nói ca từ của tôi ảnh hưởng nhiá»u của Trịnh Công SÆ¡n. Anh SÆ¡n là má»™t huyá»n thoại, tôi không phải là huyá»n thoại. Nếu phát biểu nhÆ° thế là có lá»—i vá»›i anh SÆ¡n, chứ không phải vá»›i tôi.
Nhạc sÄ© Bảo Phúc: Tôi may mắn được là ngÆ°á»i phối nhiá»u nhất nhạc của anh SÆ¡n. Ba trăm tám mÆ°Æ¡i bà i trong tổng số hÆ¡n 600 bà i của anh do tôi phối, Ä‘á»u có nguồn gốc. Má»—i lần nhÆ° váºy, hai anh em thÆ°á»ng ngồi lại vá»›i nhau để khẳng định bút pháp riêng cho từng bà i. Anh đã dạy tôi cách phối nhạc bằng há»™i há»a, nhÆ° những nét má»ng dà y, sáng tối của tranh thủy mạc, định hình bằng nhạc cụ. Anh thÃch tiếng sáo tượng trÆ°ng cho trá»i, tiếng cello tượng trÆ°ng cho đất, những gam mà u lạnh tượng trÆ°ng cho sá»± ảm đạm, và mà u cam, Ä‘á», và ng... biểu hiện Ä‘á»™ ấm áp, rá»±c cháy. Anh rất giá»i vá» cách pha trá»™n mà u của há»™i há»a trong âm nhạc. Má»™t lần, anh sá» dụng mà u rất táo bạo cho Có má»™t ngà y nhÆ° thế, đó là mà u bordeau Ä‘i vá»›i xám, nhÆ° sá»± khát khao giữa mùa đông lạnh giá... Ru ta ngáºm ngùi anh muốn dùng bá»™ gõ Ä‘áºp và o nhau cá»™c và lạnh, nhÆ°ng kết thúc lại Ä‘Æ°a toà n bá»™ mà u sắc của bá»™ kèn hÆ¡i và o nhÆ° má»™t sá»± thảnh thÆ¡i... Nhạc của anh đừng quá tạo ra nhiá»u kịch tÃnh, phải nghe được lá»i má»›i hiểu được ná»™i dung, nếu quá chú trá»ng phần nhạc để che mất phần lá»i là sai lầm lá»›n. NhÆ°ng đó lại là thá»±c tế mà các tụ Ä‘iểm hiện nay Ä‘ang là m.
Ca sÄ© Hồng Nhung: Nhạc của anh SÆ¡n không thể dùng những bÆ°á»›c Ä‘á»™t phá vá» phối, bởi đó là dòng nhạc classic, tháºt buồn và tháºt giản dị. Hồng Nhung chỉ muốn Ä‘i đến cùng sá»± giản dị ấy của anh, nhÆ°ng có lẽ sẽ chẳng bao giá» tá»›i được, bởi đằng sau những ca từ của anh là những khắc khoải mang triết há»c của đạo giáo, vừa mạnh mẽ vừa vô hình, vừa nhÆ° dá»… hiểu lại vừa mênh mang đến khôn cùng, vì thế nên nó má»›i má»—i ngà y...
Äạo diá»…n Äoà n Khoa: Khi được là m chÆ°Æ¡ng trình riêng vá» Trịnh Công SÆ¡n, tôi bi quan hÆ¡n là lạc quan. Tôi sợ má»™t ngà y nà o đó, khán giả không hát, không nghe nhạc Trịnh nữa, bởi thế giá»›i ngà y nay quá biến Ä‘á»™ng, không còn những phút giây cho con ngÆ°á»i ta lắng lại... NhÆ°ng cÅ©ng có má»™t niá»m vui nho nhá» khi tôi đến vá»›i Há»™i ngá»™ Quán ở Bình Quá»›i. Ở đây có má»™t loại khán giả khác, tìm má»™t chá»— để chiêm nghiệm chÃnh mình qua nhạc của Trịnh Công SÆ¡n.
Là m sao để nuôi dưỡng, để giữ được âm nhạc Trịnh Công SÆ¡n? Äầu tiên, chÃnh các nghệ sÄ© phải rèn luyện và xây dá»±ng cho mình má»™t ná»n tảng văn há»c. ChÃnh Ä‘iá»u đó quyết định má»i thứ. Từ lòng yêu mến văn há»c và tiếng Việt thá»±c sá»±, há» má»›i có thể cảm và yêu mến Trịnh Công SÆ¡n nói riêng, và những dòng âm nhạc giá trị nói chung.
Nhà văn - đạo diá»…n Nguyá»…n Thị Minh Ngá»c: Kịch bản Hãy yêu nhau Ä‘i của tôi ban đầu có tên là Món quà , nhÆ°ng khi dà n dá»±ng, chúng tôi thấy âm nhạc của Trịnh Công SÆ¡n đã bao trùm lên tất cả, nên đã chá»n cái tên cÅ©ng là tá»±a má»™t bà i hát của anh. Qua âm nhạc của anh, ngÆ°á»i ta tìm thấy má»™t thái Ä‘á»™ sống. Vở diá»…n đã hết, nhÆ°ng khán giả vẫn ngồi lặng phắc để nghe cho trá»n âm nhạc của anh. Âm nhạc của anh đã bÆ°á»›c và o sân khấu, tôi nghÄ© đó cÅ©ng là má»™t cách để Trịnh Công SÆ¡n sống mãi. Tôi cảm Æ¡n Trịnh Công SÆ¡n và hiểu hÆ¡n ai hết, để có được má»™t tác phẩm sống mãi, anh đã phải trả giá rất lá»›n cho cuá»™c Ä‘á»i riêng, bÆ°á»›c qua những ná»—i Ä‘au, để chia sẻ được vá»›i ná»—i Ä‘au... Tôi đã đứng bên cánh gà , nghe Thà nh Lá»™c hát, để được... khóc. Tôi không quan tâm đến những ai hát bằng cổ há»ng, mà chỉ nghe những ngÆ°á»i hát bằng trái tim, Thà nh Lá»™c là má»™t ngÆ°á»i nhÆ° thế. Tôi tin là anh SÆ¡n sống mãi, vì công chúng của anh SÆ¡n đủ Ä‘á»™ nhạy để giữ tiếng hát nà o trong tim. Nếu nó đến được trái tim, thì nó sẽ nằm lại ở đó.
(Theo Thể Thao TP HCM)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...3/04/3B9C6880/
Trịnh Công SÆ¡n và những cảm tác đầu Ä‘á»i
Quãng thá»i gian 1957-1960 chứng kiến sá»± ra Ä‘á»i những ca khúc đầu tiên của Trịnh Công SÆ¡n. Và những bà i hát nà y có tÃnh quyết định trong nét nhạc, trong văn phong, cÅ©ng nhÆ° chá»— đứng của nhạc sÄ© trong nghệ thuáºt âm nhạc và trong lòng khán giả.
Trịnh Công SÆ¡n 18 tuổi, tuổi sung mãn, yêu Ä‘á»i. Không những váºy, ngÆ°á»i nhạc sÄ© nà y lúc đầu rất yêu chuá»™ng thể thao, đặc biệt là các môn tạ, chạy Ä‘ua, judo, và anh từng giáºt giải vá» chạy Ä‘ua. Không may, anh bị tai nạn. Nằm bệnh, há»c hà nh trắc trở, Trịnh Công SÆ¡n cùng má»™t số bạn khác nhÆ° Hoà ng Phủ Ngá»c TÆ°á»ng, TÆ°á»ng Phong, NhÆ°Æ¡ng Sao, Bá»u à ấn hà nh má»™t tạp chà lấy tên là Quan Äiểm. Anh em có Æ°á»›c vá»ng quy tụ nhau thà nh má»™t nhóm bạn văn nghệ, phần nà o đó nhÆ° những nhóm Tá»± Lá»±c Văn Äoà n, Xuân Thu Nhã Táºp, Äồng Vá»ng... trÆ°á»›c đây, hay nhóm Sáng Tạo ở Sà i Gòn. Anh em sinh hoạt vá»›i nhau không phải để Ä‘Ã n đúm mà là là m già u cho nhau bằng cá tÃnh, năng lá»±c và sở trÆ°á»ng của từng ngÆ°á»i.
Thá»i Ä‘iểm nà y cÅ©ng là lúc Ä‘á»i sống âm nhạc có nhiá»u biến đổi. Năm 1957 là năm thà nh láºp ÄH Huế. Trên Ä‘Æ°á»ng phố lác đác những sinh viên đầu tiên mang cà vạt hoặc Ä‘i trên những chiếc xe gắn máy. Nhiá»u ngÆ°á»i được Ä‘Ã o tạo ở nÆ°á»›c ngoà i trở vá», hăng say vá»›i sứ mệnh “du nháºp khoa há»c và tÆ° tưởng hiện đại của thế giá»›iâ€. Lần đầu tiên má»™t giáo sÆ° quan tâm đến má»™t ca sÄ© đã là m nên hiện tượng trong xã há»™i. Giáo sÆ° Nguyá»…n Văn Trung viết tiểu luáºn có tá»±a đỠẢo ảnh Thanh Thúy đã thá»±c sá»± gây chú ý. Thanh Thúy là ca sÄ© rá»i Huế và o Sà i Gòn láºp nghiệp. Giá»ng ca liêu trai nhÆ° tâm sá»± vá»›i ngÆ°á»i nghe trong cái vắng lặng của đêm khuya vá» những cảnh Ä‘á»i bất hạnh.
Trịnh Công SÆ¡n bắt đầu viết bà i hát. Anh có những chuyến Ä‘i và o Sà i Gòn và là m quen vá»›i giá»›i ca nhạc và không khà phòng trà . Khởi đầu là những sáng tác mang tên SÆ°Æ¡ng đêm, ChÆ¡i vÆ¡i... qua giá»ng hát nổi tiếng nhất ở Huế lúc bấy giá» là Hà Thanh. Những bản nhạc đó chÆ°a ấn hà nh, nay đã thất lạc.
Năm 1958, Trịnh Công SÆ¡n và o há»c ở TrÆ°á»ng Jean - Jacques Rousseau. Ca khúc Ướt mi chà o Ä‘á»i, được Nhà Xuất bản An Phú ấn hà nh, do Hà Thanh và Thanh Thúy trình bà y. Bà i hát nà y cÅ©ng nhÆ° ca khúc ra Ä‘á»i năm sau là ThÆ°Æ¡ng má»™t ngÆ°á»i viết vá» bóng đêm ôm ấp giá»ng hát liêu trai giữa thà nh phố Sà i Gòn. Ban đêm là không gian của kiếp ngÆ°á»i lầm lÅ©i, là thá»i gian của đèn mà u và chén đắng.
Giã từ nÆ¡i huyên náo năm 1959 để vá» lại vá»›i Huế êm Ä‘á»m, vá»›i những Ä‘oà n há»c sinh áo trắng Äồng Khánh lóc cóc guốc má»™c, vá»›i những hà ng cây long não, những chiếc cầu, Trịnh Công SÆ¡n sá»a soạn rÆ°á»›c và o tâm khảm má»™t hình bóng thiếu nữ suốt Ä‘á»i không phai: đó là hình bóng của Diá»…m xÆ°a, năm 1960, và ca khúc nà y cÅ©ng trở thà nh bất tá». Má»™t trong những khÃa cạnh đặc sắc của nhạc Trịnh Công SÆ¡n là ca từ. Lá»i ca nhÆ° thÆ¡, khác thÆ°á»ng, Ä‘á»™c đáo, sâu Ä‘áºm... Nhiá»u chữ, nhiá»u Ä‘oạn, nhiá»u câu nhÆ° khoác lên mình những hình ảnh bông hoa, mảnh pha lê... vá»›i ánh sáng, tinh thể cùng nhÆ° Ä‘áºu xuống sóng nhạc là m bằng khà huyết, xúc cảm của má»™t thanh niên có năng khiếu riêng biệt, có sức cảm thụ nhạy bén trầm sâu, sống giữa má»™t khung cảnh thiên nhiên đầy thÆ¡ má»™ng, hoà i cảm và má»™t hoà n cảnh xã há»™i có nhiá»u cÆ¡ duyên đáp ứng lòng ngÆ°á»i.
(Theo NgÆ°á»i Lao Äá»™ng)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...3/03/3B9C660E/
Những phụ nữ Trịnh Công Sơn yêu mến nói vỠông
Äó là Khánh Ly, giá»ng hát liêu trai đã gắn liá»n vá»›i nhạc phẩm của ông mấy chục năm qua. Hồng Nhung, ngÆ°á»i được xem nhÆ° đại diện tiêu biểu cho thế hệ ca sÄ© sau nà y. Và , Trịnh VÄ©nh Trinh, cô em út thân thiết vá»›i tiếng hát khÆ°á»›c từ má»i khuôn phép.
Ca sĩ Khánh Ly.
Khánh Ly: Bao nhiêu ngà y tháng qua Ä‘i, anh vẫn không bao giá» thay đổi. Tôi cÅ©ng thế. Cả hai không có những thắc mắc vá» Ä‘á»i sống của nhau, 30 năm trÆ°á»›c không há»i thì 30 năm sau cÅ©ng không há»i... Tôi quý những giây phút ở bên anh và tôi nghÄ© anh sẽ nói vá»›i tôi Ä‘iá»u cần nói, nếu có. Anh im lặng vì có thể những Ä‘iá»u anh nghÄ©, anh muốn, không còn cần thiết để phải nói ra.
“Em theo Ä‘á»i cÆ¡m áo. Mai ra cùng phố xôn xao. Bao nhiêu ngà y yêu dấu tan theo...â€. Tôi có cảm tưởng đó là má»™t lá»i trách móc anh cho tôi. Rất dịu dà ng nhÆ° bản tÃnh anh. Từ bao nhiêu năm nay, câu hát đó theo tôi nhÆ° má»™t vết thÆ°Æ¡ng. Äá»i cÆ¡m áo quả tháºt đã là m cho tôi lắm ê chá», khổ Ä‘au, nhÆ°ng những ngà y yêu dấu bên anh và bạn bè đã chẳng bao giá» tôi quên... Dù Ä‘á»i sống có lắm tan vỡ, có lắm chìm sâu nhÆ°ng mÆ¡ Æ°á»›c của má»™t Ä‘á»i ngÆ°á»i thì trong trái tim bầm dáºp của tôi, những ngà y tháng cÅ© vẫn là má»™t Ä‘iểm son, là má»™t bám vÃu cuối cùng và duy nhất.
Ca sĩ Hồng Nhung và Trịnh Công Sơn.
Hồng Nhung: Hồi đó, chúng tôi gặp nhau hà ng ngà y, lúc thì Ä‘i xem tranh ở gallery, lúc thì đến dá»± khai trÆ°Æ¡ng má»™t nhà hà ng của ngÆ°á»i bạn, lúc thì quanh quẩn nhà anh chuyện trò cả buổi, lúc thì lang thang thả bá»™ ra quán mì nhá» gần Hồ Con Rùa ăn sáng... Anh đã luôn yêu thÆ°Æ¡ng má»i ngÆ°á»i, trong đó có tôi, nhÆ° thế. Anh lúc nà o cÅ©ng nhẹ nhà ng và chẳng ná» hà trả lá»i tất cả những câu há»i của tôi, nhiá»u khi là ngô nghê, vá» Ä‘á»i sống, vỠâm nhạc, hay vá» bất cứ Ä‘iá»u gì dù nhá» bé nhất. Tôi kể cho anh nghe những Ä‘iá»u là m tôi buồn, những mất mát khi còn nhá». Anh chỉ ngồi lặng im. Và sá»± im lặng của anh là m tôi thấy được lắng nghe, được hiểu và được vá»— vá»... Anh cho tôi má»™t miếng ngá»c hình quả bÃ, bảo tôi Ä‘eo nó sẽ may mắn, vì quả bà hợp vá»›i tuổi tôi. Anh cho tôi thấy hạnh phúc tháºt giản Ä‘Æ¡n. Và anh là ngÆ°á»i đã là m cho tôi không cảm thấy xa lạ và bỡ ngỡ ngay những ngà y đầu tiên sống ở Sà i Gòn.
Trịnh VÄ©nh Trinh: Tôi nghÄ©, Ä‘iá»u may mắn cho Ä‘á»i và cho tôi, là được là m em của anh SÆ¡n. Äiá»u nà y tôi đã được thấy từ những năm còn rất nhá». Vá»›i tôi, anh SÆ¡n nhÆ° má»™t ngÆ°á»i cha, vì thân sinh chúng tôi qua Ä‘á»i rất sá»›m, từ khi tôi còn trong bụng mẹ. Anh rất thân vá»›i tôi tuy anh là lá»›n nhất và tôi nhá» nhất trong nhà . Tôi lá»›n lên cùng vá»›i âm nhạc của anh. Anh SÆ¡n có má»™t cuá»™c sống rá»™ng rãi, phóng khoáng vá»›i bạn bè, đồng thá»i luôn luôn gần gÅ©i vá»›i các em. Và những ca khúc anh viết, thì chúng tôi, các em của anh, là những ngÆ°á»i đầu tiên được nghe hát và được dạy cho hát.
(Theo Thá»i Trang Trẻ)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...2/04/3B9BAA8F/
Những "nà ng thơ" của Trịnh Công Sơn
Nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n thá»i trẻ.
Ca khúc của anh ngÆ°á»i ta vẫn hát, vẫn thưởng thức nhÆ°ng không phải ai cÅ©ng biết được xuất xứ của chúng. DÆ°á»›i đây là nguồn cá»™i, ý nghÄ©a của má»™t số bà i hát viết vá» tình yêu của anh.
''Cuối cùng cho một tình yêu''
Ở Äại há»c Văn khoa Huế lúc ấy có cô Trần Thị Nh. H. Cô không nằm trong danh sách ngÆ°á»i đẹp, nhÆ°ng hay mặc áo dà i tÃm, có dáng Ä‘i má»m mại nhÆ° tÆ¡, hát hay, nên H. rất được mến má»™. Há»a sÄ© Trịnh Cung lúc còn há»c Mỹ thuáºt Huế rất mê Nh. H. Vì tuyệt vá»ng, anh đã là m nên bà i thÆ¡ Cuối cùng cho má»™t tình yêu. Bà i thÆ¡ nà y đã được Trịnh Công SÆ¡n phổ nhạc và nổi tiếng gần 40 năm qua. Má»™t Ä‘iá»u thú vị là : ''Cho đến nay, Nh. H. đã có gia đình, có cháu ná»™i, cháu ngoại mà vẫn chÆ°a biết bà i thÆ¡ phổ nhạc bất hủ ấy Trịnh Cung đã là m cho chÃnh mình" (lá»i thú nháºn của Trịnh Cung).
TÆ°Æ¡ng tá»±, Trịnh Công SÆ¡n đã yêu Ph.Th. - em ruá»™t ca sÄ© Hà Thanh. Sau nà y, anh kể lại: ''Hà Thanh có đến bốn, năm ngÆ°á»i em gái, nhÆ°ng má»—i lần Ph.Th. đến sau lÆ°ng là mình biết ngay bởi mùi hÆ°Æ¡ng rất đặc trÆ°ng". ChÆ°a bao giá» Trịnh Công SÆ¡n dám tá» tình vá»›i Ph.Th. và Ph.Th. cÅ©ng không có má»™t cá» chỉ nà o khiến ngÆ°á»i bạn âm nhạc của chị mình hiểu nhầm là cô có cảm tình riêng. Thế mà nhạc sÄ© há» Trịnh đã si tình, và nhá» cái vẻ đẹp thánh thiện ''em đứng lên gá»i mÆ°a và o hạ'' ấy của Ph.Th., anh đã viết nên mấy bà i hát Nhìn những mùa thu Ä‘i, Nắng thuá»· tinh và Gá»i tên bốn mùa. Ph.Th. láºp gia đình vá»›i ông tiến sÄ© B. là m trưởng khoa luáºt rồi là m Bá»™ trưởng Giáo dục, ''tuổi tác không cân xứng nhÆ°ng danh vá»ng và sắc đẹp thì đẹp đôi''. Sau đó, vì thá»i cuá»™c, tiến sÄ© B. mất sá»›m, Ph.Th. vẫn giữ sá»± Ä‘oan trang, đức hạnh nuôi dạy các con ăn há»c đến nÆ¡i đến chốn tại Boston (Mỹ). Cuối năm 2000, gặp lại Hà Thanh và Ph.Th. tại Huế, vẫn thấy hai chị em nà y không sợ thá»i gian, vẫn đẹp nhÆ° nắng thủy tinh thuở nà o. Nhá»› lại chuyện xÆ°a, các cô rất vui và xem đó là ká»· niệm của giai Ä‘oạn đẹp nhất Ä‘á»i mình. Tuy chỉ má»›i má»™t chiá»u, nhÆ°ng bạn bè thuở ấy vẫn xem chuyện Trịnh Công SÆ¡n si mê Ph.Th. là mối tình đầu của anh.
''Hai mươi năm xin trả nợ dà i''
Khoảng năm 1962, gia đình Trịnh Công SÆ¡n gặp khó khăn vá» kinh tế, gian phố lá»›n ở Ä‘Æ°á»ng Phan Bá»™i Châu (Ngã Giữa) phải sang cho ngÆ°á»i khác và qua thuê má»™t căn há»™ ở tầng má»™t, dãy lầu má»›i xây ở đầu cầu Phú Cam. Hà ng ngà y, Trịnh Công SÆ¡n đứng trên lầu ngắm các cô nữ sinh Ä‘i qua cầu Phú Cam, Ä‘i dá»c theo Ä‘Æ°á»ng Nguyá»…n TrÆ°á»ng Tá»™ đến trÆ°á»ng Äồng Khánh. Trong đám xuân xanh ấy có cô Ngô Thị BÃch Diá»…m, con gái thầy Ngô Äốc Kh. - ngÆ°á»i Hà Ná»™i. BÃch Diá»…m giống bố, ngÆ°á»i dong dá»ng cao, nét mặt thanh tú, bÆ°á»›c Ä‘i thong thả nhẹ nhà ng.
Con ngÆ°á»i của Diá»…m rất hợp vá»›i cái tên Diá»…m và cÅ©ng thÃch hợp vá»›i tâm hồn bén nhạy của Trịnh Công SÆ¡n. Anh yêu Diá»…m mê mệt. Những ngà y không thấy Diá»…m Ä‘i qua, anh Ä‘au khổ vô cùng. Anh trông thấy con Ä‘Æ°á»ng trÆ°á»›c nhà ''dà i hun hút cho mắt thêm sâu'' (Diá»…m xÆ°a). NhÆ°ng anh cÅ©ng biết, gặp Diá»…m để nói lên ná»—i Ä‘au ấy không phải là chuyện dá»….
Thầy Ngô Äốc Kh. - thân sinh của Diá»…m, là má»™t ông giáo rất nghiêm. Ông không thể chấp nháºn má»™t anh chà ng chÆ°a có bằng đại há»c, tóc dà i, cằm lún phún râu chuyện trò vá»›i cô con gái Ä‘Ã i các của ông. May sao lúc ấy há»a sÄ© Äinh CÆ°á»ng thuê nhà ở gần nhà Diá»…m để là m xưởng vẽ. Hai bạn canh chừng những khi thầy giáo có giá» dạy, mà Diá»…m Ä‘ang ngồi ở nhà há»c bà i thì liá»n liá»u mình qua thăm. Những lần liá»u mình ấy, có khi Diá»…m tiếp, có khi Diá»…m để cho ngÆ°á»i nhà tiếp.
Khác vá»›i Ph.Th., Diá»…m biết Trịnh Công SÆ¡n yêu mình và trái tim cô nhiá»u khi cÅ©ng rung Ä‘á»™ng. NhÆ°ng lúc ấy Diá»…m không thể vượt qua được sá»± nghiêm khắc của gia đình để nói cho tác giả Ướt mi biết Ä‘iá»u đó. Trịnh Công SÆ¡n trút hết ná»—i lòng yêu Diá»…m và o bà i Diá»…m xÆ°a. NhÆ°ng sá»± việc không dừng ở đó, bởi mấy năm sau, khi Diá»…m và o há»c ở Sà i Gòn, em gái cô cÅ©ng lá»›n lên thà nh má»™t thiếu nữ xinh đẹp. Vá»›i cái cầu đã bắc từ hồi yêu BÃch Diá»…m, tâm hồn của SÆ¡n qua cây cầu cÅ©, nói nhÆ° Äinh CÆ°á»ng ''SÆ¡n lại da diết vá»›i cái dáng vẻ khoan thai, áo lụa và ng của Dao A. để rồi thất vá»ng, để rồi...''.
Khác vá»›i những lần yêu trÆ°á»›c, thất vá»ng vá» Dao A., Trịnh Công SÆ¡n không bắt nhạc của anh phải mang cái gánh thất tình của anh. Không ngá» hai mÆ°Æ¡i năm sau, trải qua bao nhiêu dâu bể, từ bên Mỹ, Dao A. trở vá» Việt Nam tìm Trịnh Công SÆ¡n. Không rõ Dao A. nói gì vá»›i SÆ¡n, và còn gì nữa không, mà anh đã rất hà i lòng vá»›i thá»±c tại ''hai mÆ°Æ¡i năm xin trả nợ dà i, trả nợ má»™t Ä‘á»i em đã phụ tôi'' (Xin trả nợ ngÆ°á»i). Trong hai mÆ°Æ¡i năm ấy, Dao A. đã có gia đình, đã hiểu rõ cuá»™c Ä‘á»i, nên hết ''phụ tình'' Trịnh Công SÆ¡n.
Äinh CÆ°á»ng đã viết: ''Tháng cuối cùng trÆ°á»›c khi SÆ¡n mất, Dao A. vá» thăm suốt tuần, sáng nà o A. cÅ©ng đến ngồi bên chiếc xe lăn của SÆ¡n, chỉ còn biết nhìn SÆ¡n, cho đến chiá»u tối má»›i vá» nhà ''. Trịnh Công SÆ¡n yêu Dao A. phải trải qua hai mÆ°Æ¡i năm má»›i ''nháºn'' được lá»i đáp. Tuy đã quá muá»™n, nhÆ°ng trên cõi Ä‘á»i nà y có mấy ai được yêu và được nháºn trong má»™t khoảng cách dà i lâu đến thế đâu!
''Coi nhÆ° phút đó tình cá»''
Gặp ngÆ°á»i đẹp, Trịnh Công SÆ¡n dá»… yêu, mà không riêng gì SÆ¡n, các bạn thân sÆ¡ của anh cÅ©ng Ä‘á»u nhÆ° thế. SÆ¡n không ná» hà chuyện yêu má»™t chiá»u, không sợ Ä‘au khổ vì tình phụ, đã yêu là yêu mãi, yêu hoà i, yêu hết mình. NhÆ°ng cÅ©ng có lúc anh ''chán tình'', vì cho rằng mình yêu nhầm. Ngà y ấy, ở bên kia sông Thá» Lá»™c, thuá»™c phÆ°á»ng VÄ© Dạ, có cô nà ng tên Nguyệt rất đẹp. Trịnh Công SÆ¡n đã yêu say đắm. Vô tình, trong lúc nói chuyện vá»›i SÆ¡n, cô buá»™t miệng khen má»™t anh chà ng nà o đó đẹp trai ''vì anh ấy lai Tây''.
Chỉ má»™t chuyện vô tình rất nhá», thế mà Trịnh Công SÆ¡n cảm thấy bị xúc phạm, anh không thể hiểu nổi má»™t ngÆ°á»i mình yêu mà lại có má»™t quan niệm thẩm mỹ lệch lạc đến thế. Tất cả những yêu thÆ°Æ¡ng Nguyệt trong lòng anh bá»—ng nhạt nhoà hết. Anh viết bà i Nguyệt ca. Anh ca ngợi cô nà ng Nguyệt hết lá»i khi trăng là Nguyệt. NhÆ°ng khi anh phát hiện ra từ trăng thôi là Nguyệt, Nguyệt không phải là ngÆ°á»i anh mÆ¡ Æ°á»›c, anh xem chuyện anh yêu Nguyệt coi nhÆ° phút đó tình cá» và vá» sau anh không nhắc đến cô nữa.
Trịnh Công SÆ¡n yêu rất nhiá»u, vá» sau có thêm BÃch Kh., có Chu Nguyệt Ng., có Michiko, có Hồng Nhung... nhÆ°ng định mệnh vẫn cứ bắt anh phải đứng trÆ°á»›c cái ngưỡng của tình yêu. Nếu anh còn sống thêm và i mÆ°Æ¡i năm nữa, sẽ còn ai nữa... và cÅ©ng thế thôi. Nếu anh bÆ°á»›c qua khá»i cái ngưỡng ấy thì chÆ°a chắc đã có được cái địa vị ngÆ°á»i sáng tác nhạc tình hay nhất thế ká»·.
(Theo SGTT)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...2/04/3B9BAA08/
Trịnh Công SÆ¡n đã rá»i xa "cõi tạm" tròn má»™t năm
Không chỉ bạn bè mà rất nhiá»u khán giả yêu nhạc trong và ngoà i nÆ°á»›c Ä‘á»u tiếc thÆ°Æ¡ng ông. Nhạc sÄ© Nguyá»…n Ãnh 9, má»™t ngÆ°á»i bạn chà cốt của Trịnh Công SÆ¡n, đã có đôi dòng hồi ức dà nh tặng Ä‘á»™c giả VnExpress nhân dịp nà y.
Lần đầu tiên tôi gặp Trịnh Công SÆ¡n là và o năm 1959, tại nhà má»™t ca sÄ© mà sau nà y rất nổi tiếng vá»›i giá»ng hát liêu trai: Thanh Thúy. Ngà y ấy, SÆ¡n Ä‘Æ°a tác phẩm đầu tay Ướt mi cho cô ca sÄ© có dáng vóc gầy gò, tÃnh tình nhút nhát.
Từ đó, chúng tôi cùng táºp dượt những tình khúc má»›i của SÆ¡n và thân nhau. Lý do Ä‘Æ¡n giản là cả hai Ä‘á»u có chung má»™t niá»m yêu thÃch: âm nhạc. Thá»i gian qua, vá»›i bao báºn rá»™n Ä‘á»i thÆ°á»ng, chúng tôi thỉnh thoảng má»›i chuyện trò cùng nhau, SÆ¡n bên ly rượu, còn tôi bên ly cà phê. Chúng tôi trao đổi những suy nghÄ© vỠâm nhạc, vá» cuá»™c Ä‘á»i.
Năm 1970, tôi cùng Khánh Ly sang Nháºt theo lá»i má»i của Äà i Truyá»n hình NHK để trình diá»…n những tình khúc của Trịnh Công SÆ¡n. SÆ¡n có việc báºn không Ä‘i được. Lúc tiá»…n tôi Ä‘i, SÆ¡n nói: “Ãnh ráng thay mình giúp Khánh Ly hát cho tháºt tình cảm. Hãy bảo cô ấy Ä‘i đất mà hát, để hết tâm hồn của mình và o nhạc thì sẽ diá»…n thà nh công". Và quả tháºt, khi Khánh Ly mặc áo dà i, Ä‘i chân đất hát Diá»…m xÆ°a thì khán giả Nháºt hoà n toà n bị chinh phục. Bởi, khi Ä‘i đất, chân đứng vững chãi thì ca sÄ© có thể hát cao và mạnh mẽ hÆ¡n. Từ đó vá» sau, má»—i khi hát cho sinh viên, há»c sinh, Khánh Ly Ä‘á»u Ä‘i chân đất.
Mối quan hệ giữa nhạc sÄ© tà i hoa Trịnh Công SÆ¡n và ca sÄ© Khánh Ly trở thà nh huyá»n thoại. Má»i ngÆ°á»i cứ nhầm tưởng đó phải là má»™t tình yêu rất lãng mạn. NhÆ°ng, theo cảm nháºn cá nhân tôi, Trịnh Công SÆ¡n đối xá» vá»›i Khánh Ly nhÆ° má»™t ngÆ°á»i anh đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i em gái. SÆ¡n táºn tình chỉ bảo cho cô từng câu hát khó, chữ nà o hát to, chữ nà o hát êm xuống và truyá»n cho Khánh Ly cái thần của bà i hát. HÆ¡n nữa, lúc đó, Ly đã có gia đình.
Lần cuối cùng cả 3 chúng tôi gặp nhau, đó là dịp tết 2000 khi Khánh Ly trở vá» thăm quê hÆ°Æ¡ng. Ly hát, tôi đệm Ä‘Ã n và Trịnh Công SÆ¡n vừa uống rượu vừa nghe, nhÆ° ngà y xÆ°a. Ngay đến cả lúc ấy, Khánh Ly vẫn nhÆ° má»™t ngÆ°á»i em gái xa quê vá» gặp anh.
Có nhiá»u dÆ° luáºn vá» việc SÆ¡n yêu Hồng Nhung, hay có ý định cÆ°á»›i ngÆ°á»i mẫu Vân Anh, rồi còn rất nhiá»u, rất nhiá»u nữa, nhÆ°ng theo tôi hiểu, Trịnh Công SÆ¡n là ngÆ°á»i yêu tất thẩy má»i ngÆ°á»i. Anh nhìn cuá»™c Ä‘á»i giản dị vá»›i má»™t lòng yêu thÆ°Æ¡ng trà n ngáºp. Äôi khi ngÆ°á»i ta lợi dụng cả danh tiếng của anh, nhÆ°ng anh vẫn bình thản.
Những lá»i khuyên chân thà nh của anh đã giúp tôi đạt thà nh công trong sá»± nghiệp âm nhạc. TrÆ°á»›c khi SÆ¡n mất, tôi may mắn có dịp đệm Ä‘Ã n cho SÆ¡n hát bà i Má»™t Cõi Äi Vá». Tôi không ngỠđó là lần há»™i ngá»™ cuối cùng. Hôm nay, nhân ká»· niệm má»™t năm ngà y mất của SÆ¡n, vá»›i tất cả tình cảm thÆ°Æ¡ng nhá»›, tôi ghi lại đây những ká»· niệm chân thà nh vá»›i lá»i nhắn nhủ của SÆ¡n: “Hãy yêu âm nhạc vá»›i tất cả con tim mìnhâ€.
Nguyá»…n Ãnh 9
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...2/04/3B9BA99E/
Trịnh Công Sơn và ca khúc 'Nối vòng tay lớn'
Khi viết bà i hát nà y, hẳn Trịnh Công SÆ¡n đã vô cùng thiết tha mong má»i cái ngà y mà "Trá»i rá»™ng, bà n tay ta nắm, nối trá»n má»™t vòng VN".
Từ những năm giữa tháºp niên 1960, Nối vòng tay lá»›n đã trở thà nh bà i hát mở đầu trong tất cả các cuá»™c sinh hoạt táºp thể của sinh viên há»c sinh trên khắp cả miá»n Nam. Thuở ấy, ca khúc đã được tuổi trẻ hát lên vá»›i tất cả niá»m hân hoan nhiệt thà nh.
Trịnh Công SÆ¡n đã viết Nối vòng tay lá»›n cho khắp miá»n Nam cùng hát, thế nhÆ°ng Ãt ai có dịp nghe anh hát. Váºy mà có má»™t ngà y, cái ngà y trá»ng đại của TP HCM và cÅ©ng là của cả nÆ°á»›c, 30/4/1975, ngÆ°á»i dân Sà i Gòn bá»—ng được nghe Trịnh Công SÆ¡n hát.
Khoảng 3h chiá»u 30/4/1975, phần lá»›n má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u túa ra Ä‘Æ°á»ng để được táºn hưởng bầu không khà hân hoan, phấn khởi của ngà y thà nh phố được giải phóng và cÅ©ng để được trá»±c tiếp gặp gỡ thăm há»i vá»›i các chiến sÄ© giải phóng.
ChÃnh và o lúc ấy, những ngÆ°á»i dân ở nhà mở radio nghe tin tức qua Äà i phát thanh Sà i Gòn, Ä‘á»™t nhiên có cảm giác khác lạ khi chÆ°Æ¡ng trình chợt lặng Ä‘i má»™t chút và tiếp ngay đó là tiếng của Trịnh Công SÆ¡n: “Tôi là Trịnh Công SÆ¡n...â€, rồi anh cất tiếng hát bà i Nối vòng tay lá»›n. Lúc đó Trịnh Công SÆ¡n chỉ hát “chay†nhÆ°ng ngÆ°á»i nghe cảm thấy xúc Ä‘á»™ng dâng trà o khi nghe anh hát trong giá» phút lịch sỠấy của dân tá»™c. Bà i hát thể hiện lòng mong Æ°á»›c của tuổi trẻ sinh viên há»c sinh, của toà n dân tá»™c VN đã trở thà nh hiện thá»±c.
(Theo Tuổi Trẻ)
http://www.vnexpress.net/Vietnam/Van...5/05/3B9DDCFC/
Bà i Hát Cuối Cùng
Tôi bÆ°á»›c chân và o đất Ä‘ai của nghệ thuáºt tÆ°Æ¡ng đối sá»›m. Từ tuổi mÆ°á»i ba, mÆ°á»i bốn, tôi đã là m những lưỡi sóng liếm láp mạn thuyá»n văn nghệ. Trong huyết quản tôi có thể thá»i ấy đã luân lÆ°u những lượng máu bất bình thÆ°á»ng.
Sau má»™t và i biến cố lá»›n của gia đình, tôi bắt đầu má»™t cuá»™c sống riêng tÆ° không phẳng lặng. Và từ đó tôi rÆ¡i và o má»™t cÆ¡n má»™ng mị triá»n miên.
Có má»™t và i câu há»i, vá»›i tôi, đã trở thà nh ná»—i ám ảnh: Bà i hát đầu tiên của anh là bà i gì?
Câu há»i buá»™c tôi phải trở vá» những năm tháng xa xôi. NhÆ°ng khi vỠđến nÆ¡i ấy, trong thá»i Ä‘iểm ấy, thì vô tình tôi lạc mình vá» má»™t quá khứ khác xa xăm hÆ¡n nữa. Và rồi tá»± há»i: Cái đầu tiên ở nÆ¡i nà o mà có và điá»u gì đã sinh ra cái đầu tiên kia?
Bà i hát Ướt mi được nhà xuất bản An Phú ấn hà nh tại Sà i Gòn năm 1959, Thanh Thúy hát ở những phòng trà và nổi tiếng, trở thà nh giá»ng hát liêu trai.
Phải có má»™t ná»—i tuyệt vá»ng nà o đó khởi đầu để tôi không ngừng dan dÃu vá»›i những giá»t nÆ°á»›c mắt của Ä‘á»i là m của cải riêng tÆ°. Eva ăn trái cấm và sá»± sống thà nh hình. Tôi e cÅ©ng từng nuốt những giá»t nÆ°á»›c mắt để biết táºn tình nói vá» những giá»t nÆ°á»›c mắt kia.
Rất nhiá»u bà i hát đã được viết trÆ°á»›c Ướt mi nhÆ°ng ca khúc nà y tồn tại nhÆ° số pháºn của nó và của tôi. Hình nhÆ° ngÆ°á»i Nháºt rất thÃch nó vì dà n nhạc giao hưởng Nháºt đã thu bà i hát nà y. Riêng tôi không thÃch lắm.
NgÆ°á»i ta có nhiá»u lý do để thÃch má»™t bà i hát đầu tiên của má»™t tác giả rồi không quên thắc mắc: Thế thì bà i hát cuối cùng của anh là bà i gì? Sẽ nhÆ° thế nà o?...
Kết thúc của má»i câu chuyện Ä‘á»i Ä‘á»u không giống nhau. Tôi vẫn thÆ°á»ng muốn trầm mình trong cái lẽ vô thủy vô chung nhÆ°ng ngÆ°á»i Ä‘á»i cứ thÃch nÃu kéo tôi vá» trong cái lá» thói hữu hạn.
Trên Ä‘Æ°á»ng băng chạy có cái Ä‘Ãch để mình đến. Trong nghệ thuáºt thì khác. Cái cuối cùng có thể là cái vô hạn và biết đâu, nó từng có trÆ°á»›c thá»i hạn mà mình không ngá». Sá»± bất tá» không có trÆ°á»›c có sau mà thÆ°á»ng nó nằm ở Ä‘iểm mà má»i cÆ¡ duyên cùng há»™i tụ.
Tôi không há» có ý định viết bà i hát cuối cùng bởi tôi nghÄ© rằng thá»i Ä‘iểm đó mình không thể nà o bắt gặp được. Nếu vì má»™t lý do tôi buá»™c mình phải lên Ä‘Æ°á»ng để viết những ý nghÄ© cuối cùng trong má»™t ca khúc thì tôi tin rằng, và o lúc đó tôi sẽ cố gắng cởi trói mình thoát khá»i má»i hệ lụy của Ä‘á»i để sống chứ không cần phải nói thêm má»™t Ä‘iá»u gì nữa.
Bà i hát cuối cùng có lẽ sẽ chỉ mãi mãi là má»™t giấc mÆ¡. Má»™t giấc mÆ¡ buồn thảm mà chúng ta cần phải quên Ä‘i để má»i thứ biên giá»›i trong cuá»™c Ä‘á»i trở thà nh vô nghÄ©a và nó sẽ không còn tồn tại nhÆ° má»™t lá»i thách thức kiêu hãnh nữa.
Bà i hát đầu tiên và bà i hát cuối cùng, ngẫm ra cÅ©ng chỉ là những bá»t bèo vô hình vô tÆ°á»›ng. Chúng ta vui chÆ¡i vá»›i nó và chúng ta quên Ä‘i. Có kẻ gieo cầu cho ngÆ°á»i nhặt được. Kẻ nhặt được không chắc là vui mãi. Kẻ không được cÅ©ng chẳng nên lấy nó là m Ä‘iá»u.
Hơn ba mươi năm trước có một bà i hát đầu tiên, như một trái cầu gieo, có chắc gì hạnh phúc? Không chắc gì hạnh phúc thì sao lại cần phải có bà i hát cuối cùng.
Trịnh Công Sơn
http://www.trinh-cong-son.com/thovan.html
Ca Khúc Là Ná»—i Lòng Con NgÆ°á»i
Äối vá»›i nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n, quá trình 40 năm sáng tác của ông là má»™t cuá»™c hà nh trình dà i và o bá» sâu của âm thanh và ngôn ngữ. Ông coi ca khúc là má»™t mô hình gần gÅ©i, thiết thân và hoà n chỉnh; là cuá»™c hôn phối kỳ diệu giữa thi ca và âm nhạc. Công việc sáng tác ca khúc không chỉ cho phép ông giãi bà y những niá»m vui, ná»—i buồn của mình, mà cao hÆ¡n, nó còn mang tình yêu, lòng nhân ái tá»›i má»—i ngÆ°á»i.
Soi gÆ°Æ¡ng
Má»—i sáng nhìn và o mặt gÆ°Æ¡ng soi lại thấy thêm rất nhiá»u sợi tóc bạc.
Tôi là má»™t đứa bé thÃch ca hát. MÆ°á»i tuổi biết solfège, chép lại những bà i hát yêu thÃch đóng thà nh táºp, chÆ¡i Ä‘Ã n mandolin và sáo trúc. MÆ°á»i hai tuổi có cây Ä‘Ã n guitar đầu tiên trong Ä‘á»i và từ đó sá» dụng guitar nhÆ° má»™t phÆ°Æ¡ng tiện quen thuá»™c để đệm cho chÃnh mình hát.
Tôi không đến vá»›i âm nhạc nhÆ° má»™t kẻ chá»n nghá». Tôi nhá»› mình đã viết những ca khúc đầu tiên từ những đòi há»i tá»± nhiên của tình cảm thôi thúc bên trong. NhÆ° những há»a sÄ© táºp sá»± bắt đầu sá»± nghiệp mình bằng cách sao chép lại tác phẩm của những nhà danh há»a, tôi cÅ©ng chá»n má»™t số mẫu má»±c âm nhạc mà tôi yêu thÃch và thay đổi giai Ä‘iệu bên trong ở thá»i kỳ đầu. Äó là những năm 56 - 57, thá»i của những giấc má»™ng ngổn ngang, của những viá»…n tưởng phù phiếm non dại. Cái thá»i tuổi trẻ xanh mÆ°á»›t nhÆ° trái quả đầu mùa ấy, tôi rất yêu âm nhạc nhÆ°ng tuyệt nhiên trong tôi không há» gợi lên ham muốn trở thà nh nhạc sÄ©. Äối vá»›i cái bá» mặt xã há»™i lúc bấy giá», tÆ°Æ¡ng lai có nhiá»u tiếng gá»i khác hấp dẫn hÆ¡n, quyến rÅ© hÆ¡n cho má»™t con ngÆ°á»i còn trẻ tuổi.
Dạo ấy ba tôi đã mất, mẹ tôi ở xa, tôi má»™t mình giữa Sà i Gòn phải tá»± quyết định má»i chuyện vá» Ä‘á»i mình. Cái gánh Ä‘á»i tuổi tác còn quá nhẹ. Có lúc tôi đã bá» dở cái trò lãng mạn viết lách nà y vá»›i ná»—i ám ảnh ngu ngốc "xÆ°á»›ng ca vô loại". Tôi trằn trá»c đêm nà y qua đêm khác, ray rứt ngà y nà y qua tháng ná». NhÆ°ng cà ng cố quên lãng thì tiếng hát trong tôi cà ng vang lên rõ rệt, trà n ngáºp cả lúc đứng ngồi, cả trong giấc ngủ.
Dần dà những năm vá» sau, má»›i bắt đầu hình thà nh trong tôi má»™t quan niệm rõ rệt: Sống là sống vá»›i ngÆ°á»i khác và muốn có cảm thông chúng ta phải luôn luôn tá»± diá»…n đạt mình. Trong những cách diá»…n đạt bằng tiếng nói, bằng chữ viết và nhiá»u phÆ°Æ¡ng tiện khác, tôi thấy tâm hồn mình có khuynh hÆ°á»›ng nghiêng vá» phÃa ca khúc. Trên mảnh đất nghệ thuáºt nhá» nhắn nà y, tôi tìm thấy tá»± do và tôi nghÄ© rằng ở đây tôi có thể bà y tỠđược vá»›i ngÆ°á»i khác vá» những niá»m vui ná»—i buồn của cuá»™c sống.
Mấy mÆ°Æ¡i năm nhìn lại quãng Ä‘Æ°á»ng mình đã Ä‘i, tôi cảm thấy không có gì phải ân háºn. Tôi vẫn là đứa trẻ thÆ¡ trong nghệ thuáºt, lòng còn trà n đầy cảm hứng. Tôi vẫn còn ham mê há»c há»i quanh mình và còn đủ hà o hứng mở ra những cuá»™c đối thoại vá»›i cây cá» thiên nhiên, vá»›i con ngÆ°á»i qua ca khúc dÆ°á»›i ánh sáng hiá»n hòa nhân háºu của những ngà y tôi Ä‘ang sống.
Phải chỠđến lúc soi gÆ°Æ¡ng nhìn thấy tóc không còn mang mầu xanh cÅ© nữa, má»›i nháºn ra được hết ná»—i khát khao được yêu thÆ°Æ¡ng mãi mãi con ngÆ°á»i và cuá»™c sống. Yêu thÆ°Æ¡ng con ngÆ°á»i cÅ©ng là yêu thÆ°Æ¡ng tiếng hát bởi vì tiếng hát mang trong nó tâm hồn của con ngÆ°á»i. Tiếng hát sẽ má»c lên xanh tÆ°Æ¡i trên cuá»™c Ä‘á»i nà y nhÆ° những cây tá» Ä‘inh hÆ°Æ¡ng má»c trà n thÆ¡m tho trên những cánh đồng vô táºn.
Vá»›i ca khúc, tôi là ngÆ°á»i tình của thiên nhiên, là ngÆ°á»i bạn của những em bé. Qua ca khúc, tôi đã đến gần và đã Ä‘i xa những chuyện tình; đã tham dá»± những ná»—i hân hoan của Ä‘á»i ngÆ°á»i và cÅ©ng đã gánh nhẹ giùm những phiá»n muá»™n.
Ca khúc là đá»i sống thứ hai sau cái thân thể mà cha mẹ đã sinh thà nh.
Trái đầu mùa
Bà i hát đầu tiên do Nhà xuất bản An Phú phát hà nh năm 1959 tại Sà i Gòn. Äó là những cảm xúc được ghi lại từ những giá»t nÆ°á»›c mắt của má»™t ca sÄ© nữ sinh vừa rá»i ghế nhà trÆ°á»ng. Cô hát để kiếm tiá»n nuôi mẹ Ä‘ang hấp hối trên giÆ°á»ng bệnh.
Dạo ấy, trong đầu hoà n toà n chÆ°a có má»™t khái niệm nà o vá» tiá»n tác quyá»n. ở tuổi hai mÆ°Æ¡i, trong tâm trà đang còn phÆ¡i phá»›i những ý đồ hiệp sÄ©. Số tiá»n năm ngà n hồi ấy quá lá»›n đã được dùng má»™t phần tặng ngÆ°á»i ca sÄ© và phần còn lại chia Ä‘á»u cho các bạn cùng ở trá». Má»—i tháng, tiá»n ăn ở cho má»™t há»c sinh, sinh viên chỉ có năm, sáu trăm đồng.
Nguồn cảm hứng đầu tiên ấy đã là m cÆ¡ sở cho má»™t loạt những cảm xúc khác thà nh hình. NhÆ° má»™t khu rừng mùa thu yên tÄ©nh được má»™t cÆ¡n gió thổi bùng lên đánh thức lá»›p lá và ng dáºy, tâm hồn tôi đã bắt đầu biết xôn xao theo những tÃn hiệu, dù nhá» nhất của cuá»™c sống. Tôi không còn nhìn ngắm cuá»™c sống má»™t cách lÆ¡ đãng nhÆ° trÆ°á»›c nữa mà cà ng lúc cà ng thấy mình bị cuốn hút vá» phÃa những tình cảm phức tạp của con ngÆ°á»i.
Những trái cây đầu mùa ấy còn vụng vá», chÆ°a có vóc dáng riêng, nhÆ°ng nó mang đến niá»m thÃch thú để từ đó sẵn lòng là m má»™t cuá»™c hà nh trình dà i lâu Ä‘i và o cái bá» sâu của âm thanh và ngôn ngữ.
Gặp gỡ
Năm 64 - 65, tôi được các bạn tổ chức buổi ra mắt đầu tiên trÆ°á»›c quần chúng tại khu đất trống sau lÆ°ng trÆ°á»ng Văn Khoa Sà i Gòn cÅ© (nay là ThÆ° viện Quốc gia).
Vá»›i tôi, đây cÅ©ng là buổi thể nghiệm xem mình có thể tồn tại trong lòng quần chúng được không. TrÆ°á»›c mặt đám đông đến mấy nghìn ngÆ°á»i gồm đủ thà nh phần văn nghệ sÄ©, trà thức, há»c sinh, sinh viên tôi cảm thấy mình quá trÆ¡ trá»i và đầy lo âu trên bục gá»— vá»›i cây Ä‘Ã n guitar dÆ°á»›i ánh sáng đèn. Vá»›i má»™t hà nh trang nhẹ nhà ng bằng hai mÆ°Æ¡i ca khúc nói vá» quê hÆ°Æ¡ng, Æ°á»›c mÆ¡ hòa bình và những bà i sau nà y được gá»i là "phản chiến", tôi đã cố gắng hết sức để má»™t mình đảm nháºn vai trò Ä‘Æ°a ná»—i lòng của mình đến vá»›i quần chúng. Buổi hát đã để lại má»™t ấn tượng khá tốt đẹp cho cả ngÆ°á»i trình bà y lẫn ngÆ°á»i nghe.
Trong buổi diá»…n có má»™t bà i hát được yêu cầu hát đến lần thứ tám và cuối cùng má»i ngÆ°á»i tá»± Ä‘á»™ng hát theo. Sau buổi diá»…n tôi đã được "bồi dưỡng" bằng má»™t tiếng đồng hồ ngồi ký tên trên những trang giấy của táºp bà i hát quay roneo dà nh cho ngÆ°á»i nghe.
Äó là buổi gặp gỡ đầu tiên giữa ngÆ°á»i sáng tác và ngÆ°á»i nghe. Những buổi trình diá»…n nối tiếp ở các giảng Ä‘Æ°á»ng đại há»c khác cÅ©ng được lặp lại trong má»™t bầu không khà nồng nhiệt nhÆ° thế. Trong tôi bắt đầu sáng lên má»™t khái niệm: đó là ý thức vá» trách nhiệm của ngÆ°á»i sáng tác đối vá»›i công chúng.
Thuở ấy Nhị Xuân. Em ở nông trÆ°á»ng. Em ra biên giá»›i.
Äêm Nhị Xuân không còn thấy rõ mầu đất Ä‘á» và những bãi mÃa, bãi dứa cùng lán trại cÅ©ng khoác má»™t mầu áo khác. MÆ°a xuống. Há»™i trÆ°á»ng dã chiến nhÆ° má»™t cái rá lá»c nÆ°á»›c thả xuống những giá»t dà i. Chúng tôi (Phạm Trá»ng Cầu, Trần Long ẩn và tôi...) cùng anh em thanh niên xung phong nam nữ hát vá»›i nhau dÆ°á»›i má»™t bầu trá»i được trang trà lạ mắt nhÆ° thế. Äêm cứ dà i ra và những tiếng hát cứ dà i ra. NÆ°á»›c ở con kênh dâng lên. Mặc kệ. Cứ đứng, cứ ngồi, cứ hát. Gần khuya có cô gái thanh niên xung phong nhanh nhẹn vui tÆ°Æ¡i mang cho chúng tôi những bát cháo gà trÆ°á»›c khi chia tay. Những khuôn mặt ấy, tôi đã quen đã nhìn thấy nhiá»u lần. Má»™t giá» khuya, lên xe giã từ Nhị Xuân, lòng còn âm vang tiếng cÆ°á»i, tiếng hát. Những bà n tay siết chặt, những cái vẫy tay trong đêm không nhìn thấy. Quá giá» giá»›i nghiêm, xe nằm lại giữa Ä‘Æ°á»ng, không được và o thà nh phố. Ngủ lại chá» sáng. Vá» lại thà nh phố, trở lại công việc thÆ°á»ng ngà y. NhÆ°ng ở Nhị Xuân, có hai mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i con gái thanh niên xung phong Ä‘i vá» phÃa khác. Mấy tháng sau, tôi được tin tất cả hai mÆ°Æ¡i khuôn mặt tôi đã nhìn, đã gặp trong đêm hôm nà o ở Nhị Xuân cùng nhau ca hát, đã hy sinh ở biên giá»›i Tây Nam. Những tiếng hát, giá»ng cÆ°á»i còn đó. Những cây mÃa, cây dứa các bạn trồng vẫn còn đó, vẫn lá»›n lên. Tôi bồi hồi nhìn ra quãng trá»i rá»™ng và thấy lại trong trà nhá»› những con ngÆ°á»i trẻ trung ấy. Trong những trái tim ấy có gì khác chúng ta không. Trong giấc ngủ ban đêm, trên những vầng trán khá»e mạnh ấy, đã có những cÆ¡n mÆ¡ nà o. Chúng ta nói quá nhiá»u đến sá»± tròn đầy và chúng ta quên Ä‘i sá»± mất mát. Chúng ta vẽ ra lắm nụ cÆ°á»i mà quên Ä‘i những ná»—i ngáºm ngùi riêng tÆ°. Những ngÆ°á»i bạn nhỠấy đã ra Ä‘i vÄ©nh viá»…n, nhÆ°ng ná»—i nhá»› thÆ°Æ¡ng vá» há» chÆ°a được hát đủ nhÆ° má»™t ná»—i Ä‘au. Còn thiếu sót biết bao nhiêu Ä‘iá»u chÆ°a nói hết lúc ở nông trÆ°á»ng và cà ng chÆ°a nói được má»™t mảy may lúc ra biên giá»›i. Là m má»™t Ä‘iá»u gì chÆ°a đến nÆ¡i đến chốn vá»›i má»™t ngÆ°á»i không còn nữa, có phải cÅ©ng là có lá»—i vá»›i cuá»™c Ä‘á»i rồi hay không. Xin hãy tha thứ những dòng chữ óng mượt, những sắp xếp tinh khôn, những cân nhắc Ä‘ong Ä‘o xuôi chèo thuáºn lái.
Thông điệp
Má»—i ngÆ°á»i Ä‘á»u có má»™t cách riêng và má»™t lý do riêng khi đến vá»›i nghệ thuáºt. Cánh cá»a mở ra, chúng ta bÆ°á»›c và o. Có những cánh cá»a rá»™ng hẹp không Ä‘á»u nhau. Có những cách nhìn và lòng Ä‘am mê không giống nhau. Và là m sao có thể giống nhau được khi bản chất của nghệ thuáºt là má»™t đòi há»i miên man cái muôn hình vạn trạng. Từ đó hình thà nh tÃnh cách của má»—i con ngÆ°á»i muốn lân la kết tình bằng hữu vá»›i nghệ thuáºt.
Có má»™t Ä‘iá»u chắc chắn là không có ai là m nghệ thuáºt má»™t cách không nghiêm túc. Con ngÆ°á»i còn lắm chá»—, lắm nÆ¡i để bà y ra những trò phù phiếm. Tuy nhiên, cÅ©ng có không Ãt những ngÆ°á»i quan niệm rằng là m nghệ thuáºt không vì má»™t mục Ä‘Ãch nà o cả nghÄ©a là muốn hoà n thà nh má»™t thứ nghệ thuáºt không có cứu cánh.
Äã từ lâu tôi muốn qua ca khúc nói được tháºt nhiá»u Ä‘iá»u. Tôi không chá»n ca khúc nhÆ° má»™t chặng Ä‘Æ°á»ng để rồi sau đó tu dưỡng hòng nhảy và o những thể loại to lá»›n hÆ¡n. Ca khúc đối vá»›i tôi là má»™t mô hình gần gÅ©i, thiết thân và hoà n chỉnh. Nó là má»™t cuá»™c hôn phối kỳ diệu giữa thi ca và âm nhạc.
Ở nÆ¡i nà o trên mặt đất nà y có con ngÆ°á»i, ở đó có tiếng hát. Con ngÆ°á»i có thể hát má»™t mình ở bất kỳ nÆ¡i đâu. Ca khúc là ná»—i lòng của má»™t con ngÆ°á»i trong cuá»™c sống. Cuá»™c tình giữa âm nhạc và văn há»c nà y đã khiến ca khúc tá»± nó có thể chạm đến má»i bá» cõi tri thức của Ä‘á»i sống con ngÆ°á»i. Nó đủ khả năng hát vá» má»™t cái chồi non vừa nhú cho đến cái chết của má»™t con ngÆ°á»i. Nó chÃnh là tiếng chim buổi sáng, tiếng gà gáy trÆ°a bên đồi mang âm vang của má»™t ná»—i nhá»› nhung. Nó là nắng, là mÆ°a, là nụ cÆ°á»i, là tiếng khóc. Nó ở cùng vá»›i Ä‘iá»u nhá» nhất và đồng thá»i cÅ©ng sống chung vá»›i những cõi bá» bao la.
Tôi chÆ°a bao giá» cảm thấy ca khúc bối rối trÆ°á»›c những Ä‘iá»u tưởng không nói được. Nó đã Ä‘i qua bao nhiêu mùa mang giữa lòng cuá»™c sống con ngÆ°á»i và thÆ°á»ng nó có mặt bên cạnh con ngÆ°á»i nhÆ° má»™t lá»i an ủi. CÅ©ng vì thế, tôi đã có lần nuôi tham vá»ng gán ghép cho ca khúc má»™t cái gì đó lá»›n hÆ¡n, trà n đầy ra ngoà i cái hình thể nhá» nhắn và khiêm tốn của nó. Äó chÃnh là sứ mệnh truyá»n đạt những âu lo, những chỠđợi của con ngÆ°á»i khi đối diện vá»›i chÃnh mình trÆ°á»›c cuá»™c sống. Nó có bổn pháºn phải cÆ°u mang trong từng dòng nhạc dòng chữ cái phần tinh khiết nhất của hạnh phúc và bất hạnh. NhÆ° váºy, ca khúc ngoà i cái vai trò mua vui cÅ©ng được má»™t và i trống canh, nó còn phải đảm nhiệm cái sứ mệnh đẹp đẽ mà các anh chị em há» hà ng nghệ thuáºt của nó đã và đang là m.
Tôi nghe má»™t tiếng hát và tôi thấy lại cả má»™t khoảng trá»i đầy ká»· niệm. Tiếng hát Ä‘i từ tôi đến anh bằng con Ä‘Æ°á»ng ngắn nhất. Cái khả năng to lá»›n sau cùng của ca khúc là mang đến sá»± cảm thông giữa má»i ngÆ°á»i bằng tiếng hát. Tôi Æ°á»›c mÆ¡ má»™t ngà y nà o đó trên hà nh tinh nà y tiếng hát sẽ được trả vá» vá»›i vẻ đẹp thuần khiết của nó. Äó là tiếng hát bay qua các lục địa, các đại dÆ°Æ¡ng, mang trong lòng nó tình yêu và tình nhân ái. Cái sứ mệnh huy hoà ng nhất của nó là phải mang được cái thông Ä‘iệp ấy đến vá»›i từng con tim. Không những chỉ vá»›i những tâm hồn vốn yêu chuá»™ng hòa bình mà cả những con tim Ä‘ang ngá»™ Ä‘á»™c bởi những ngòi thuốc nổ.
Trịnh Công Sơn
(Báo Äại Ä‘oà n kết)
http://www.trinh-cong-son.com/thovan.html
Cuộc Sống Không Thể Thiếu Tình Yêu
--- Trịnh Công Sơn ---
Quả tháºt "trong cuá»™c sống không thể thiếu tình yêu" và lắm khi ngÆ°á»i ta rÆ¡i và o tình trạng "Ä‘i thì dở, ở không xong". Hay nói má»™t cách khác, theo nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n là "tiến thoái lưỡng nan".
NgÆ°á»i ta nói trên trái đất không có gì ở ngoà i qui luáºt cả. NhÆ°ng tình yêu hình nhÆ° cÅ©ng có lúc là má»™t ngoại lệ. Tình yêu có thể nâng bổng con ngÆ°á»i nhÆ°ng cÅ©ng lắm lúc nhấn chìm kẻ háo hức. Tôi không tin những ngÆ°á»i quá lạc quan khi nói vá» tình yêu bằng thể khẳng định. NgÆ°á»i ta có thể tin rằng mình được yêu và cÅ©ng có thể hiểu nhầm mình không được yêu.
Tôi không thể nói vá» má»™t vấn Ä‘á» mà chÃnh bản thân mình cÅ©ng chÆ°a hiểu hết. ChÆ°a hiểu hết là nói theo kiểu đại ngôn chứ tháºt sá»± là hoà n toà n không thể hiểu. Nếu có ngÆ°á»i nà o đó thách thức tôi má»™t trò chÆ¡i nghịch ngợm thì tôi sẽ mang tình yêu ra mà đánh đố. Tôi e, không ai dám tá»± xÆ°ng mình am tÆ°á»ng hết ná»™i dung phong phú và quá phức tạp của tình yêu.
Có ngÆ°á»i yêu thì hạnh phúc; có ngÆ°á»i yêu thì Ä‘au khổ. NhÆ°ng dù Ä‘au khổ hay hạnh phúc thì con ngÆ°á»i vẫn muốn yêu. Tình yêu vì thế mà tồn tại. Con ngÆ°á»i không thể sống mà không yêu. Hà ng nghìn năm nay con ngÆ°á»i đã sống và đã yêu - yêu tháºt lòng chứ không phải giả. Thế mà đã có không biết bao nhiêu là tình yêu giả. Cái giả mà rất tháºt trong Ä‘á»i. Sá»± giả trá đó lúc biết được thì là m khổ lòng nhau biết bao nhiêu mà kể. NgÆ°á»i giả, ngÆ°á»i tháºt nhìn nhau lúc bấy giá» ngỡ ngà ng không biết thế nà o nói được. NgÆ°á»i tháºt thì nằm bệnh, ngÆ°á»i giả thì nói, cÆ°á»i huyên thuyên. Äá»i sống vốn không bất công. NgÆ°á»i giả trong tình yêu thế nà o cÅ©ng thiệt. NgÆ°á»i tháºt thế nà o cÅ©ng được Ä‘á»n bù.
Tình yêu thá»i nà o cÅ©ng có. NhÆ°ng có tình yêu kết thúc bi thảm đến Ä‘á»™ có khi con ngÆ°á»i không dám yêu. Yêu mà khổ quá thì yêu là m gì. Có ngÆ°á»i đã nói nhÆ° váºy.
Tôi đã có dịp đứng trên hai mặt của tình yêu và dù sao chăng nữa, tôi vẫn muốn giữ lại trong lòng má»™t ý nghÄ©a bá»n vững: "Cuá»™c sống không thể thiếu tình yêu, nhÆ°ng yêu thì cay đắng lắm".
http://www.suutap.com/trinhcongson/d...asp?id=9&muc=2
Trịnh Công Sơn
From Wikipedia, the free encyclopedia.
Trịnh Công Sơn (February 28, 1939–April 1, 2001) was a famous Vietnamese composer.
He composed more than 600 songs, and was dubbed the "Bob Dylan of Vietnam" in the West for his poignant antiwar songs during the 1960s and 1970s. After his first hit, "Uot Mi" ("Crying Eyes") in 1957, Son became one of South Vietnam's best-known singer-songwriters. He was often under pressure from the government, which was disturbed by the pacifist lyrics of such songs as "Ngu Di Con" ("Lullaby", about a mother grieving for her soldier son)...
http://en.wikipedia.org/wiki/Trinh_Cong_Son
Thousands pay last respects to Vietnam's 'Bob Dylan'
AFP
4 April 2001
Dateline: Quang Binh Pagoda, Vietnam
Several thousand people attended the burial Wednesday of famed wartime singer Trinh Cong Son, known as Vietnam's Bob Dylan. Son died on Sunday at the age of 62 after suffering complications related to diabetes.
Tens of thousands of people lined the streets of Ho Chi Minh City to pay their last respects to the singer as his funeral cortege wound out to the rural Quang Binh Pagoda, 30 kilometres (20 miles) from the city centre.
Several thousand others gathered at the graveside to sing some of the anti-war classics that earned Son the name of Vietnam's Bob Dylan and also the wrath of the pro-US Saigon regime and the victorious communists.
Messages of condolence from prominent figures in the Vietnamese diaspora - including wartime singer Khanh Ly, now based in the United States - were read out at the funeral. Vietnamese singer, Hong Nhung, cut short a visit to Australia to be at the funeral, also attended by members of Son's family, now all based abroad.
Two of Ho Chi Minh City's top officials, communist party chief Nguyen Minh Triet and deputy mayor Le Thanh Hai, visited the mortuary Tuesday where the singer's body had lain in state. This was one sign that the communist authorities have at last given a grudging nod of approval to the man they subjected to four years' of re-education on the Lao border after their victory in 1975. Another was that Son's death was reported by all the main official dailies Tuesday, including armed forces' mouthpiece Quan Doi Nhan Dan (People's Army), despite his strong pacifist stance during the war. The official media has sought to rehabilitate the singer as one of its own and has made no reference to the time he spent in re-education camps.
"The nation will forever remember his song, 'Joining Hands for Solidarity,' as the Song of Liberation Day because it was one of several songs played for days on end by Radio Saigon when it was captured by the revolutionary victors," said the English-language Vietnam News. The paper claimed that, after the communist victory, Son had penned a string of classic songs, although the singer told AFP last year that he had "written nothing beautiful" in the decade after 1975 and had not published a single song.
Son's friends and family have announced plans to convert an artists' meeting place in Ho Chi Minh City into a permanent memorial to the singer. The museum is due to open at the Binh Quoi tourist site 49 days after Son's death.
http://www.comp.nus.edu.sg/~nguyenvu...t_respects.htm
Trinh Cong Son, Vietnam-era antiwar singer
By Seth Mydans
The New York Times
Thursday, April 5, 2001
BANGKOK, April 4 — Trinh Cong Son, an antiwar singer and songwriter whose melancholy music stirred Vietnamese on both sides of the war, died on Sunday and was buried today at a Buddhist temple near Ho Chi Minh City. He was 62.
His family said he had diabetes after years of periodic hospital visits. Residents said thousands of mourners thronged his home, piling bouquets around it.
With his focus on human emotions and his refusal to conform to official dogma, Mr. Son suffered pressure from both the government of South Vietnam, where he lived during the war, and the victorious Communists, who sentenced him to four years of farm labor and political education when the war ended.
But his popularity won out and his music endured; in the last years of his life he was tolerated and even embraced by the government. His songs are widely performed both in Vietnam and among Vietnamese overseas.
"Crying for Trinh Cong Son," read the headline over a full-page tribute in the daily youth newspaper Thanh Nien this week.
"Truth, innocence and beauty in Son's songs surpassed all hostility," the newspaper said.
In his last years he took up painting as well as songwriting and was a fixture, with his friends and his bottle of Scotch, at a cafe in Ho Chi Minh City, the former Saigon.
"Now, really, I have nothing to protest," said Mr. Son in an interview last April on the 25th anniversary of end of the war. "I continue to write songs, but they concern love, the human condition, nature. My songs have changed. They are more metaphysical now, because I am not young."
Mr. Son's popularity was at its height during the war years in the 1960's and 1970's when his songs propelled the careers of some of the best-known South Vietnamese singers. He became known internationally as the Bob Dylan of Vietnam, singing of the sorrow of war and the longing for peace in a divided country.
Almost everybody knew the words to songs like "Ngu Di Con" ("Lullaby"), about the pain of a mother mourning her soldier son:
"Rest well my child, my child of the yellow race. Rock gently my child, I have done it twice. This body, which used to be so small, that I carried in my womb, that I held in my arms. Why do you rest at the age of 20 years?"
Because of what it called "defeatist" sentiments like these, the South Vietnamese government tried to suppress Mr. Son's music — which flourished underground and was also listened to clandestinely in the North.
When the war ended in 1975, Mr. Son refused to flee like many other southern Vietnamese including most members of his family. Along with tens of thousands of other southern Vietnamese who remained, he was sentenced to a period of "re-education."
Born the eldest of seven children and trained as a teacher, Mr. Son never married. His siblings fled to Canada and the United States after the war, and since the death of his mother a few years ago he has been the only one of his family in Vietnam.
http://www.comp.nus.edu.sg/~nguyenvu...war_singer.htm
Bùi Bảo Trúc viết vỠTrịnh Công Sơn
1. TRỊNH CÔNG SÆ N
Trịnh Công SÆ¡n ngÆ°á»i nhạc sÄ© của hÆ¡n hai thế hệ ngÆ°á»i Việt tạ thế tại Sà i Gòn hưởng thá» 62 tuổi, là má»™t ngÆ°á»i rất gần gÅ©i mà cÅ©ng rất xa chúng ta. Ông là ngÆ°á»i mà ai cÅ©ng biết nhÆ°ng cÅ©ng không ai biết ông bao nhiêu ngoà i gia đình và má»™t và i ngÆ°á»i bạn rất thân.
Sinh ngà y 28 tháng 2 năm 1939, qua Ä‘á»i ngà y 1 tháng 4 năm 2001 tại Sà i Gòn. Trịnh Công SÆ¡n quê ở Huế nhÆ°ng ra Ä‘á»i ở Ãắc Lắc.
Tiểu sá», ông chỉ ghi nhÆ° thế.
Lặng lẽ nÆ¡i nà y, nhÆ° tá»±a của má»™t bà i hát ông viết, có lẽ là má»™t tóm gá»n khá đúng vá» cách sống của ông:
Trá»i cao đất rá»™ng, má»™t mình tôi Ä‘i
Ãá»i nhÆ° vô táºn, má»™t mình tôi vá»
một mình tôi vỠvới tôi...
Từ căn nhà cÅ© ở Phủ Cam, Huế, Trịnh Công SÆ¡n lá»›n lên, bá» và o Sà i Gòn, theo bạn bè, âm nhạc. Ông không ồn à o những bÆ°á»›c Ä‘Æ°a nhạc của mình và o vá»›i ngÆ°á»i nghe .
Năm 1965, ở trụ sở sinh viên đại há»c góc Ä‘Æ°á»ng Duy Tân Hồng Tháºp Tá»±, ngÆ°á»i thanh niên có cái vẻ rất thÆ° sinh, gầy gò ấy cầm chiếc Tây Ban Cầm bÆ°á»›c lên bục, sau đôi lá»i giá»›i thiệu rất ngắn và giản dị của má»™t ngÆ°á»i trong ban tổ chức, cất lên tiếng hát chÆ°a mấy ai biết ở Sà i Gòn thá»i ấy, và từ đó, nhạc Việt Nam không bao giá» còn nhÆ° cÅ© nữạ
Trong số những ca khúc ông hát hôm ấy, có bà i Gá»i Tên Bốn Mùa .
Sà i Gòn hôm ấy vừa xong má»™t cÆ¡n mÆ°a. CÆ¡n mÆ°a và o hạ, những giá»t thì thầm, cà nh khô bÆ¡ vÆ¡, buổi chiá»u xao xác, tuổi thÆ¡, tin buồn... Không khà ấy, cứ nghe lại và i ba Ä‘oạn trong ca khúc Gá»i Tên Bốn Mùa, lại trở vá», nhÆ° mùa thu cÅ©, má»™t thá»i, má»™t Ä‘á»i...
Trịnh Công SÆ¡n tá»›i vá»›i ngÆ°á»i thưởng ngoạn bằng nhạc, nhÆ°ng căn bản, ông là má»™t thi sÄ©.
Ông nhÆ° ngÆ°á»i nhạc sÄ© mù trong má»™t bức vẽ của Picasso, thá»i kỳ xanh. NgÆ°á»i nhạc sÄ© cầm cây Ä‘Ã n, cây Ä‘Ã n không có dây, dạo lên những âm thanh mà chỉ ông nghe thấy, vì nó Ä‘i ra thẵng từ quả tim của ông.
Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng thế. Ông viết rất dá»… dà ng. Trong trÃ, trên má»™t mảnh giấy lau tay trong má»™t tiệm nÆ°á»›c, bất cứ chá»— nà o. NhÆ° má»™t thi sÄ©, vì ông chÃnh là má»™t thi sÄ©.
Có những bản nhạc của ông, phần lá»i ca đúng là những bà i thÆ¡. Ông dùng nhạc để nâng đỡ những Ä‘oạn thÆ¡ đó. Và ông cÅ©ng dùng thÆ¡ để dẫn những Ä‘oạn nhạc đị Nhạc của ông không khúc mắc là vì thế.
Ngôn ngữ thÆ¡ trong phần lá»i ca của ông Ä‘Æ°a ngÆ°á»i nghe và o má»™t thế giá»›i vá»›i những hình ảnh hoà n toà n mớị Hình ảnh lãng mạn mà ông tạo ra không còn dấu tÃch của dòng nhạc bÆ°á»›c Ä‘i từ thá»i tiá»n chiến. Nó Ä‘Æ°a tá»›i sá»± chấm dứt những ảnh hưởng cÅ© đã ở trong nhạc Việt từ hÆ¡n ba mÆ°Æ¡i năm. Ãến Trịnh Công SÆ¡n, nhạc Việt má»›i Ä‘i hẳn vá» má»™t chiá»u mớị
Ngôn ngữ tình yêu của ông không là những ngôn ngữ của thi ca lãng mạn Việt Nam trÆ°á»›c đó. Ãó là má»™t thứ ngôn ngữ để nói vá» tình yêu trong má»™t ná»—i bất an, má»™t không gian bất ổn, của chung quanh đầy xao Ä‘á»™ng.
Có thể nói Trịnh Công SÆ¡n là m thÆ¡ bằng âm nhạc. Âm nhạc chỉ là má»™t phÆ°Æ¡ng tiện để chuyên chở thÆ¡ của ông. Trong những chuá»—i âm thanh mà nhạc dẫn dắt chúng ta Ä‘i theo ông, ngÆ°á»i nghe, vẫn thấy lấp ló đâu đó con ngÆ°á»i thi sÄ© của ông. Chữ nghÄ©a thi ca của ông không cầu kỳ, cÅ©ng không khuôn sáỠNhững chữ đã rất cÅ©, qua tay ông, được mặc cho những bá»™ áo mớị Thì đây, chữ nghÄ©a đã cÅ©, nhÆ°ng nghe qua Trịnh Công SÆ¡n thì lại rất má»›i:
Tôi ru em ngủ
Một sớm mùa đông
Em ra ngoà i ruộng đồng
Há»i thăm cà nh lúa má»›i
Tôi ru em ngủ
Một sớm mùa thu
Em đi trong sương mù
Gá»i cây lá và o mùạ..
Trịnh Công SÆ¡n là má»™t tà i hoa hết sức Ä‘a dạng. Ông viết vá» nhiá»u thứ nhạc khác nhau. Từ những tình ca sót sa, nghe tê dại, Ä‘au Ä‘á»›n, những tình khúc bất hạnh đến những bà i ngợi ca quê hÆ°Æ¡ng đất nÆ°á»›c, má»™t Æ°á»›c mÆ¡ hòa bình hiá»n là nh của dân tá»™c. Ông nói há»™ cho má»™t hai thế hệ những Ä‘iá»u đó. NhÆ°ng nhạc tình của ông, bằng những hình ảnh rất má»›i, của thÆ¡, đã trở thà nh dấu ấn của Trịnh Công SÆ¡n.
Ông quan niệm như thế nà y vỠnhạc tình: "Khi bạn hát một bản tình ca là bạn đang muốn hát vỠcuộc tình của mình. Hãy hát đi, đừng e ngại, dù hạnh phúc hay dở dang thì cuộc tình ấy cũng là một phần máu thịt của bạn rồi."
Và bởi thế, những tình khúc mà ông viết, đã trở thà nh những tình ca chung của tất cả. TÃnh chất riêng tÆ° không còn nữa. Diá»…m trở thà nh không thá»±c. Chỉ còn nhá»› mãi trong cÆ¡n Ä‘au vùi, buổi chiá»u ngồi ngóng những chuyến mÆ°a qua nhÆ° trong ca khúc Diá»…m XÆ°a, nghe má»™t lần rồi mãi mãi không bao giá» quên được Trịnh Công SÆ¡n ra Ä‘i là má»™t mất mát vô cùng lá»›n của những ngÆ°á»i yêu nhạc Việt. Ông để lại má»™t thế giá»›i đẹp hÆ¡n.
Và nói nhÆ° Kiá»u Chinh sáng hôm nghe tin ông mất, được sống cùng thá»i vá»›i Trịnh Công SÆ¡n, là má»™t vinh hạnh.
2. TRỊNH CÔNG SÆ N, NHẠC TÃŒNH
Ở trang 11 của tuyển táºp Những Bà i Ca Không Năm Tháng, Trịnh Công SÆ¡n viết vá» hai ná»—i ám ảnh trong Ä‘á»i ông nhÆ° thế nà y: Sống giữa Ä‘á»i nà y chỉ có thân pháºn và tình yêụ Thân pháºn thì hữu hạn. Tình yêu thì vô cùng. Chúng ta là m cách nà o nuôi dưỡng tình yêu để tình yêu có thể cứu chuá»™c thân pháºn trên cây tháºp giá Ãá»á»‹
Ông viết những dòng trên có thể trong cuối tháºp niên 90, khi 127 ca khúc được thu tháºp in lại thà nh tuyển táºp. NhÆ°ng nhìn lại những nhạc phẩm mà ngÆ°á»i ta được nghe của ông, thì tình yêu là ám ảnh lá»›n hÆ¡n tất cả các Ä‘á» tà i khác của Trịnh Công SÆ¡n.
Có thể khẳng định rằng nếu sống và o má»™t thá»i Ä‘iểm khác, hòa bình hÆ¡n, hạnh phúc hÆ¡n, Trịnh Công SÆ¡n đã chỉ viết má»™t loại ca khúc: nhạc tình. NhÆ°ng chiến tranh bầy ra cho ông má»™t bất hạnh lá»›n. Bất hạnh đó kéo ông vá» những Ä‘au Ä‘á»›n triá»n miên của dân tá»™c. Những Ä‘au Ä‘á»›n bất hạnh đó không cho ông được phép thản nhiên để ca ngợi tình yêu, và vì thế mà trong tình ca của ông, vẫn thấy bóng dáng của khổ Ä‘au, bất hạnh. Trong bà i Tình Sầu, vá»›i ông, tình yêu, ngay cả những lúc dịu dà ng nhất, cÅ©ng vẫn nhÆ° những khổ Ä‘au của trái phá, con tim mù lòa, vết cháy trên da thịt, cÆ¡n bão qua địa cầụ..
Trịnh Công SÆ¡n cứ bị kéo trở lại vá»›i những bất hạnh nhÆ° thế, nên những tình ca ông viết cÅ©ng không là những bà i ngợi ca hạnh phúc. Nó là những bất hạnh của chia xa, của những thÆ°Æ¡ng tÃch khổ Ä‘au, tuyệt vá»ng. ChÃnh Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng nói rõ Ä‘iá»u ấy:
"Má»—i bà i hát của tôi là má»™t lá»i tá» tình vá»›i cuá»™c sống, má»™t lá»i nhắn nhủ thầm kÃn vá» nhÆ°ng ná»—i niá»m tuyệt vá»ng, và cÅ©ng là má»™t ná»—i lòng tiếc nuối khôn nguôi đối vá»›i buổi chia lìa (má»™t ngà y nà o đó) cùng mặt đất mà tôi đã má»™t thá»i chia xẻ những buồn vui cùng má»i ngÆ°á»á»‹"
Nên ông mong có được tin vui từ gạch đá dẫu mai nÆ¡i nà y ngÆ°á»i có xa ngÆ°á»i, hãy hát tình ca, hãy yêu nhau dẫu Ä‘ang chênh vênh bên bá» của nguy khốn, hạnh phúc và thÆ°Æ¡ng Ä‘au cứ hãy trao cho nhau...
Trịnh Công SÆ¡n, thủy chung vẫn chỉ ở vá»›i nhạc tình. Bà i ca đầu tiên và cuối cùng của ông Ä‘á»u là những tình ca. Trong má»™t chiá»u dà i má»™t ná»a thế ká»· sáng tác, từ những năm 1950 đến cuối tháºp niên 90, Trịnh Công SÆ¡n viết nhiá»u nhất vẫn là nhạc tình. Bản tình ca đầu tiên không phải là bà i Ướt Mi nhÆ° nhiá»u ngÆ°á»i vẫn nghÄ©. Ông cho biết ca khúc viết cho tình yêu đầu tiên của ông là bà i SÆ°Æ¡ng Ãêm mà nay ông chỉ còn nhá»› được cái tá»±a. Không má»™t ai biết bà i hát nà ỵ Ông cho biết nó đã thất lạc vá»›i những biển dâu trùng trùng của Ä‘á»i sống. Ướt Mi lần đầu tiên được hát trÆ°á»›c công chúng là tại phòng trà Văn Cảnh bởi tiếng hát của Thanh Thúy . Ca khúc nà y biến Trịnh Công SÆ¡n thà nh má»™t tên tuổi nổi tiếng láºp tức.
Tình khúc Ướt Mi là khởi đầu cho chuyến Ä‘i rất dà i, trên đó, ông để lại cho ngÆ°á»i thưởng ngoạn nhiá»u tình ca khác. NhÆ°ng Ướt Mi, tuy thế, không phải là ca khúc viết vá» tình yêu hay nhất của ông. Nó vẫn còn những nét sÆ¡ phác cả vá» nhạc lẫn lá»i cạ Phải đợi đến Diá»…m XÆ°a, và Nắng Thủy Tinh, mức Ä‘á»™ trưởng thà nh vá» nhạc và sá»± chÃn tá»›i của lá»i ca má»›i thấy rõ nÆ¡i nhạc Trịnh Công SÆ¡n.
Mầu nắng và mầu mắt, chiếc bóng nghiêng, bà n tay xôn xao, gió mây ngà n, hà ng cây thắp nến... vá»›i Nắng Thủy Tinh, tình ca Việt Nam Ä‘i sang má»™t hÆ°á»›ng mớị Ngôn ngữ dùng là m lá»i ca là ngôn ngữ của thi ca, má»›i từ âm thanh đến ý nghÄ©a. TrÆ°á»›c và sau Trịnh Công SÆ¡n không ai viết thứ lá»i ca nhÆ° thế...
Trong chiá»u dà i sáng tác của Trịnh Công SÆ¡n, ông cứ tiếp tục là m má»›i ông mãi mãị So vá»›i Nắng Thủy Tinh, thì NhÆ° Cánh Vạc Bay lại hoà n toà n Ä‘i sang má»™t lối khác. Cái Ä‘au Ä‘á»›n, chết chóc không còn nữa, nhÆ°ng niá»m tuyệt vá»ng thì còn nguyên. Câu cuối của bà i hát nà y, cứ nhÆ° những vòng sóng trên mặt hồ, chạm và o bá», rồi lại chạy ra giữa hồ hoà i hoà i mãi mãị Những sợi tóc từ đó mãi mãi là nhăc nhở vá» mặt hồ sóng. Náng thì há»n ghen, mÆ°a thì là m buồn đôi mắt. Ãặc tÃnh thÆ¡ hiện ra rất rõ trong NhÆ° Cánh Vạc Bay, là m khÃa cạnh thÆ¡ lấn hẳn phần nhạc.
Quỳnh HÆ°Æ¡ng mà ông viết trong tháºp niên 70 lại Ä‘Æ°a nhạc của ông Ä‘i xa khá»i cái bá» bến đầu tiên của Ướt Mi thêm má»™t Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng dà i khác. Ông nhẹ nhà ng nhÆ° những bÆ°á»›c nhún nhẩy của nhịp 2/4 nhÆ° má»™t lá»i tá» tình hân hoan...
Bông hoa quỳnh ông Ä‘em tặng ngÆ°á»i yêu dấu cÅ©ng là món quà ngÆ°á»i nhạc sÄ© viết tình ca để lại cho chúng ta, cho Ä‘á»i sống, Ä‘á»i sống rất đẹp mà ông chỉ cho chúng ta tìm lại được trong thế giá»›i nắng hạn đã có lúc bốc cháy tan nát nà y.
3. TRỊNH CÔNG SÆ N, NHẠC PHẢN CHIẾN
Ở Việt Nam, thế hệ ra Ä‘á»i từ khoảng cuối tháºp niên 30 đến những năm đầu của tháºp niên 50 là thế hệ bất hạnh nhất.
Trong lịch sá» Việt Nam, chắc chắn há» là những ngÆ°á»i tá» tráºn nhiá»u nhất, góa bụa nhiá»u nhất và mồ côi nhiá»u nhất. Há» vừa lá»›n lên, là đã đụng mặt vá»›i má»™t trong những cuá»™c chiến kinh hoà ng, ghê khiếp nhất lịch sá» nhân loại.
Trịnh Công SÆ¡n má»›i bÆ°á»›c và o tuổi biết nghÄ©, là lúc chiến tranh cÅ©ng Ä‘ang sá»a soạn Ä‘i và o giai Ä‘oạn khốc liệt nhất. Trong những cái ốc đảo nhá» của những thà nh phố ông đã ở đó, âm thanh của cuá»™c chiến vẫn vá»ng vá», tiếng nổ của đại bác đã thay cho tiếng ru hằng đêm, những đứa bé côi cút lõa lồ, những ngÆ°á»i già trong công viên, Ä‘Ã n bò ngu ngợ.. nhắc nhở cho ông không khà đầy súng đạn, chết chóc chung quanh. Chỉ là gá»—, là đá má»›i không cảm thấy được những khổ Ä‘au, bất hạnh của đất nÆ°á»›c, của dân tá»™c.
Mà là m sao ngÆ°á»i ta có thể biết chắc được rằng gá»—, rằng đá không Ä‘aủ Bia đá cÅ©ng còn biết Ä‘au nhÆ° ông đã viết trong má»™t ca khúc. Ãá còn váºy huống chi con ngÆ°á»i trÆ°á»›c những tang tóc, Ä‘au thÆ°Æ¡ng của đồng loại.
Từ má»™t ngÆ°á»i chỉ muốn được má»™t Ä‘á»i viết và hát nhạc tình, ngợi ca tình yêu, thì cuá»™c chém giết hà ng ngà y chung quanh ông đã bắt ông phải nói lên những khát vá»ng hòa bình, của chúng ta, của cả dân tá»™c Việt. Không phải chỉ bên nà y, hay chỉ bên kia má»›i được quyá»n nói, kêu gá»i, đòi há»i hòa bình, mà chÃnh bạn, tôi, chúng ta, nhÆ° trong ca khúc nhan Ä‘á» ChÃnh Chúng Ta Phải Nói, ca khúc má»™t thá»i trên môi tuổi trẻ Việt Nam ở các sân trÆ°á»ng há»c.
Năm 1968, khi chiến tranh ở giai đoạn khốc liệt nhất, thì đó cũng là năm nhạc của Trịnh Công Sơn đi sang một hướng đi khác.
Vẫn viết tiếp những ca khúc lãng mạn ngợi ca những mối tình đến rồi lại đi, nhưng ngay trong các tình khúc ấy, tiếng đạn bom, trái phá, cũng đã trùng khắp, con phố xưa đầy dấu đạn, tên em cũng là vết thương khô.
Trịnh Công SÆ¡n bắt đầu viết những ca khúc được nhiá»u ngÆ°á»i gá»i là nhạc phản chiến.
Không má»™t ngÆ°á»i có trái tim mà không biết nhá» lệ, mà không biết khóc cho cả má»™t dân tá»™c, cho anh, cÅ©ng nhÆ° cho em Ä‘ang quằn quại trong niá»m thù háºn mà ông gá»i là "giả tạo" đó.
Trịnh Công SÆ¡n viết vá» giá»t nÆ°á»›c mắt của ngÆ°á»i mẹ thÆ°Æ¡ng đứa con, thÆ°Æ¡ng sông, thÆ°Æ¡ng rừng, thÆ°Æ¡ng đất, thÆ°Æ¡ng mây, thÆ°Æ¡ng chim, thÆ°Æ¡ng đêm, giá»t nÆ°á»›c mắt không tên, bà i hát cảm Ä‘á»™ng nghe muốn khóc. Nguyá»…n Ãình Toà n, má»™t lần, khi giá»›i thiệu giá»ng hát Khánh Ly, đã gá»i đó là giá»ng hát Ä‘i rao giảng những bất hạnh của dân tá»™c, giá»ng hát để tang cho đất nÆ°á»›c.
Khánh Ly chỉ là ngÆ°á»i Ä‘em những Ä‘iá»u Trịnh Công SÆ¡n viết xuống và chuyển đúng được những Ä‘iá»u ông gá»i gấm.
Táºp nhạc ông đặt tên là Kinh Việt Nam, xuất bản năm 1968, theo chÃnh lá»i ông viết ở trang đầu, là tiếng kêu thÆ°Æ¡ng thống thiết, khởi từ má»™t thá»±c trạng máu xÆ°Æ¡ng, là lòng mÆ¡ Æ°á»›c vá» má»™t rạng đông cho đêm tối dà i lâu nà ỵ Ãó là những bà i hát được viết từ nhÆ°ng hân hoan lắng nghe được trong lòng ngÆ°á»i, là ná»—i hân hoan của Ä‘am đông chá» mong ngà y hồi sinh.
Nếu đó là nhạc phản chiến, thì tất cả chúng ta Ä‘á»u có đầy đủ lý do và chÃnh nghÄ©a để chống lại chiến tranh. Phản chiến, nhÆ° thế, không là má»™t taboo, má»™t cấm kỵ nữa, mà là má»™t Æ°á»›c ao tốt đẹp nhất của con ngÆ°á»I.
Trịnh Công SÆ¡n chống lại chiến tranh, giết chóc má»™t cách hiá»n là nh. Ông không đòi xÆ°Æ¡ng máu, ông không đòi trả thù, ông không đòi tiêu diệt bên nà y, chôn sống bên kiạ Ông bất lá»±c không là m gì được để chặn những viên đạn bay, để nâng dáºy hòa bình khốn khổ cho dân tá»™c đầy Ä‘á»a triá»n miên bao nhiêu năm. Ước mÆ¡ tá»™i nghiệp đó nghe được trong tất cả những ca khúc phản chiến của ông.
Trịnh Công SÆ¡n, trong thế đứng khó khăn, thế đứng dá»±a và o nhân bản và dân tá»™c đó, ông đã giữ được cho đến lúc qua Ä‘á»i mặc dù trong Ä‘á»i sống, đã có lúc ông bị buá»™c phải Ä‘i trên sợi dây cheo leo, dÆ°á»›i chân là bá» vá»±c hiểm nghèO. NhÆ°ng lòng yêu quê hÆ°Æ¡ng, lòng thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i của ông, những giá»t nÆ°á»›c mắt cho ngÆ°á»i mẹ ngồi chá», cho ngÆ°á»i lÃnh ngồi chá» trên đồi, cho chúng ta, là những Ä‘iá»u sẽ còn mãi trong lòng cả má»™t xứ sở, má»™t dân tá»™c trong nhiá»u năm nữa, chừng nà o còn có ngÆ°á»i hát nhạc Việt.
4. TRỊNH CÔNG SÆ N VÀ TÔN GIÃO
Nhạc tôn giáo Ãt khi tiến được ra ngoà i những bức tÆ°á»ng của thánh Ä‘Æ°á»ng hay sân chùa để được trình tấu và thưởng thức cùng vá»›i các loại nhạc phổ thông và thá»i trang khác. Lý do là vì cấu trúc của loại nhạc nà y quá cổ Ä‘iển, và ngôn ngữ quá tôn nghiêm. TÃnh chất tôn nghiêm đó khiến cho khó có thể nói vá» tình yêu, thứ tình cảm thuần khiết và giản dị nhất của con ngÆ°á»á»‹ Vì thế, nhạc tôn giáo vẫn tiếp tục ở mãi trong những bức tÆ°á»ng thâm nghiêm của giáo Ä‘Æ°á»ng và chùa chiá»n.
Ãầu tháºp niên 60, The Singing Nun, má»™t nữ tu ngÆ°á»i Bỉ cÅ©ng có biệt hiệu khác là Soeur Sourire, vá»›i cây Tây Ban cầm, đã rất thà nh công trong thế giá»›i nhạc Pop vá»›i hai bà i Entre Les Étoiles và Dominique, hai bà i hát mang rất nhiá»u hình ảnh tôn giáo, nhÆ°ng lại được những ngÆ°á»i trẻ tuổi nghe nhạc Pop Æ°a thÃch ngaỵ Hai nhạc phẩm lá»i ca viết bằng tiếng Pháp cÅ©ng được Æ°a chuá»™ng ở các nÆ°á»›c nói tiếng Anh. Những rà o cản cÅ© bị dẹp bá».
Cùng lúc, Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng Ä‘em dùng má»™t số những từ ngữ mà trÆ°á»›c đó được giữ trong má»™t nÆ¡i chốn khác hÆ¡n là ngôn ngữ âm nhạc thá»i trang.
Những chữ phúc âm, lá»i buồn thánh... dẫu chuá»—i hình ảnh Ä‘i kèm vẫn là của tình yêu lãng mạn, nhÆ°ng đó là lần đầu tiên những loại từ ngữ nà y được dùng trong những bản nhạc không mang không khà của giáo Ä‘Æ°á»ng. Trịnh Công SÆ¡n Ä‘em thứ ngôn từ đó ra ngoà i, biến chúng trở thà nh thân quen, tình tứ. Chiá»u chủ nháºt, thiên thần, ăn năn... những từ ngữ vang vá»ng tiếng chuông, tiếng phong cầm ấy được nối tiếp sau đó không bao lâu bằng nhạc phẩm mang tá»±a Ä‘á» Phúc Âm Buồn, cÅ©ng lại là má»™t thứ từ ngữ nghe là thấy không khà của tôn giáỠNhÆ°ng Trịnh Công SÆ¡n chỉ dùng những từ ngữ đó nhÆ° má»™t cái cá»› để già n trải những tình cảm lãng mạn của ông. Không khà mà chữ nghÄ©a lấy từ trong tân Æ°á»›c được lồng và o hai bản tình ca của Trịnh Công SÆ¡n. Ông biến những chữ trÆ°á»›c đó luôn luôn gây những ấn tượng trang nghiêm lạnh buốt thà nh những ngôn từ gần gÅ©i hÆ¡n, thân máºt hÆ¡n. Ãã có lúc ngÆ°á»i ta tưởng đạo CÆ¡ Ãốc là tôn giáo của ông.
Trong má»™t cuá»™c phá»ng vấn má»›i đây, Trịnh Công SÆ¡n cho biết đạo Pháºt đã ảnh hưởng sâu Ä‘áºm trên tình cảm thá»i thÆ¡ ấu của ông. NhÆ°ng lá»›n lên, cà ng lá»›n, và cà ng nhìn ra những khổ hạnh trong Ä‘á»i sống, những bất công, những Ä‘au Ä‘á»›n cuá»™c chiến mang lại, Trịnh Công SÆ¡n cà ng thấy ra những lá»i gá»i của tôn giáo.Ông tìm được an ủi, trong tuyệt vá»ng, ông tìm được vá»— vá» trong hạnh phúc mong manh, phù du.
Bà i Ãóa Hoa Vô ThÆ°á»ng, má»™t ca khúc đẫm hÆ°Æ¡ng thiá»n lại là má»™t ca khúc hạnh phúc nhất của ông. Trong đó, sá»± cứu rá»—i đón lấy ông giữa những trang kinh thÆ¡m mùi sen cao quÃ. Ãá»i sống phù du bá»—ng bình an vô thÆ°á»ng.
Trịnh Công SÆ¡n dùng hình ảnh từ những trang kinh ra để nói vá» tình yêụ NhÆ°ng rồi ông cÅ©ng lại dùng những lá»i ca tầm thÆ°á»ng nhất để tạo má»™t không gian đầy tôn giáỠBà i Nguyệt Ca là má»™t ca khúc nhÆ° thế.
Ãiá»u đó cho thấy là bao giá», thủy chung, Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng vẫn là má»™t nhạc sÄ© viết tình ca, loại nhạc sẽ ở mãi vá»›i con ngÆ°á»i cho dẫu thá»i gian, không gian có đổi thaỵ
5. NHỮNG RU KHÚC
Trịnh Công SÆ¡n, năm 1995, khi thân mẫu qua Ä‘á»i, đã viết đầy kÃn má»™t trang giấy những suy nghÄ© của ông vá» cái ngà y Ä‘au buồn đó. Vá»›i ông, chuyện mất mẹ là má»™t chuyện không thể thá»a hiệp, không thể già n xếp được, dẫu cho ngÆ°á»i con có bao nhiêu tuổi Ä‘i chăng nữạ Ông sống rất lâu vá»›i mẹ, từ khi mất cha. Ông bị ảnh hưởng rất nhiá»u nÆ¡i mẹ. Thế nên sá»± ra Ä‘i của ngÆ°á»i mẹ, má»›i là điá»u không thể thá»a hiệp được vá»›i ông nhÆ° ông nói ở trên. ChÃnh những bà i hát ông nghe được của mẹ đã tiếp tục theo ông mãi trên những Ä‘oạn Ä‘Æ°á»ng dà i nhất.
Những bà i hát mẹ hát để ru những ngÆ°á»i em đã trở thà nh những hạt mầm má»c lên những ca khúc ông viết sau nà y. Trong bà i Tình Yêu Tìm Thấy, ngÆ°á»i ta nghe được câu nà y vá» những bà i hát ru ấy: Tiếng ru mẹ hát những năm xÆ°a, mãi là lá»i ca dao bốn mùa, tìm thấy ná»—i nhá»› từ má»—i chiếc lá, góc phố nà o cÅ©ng thấy quê nhà ...
Ông rá»i nhà đi há»c ở má»™t thà nh phố lạ, hình ảnh mang theo của bà mẹ là những bà i hát rụ Và ông nhắc đến những bà i hát ru ấy rất nhiá»u trong các ca khúc của ông.
Những bà i hát ru của Việt Nam là những vá»— vá», là những dá»— dà nh, là những an ủi, là những vuốt ve đầu tiên của những đứa bé. Vòng tay thÆ¡m, giá»ng hát ấm áp của ngÆ°á»i mẹ Ä‘em lại cảm giác an toà n cuối cùng cho ngÆ°á»i ta trÆ°á»›c khi bị đẩy ra thế giá»›i có khi rất hung bạo ở ngoà i cá»a. Trịnh Công SÆ¡n tìm thấy trong những bà i hát ru ấy má»™t chá»— trú ẩn rất bình yên.
Ãá»i sống của ngÆ°á»i thanh niên trẻ lần đầu tiên sống xa những bức tÆ°á»ng an toà n của ngôi nhà cÅ© ở Huế khiến ông cứ tìm cách để trở vá» vá»›i nó mãị Và đó là lý do Trịnh Công SÆ¡n viết rất nhiá»u ru khúc trong chu trình sáng tác của ông. Ông viết để trở vá» vá»›i Ä‘oạn Ä‘á»i hạnh phúc, an toà n ấy trong khi Ä‘i qua những con Ä‘Æ°á»ng đầy những gáºp ghá»nh của thế giá»›i ông vừa tiến và o.
Ru Ta Ngáºm Ngùi là những an ủi, vuốt ve cho chÃnh mình trong niá»m cô Ä‘Æ¡n tá»™i nghiệp. Ông muốn được trở lại ngủ trong vòng nôi,trong tiếng ru ấy.
Những bà i hát ru Ä‘em lại cho ngÆ°á»i nghe cảm giác an toà n hạnh phúc. Và cuá»™c Ä‘á»i cà ng Ä‘Æ°a tá»›i những bão táp nghiệt ngã, thì ngÆ°á»i ta cà ng muốn tìm trở lại nÆ¡i trú ẩn cÅ©. Những bà i hát ru của thá»i thÆ¡ ấu cho ông nÆ¡i trú ẩn đó. Chiến tranh cà ng khốc liệt, thì ngÆ°á»i ta cà ng cần đến nhiá»u hÆ¡n những nÆ¡i trú ẩn, những nÆ¡i trú ẩn an toà n nhất của thá»i thÆ¡ ấu, đó là những bà i hát ru trong lòng ngÆ°á»i mẹ. Trịnh Công SÆ¡n nhìn thấy,má»™t cách kinh hoà ng khi những tiếng đại bác thay thế cho tiếng ru hà ng đêm: đại bác ru đêm vá»ng vá» thà nh phố, ngÆ°á»i phu quét Ä‘Æ°á»ng dừng chổi đứng nghe.
Ông thấy phải thay những tiếng nổ đó bằng những ru khúc.
Những bà i hát để ru những anh và những em, những ngÆ°á»i già , và những em bé, ru đất nÆ°á»›c và dân tá»™c, ru cho những Ä‘au thÆ°Æ¡ng, những bất hạnh ngủ yên.
Trịnh Công SÆ¡n, trong khi Ä‘i tìm sá»± bình yên cho ông bằng những du khúc ông viết, thì cÅ©ng Ä‘em lại những an ủi, vá»— vá» cho nguyên má»™t thế hệ của ông. Có thể nói không má»™t nhạc sÄ© nà o viết nhiá»u ru khúc nhÆ° Trịnh Công SÆ¡n. Ãt ra cÅ©ng phải trên hai chục bà i. Ông ngáºm ngùi ru chÃnh ông. Ông ru tình, ông ru Ä‘á»á»‹ Ông ru Ä‘á»i đã mất. Ông ru ngÆ°á»i yêu ngủ trong buổi sá»›m mùa đông, rồi lại má»™t sá»›m mùa xuân. Ông ru mãi, ru hoà ị Ông ru những tháng âm u, ru những chia xa, những phụ rẫy, ngá»t bùị Những lá»i tá» tình cÅ©ng được lồng và o má»™t Ä‘iệu ru nhÆ° trong ca khúc Ru Em Từng Ngón Xuân Nồng.
Còn một cách tỠtình nà o hơn bà i hát ru đó?
6. THÂN PHẬN CON NGƯỜI
Tuyển táºp Những Bà i Ca Không Năm Tháng xuất bản cuối năm 1998 là má»™t táºp nhạc đồ sá»™ ở con số bản nhạc được chá»n để in. Ãó là lần đầu tiên má»™t táºp nhạc có con số ca khúc lá»›n nhÆ° thế của Trịnh Công SÆ¡n: 127 bản.
NhÆ°ng đó không phải là tất cả những bản nhạc ông đã viết, đã cho phổ biến và đã được hát lên, được nghe trong cuá»™c Ä‘á»i sáng tác của ông. Thông thÆ°á»ng thì tác giả nà o chẳng muốn in toà n bá»™ sáng tác của mình, hay Ãt ra, thì cÅ©ng là tất cả những tác phẩm Æ°ng ý nhất, và o má»™t táºp. Trịnh Công SÆ¡n cho biết, trong cuá»™c Ä‘á»i sáng tác của ông, đã viết trên 500 nhạc phẩm, con số mà những ngÆ°á»i biết ông Ä‘á»u nghÄ© là má»™t con số quá khiêm tốn. NhÆ°ng trong số ấy, ông cÅ©ng chỉ chá»n 127 bà i để in trong táºp nhạc nà ỵ
Tuy được sắp xếp theo thứ tá»± của tá»± mẫu La Tinh, nhÆ°ng tình cá», ca khúc đầu tiên lại là Bên Ãá»i Hiu Quạnh và bản nhạc cuối của táºp nhạc là bản Yêu Dấu Tan Theo, và chÃnh tá»±a của hai ca khúc in ở đầu và cuối táºp nhạc cho thấy những suy nghÄ© cuối Ä‘á»i của ông vá» tác phẩm ông muốn để lại.
Những bản nhạc trong tuyển táºp Ä‘á»u không ghi ngà y viết và không được xếp theo thứ tá»± tháng năm sáng tác. Mở táºp Những Bà i Ca Không Năm Tháng, ngÆ°á»i ta thấy ngay má»™t Ä‘iá»u: đó là sá»± thiếu vắng của những ca khúc vẫn thÆ°á»ng được gắn liá»n vá»›i tên tuổi của ông. Những bản tin của báo chà hay các hãng thông tấn ngoại quốc nhÆ° The New York Times, The Washington Post, Reuters, AFP, AP... Ä‘á»u nhắc đến ông nhÆ° má»™t nhạc sÄ© phản chiến. NhÆ°ng trong táºp nhạc cuối cùng nà y, ngÆ°á»i Ä‘á»c không thấy có bất cứ má»™t bản nhạc gá»i là nhạc phản chiến nà ỠNhững ca khúc nhÆ° Chá» Nhìn Quê HÆ°Æ¡ng Sáng Chói, Ngà y Mai Ãây Bình Yên, Ta Ãã Thấy Gì Trong Ãêm Nay, Sao Mắt Mẹ ChÆ°a Vui, NÆ°á»›c Mắt Cho Quê HÆ°Æ¡ng, Ca Dao Mẹ, NgÆ°á»i Già Em Bé, Du Mục... Ä‘á»u không có mặt.
Mà những ca khúc đó, Ä‘á»u là những bà i hát không thể không có trong những sinh hoạt của tuổi trẻ Việt Nam trong những năm 60 và 70, những bà i hát đóng góp lá»›n trong việc là m thà nh tên tuổi ông. Và luôn cả bà i Nối Vòng Tay Lá»›n, bà i hát từ nhiá»u năm nay luôn luôn Ä‘i liá»n vá»›i tên ông. Bà i hát được hát lên rất nhiá»u nhÆ° Æ°á»›c vá»ng nối lại sÆ¡n hà , nối thà nh phố vá»›i nông thôn, nối ngÆ°á»i chết linh thiêng và o Ä‘á»i, nối Bắc vá»›i Nam nối biển xanh vá»›i sông gấm, nối rừng núi vá»›i biển xa... Và chÃnh tá»±a Ä‘á» của bà i hát nà y, Nối Vòng Tay Lá»›n, đã được dùng để đặt tên cho chÆ°Æ¡ng trình Ä‘Æ°a các sinh viên du há»c vá» nÆ°á»›c thăm nhà hồi trÆ°á»›c năm 1975, rồi cÅ©ng chÃnh bà i hát nà y, sau khi được hát lên trên là n sóng Ä‘iện Ä‘Ã i phát thanh Sà i Gòn trong ngà y đầu tiên khi Cá»™ng sản tiến và o Sà i Gòn, đã tạo ra không biết bao nhiêu ngá»™ nháºn cho ông cho đến bây giá» vì rất Ãt ngÆ°á»i biết rõ hoà n cảnh Ä‘Æ°a tá»›i việc có tiếng hát của ông trong ngà y hôm đó.
Trịnh Công SÆ¡n không Ä‘Æ°a những bà i hát nà y và o táºp Những Bà i Ca Không Năm Tháng.
Trong má»™t câu ông viết ở đầu táºp nhạc, ông khẳng định: Sống giữa Ä‘á»i nà y chỉ có thân pháºn và tình yêụ Và những bà i ca ông cho in trong tuyển táºp chỉ còn là những bà i hát vá» tình yêu và thân pháºn.
Trịnh Công SÆ¡n viết những ca khúc vá» thân pháºn hết sức buồn bã. Ngay cả trong những bà i hát ông viết vá» tình yêu, ông cÅ©ng bầy ra má»™t ná»—i buồn chán, tuyệt vá»ng. Trong suốt những năm trưởng thà nh của ông, những gì xẩy ra trên quê hÆ°Æ¡ng mà ông chứng kiến, chỉ là những Ä‘iá»u buồn phiá»n nhÆ° ông đã kể:
"Trên quê hÆ°Æ¡ng còn lại, ta Ä‘i qua ná»a Ä‘á»i chÆ°a thấy được ngà y vuị.." (Những Ãôi Mắt Trần Gian).
Những bạn bè rá»i xa, những cuá»™c tình bá» Ä‘i, ngà y qua Ä‘i má»—i ngà y má»™t xót xa... "Ở cuối chân trá»i Việt Nam, những tia nắng nghèo nà n và bệnh hoạn từ má»™t mặt trá»i hết sinh khà sắp Ä‘i và o hôn mê."
Ông đã viết nhÆ° thế năm 1968 ở đầu táºp nhạc Kinh Việt Nam.
Trịnh Công SÆ¡n đã sống những ngà y vô cùng tuyệt vá»ng nhÆ° thế, nhÆ° trong ca khúc NhÆ° Chim Ưu Phiá»n mà nhịp Ä‘i buồn bã của thÆ¡ năm chữ còn rất rõ trong bản nhạc:
Tôi nhÆ° con chim nhá»
Bay vỠrất ngẩn ngơ
Trên nhân gian chia lìa
Lòng đầy những oán thù
Tôi như chim xa lạỉ
Ãứng nhìn những ngà y qua
Trong tim tôi bất ngá»
Má»™t lá»i than rất nhá»
Tôi như con chim buồn
Bay vá» lúc chiá»u hôm
Thôi quên Ä‘i thiên Ä‘Æ°á»ng
Má»™t Ä‘á»i tôi mãi tìm
Tôi như con chim bệnh
Thiếu hạnh phúc trần gian
Có những tháng mùa đông
Ngồi khóc rất âm thầm
Tôi nhÆ° chim Æ°u phiá»n
Bay vỠcuối dòng sông
Con sông mang tin buồn
Nằm chỠnhững đóa hồng
Tôi nhÆ° chim vô vá»ng
Linh hồn rất mong manh
Trong tim tôi có lần
Một mùa ôi rất lạnh...
Trịnh Công SÆ¡n lá»›n lên, nhìn chung quanh chỉ thấy những tin buồn, những tin buồn nhÆ° ông có lần viết là đã mang "từ ngà y mẹ cho mang nặng kiếp ngÆ°á»i" trong ca khúc Gá»i Tên Bốn Mùạ
Võ Phiến trong Văn Há»c Miá»n Nam Tổng Quan nháºn xét Trịnh Công SÆ¡n vừa má»›i lá»›n lên cÅ©ng thốt lá»i siêu thoát nhÆ° má»™t đạo sÄ© đầu râu tóc bạc chống gáºy trúc dÆ°á»›i má»™t chân núi nà á»
NhÆ°ng thân pháºn ấy cÅ©ng không phải chỉ là của riêng ông, mà là của cả dân tá»™c và đất nÆ°á»›c Ä‘au khổ ông Ä‘ang sống vá»›i những lìa xa, chết chóc, vong thân, tù ngục, đầy Ä‘á»a triá»n miên. Ãứa bé ra đồng đạp trái mìn nổ cháºm chết không toà n thây, bá» môi nhÆ° vẫn còn thầm há»i có thiên Ä‘Æ°á»ng hay không...
Trong Ä‘á»i sống nhÆ° váºy, thế hệ mất tuổi trẻ, không hạnh phúc của ông bá»—ng tìm thấy má»™t phát ngôn nhân, má»™t tiếng nói nói lên, thay mặt há», vá» những bất hạnh của cuá»™c sống, những hoà i nghi ngay cả vá» những bà n tay cứu rá»—i của cả Pháºt lẫn Chúa nhÆ° trong bà i Nà y Em Có Nhá»›.
Cùng thá»i vá»›i ông, Thanh Tâm Tuyá»n kêu lên thảng thốt:
Sao tuổi trẻ quá buồn,
NhÆ° con mắt giáºn dữ
Sao tuổi trẻ quá buồn
Như bà n ghế không bầỵ..
Thân pháºn buồn bã của tuổi trẻ trong cuá»™c chiến trở thà nh má»™t ám ảnh không bao giá» rá»i Trịnh Công SÆ¡n. Ông khóc cho há», Ä‘au cho há», rồi lại quay vá» an ủi, vá»— vá» há».
NhÆ°ng còn khúc hát nà o buồn hÆ¡n trong vá»— vá» an ủi, bảo cho má»i ngÆ°á»i vui lên mà đau Ä‘á»›n nhÆ° bà i Hãy Cứ Vui NhÆ° Má»i Ngà ỷ "Dù ta nhÆ° con Ä‘Æ°á»ng dà i vắng ngÆ°á»á»‹.. Hãy cứ vui chÆ¡i cuá»™c Ä‘á»á»‹.."
7. TRỊNH CÔNG SÆ N, TIẾNG RÉO GỌI VỀ VỚI CA DAO
Năm 1967, chiến tranh Việt Nam leo thang lên gần đến Ä‘iểm cao nhất, số ngÆ°á»i chết ở cả hai phÃa Ä‘á»u lên đến những con số là m kinh Ä‘á»™ng lÆ°Æ¡ng tri của nhân loạị Việt Nam là má»™t quốc gia Ä‘ang trên Ä‘Æ°á»ng tan rã. Tất cả má»i giá trị, má»i truyá»n thống Ä‘á»u bị Ä‘em ra thá» thách, để rồi bị gạt sang má»™t bên.
Thà nh thị, nông thôn bốc cháy trong lá»a của chiến tranh nồi da xáo thịt khốc liệt. Má»™t thế hệ lá»›n lên không có được má»™t ngà y thanh bình, những nét tốt đẹp nhất của dân tá»™c bị thay thế bằng thù háºn, bom đạn, tuyên truyá»n xảo trá, chiêu bà i giả dối. Thế hệ đó nhÆ° sắp đánh mất quá khứ và căn cÆ°á»›c của há» sau bao nhiêu đổi thay, đổ vỡ, quê hÆ°Æ¡ng chỉ còn là những đống gạch vụn tan nát không thể trở vá». Má»™t ná»n văn minh khác Ä‘ang Ä‘e dá»a tiến và o, xóa Ä‘i những truyá»n thống cÅ©.
Thì đúng và o thá»i gian đó, bà i NgÆ°á»i Con Gái Việt Nam Da Và ng được hát lên lần đầu tiên ở má»™t há»™i quán nhỠở Sà i Gòn của sinh viên.
NgÆ°á»i nghe, cái thế hệ thiệt thòi và tá»™i nghiệp đó, thế hệ không được biết hòa bình bá»—ng được chỉ cho thấy cái há» sắp đánh mất. Cuá»™c sống tốt đẹp cÅ© trong có má»™t thá»i gian ngắn, đã trở thà nh quá xa lạ, nhÆ° chỉ còn lại trong những trang giấy cÅ© của bá»™ Quốc Văn Giáo Khoa ThÆ°.
Trịnh Công SÆ¡n có thể dùng má»™t thể nhạc cháºm hÆ¡n, không cần phải đầy nét hối hả để viết bà i NgÆ°á»i Con Gái Việt Nam Da Và ng, nhÆ°ng ông chá»n má»™t nhịp nhanh hÆ¡n để viết ca khúc nà ỵ Kết quả là bà i ca mang nhiá»u hối thúc, giục giã hÆ¡n. Và có lẽ Ãt có má»™t ca khúc nà o tạo được nhiá»u xúc Ä‘á»™ng nhÆ° má»™t câu trong bà i, câu: "... Em chÆ°a hát ca dao má»™t lần, em chỉ có con tim căm há»n..."
Nguyên một thế hệ xa lạ hẳn với ca dao vì chiến tranh, bom đạn.
Dòng nÆ°á»›c ngá»t vá»›i những lục bát vá»— vá» tình tứ, những an ủi, những tá» tình, những lẳng lÆ¡ tuyệt đẹp thế hệ nà y không biết. Nhiá»u tiếng nói cất lên để báo Ä‘á»™ng: dân tá»™c sắp Ä‘i tá»›i má»™t hà nh Ä‘á»™ng phá sản tá»± sát văn hóa.
Trịnh Công SÆ¡n, bằng ca khúc NgÆ°á»i Con Gái Việt Nam Da Và ng, đã lên tiếng nhắc thế hệ của ông, cái thế hệ Ä‘i trong đêm vang ầm tiếng súng, mang trong tim những căm há»n, yêu quê hÆ°Æ¡ng nay đã không còn, rằng há» chÆ°a được hát ca dao má»™t lần, há» cÅ©ng quên mất xÆ°a kia Việt Nam không nhÆ° Việt Nam mà há» Ä‘ang phải sống từng ngà ỵ
Tiếng réo gá»i của bà i hát tháºt là khủng khiếp. Ông kéo ngÆ°á»i nghe lại gần, rồi chỉ cho thấy quê hÆ°Æ¡ng khốn khổ ấy, nÆ¡i những địa danh, những tên thà nh phố chỉ còn là nhắc nhở vá» những cái chết, là ná»—i bất hạnh, là những khổ Ä‘au của cả má»™t dân tá»™c.
Những hình ảnh quê hÆ°Æ¡ng đất nÆ°á»›c thanh bình mà các nhạc sÄ© lá»›p trÆ°á»›c vừa vẽ ra được nhÆ° trong các ca khúc của Nguyá»…n Văn Khánh, Phạm Ãình ChÆ°Æ¡ng, Phạm Duy, Lam PhÆ°Æ¡ng, Văn Phụng... qua đến Trịnh Công SÆ¡n thì không còn nữạ Những hình ảnh của má»™t thá»i thanh bình ấy được thay bằng những cái chết không manh áo, ngoà i đồng, trên sông, lòng đèo, ở Ba Gia, ở Chu Prong, ở Huế, Sà i Gòn, Hà Nộị.. trong Tình Ca Của NgÆ°á»i Mất TrÃ.
Trịnh Công SÆ¡n viết vỠđất nÆ°á»›c nhÆ° má»™t hà nh Ä‘á»™ng đòi lấy quyá»n để nói, để nhắc nhở cho thế hệ của ông, trÆ°á»›c ông và sau ông vá» má»™t quê hÆ°Æ¡ng Việt Nam Ä‘ang bốc cháy, để báo Ä‘á»™ng tráºn há»a hoạn, để hét lên lá»i cầu cứụ.. "Hố thẳm đã mở ra dÆ°á»›i chân dân tá»™c nà ỵ LÆ°Æ¡ng tâm con ngÆ°á»i Ä‘ang trên Ä‘Ã bị phát mãi" Ông viết ở đầu cuốn Kinh Việt Nam nhÆ° thế.
Ca khúc tiếp theo, Lại Gần Vá»›i Nhau là những lá»i gá»i thảm thiết, gá»i anh, gá»i chị, gá»i em, gá»i má»i ngÆ°á»i ngồi lại, ngồi gần lại nhaụ
Trịnh Công SÆ¡n nói vá»›i má»™t ngÆ°á»i bạn rằng ông không thể sống ở ngoà i Việt Nam, bất kể đó là má»™t Việt Nam thế nà o Ä‘i chăng nữạ Ông ôm lấy quê hÆ°Æ¡ng tÆ¡i tả rách nát chá» má»™t ngà y đất nÆ°á»›c đứng dáºy, vá»±c lại quá khứ huy hoà ng cÅ©. CÅ©ng ở táºp nhạc in năm 1968, ông viết: "Xin đừng bao giá» là m kẻ phản bá»™i má»™t quá khÆ° hiển linh."
Trịnh Công SÆ¡n không viết vá» quê hÆ°Æ¡ng thanh bình: "Em không biết quê hÆ°Æ¡ng thanh bình, em chÆ°a thấy xÆ°a kia Việt Nam..." Ông viết vá» quê hÆ°Æ¡ng của những ngà y sắp tá»›i, khi ba thà nh phố nắm tay nhau, ba dòng sông góp thà nh há»™i trùng dÆ°Æ¡ng. Huế Sà i Gòn Hà Ná»™i nói lên Æ°á»›c mÆ¡ của những trái tim Ä‘au sắp kiệt lá»±c, những chỠđợi cho những con Ä‘Æ°á»ng nở hoa, cho lá trầu, miếng cau cổ tÃch trùng phùng. Ước mong đó không thể là của má»™t ngÆ°á»i, mà của cả má»™t dân tá»™c bị đầy Ä‘á»a khốn cùng. Trịnh Công SÆ¡n đã nói lên tất cả những Ä‘iá»u đó cho những ngÆ°á»i anh em của ông, chúng ta
8. TRỊNH CÔNG SÆ N, Ná»–I CÔ ÃÆ N GIá»®A ÃÃM ÃÔNG
Trịnh Công SÆ¡n trong suốt nhiá»u năm, lúc nà o cÅ©ng có đông bạn bè ở chung quanh nhÆ°ng ông lại là ngÆ°á»i hết sức cô Ä‘Æ¡n ở giữa đám đông ấỵ Ông cứ loay hoay vá»›i những mệt má»i của cuá»™c chiến tranh mãi không tìm ra được lối thoát, trong khi những tiếng Ä‘á»™ng của cuá»™c chiến vẫn vá»ng vá» cắt ngang những Ä‘á»i sống, những tÆ°Æ¡ng lai, những cuá»™c tình, những bạn bè, tuổi trẻ của thế hệ cùng thá»i vá»›i ông. Cà ng nghÄ© tá»›i những chuyện đó, ông cà ng thấy rất nhiá»u suy nghÄ© của ông không được chia xẻ. Nhịp quay của Ä‘á»i sống cuốn theo, nuốt trôi má»i thứ. Ông vừa thấy bất lá»±c trÆ°á»›c chung quanh nghiệt ngã, vừa cảm thấy lúc nà o ông cÅ©ng má»™t mình. Chỉ những khi bóng tối che ngang, lúc có những tiếng gá»i thì thầm của trăm năm, nhÆ° Ä‘oạn mở đầu của bà i Còn Có Bao Ngà y, ông má»›i tìm thấy được ở ban đêm, ở bóng tối chá»— ẩn náu, nÆ¡i trở vá» an toà n, tịch lặng nhất vá»›i những vá»— vá» an ủi cho mình. Ông nhắc rất nhiá»u đến những đêm tối, những hoà ng hôn, những đêm khuya trong nhạc.
Ãó là những lúc để ông nhìn ngắm lại cuá»™c Ä‘á»i mình. Ãó cÅ©ng là lúc ông "Ä‘au Ä‘á»›n nháºn ra rằng cuá»™c Ä‘á»i đã cho ta lắm ngà y bất hạnh." Ông viết nhÆ° thế ở trang 275 của tuyển táºp Những Bà i Ca Không Năm Tháng.
Những suy nghÄ© vá» cuá»™c Ä‘á»i, vá» thân pháºn má»™t ngÆ°á»i Ä‘ang Ä‘i qua má»™t cuá»™c chiến thảm khốc vá»›i những tÆ° tưởng không ở giữa dòng nÆ°á»›c cà ng ngà y cà ng đẩy ông ra ngoà i đám đông mặc dù ông vẫn Ä‘ang ở giữa quê hÆ°Æ¡ng Ä‘au khổ. Sá»± má»i mệt hiện rõ trong thái Ä‘á»™ chán cả những chuyến Ä‘i tưởng để thoát khá»i cái quanh quẩn của cái Ä‘Æ°á»ng vòng kÃn không lối rạ
Ông không đồng ý và chấp nháºn má»™t Ä‘á»i sống tá»± hủy Ä‘ang diá»…n ra chung quanh.
Ông là ngÆ°á»i Ä‘i lạc trong má»™t thà nh phố tưởng là quen thân lắm. NhÆ°ng thá»±c ra, Trịnh Công SÆ¡n không thuá»™c và o má»™t nÆ¡i nà o hết. Ông cứ đứng ở bên ngoà i, tá»± chá»n cho thế đứng không nháºp cuá»™c, hai vai hai vầng nháºt nguyệt, thÆ° thái trên con Ä‘Æ°á»ng chỉ má»™t mình Ä‘i.
Trong Má»™t Cõi Ãi Vá», câu: "...Trăm năm vô biên chÆ°a từng há»™i ngá»™. Chẳng biết nÆ¡i nao là chốn quê nhà ..." chỉ má»™t câu nà y, cÅ©ng đủ để bầy ra tất cả sá»± cô Ä‘Æ¡n khủng khiếp ông phải đối mặt má»—i ngà y trong Ä‘á»i sống rất nhiá»u tiếng Ä‘á»™ng.
Thái Ä‘á»™ cô Ä‘Æ¡n đứng ngoà i má»™t mình không tham dá»± và nháºp cuá»™c của Trịnh Công SÆ¡n còn được thấy rõ hÆ¡n trong bà i Tá»± Tình Khúc. Ông thấy mình là đứa bé ngồi nhìn thế ká»· qua Ä‘i, vẫn không thấy được nÆ¡i nÆ°Æ¡ng tá»±a, vẫn cứ chỉ là ngá»n đèn nhá» thắp lên cho riêng mình. Bà i ballad viết vá» sá»± cô Ä‘Æ¡n ấy đầy những hình ảnh xót xa hết sức bi thảm và cảm Ä‘á»™ng. Trên cái vá»±c thẳm ngó xuống lòng sâu của cô Ä‘Æ¡n, ông ngồi má»™t mình.
Căn bản, các sáng tác của Trịnh Công SÆ¡n là nhạc tình. Bà i Tình Xa là má»™t ca khúc ông viết cùng thá»i gian vá»›i Tình Nhá»› và Tình Sầu để thà nh má»™t trilogy trong giai Ä‘oạn sáng tác đầu tiên của ông. Và trong Tình Xa, sóng được cho dá»™i và o Ä‘á»i buốt giá, gió cát phù du bay vỠđể nói vá» ná»—i cô Ä‘Æ¡n của ông. Ông dùng hÆ¡n má»™t tình khúc để nói vá» sá»± cô Ä‘Æ¡n đó. Và tình yêu, tưởng là điá»u Ä‘em lại những vá»— vá» an ủi cho ông, thì cÅ©ng lại phản bá»™i, lá»c lừạ Những dòng sông trở thà nh biểu tượng của chuyến bá» Ä‘i, cÆ¡n mÆ°a thà nh lá»i hẹn thá», thà nh phố hoang vu khi cuá»™c tình Ä‘i qua, tình cúi đầu trong tiếng buồn rÆ¡i Ä‘á»u.
Sá»± cô Ä‘Æ¡n đã là má»™t cÆ¡n Ä‘au suốt Ä‘á»i của Trịnh Công SÆ¡n. NhÆ°ng chÃnh ông đã lá»±a chá»n để sống vá»›i nó.
Cũng như Socrates, ông thà sống khốn khổ còn hơn.
9. TRỊNH CÔNG SÆ N, NHá»®NG ÃỂ LẠI
Nhiá»u so sánh đã được Ä‘Æ°a ra để tạo ấn tượng vá» má»™t sá»± việc Ãt ai biết vá»›i má»™t sá»± việc đã quen thuá»™c vá»›i nhiá»u ngÆ°á»i. Thà dụ khi nói nhà văn X là má»™t Solzhenitsyn của văn chÆ°Æ¡ng Pháp, há»a sÄ© Y là má»™t Cezanne của há»™i há»a Ã, nhà thÆ¡ Z là Ãá»— Phủ của thi ca Ãại Hà n... thì ngÆ°á»i nghe có ngay má»™t số khái niệm vá» các ông XYZ ngaỵ NhÆ°ng cÅ©ng rất nhiá»u khi những so sánh nà y lại là những bất công đáng kể vá»›i những tiêu chuẩn được Ä‘em ra dùng để so sánh. Các ông Solzhenitsyn, Cezanne, Ãá»— Phủ lá»›n hÆ¡n các ông XYZ chẳng hạn.
Và cÅ©ng có những trÆ°á»ng hợp ngược lại.
Joan Baez, má»™t nữ ca sÄ© nhạc dân ca -- folk singer -- của nhạc Mỹ, khi được giá»›i thiệu vá»›i Trịnh Công SÆ¡n, đã Ä‘Æ°a ra má»™t so sánh láºp tức: Trịnh Công SÆ¡n là Bob Dylan của Việt Nam.
Việc Joan Baez là m cÅ©ng dá»… hiểu: cô tạo được sá»± nghiệp ca hát phần lá»›n là nhá» nhạc của Bob Dylan, những ca khúc chống chiến tranh của ngÆ°á»i nhạc sÄ© nà ỵ NhÆ°ng cô chÆ°a biết được đủ vá» Trịnh Công SÆ¡n. Nguyên số lượng ca khúc mà Trịnh Công SÆ¡n viết đã nhiá»u hÆ¡n số ca khúc của Bob Dylan. Mà đó má»›i chỉ nói vá» số lượng sáng tác.
NhÆ° váºy sá»± so sánh có bất công cho Trịnh Công SÆ¡n. Bob Dylan viết má»™t số nhạc phản chiến -- anti war songs -- và phản kháng-- protest songs -- cùng má»™t số Ä‘á» tà i khác. Trịnh Công SÆ¡n viết nhạc phản chiến, phản kháng, nhÆ°ng chủ yếu là tình ca, những Ä‘á» tà i khác là quê hÆ°Æ¡ng, thân pháºn con ngÆ°á»i, trong đó, triết lý và tôn giáo là những nét nổi báºt. Bà i nổi tiếng nhất của Bob Dylan là ca khúc Blowin' In The Wind, bà i hát nói vá» chiến tranh, bom đạn, chết chóc, Æ°á»›c mÆ¡ hòa bình được coi nhÆ° bà i hát đầu môi của các phong trà o phản chiến hồi tháºp niên 60. NhÆ°ng Blowin' In The Wind vẫn chÆ°a tá»›i được mức bi thảm của các ca khúc ChÃnh Chúng Ta Phải Nói, NgÆ°á»i Già Em Bé, NÆ°á»›c Mắt Cho Quê HÆ°Æ¡ng hay Ãại Bác Ru Ãêm.
Pete Seeger là má»™t nhạc sÄ© dân ca hà ng đầu của Mỹ. Ông cÅ©ng viết nhiá»u ca khúc chống chiến tranh, và má»™t trong những bà i nổi tiếng của ông được hát rất nhiá»u trong những sinh hoạt chống chiến tranh của tháºp niên 60 là bà i Where Have All The Flowers Gone. Pete Seeger lá»›n tuổi hÆ¡n Trịnh Công SÆ¡n và Bob Dylan nên không được Ä‘em ra so sánh. NhÆ°ng cùng những ý tưởng và hình ảnh thì Where Have All The Flowers Gone chÆ°a bi thảm bằng NgÆ°á»i Con Gái Việt Nam Da Và ng hay Tình Ca NgÆ°á»i Mất TrÃ.
Pete Seeger cÅ©ng viết vá» nÆ°á»›c Mỹ, This Land Is Your Land, nhÆ°ng lòng yêu thÆ°Æ¡ng đất nÆ°á»›c: Ãất nà y là đất của anh, đất nà y là đất của tôi, từ rừng hồng má»™c miá»n tây đến biển đầy bá»t trắng miá»n đông, đất nà y được tạo ra cho chúng ta... không thể cảm Ä‘á»™ng nhÆ° Huế Sà i Gòn Hà Ná»™i của Trịnh Công SÆ¡n. Huế Sà i Gòn Hà Ná»™i có tiếng hối thúc, réo gá»i, hừng há»±c...
Trịnh Công SÆ¡n viết tình ca nhiá»u hÆ¡n Burt Bucharach mặc dù số lượng mà tác giả của Ãll Never Fall In Love Again, của Raindrops Keep Falling On My Head, Alfie, Anyone Who Had A Heart cÅ©ng đã nhiá»u. Nhiá»u nhÆ°ng chÆ°a thể vượt quá con số 127 bà i mà Trịnh Công SÆ¡n chá»n để in trong tuyển táºp Những Ca Khúc Không Ngà y Tháng sau khi đã bá» ra ngoà i má»™t số rất lá»›n những ca khúc viết vá» các Ä‘á» tà i khác của ông.
Má»™t đóa quỳnh không bao nhiêu ngÆ°á»i biết, qua những khuông nhạc của Trịnh Công SÆ¡n, nó biến thà nh má»™t lá»i tá» tình. Những bÆ°á»›c chân trở vá» của ngÆ°á»i phụ nữ không may mắn, là m công việc rất bất hạnh của xã há»™i đã thà nh má»™t tình khúc bi thảm, bà i Nghe Những Tà n Phai.
Những chi tiết vừa kể cho thấy đem những tên tuổi khác để so sánh với Trịnh Công Sơn là một việc vừa sai lầm vừa bất công.
Có má»™t chi tiết nhá» vá» những ca khúc của Trịnh Công SÆ¡n, đó là vá»›i má»™t số lượng sáng tác lá»›n nhÆ° thế và được phổ biến rá»™ng rãi nhÆ° thế, chỉ có má»™t hay hai bà i, có phần chắc là không quá hai bà i, bị Ä‘em ra đặt cho những lá»i ca khác nhảm nhÃ.
Ãó có phải là má»™t thái Ä‘á»™ yêu mến trong khi vẫn còn dà nh cho tác giả rất nhiá»u tôn trá»ng của những ngÆ°á»i yêu nhạc, sống cùng thá»i vá»›i ông không?
Chúng tôi nghĩ là có.
10. TRỊNH CÔNG SÆ N, NHƯ MỘT LỜI CHIA TAY
Ở tuổi hai mÆ°Æ¡i mấy, Ãt ngÆ°á»i viết những lá»i ca nhÆ° trong bà i Cát Bụi. Và cÅ©ng không nhiá»u ngÆ°á»i viết di chúc hay những chữ khắc trên má»™ bia cho mình ở cái tuổi ấỵ Ãt ngÆ°á»i nghÄ© đến cái chết, đến sá»± trở vá» vá»›i những hạt cát, những hạt bụi của nguyên thủy.
Trịnh Công SÆ¡n đã là m công việc ấy má»™t cách quá sá»›m. Ông viết Cát Bụi năm ông chÆ°a tá»›i 30 tuổi, nhÆ° thể ông nhìn thấy sá»± ra Ä‘i ngay trong sá»± sống qua những hạt bụị... Hạt bụi nà o hóa kiếp thân tôi, để má»™t mai tôi vá» là m cát bụi... ôi cát bụi pháºn nà y, vết má»±c nà o xóa bá» không hay...
Rồi và i chục năm sau, ông lại viết: "... trong xuân thì thấy bóng trăm năm...". Ông luôn luôn nhìn thấy cái chết ở sá»± sống, trong hạnh phúc có bất hạnh, trong hôm nay có ngà y mai, "dÆ°á»›i vòng nôi má»c từng nấm má»™, dÆ°á»›i chân ngà y cá» xót xa Ä‘Æ°a ".
Có lẽ những năm chiến tranh, sá»± ra Ä‘i quá sá»›m của ngÆ°á»i cha, những bất trắc của Ä‘á»i sống là m ông luôn luôn được -- và cÅ©ng nhÆ° bị -- nhắc nhở và ám ảnh vá» cái chết.
Cuối năm 1992, trong những dòng viết ở cuối táºp nhạc Những Bà i Ca Không Năm Tháng Trịnh Công SÆ¡n viết: "má»—i ngà y sống tá»›i, má»—i ngà y tôi thấy Ä‘á»i sống nhá» nhắn thêm... Ãá»i sống tháºt sá»± không tiá»m ẩn Ä‘iá»u gì má»›i lạ. Có lẽ vì thế, sá»± quen mặt má»—i lúc má»—i gần gÅ©i, thắm thiết hÆ¡n, nên tôi cà ng thấy yêu mến cuá»™c Ä‘á»i"
Ãó lại là những Ä‘iá»u viết xuống của má»™t ngÆ°á»i nói rất nhiá»u đến cái chết. Thá»±c sá»±, ông là ngÆ°á»i rất yêu Ä‘á»i sống nhÆ° lá»i ca của bà i Hãy Cứ Vui NhÆ° Má»i Ngà ỵ Thà dụ:
...Hãy cứ vui nhÆ° má»i ngà y
Bên trá»i còn nắng
Lá trá»i còn xanh
phố còn ngÆ°á»i đông...
Rồi ông lại viết Hãy yêu ngà y tá»›i dù quá mệt kiếp ngÆ°á»i trong Ãể Gió Cuốn Ãi, má»™t bà i hát Ä‘á»c thấy tấm lòng của ông vá»›i Ä‘á»i sống bằng nhịp 3/4 thÆ° thả mà thiết thạ
Có lúc ông quay ra đùa cợt vá»›i cuá»™c Ä‘á»i, mà ông coi chỉ là nÆ¡i ông ở trá». Mượn chút hÆ¡i dân ca, ông nhá» không khà lục bát trong ca dao để viết bà i Ở Trá» bằng nhịp 2/4 vừa lẳng lÆ¡ vừa lý lắc những bÆ°á»›c nhún nhẩỵ Coi má»i thứ tình yêu, cuá»™c sống chỉ là vô thÆ°á»ng, lúc có lúc không. Toà n bà i nghe nhÆ° những công án Thiá»n. Bà i ca lá»i lẽ giản dị, có lúc tÆ°Æ¡i tắn lạ thÆ°á»ng, lại là những tÆ° tưởng rất Pháºt giáo, được kéo xuống gần gÅ©i hÆ¡n nhá» những à a của dân ca miá»n Bắc.
Trịnh Công SÆ¡n viết nhạc cho ngÆ°á»i khác hát. Ông Ãt khi hát nhạc của mình trÆ°á»›c đám đông mặc dù ông có giá»ng tốt. Thêm nữa, là ngÆ°á»i viết những ca khúc ấy, ông hát chắc phải rất chÃnh xác. Bà i NhÆ° Má»™t Lá»i Chia Tay đã được thu thanh bởi Ãt nhất là hai giá»ng hát mà ông rất tin cáºá»µ NhÆ°ng ca khúc nà y, hát lên bằng giá»ng của ông, lại mang má»™t nét khác nữa. Ông hát mà nhÆ° gá»i lại những Ä‘iá»u đã Ä‘i qua Ä‘á»i ông cho ngÆ°á»i nghe, nhÆ° đóng lại trang cuối cùng của cuốn sách. Lá»i ca của bà i NhÆ° Má»™t Lá»i Chia Tay Ä‘á»c lên, không cần phải nghe ông hát cÅ©ng đủ tạo xúc Ä‘á»™ng. Ông xếp lại Ä‘á»i sống, ông cám Æ¡n cuá»™c Ä‘á»i, ông nhìn lại những cuá»™c tình, ông nhá»› lại bông hoa má»ng manh cuối trá»i, coi đó nhÆ° má»™t lá»i giã biệt. à của lá»i ca thì bi đát, nhÆ°ng nghe qua giá»ng của ông, ngÆ°á»i nghe thấy Ä‘Æ°Æ¡c sá»± bình thản của ông khi từ biệt cuá»™c sống.
Trịnh Công SÆ¡n đã vá» vá»›i cát bụi, giã từ nÆ¡i ông ở trá». Ông biết trÆ°á»›c chuyến Ä‘i vá» nÆ¡i vÄ©nh hằng. NhÆ°ng ông cÅ©ng sẽ còn ở lại vá»›i chúng ta mãi mãị Chúng ta mãi mãi nhá»› ông, biết Æ¡n ông, biết Æ¡n ông đã nói há»™ chúng ta những Ä‘iá»u khó nói nhất, biết Æ¡n ông đã vá»— vá» an ủi cuá»™c Ä‘á»i chúng ta trong những lúc hân hoan hạnh phúc cÅ©ng nhÆ° những lúc sầu thảm bất hạnh.
Ba trăm năm nữa sẽ còn ngÆ°á»i hát và nghe những gì ông để lại.
Ãó là món quà âm nhạc ông để lạị Ãó là má»™t món quà mà thỉnh thoảng lắm, có khi là và i trăm năm Việt Nam má»›i được má»™t món quà quà giá nhÆ° thế.
Cám ơn Trịnh Công Sơn
http://www.vim-online.com/music/tcs/nmlct.html
Hát nhạc Trịnh
Trong đêm nhạc tưởng niệm Trịnh Công SÆ¡n và o tháng 7/2001, nhà thÆ¡ Äá»— Trung Quân phát biểu vá»›i bạn bè: “NgÆ°á»i hát nhạc ông SÆ¡n hay nhất là … chÃnh ông SÆ¡nâ€.
Quả váºy, Trịnh Công SÆ¡n đã từng là má»™t mẫu singer/songwriter thuyết phục khi anh còn trẻ, và ngay cả khi đã yếu sức, anh vẫn hát mẫu cho Mỹ Lệ hay Quang DÅ©ng nghe khi táºp bà i cho há». Song, trÆ°á»ng hợp Trịnh Công SÆ¡n khác Trần Tiến: trừ và i bà i cá biệt, hầu hết nhạc Trần Tiến không dà nh cho ca sÄ©, mà chỉ có ý nghÄ©a hoặc có duyên khi chÃnh tác giả hát. Nhạc Trịnh dẫu sao vẫn phổ thông, được nhiá»u thế hệ ca sÄ© tìm đến nhÆ° má»™t cuá»™c thá» sức hoặc khẳng định đẳng cấp, và cÅ©ng đã có nhiá»u trÆ°á»ng hợp thà nh công.
Anh SÆ¡n từng nói, “Ai hát nhạc mình cÅ©ng hay, ca sÄ© Sà i Gòn thì hồn nhiên, ca sÄ© Hà Ná»™i thì khéo léo.†Chắc đấy cÅ©ng chỉ là nói cho đẹp lòng má»i ngÆ°á»i, còn thì trong thâm tâm, Trịnh Công SÆ¡n chỉ muốn gá»i những bà i hát của anh cho giá»ng Khánh Ly và Trịnh VÄ©nh Trinh. Ta hãy tìm hiểu vì sao.
TrÆ°á»›c tiên xét vá» mặt phát âm. Ca từ Trịnh Công SÆ¡n, khi đặt và o giai Ä‘iệu, thÆ°á»ng bị ép và o cách phát âm của ngÆ°á»i Huế, chẳng hạn “má»i mệt†(trong Má»™t Cõi Äi Vá») “biện nhá»› tên em†(Biển Nhá»›), “bá» mặc con Ä‘Æ°á»ng†(Em Äi Bá» Mặc Con ÄÆ°á»ng); và chÃnh nhá» cách phát âm giá»ng Bắc (mà không quá Bắc!) của Khánh Ly mà những âm ấy trở nên rõ nghÄ©a và duyên dáng hÆ¡n. VÄ©nh Trinh từng rất khâm phục “dấu há»i của chị Khánh Ly†là thế. Tiếp đến, âm sắc giá»ng Khánh Ly nghe nhÆ° những dây cao của Ä‘Ã n cello, bồi âm đầy đặn, khoảng giá»ng nà o cÅ©ng vang Ä‘á»u, rất thÃch hợp vá»›i lối hát kể chuyện vốn rất cần để thể hiện ca khúc Trịnh Công SÆ¡n.
Còn má»™t Ä‘iá»u nữa, quan trá»ng nhất, mà cÅ©ng khó gá»i tên nhất, là má»™t “không khà Trịnhâ€. Có thể nháºn ra không khà ấy nếu bạn là ngÆ°á»i từng nghe Khánh Ly hát từ tình ca đến phản chiến ca và o cuối tháºp niên 70: má»™t thứ không khà đô thị đặc trÆ°ng, vá»›i đầy đủ những cảm giác thá»i bất ổn, nà o cái chết, nà o hy vá»ng, nà o hiện sinh, nà o Ä‘á»i sống phố xá và cà phê. Tất cả những hình ảnh, những ảo tượng, những cảm giác Sà i Gòn thá»i ấy tuôn ra từ giá»ng Khánh Ly, thứ giá»ng rã rá»i không cố ý, thứ giá»ng nhừa nhá»±a đầy thể tÃnh (sensation), thứ giá»ng ma mị không có kẻ kế nghiệp.
Trịnh VÄ©nh Trinh có lợi thế là em gái anh SÆ¡n. Khi Khánh Ly ở xa, thì chÃnh Trinh là ngÆ°á»i thay chá»—, Ãt nhất cÅ©ng ở ý nghÄ©a tinh thần. Trinh thuá»™c nhạc anh mình là thông qua những bản thu của Khánh Ly (tất nhiên!), thêm má»™t Ãt nhạc má»›i do chÃnh Trịnh Công SÆ¡n dá»±ng cho. Trinh hát tháºt thà , có lúc hÆ¡i ngây ngô, và chỉ má»™t mà u. Bù lại, cô phát âm dá»… chịu, là n hÆ¡i đầy và hát hết mình (lại dÄ© nhiên!).
Hồng Nhung đã là m má»›i má»™t số ca khúc khó hát của Trịnh Công SÆ¡n, nhÆ° Ru Tình hay Rồi NhÆ° Äá Ngây Ngô. Cần ghi công Hồng Nhung ở Ä‘iá»u ấy. Bởi Khánh Ly không có khả năng hát những bà i có tiết tấu khó, đặc biệt là những thể nghiệm blues và jazz của anh SÆ¡n. Vá»›i những bà i “kinh Ä‘iểnâ€, Nhung không là m quên được Khánh Ly, mặc cho những ná»— lá»±c “ngây ngô hóa†hay biến báo tiết tấu bất thÆ°á»ng. Trần Thu Hà cÅ©ng rất đáng hoan nghênh trong những bà i cần xá» lý khéo, nhÆ° Cho Äá»i Chút Æ n hay Còn Tuổi Nà o Cho Em.
Theo ý cá nhân tôi, Thanh Lam hoà n toà n là m há»ng nhạc Trịnh. Nói thế không phải vì nhạc Trịnh là má»™t thách đố ghê gá»›m hay vì Lam hạn chế khả năng. Mà chÃnh vì lý do tôi đã phân tÃch ở phần Khánh Ly; Lam không diá»…n đạt được những tâm cảm đô thị miá»n Nam đặc trÆ°ng, và Lam cÅ©ng không là m nổi Ä‘iá»u cần là m là quên mình Ä‘i. Lam hát lồ lá»™ má»™t Lam, tức là không còn thấy bóng Trịnh đâu nữa.
Mỹ Linh hát tốt ở những ballad tá»± sá»±, đặc biệt trong album do Äức Trà hòa âm năm 1998. Mỹ Lệ hát nhiá»u, thuá»™c nhiá»u nhÆ°ng còn thiếu cái duyên để nháºp nhạc Trịnh, và để nháºp duyên ấy cho ngÆ°á»i nghe. Lô Thủy cÅ©ng váºy.
Tuấn Ngá»c hát nhạc Trịnh Công SÆ¡n rất khác thÆ°á»ng, và phần lá»›n là không hay, đấy là chÆ°a kể anh hát sai khá nhiá»u. Duy có má»™t đôi bà i hợp vá»›i sá»± khác thÆ°á»ng ấy, tạm gá»i là má»™t mối đồng cảm khó giải thÃch, nhÆ° NhÆ° Má»™t Lá»i Chia Tay chẳng hạn, thì Tuấn Ngá»c xuất sắc.
Mỹ Tâm hát Trịnh cÅ©ng còn nhạt, đặc biệt là ở Äêm Thấy Ta Là Thác Äổ, bà i mà Mỹ Linh đã hát rất tuyệt. Tâm hát được Chuyện Äóa Quỳnh HÆ°Æ¡ng, bà i được xem nhÆ° Ãt chất Trịnh nhất.
Quang DÅ©ng là hiện tượng Ä‘am mê nhạc Trịnh hiếm thấy, và đáng trân trá»ng. Anh hiếm, vì thế quý. DÅ©ng phát âm không đẹp, nên ca từ Trịnh Công SÆ¡n giảm hiệu quả, tuy má»i ngÆ°á»i dÆ°á»ng nhÆ° sẵn sà ng châm chÆ°á»›c Ä‘iá»u nà y. Tháºt may cho anh!
Có má»™t Ä‘iá»u cần nói thêm, là nhiá»u dá»± định đổi má»›i nhạc Trịnh lẽ ra khả thi, và có thể thú vị, thà nh công, lại bị sức cản từ chÃnh những ngÆ°á»i yêu Trịnh. Trong há», nhạc Trịnh là phải má»™c, phải nhiá»u guitar, phải hòa thanh Ä‘Æ¡n giản, phải có ná»n tiết tấu ổn định và dá»… hát. Trong há», Trịnh đã bị đóng khung. Thế thì rất khó cho những ngÆ°á»i trẻ mong gây má»™t không khà hoà n toà n khác lạ. Chẳng lẽ cứ phải ngồi chá» má»™t giá»ng giống hệt Khánh Ly sao? Tôi tin rằng, nếu còn sinh thá»i, Trịnh Công SÆ¡n sẵn sà ng ủng há»™ những cuá»™c đổi má»›i nhạc anh.
Lưu Hiển
http://www.giaidieuxanh.com.vn/bantr...005/01/369280/
I.
Tiểu Sá»
Trịnh Công SÆ¡n sinh ngà y 28 tháng 2 năm 1939 tại Lạc Giao (cao nguyên miá»n Trung Việt Nam).
Ông lớn lên ở Huế, tốt nghiệp tú tà i ban Triết tại Chasseloup Laubat, Sà i Gòn.
Trịnh Công SÆ¡n tá»± há»c nhạc, bắt đầu sáng tác năm 1958 vá»›i tác phẩm đầu tay Ướt Mi (NXB An Phú in năm 1959). Cho đến nay, nhạc sÄ© đã sáng tác hÆ¡n 600 tác phẩm, có thể được phân loại dÆ°á»›i 3 Ä‘á» mục lá»›n: Tình Yêu -- Quê HÆ°Æ¡ng -- Thân Pháºn.
Quan niệm sáng tác: "Tôi chỉ là 1 tên hát rong Ä‘i qua miá»n đất nà y để hát lên những linh cảm của mình vá» những giấc mÆ¡ Ä‘á»i hÆ° ảo..."
Nháºn xét của nhạc sÄ© Văn Cao: "Trong âm nhạc của SÆ¡n, ta không thấy dấu vết của âm nhạc cổ Ä‘iển theo cấu trúc bác há»c phÆ°Æ¡ng Tây. SÆ¡n viết hồn nhiên nhÆ° thể cảm xúc nhạc thÆ¡ tá»± nó trà o ra. Nói nhÆ° nhạc sÄ© Nguyá»…n Xuân Khoát, ngÆ°á»i bạn già của tôi, "Trịnh Công SÆ¡n viết dá»… nhÆ° lấy chữ từ trong túi ra". Cái quyến rÅ© của nhạc Trịnh Công SÆ¡n có lẽ là ở chÃnh ở chá»— đó, ở chá»— không định tạo ra má»™t trÆ°á»ng phái nà o, má»™t triết há»c nà o, mà vẫn thấm và o lòng ngÆ°á»i nhÆ° suối tÆ°á»›i. Vá»›i những lá»i, ý đẹp và độc đáo đến bất ngá» hôn phối cùng má»™t kết cấu đặc biệt nhÆ° má»™t hình thức của dân ca hầu nhÆ° không thay đổi, Trịnh Công SÆ¡n đã chinh phục hà ng triệu con tim, không chỉ ở trong nÆ°á»›c, mà ở cả ngoà i biên giá»›i nữa..."
Nhạc sÄ© đã qua Ä‘á»i lúc 12g45 ngà y 1 tháng 4 năm 2001 tại Sà iGòn.
II.
Tác phẩm
01 - Ca khúc Trịnh Công Sơn
An tiêm, 1967, in lần thứ 2, 18x18 cm, giá 80 đồng.
02 - (Những) Tình khúc Trịnh Công Sơn
Nhân Bản, 1967, tác giả chép tay, 18x18cm.
03 - Ca khúc da và ng
Nhân Bản, 1967, tác giả chép tay, 18x18cm.
04 - Kinh Việt Nam
Nhân Bản, 1968, 18x18 cm, in 7 500 cuốn.
05 - Ca khúc da và ng 2
Nhân Bản, 1969, 18x18 cm, tái bản lần thứ 5, in 10 000 cuốn
06 - Ta phải thấy mặt trá»i
Nhân Bản, 1969 , 18x18 cm, in 7 000 cuốn
07 - Như cánh vạc bay
Nhân Bản, 1972, 18x18 cm
08 - CỠxót xa đưa
Nhân Bản, 1972, 18x18cm
09 - Khói trá»i mênh mông
Nhân Bản, 1972, 18x18cm
10 - Tự tình khúc
Nhân Bản, 1972, 18x18cm, ấn hà nh lần thứ nhất, 10 000 cuốn.
11 - Phụ khúc da và ng
Nhân Bản, 1972, 18x18 cm
12 - Lá»i đất đá cÅ©
Nhân Bản, 1973, 18x18cm
13 - Nhân danh Việt nam
Không biết có xuất bản không ?
14 - Má»™t cõi Ä‘i vá»
Nxb Hội âm nhạc TP.HCM, 1989, 19x19cm, chỉ in lụa 100 bản.
15 - Em còn nhớ hay em đã quên
Nxb Trẻ, 1991, in 3000 cuốn, 19x19cm, lá»i nhạc chép tay.
16 - Cho con
Nxb Sóng Nhạc, 1991, chép tay lá»i và nhạc, 10x19cm.
17 - Lá»i của dòng sông
Nxb Trẻ, 1992, in 5000 cuốn, lá»i chép tay, 19x19cm
18 - Khói trá»i mênh mông 2
Nxb Văn nghệ, TP HCM, 1992, in 3000 cuốn, 19x19cm.
19 - Bên Ä‘á»i hiu quạnh
Nhân Bản, 1993, 25x25cm, in 3000 cuốn
20 - Trong ná»—i Ä‘au tình cá»
Nhân Bản, 1993, 25x25cm, in 3000 cuốn
21 - Thuở ấy mưa hồng
Nhân Bản, 1993, 25x25 cm, in 3 000 cuốn
22 - Những bà i ca không năm tháng
Nxb Âm Nhạc, 1995, 25x25cm, in 3000 cuốn
23 - Những bà i ca không năm tháng
Nxb Âm Nhạc, 1998, 25x25cm, in lần thứ tư, 3000 cuốn
24 - Tuyển táºp ca khúc Trịnh Công SÆ¡n, táºp 1
25 - Tuyển táºp ca khúc Trịnh Công SÆ¡n, táºp 2
26 - Tuyển táºp ca khúc Trịnh Công SÆ¡n, táºp 3
Văn nghệ tp HCM, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cuốn, giá bán 6500 VNÄ
27 - Tuyển táºp ca khúc Trịnh Công SÆ¡n, táºp 4
Văn nghệ tp HCM, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cuốn, giá bán 6500 VNÄ
28 - Tuyển táºp ca khúc Trịnh Công SÆ¡n, táºp 5
Văn nghệ tp HCM, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cuốn, giá bán 6500 VNÄ
29 - Tuyển táºp ca khúc Trịnh Công SÆ¡n, táºp 6
Văn nghệ tp HCM, 1999, 14,5x20,5cm, in 1000 cuốn, giá bán 6500 VNÄ
III.
Danh Sách Nhạc Trịnh Công Sơn
(Tổng số bà i hát ghi nháºn được tá»›i nay là 227 bà i. Trong LTK hiện sÆ°u tầm được 209 bà i, and counting .)
Bà i Ca Dà nh Cho Những Xác NgÆ°á»i (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Bà Mẹ Ô Lý
Bà i Ca ÄÆ°á»ng Tà u Thống Nhất
Bay Äi Thầm Lặng
Bên Ä‘á»i hiu quạnh (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Bến Sông
Biển Nghìn Thu Ở Lại
Biển Nhá»› (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Biển Sáng (viết chung vá»›i Phạm Trá»ng Cầu)
Biết Äâu Nguồn Cá»™i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Bốn Mùa Thay Lá (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Bống Bồng Æ i! (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Bống Không Là Bống (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Buồn Từng Phút Giây (Tiếng hát Khánh Ly 9 - Buồn từng phút giây / ấn hà nh trước 1975)
Ca Dao Mẹ (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Cát Bụi (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Cánh Äồng Hoà Bình (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Cánh Chim Cô ÄÆ¡n
Chỉ Có Ta Trong Cuá»™c Äá»i (Tiếng hát Thiên Phượng - Trở Vá» Mái Nhà XÆ°a - PDC 2000)
Chiếc Lá Thu Phai (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Chiá»u Má»™t Mình (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Chiá»u Má»™t Mình Qua Phố
Chiá»u Trên Quê HÆ°Æ¡ng Tôi
Chìm DÆ°á»›i CÆ¡n MÆ°a (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
ChÃnh Chúng Ta Phải Nói (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 10/1969)
Cho Äá»i Chút Æ n (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Cho Má»™t NgÆ°á»i Vừa Nằm Xuống (Tiếng hát Khánh Ly 7 - Nhìn Những Mùa Thu Äi / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Chá» Nhìn Quê HÆ°Æ¡ng Sáng Chói (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Chuyện Äóa Quỳnh HÆ°Æ¡ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
ChÆ°a Mòn Giấc MÆ¡ (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
ChÆ°a Mất Niá»m Tin (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Có Má»™t Dòng Sông Äã Qua Äá»i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Có Má»™t Lần Không Còn Bóng Dáng Con NgÆ°á»i(táºp nhạc Phụ Khúc Da Và ng 1972) - (theo Äặng Tiến - Văn Há»c số 186&187 - 2001)
Có Má»™t Ngà y NhÆ° Thế (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Có Nghe Äá»i Nghiêng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Có Những Con ÄÆ°á»ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Cá» Xót Xa ÄÆ°a (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Cõi Tạm
Còn Ai Vá»›i Ai (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Còn Có Bao Ngà y (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Còn Mãi Tìm Nhau
Con Mắt Còn Lại (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Còn Thấy Mặt NgÆ°á»i(táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Còn Tuổi Nà o Cho Em (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Cúi Xuống Tháºt Gần (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
CÅ©ng Sẽ Chìm Trôi (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Cuối Cùng Cho Má»™t Tình Yêu ( thÆ¡ Trịnh Cung) (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Dã Trà ng Ca
Dân Ta Vẫn Sống (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Dấu Chân Äịa Äà ng (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Diá»…m XÆ°a (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Du Mục (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Dá»±ng Lại NgÆ°á»i, Dá»±ng Lại Nhà (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Äại Bác Ru Äêm (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Äể Gió Cuốn Äi (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Äêm Thấy Ta Là Thác Äổ (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Äêm Bây Giá» Äêm Mai (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Äi Mãi Trên ÄÆ°á»ng (Bản viết tay trong "TCS - ngÆ°á»i hát rong qua nhiá»u thế hệ - NXB Trẻ / 2001))
Äi Tìm Quê HÆ°Æ¡ng (Tiếng hát Khánh Ly 9 - Buồn từng phút giây / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Äóa hoa Vô ThÆ°á»ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Äoản Khúc Thu Hà Ná»™i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Äá»i Cho Ta Thế (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Äá»i Gá»i Em Biết Bao Lần (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Äợi Có Má»™t Ngà y (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Äôi Mắt Nà o Mở Ra (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Äồng Dao 2000
Äồng Dao Hoà Bình (táºp nhạc Kinh Việt Nam)
Äừng Mong Ai Äừng Nghi Ngại (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
ÄÆ°á»ng Xa Vạn Dặm
Em Còn Nhá»› Hay Em Äã Quên (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Em Äã Cho Tôi Bầu Trá»i (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Em Äến Từ Nghìn XÆ°a (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Em Äi Bá» Lại Con ÄÆ°á»ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Em Äi Trong Chiá»u (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Em Hãy Ngủ Äi (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Em Là Hoa Hồng Nhá»
Em Ở Nông TrÆ°á»ng Em Ra Biên Giá»›i
Gần NhÆ° Niá»m Tuyệt Vá»ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ghế Äá Công Viên
Gia Tà i Của Mẹ (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trước 1975)
Giá»t Lệ Thiên Thu
Gá»i Tên Bốn Mùa (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Góp Lá Mùa Xuân (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Hạ trắng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Hai MÆ°Æ¡i Mùa Nắng Lạ (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Hà nh Ca (táºp nhạc Kinh Việt Nam)
Hà nh HÆ°Æ¡ng Trên Äồi Cao
Hát Cho Tôi
Hát Trên Những Xác NgÆ°á»i (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Hãy Cố Chá» (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Hãy Cứ Vui NhÆ° Má»i Ngà y
Hãy Äi Cùng Nhau (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Hãy Khóc Äi Em (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Hãy Nhìn Lại (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Hãy Sống Dùm Tôi (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trước 1975)
Hãy Yêu Nhau Äi (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Hãy Cứ Vui NhÆ° Má»i Ngà y (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Hoa Và ng Mấy Äá»™ (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Hoa Xuân Ca
Hôm nay Tôi Nghe (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Huế Sà i Gòn Hà Ná»™i (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
Huyá»n Thoại Mẹ
Im Lặng Thở Dà i
Khói Trá»i Mênh Mông (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Kinh Việt Nam
Lại Gần Vá»›i Nhau (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Lặng Lẽ NÆ¡i Nà y (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Lá»i Buồn Thánh (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Lá»i Của Dòng Sông (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Lá»i Mẹ Ru (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Lá»i Ở Phố Vá» (Tiếng hát Khánh Ly 4 - Lá»i Mẹ Ru / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Lá»i Ru Äêm (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Lá»i Thiên Thu Gá»i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Mẹ Bá» Con Äi
Mẹ Của Anh
Mẹ Äi Vắng (thÆ¡ Nguyá»…n Quang DÅ©ng - 1982) NEW!
Môi Hồng Äà o (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Má»—i Ngà y Tôi Chá»n Má»™t Niá»m Vui (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Má»™t Cõi Äi Vá» (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Má»™t Lần Thoáng Có (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Má»™t Ngà y NhÆ° Má»i Ngà y (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Một Sáng Mùa Xuân (Tiếng hát Khánh Ly 9 - Buồn từng phút giây / ấn hà nh trước 1975)
Một Ngà y Vinh Quang
Má»™t Ngà y tuyệt Vá»ng (táºp Phụ Khúc Da Và ng 1972, theo Äặng Tiến)
Mùa Ão Quan(táºp nhạc Phụ Khúc Da Và ng 1972) - (theo Äặng Tiến - Văn Há»c số 186&187 - 2001)
Mùa Phục Hồi (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
MÆ°a Hồng (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
MÆ°a Mùa Hạ (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Muôn Trùng Biển Æ i
Nắng Thủy Tinh (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Nà y Em Có Nhá»› (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Nhân danh ai anh bắn và o ngÆ°á»i (?)NEW
Ngẫu nhiên (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ngà y Dà i Trên Quê Hương (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trước 1975)
Ngà y Nay Không Còn Bé (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ngà y Mai Äây Bình Yên (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Ngà y Vá» (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Nghe Những Tà n Phai (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Nghe Tiếng Muôn Trùng (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Ngủ Äi Con (Tiếng hát Khánh Ly 9 - Buồn từng phút giây / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Ngụ Ngôn Mùa Äông (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
NgÆ°á»i Con Gái Việt Nam Da Và ng (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
NgÆ°á»i Äi Hà nh HÆ°Æ¡ng (Tiếng hát Khánh Ly - Hát Cho Quê HÆ°Æ¡ng Việt Nam 2 / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
NgÆ°á»i Vá» Bá»—ng Nhá»› (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
NgÆ°á»i Già Em Bé (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Nguyệt Ca (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Nhìn Những Mùa Thu Äi (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Nhá»› Mùa Thu Hà Ná»™i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
NhÆ° Cánh Vạc Bay (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
NhÆ° Chim Ưu Phiá»n (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
NhÆ° Tiếng Thở Dà i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
NhÆ° Má»™t Lá»i Chia Tay (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
NhÆ° Má»™t Vết ThÆ°Æ¡ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
NhÆ° Sóng Triá»n Miên (theo anh Chilli)
NhÆ°ng Hôm Nay (Tuyển táºp Ca Khúc Da Và ng )
Những Con Mắt Trần Gian (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Những Ai Còn Là Việt Nam (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
Những Giá»t Máu Trổ Bông (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
NÃu Tay Nghìn Trùng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Nối Vòng Tay Lá»›n (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
NÆ°á»›c Mắt Cho Quê HÆ°Æ¡ng (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Ở Trá» (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Phôi Pha (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Phúc Âm Buồn (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Quê HÆ°Æ¡ng Äau Nặng (Tiếng hát Khánh Ly 9 - Buồn từng phút giây / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Quỳnh HÆ°Æ¡ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ra Chợ Ngà y Thống Nhất
Ra Äồng Giữa Ngá» (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
RÆ¡i Lệ Ru NgÆ°á»i
Rồi NhÆ° Äá Ngây Ngô (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Ru Äá»i Äã Mất (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ru Äá»i Äi Nhé! (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ru Em (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Ru Em Từng Ngón Xuân Nồng (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Ru Ta Ngáºm Ngùi (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Ru Tình (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Rừng Cây Trút Lá
Rừng XÆ°a Äã Khép (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Rừng Xanh Xanh Mãi (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Sao Mắt Mẹ ChÆ°a Vui (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Sẽ Còn Ai (Tiếng hát Khánh Ly 4 - Lá»i Mẹ Ru / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Sóng Vá» Äâu? (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ta Äi Dá»±ng Cá» (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
Tạ Æ n (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ta Phải Thấy Mặt Trá»i (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
Ta Quyết Phải Sống (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
Ta Thấy Gì Äêm Nay (táºp nhạc Kinh Việt Nam 1968)
Tặng ngÆ°á»i Mẹ già đã gặp trong Ä‘oà n ngÆ°á»i từ Quảng Trị vá» Huế(táºp nhạc Phụ Khúc Da Và ng 1972) - (theo Äặng Tiến - Văn Há»c số 186&187 - 2001)
Tặng Những THà nh Phố Việt Nam(táºp nhạc Phụ Khúc Da Và ng 1972) - (theo Äặng Tiến - Văn Há»c số 186&187 - 2001)
Thà nh Phố mùa Xuân (Sà i Gòn Mùa Xuân) (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Thuở Bống Là NgÆ°á»i
ThÆ°Æ¡ng Má»™t NgÆ°á»i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tiến Thoái Lưỡng Nan
Tiếng Hát Dạ Lan (Tiếng hát Khánh Ly - Hát Cho Quê Hương Việt Nam 2 / ấn hà nh trước 1975)
Tình Ca NgÆ°á»i Mất TrÃ
Tình Nhá»› (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Tình Khúc Æ -Bai (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tình Sầu (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Tình Xa (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Tình Xót Xa Vừa (táºp nhạc NhÆ° Cánh Vạc Bay)
Tình Yêu Tìm Thấy (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tôi Biết Tôi Yêu
Tôi Äã Mất (Tiếng hát Khánh Ly 5 - Lá»i Ru Äêm / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Tôi Äang Lắng Nghe (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tôi Æ i Äừng Tuyệt Vá»ng (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tôi Ru Em Ngủ (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Tôi Sẽ Äi Thăm (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Tôi Tìm Tôi
Trong Ná»—i Äau Tình Cá» (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tá»± Tình Khúc (Tiếng hát Khánh Ly 4 - Lá»i Mẹ Ru / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Từng Ngà y Qua (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Tuổi Äá Buồn (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Tuổi Äá»i Mênh Mông (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tuổi Trẻ Việt Nam (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
Từng Ngà y Qua (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Tưởng Rằng Äã Quên (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Ướt Mi (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Vết Lăn Trầm (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Vẫn Có Em Bên Äá»i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Vẫn Nhá»› Cuá»™c Äá»i (táºp nhạc Cá» Xót Xa ÄÆ°a)
Và ng Phai TrÆ°á»›c Ngõ (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Vá» Giữa Äồng Hoang
VỠTrong Suối Nguồn
Vá» Thăm Mái TrÆ°á»ng XÆ°a(Tá»± Tình Khúc - Nhạc Hoà Tấu TCS)
Vì Tôi Cần Thấy Em Yêu Äá»i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Việt Nam Æ i Hãy Vùng Lên (táºp nhạc Ta Phải Thấy Mặt Trá»i 9/1969)
VÆ°á»n XÆ°a (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Xa Dấu Mặt Trá»i (táºp nhạc Tình Khúc Trịnh Công SÆ¡n)
Xác Ta Xác Thù (táºp Phụ Khúc Da Và ng 1972, theo Äặng Tiến)
Xanh Lòng Phai Tà n (Tiếng hát Khánh Ly 4 - Lá»i Mẹ Ru / ấn hà nh trÆ°á»›c 1975)
Xin Cho Tôi (Tiếng hát Khánh Ly 1 - Gia Tà i Của Mẹ / ấn hà nh trước 1975)
Xin Cho Tôi Nói (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Xin Mặt Trá»i Ngủ Yên (táºp nhạc Thần Thoại Quê HÆ°Æ¡ng, Tình Yêu và Thân Pháºn)
Xin Trả Nợ NgÆ°á»i (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
Yêu Dấu Tan Theo (Tuyển táºp những bà i ca không năm tháng)
http://dactrung.net/tacgia/default.a...sQZSG8Gw%3D%3D
Một số website vỠTrịnh Công Sơn
http://www.tcs-forum.org/
http://dactrung.net/nhac/tacgia.aspx...sQZSG8Gw%3d%3d
http://www.suutap.com/trinhcongson/
http://nhacso.net/Music/Album/2005/1...F/?playAlbum=1
http://www.vim-online.com/music.htm
http://www.trinh-cong-son.com/tcs.html
http://www.ttvnol.com/f_301/3608/trang-1.ttvn
http://www.comp.nus.edu.sg/%7Enguyen...CSon_songs.htm
Äi tìm thá»i gian đã mất
Sâm Thương
Lá»i giá»›i thiệu :
Sâm ThÆ°Æ¡ng, nhà văn, biên kịch, má»™t trong các ngÆ°á»i bạn chà thân luôn luôn có mặt bên Trịnh Công SÆ¡n trong nhiá»u năm tháng sau cùng, đã khởi sá»± những trang viết vá» cuá»™c Ä‘á»i ngÆ°á»i nhạc sÄ©. Nhân dịp năm thứ ba Trịnh Công SÆ¡n qua Ä‘á»i, Sâm ThÆ°Æ¡ng đã Æ°u ái dà nh cho tcs-forum.org được hân hạnh Ä‘Æ°a lên mạng phần thứ nhất : từ thuở ấu thÆ¡ cho đến năm Trịnh Công SÆ¡n mÆ°á»i chÃn tuổi.
Phần I : Thá»i thanh xuân
Má»™t tháng sau hiệp Æ°á»›c Munich (1), Nháºt bắt đầu cuá»™c Nam tiến bằng việc chiếm đóng Quảng Châu, cô láºp Hồng Kông khá»i đại lục Trung Quốc. Ngà y 10.02.1939, bÆ°á»›c đầu Nháºt tiến chiếm các cứ Ä‘iểm chiến lược ở biển Äông đảo Hải Nam gần bá» biển Äông DÆ°Æ¡ng thuá»™c Pháp và quần đảo Sinam, TrÆ°á»ng Sa.
Mùa Xuân năm 1939, Äức quốc xã kéo quân đến biên giá»›i Tiệp Khắc, và ngà y 13.03 năm đó, xâm nháºp và o thủ đô Prague của Tiệp Khắc. Má»™t tháng sau, ngà y 7.04, quân Ä‘á»™i à đánh chiếm lãnh thổ Albanie trong vùng Balcan. Các quốc gia Tây Âu yếu thế, không có phÆ°Æ¡ng án đối phó, Ä‘Ã nh phải quay vá» má»™t số nÆ°á»›c nhược tiểu ở miá»n đông để thiết láºp má»™t “phòng tuyến cuối cùng để bảo vệ hòa bìnhâ€. Ngà y 13.04.1939, hai chÃnh phủ Anh, Pháp ký vá»›i chÃnh phủ Ba Lan má»™t hiệp Æ°á»›c liên minh quân sá»±. NhÆ°ng ngà y 28.04.1939, Äức xóa bá» Hiệp Æ°á»›c bất xâm phạm vá»›i Ba Lan (2), và tuyên bố bãi bá» luôn cả Hòa Æ°á»›c Anh–Äức (3).
Ngà y 25.5.1939, Hitler và Mussolini cùng ký kết má»™t Hiệp Æ°á»›c mang tên Pact of Steel (4) liên minh hai quốc gia Äức -à vá» má»i phÆ°Æ¡ng diện. Äức quốc xã bắt đầu uy hiếp Ba Lan và lên tiếng đòi lại hải cảng và eo đất Dantzig ở bên trong lãnh thổ quốc gia nà y. Chiến Tranh Thế Giá»›i thứ hai đã khởi đầu vá»›i những Ä‘au thÆ°Æ¡ng tang tóc chÆ°a từng có.
Trong khi đó, Việt Nam Ä‘ang sống dÆ°á»›i ách thống trị của thá»±c dân Pháp, má»™t nÆ°á»›c Pháp Ä‘ang chà đạp các dân tá»™c thuá»™c địa và run rẩy trÆ°á»›c sức mạnh của bá»n Phát-xÃt Äức Ä‘ang lá»›n dáºy. Trịnh Công SÆ¡n đã có mặt trên “cõi tạm†nà y trong má»™t bối cảnh chÃnh trị thế giá»›i và quốc ná»™i nhÆ° thế đó.
Trịnh Công SÆ¡n sinh ngà y 28 tháng 2 năm 1939 tại Daklak, cha là Trịnh Xuân Thanh, mẹ là Lê Thị Quỳnh. Tháºt ra, Daklak không phải quê quán của anh, cha mẹ anh trÆ°á»›c đây Ä‘á»u sinh sống tại Thừa Thiên - Huế, gốc là ng Minh HÆ°Æ¡ng, xã HÆ°Æ¡ng Vinh, huyện HÆ°Æ¡ng Trà . Thân sinh Trịnh Công SÆ¡n là má»™t ngÆ°á»i yêu nÆ°á»›c, không chấp nháºn chế Ä‘á»™ hà khắc và bạo ngược của thá»±c dân Pháp đối vá»›i đồng bà o mình, nên đã có những há»at Ä‘á»™ng bà máºt chống đối nhà cầm quyá»n Pháp, ủng há»™ những lá»±c lượng kháng chiến. Nói đúng, ông không đứng trong hà ng ngÅ© những ngÆ°á»i Cá»™ng Sản, mà chỉ là má»™t ngÆ°á»i yêu nÆ°á»›c nhÆ° bao nhiêu ngÆ°á»i Việt Nam yêu nÆ°á»›c khác thá»i đó. Do luôn bị máºt thám của Pháp theo dõi và gây không Ãt khó khăn, năm 1937, ông đã lặng lẽ Ä‘Æ°a vợ và o sinh sống ở Daklak. Ở đây, ông mở cá»a hiệu may mặc Kam Tik trên Ä‘Æ°á»ng Nguyá»…n Thái Há»c (nay là đưá»ng Äiện Biên Phủ), cạnh rạp chiếu bóng Buôn Mê Thuá»™t.
Trịnh Công SÆ¡n không phải là đứa con đầu của cặp vợ chồng trẻ từ Huế và o đây định cÆ°. SÆ¡n có má»™t ngÆ°á»i anh tên Trịnh Xuân DÆ°Æ¡ng, sinh trÆ°á»›c SÆ¡n ba năm tại Huế, nhÆ°ng chÆ°a được hai tháng tuổi thì mất. Trịnh Công SÆ¡n nghiá»…m nhiên trở thà nh con trai trưởng trong gia đình há» Trịnh (5). NhÆ°ng gia đình SÆ¡n cÅ©ng không ở Daklak được lâu, bốn năm sau khi SÆ¡n ra Ä‘á»i thì gia đình quay trở vá» Huế, ngụ tại Bến Ngá»±.
Mùa hè năm 1944, sau khi nÆ°á»›c Pháp được giải phóng, De Gaulle và nÆ°á»›c Pháp tá»± do phải đối mặt vá»›i vấn Ä‘á» xây dá»±ng má»™t chÃnh sách chung đối vá»›i đế chế thuá»™c địa Pháp trong thá»i háºu chiến. ChÃnh sách cÆ¡ bản của Pháp là muốn hất cẳng quân phiệt Nháºt, quay trở lại Äông DÆ°Æ¡ng, táºp trung và o việc tạo ra má»™t cÆ¡ cấu chÃnh trị, trong đó toà n thể đế chế Ä‘á»u được đại diện, nhÆ°ng thá»±c chất quyá»n kiểm soát chủ yếu vẫn nằm trong tay các chÃnh quyá»n bảo há»™.
Mùa Thu năm 1945, Trịnh Công SÆ¡n lên sáu, tuổi cắp sách đến trÆ°á»ng thì chứng kiến nạn đói năm Ất Dáºu, Nháºt đầu hà ng Pháp và Cách Mạng tháng tám bùng nổ. SÆ¡n theo há»c trÆ°á»ng tiểu há»c Trần Quốc Toản (Thà nh Ná»™i, Huế), nhÆ°ng chỉ há»c ở đây má»™t năm, rồi chuyển vá» há»c trÆ°á»ng Nam Giao. Thá»i gian nà y gia đình SÆ¡n ở Bến Ngá»±. Qua khá»i cầu Bến Ngá»± là đưá»ng Phan Chu Trinh, Ä‘i thẳng là đưá»ng Nguyá»…n Hoà ng, nay đổi là đưá»ng Phan Bá»™i Châu. Qua Ä‘Æ°á»ng rầy xe lá»a, Ä‘i thẳng lên dốc, hẻm đầu tiên bên trái có giếng nÆ°á»›c là nhà SÆ¡n. Nay là số 43B Phan Bá»™i Châu, Huế.
CÅ©ng cần nói thêm, cách nhà SÆ¡n không xa, có hai địa Ä‘iểm rất quan trá»ng đối vá»›i tuổi thÆ¡ của SÆ¡n mà thỉnh thoảng SÆ¡n vẫn nói tá»›i trong chá»— thân tình. Äịa Ä‘iểm thứ nhất: quay trở lại cầu Bến Ngá»±, thay vì Ä‘i thẳng Ä‘Æ°á»ng Nguyá»…n Hoà ng, đến Ä‘Æ°á»ng Phan Chu Trinh rẽ trái, khoảng 50 mét là đồn Hiến binh Pháp. NÆ¡i đây là chá»— tạm giam những ngÆ°á»i bị tình nghi có tham gia hoạt Ä‘á»™ng chống đối chÃnh quyá»n bảo há»™. Hằng đêm, ngÆ°á»i dân sống quanh khu vá»±c nà y vẫn thÆ°á»ng nghe tiếng la hét, giẫy giụa của những tù nhân bị tra khảo, há»i cung. Äặc biệt, phÃa trÆ°á»›c bá» rà o của đồn Hiến binh có má»™t cây cóc, quanh năm trái xanh trÄ©u nặng. Không biết có phải vì những trái cốc xanh chá»c thèm hay vì má»™t lý do tiá»m ẩn nà o khác, mà đám trẻ, trong đó có SÆ¡n, má»—i khi Ä‘i ngang qua thÆ°á»ng tìm cách lấy đá ném và o, cho đến khi bá»n Tây trong đồn xách súng ra, cả đám má»›i chịu bá» chạy.
Äịa Ä‘iểm thứ hai trên Ä‘Æ°á»ng Nguyá»…n Hoà ng, qua khá»i Ä‘Æ°á»ng rầy là má»™t con Ä‘Æ°á»ng nhá» dá»c theo Ä‘Æ°á»ng xe lá»a. Ngay ngã tÆ° nà y, bên trái có má»™t cây bà ng cổ thụ, thân cây to lá»›n, tà ng lá che cả má»™t khoảng trá»i. Có những buổi sáng sá»›m, dân chúng nhốn nháo, tụ táºp trÆ°á»›c cây bà ng đó để chứng kiến những xác ngÆ°á»i chết, Tây có ta có, bị chém treo ngoảnh, đầu quoặt ngược, vá»›i hà ng chữ bằng máu viết lá»›n trên ngá»±c áo hay trên băng vải: “Äây là hình phạt dà nh cho những tên Việt gian bán nÆ°á»›c†hoặc “Tên xâm lăng, cÆ°á»›p nÆ°á»›c phải Ä‘á»n tá»™iâ€. Những hà ng chữ và hình ảnh nà y vẫn luôn gây sá»± xôn xao chú ý của dân chúng sống quanh vùng, kể cả đám há»c sinh nhá» tuổi nhÆ° SÆ¡n hồi đó. Những lần nhÆ° thế, trÆ°á»›c khi đến trÆ°á»ng, SÆ¡n theo chân má»™t và i đứa bạn lén lút theo dõi cảnh tượng đó, rồi tản Ä‘i má»™t mình vá»›i những suy nghÄ© có lẽ chÆ°a được định hình…
Má»™t thá»±c tế khác, trá»±c tiếp tác Ä‘á»™ng đến suy nghÄ© và hà nh Ä‘á»™ng của SÆ¡n, bắt anh phải nhìn thẳng và o sá»± tháºt lịch sá». Äó chÃnh là cuá»™c Ä‘á»i và thân pháºn nghiệt ngã của thân sinh anh. Theo nhÆ° lá»i SÆ¡n kể thì từ 1945 đến 1949, năm năm liá»n, năm nà o thân sinh anh cÅ©ng bị bắt giam trong lao Thừa Phủ, Huế má»—i khi tình hình có dấu hiệu biến Ä‘á»™ng. “Thá»i gian nà y, tại Huế, mẹ tôi và tôi thay nhau Ä‘i thăm nuôi và năm 1949 tôi được và o nhà lao Thừa Phủ ở cùng ba tôi, má»™t năm trÆ°á»›c khi cả gia đình cùng kéo nhau và o Sà igòn†(6). Nhìn thấy hình ảnh cha tiá»u tụy vá»›i thân thể đầy những vết đòn roi hiểm ác khi bÆ°á»›c ra khá»i cổng nhà tù, anh đã nghẹn ngà o ôm chặt lấy cha, lòng đầy Ä‘au thÆ°Æ¡ng và phẩn háºn. Những ấn tượng đó chẳng bao giá» phai nhạt trong ký ức anh. Nó sẽ theo Ä‘uổi, bám chặt lấy anh trong cuá»™c sống cÅ©ng nhÆ° trong sáng tác của anh sau nà y.
Sơn và thế hệ của anh vẫn còn quá nhỠđể hiểu biết và trách nhiệm vỠtất cả những biến động lịch sỠđang diễn ra trước mắt.
Năm 1949, nói là “cả gia đình kéo nhau và o Sà igòn“, nhÆ°ng thá»±c tế, để thuáºn lợi cho việc khuếch trÆ°Æ¡ng buôn bán, thân sinh anh cho mở văn phòng giao dịch ở Sà igòn; ông Ä‘Æ°a SÆ¡n, Hà và o trÆ°á»›c, những ngÆ°á»i còn lại năm sau má»›i và o. Ban đầu, SÆ¡n cùng gia đình ở Ä‘Æ°á»ng Calmette, Tân Äịnh (nay là Äinh Công Tráng) má»™t thá»i gian, rồi chuyển đến Ä‘Æ°á»ng Dypre (má»™t Ä‘Æ°á»ng nhá» cắt ngang Ä‘Æ°á»ng Nguyá»…n Trãi) và cuối cùng dá»n đến Ä‘Æ°á»ng Parinol (nay là đưá»ng Äặng Trần Côn). Và o Sà igòn, SÆ¡n há»c lá»›p nhất trÆ°á»ng HÆ°ng Äạo, Cống Quỳnh (1949-1950). Lên cấp hai, SÆ¡n chuyển qua chÆ°Æ¡ng trình Pháp ở Jean Jacques Rousseau cho đến khi thi xong Brevet (1950-1954).
Khoảng tháng tám 1954, sau khi hiệp định Genève được ký kết, cả gia đình SÆ¡n quay vá» Huế, mở cá»a hà ng Thanh Tâm ở Ä‘Æ°á»ng Hà ng Bè (Huỳnh Thúc Kháng), sau đó chuyển vá» số 79 B Ä‘Æ°á»ng Gia Long (nay là Phan Äăng LÆ°u) giao dịch và phân phối phụ tùng xe đạp, xe gắn máy cho các đại lý ở Huế và các vùng phụ cáºn.
Trở lại Huế, SÆ¡n há»c ở Lycée Francais má»™t năm, năm sau chuyển qua trÆ°á»ng Providence (Thiên Há»±u), tốt nghiệp Tú tà i 1 (Bac I) niên khóa 1955-1956. TrÆ°á»ng Providence là má»™t trong ba trÆ°á»ng tÆ° thục lá»›n thuá»™c Giáo há»™i Thiên Chúa giáo. Thá»i đó, ở Huế những ai được theo há»c trÆ°á»ng Providence, Pellerin (nam) hay Jeanne D’Arc (nữ) Ä‘á»u là những gia đình khá giả. Trong thá»i gian nà y, SÆ¡n đã bắt đầu tiếp cáºn vá»›i những tác phẩm của Alfred de Musset, Alphonse Daudet, Anatole France, Saint Exupéry, v.v …
Dù há»c trÆ°á»ng Pháp, được giáo dục theo chÆ°Æ¡ng trình Pháp, SÆ¡n và thế hệ anh Ä‘á»u cùng chứng kiến đất nÆ°á»›c bị chia cắt, sông Bến Hải là m lằn mức phân ranh Bắc Nam. Má»™t lần nữa, anh và thế hệ của anh chÆ°a phải là những kẻ chịu trách nhiệm trá»±c tiếp vá» tình trạng Ä‘au thÆ°Æ¡ng đó. Bởi anh chÆ°a đủ trà khôn để tìm hiểu lý do tại sao lá»›p cha anh mình cầm súng bắn và o nhau, coi nhau nhÆ° thù địch.
Sau hiệp định Genève cuá»™c chém giết tạm ngÆ°ng không lâu, tổng tuyển cá» giữa hai miá»n được ấn định và o năm 1956 bị hủy bá», máu lại tiếp tục đổ, xác đồng bà o tiếp tục ngã xuống. SÆ¡n và thế hệ của anh lá»›n lên trong khung cảnh tưởng nhÆ° thanh bình của chế Ä‘á»™ Ngô Äình Diệm. Tất cả Ä‘á»u được nuôi dưỡng, giáo dục tại miá»n Nam, do chÃnh quyá»n miá»n Nam đảm nháºn. Chữ giáo dục ở đây tôi dùng theo nghÄ©a rá»™ng, bao hà m cả hệ thống thông tin, tuyên truyá»n.
Má»™t sá»± tháºt không ai có thể phủ nháºn được, đó là chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm đã tiếp nháºn ná»a phần đất bên nà y trong tay thá»±c dân Pháp do sá»± dà n xếp của ngÆ°á»i Mỹ vá»›i má»™t xã há»™i mà trong đó những giá trị cÅ© đã Ä‘á»— vỡ, hủy hoại. Bi đát là miá»n Nam không tìm thấy má»™t hệ thống lý thuyết nà o thay và o chá»— trống. Tháºt ra, chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm cÅ©ng đã ý thức được sá»± thiếu hụt đó và đã nổ lá»±c bù đắp bằng cách xây dá»±ng má»™t há»c thuyết, nhÆ°ng thá»±c chất há»c thuyết đó chỉ là má»™t sá»± mô phá»ng và vay mượn chủ nghÄ©a Nhân Vị (Personnalisme) của Emmanuel Mounier (7).
Thá»±c tế đã cho thấy chủ nghÄ©a Nhân Vị của chÃnh quyá»n Diệm không đáp ứng được nhu cầu lịch sá» dân tá»™c, không phù hợp vá»›i những biến chuyển chung của nhân loại, bao hà m nhÆ° má»™t tÆ° tưởng chủ đạo là m ná»n tảng để quan niệm và tổ chức xã há»™i. Tuy nhiên, dù dụng tâm chủ yếu của chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm là muốn rèn luyện cho thế hệ trẻ của mình má»™t tinh thần chống Cá»™ng, nhÆ°ng không thể phủ nháºn ná»n giáo dục đó đã góp phần tạo được những ý hÆ°á»›ng tốt đẹp nhÆ° Ä‘á» cao lòng yêu nÆ°á»›c, tinh thần bất khuất chống xâm lăng và lãnh thổ Việt Nam là má»™t dải đất hình chữ S chạy dà i từ ải Nam Quan đến mÅ©i Cà Mau, chứ không phải chỉ ná»a nÆ°á»›c vá»›i hình thù kỳ dị nhÆ° đã được vẽ trên các bản đồ của các căn cứ quân sá»± Mỹ, hay trong sách giáo khoa báºc tiểu há»c do chÃnh phủ Hoa Kỳ gá»i tặng và o thá»i kỳ đó.
Dù chỉ Ä‘á» cao bằng lá»i nói, những bà i há»c đó cÅ©ng có má»™t tác dụng tháºt vô cùng quan trá»ng và lâu bá»n trong tâm hồn những thế hệ trẻ ở miá»n Nam. Hình ảnh má»™t Nguyá»…n Huệ, má»™t Hoà ng Hoa Thám, má»™t Phan đình Phùng, Nguyá»…n Thiện Thuáºt, Nguyá»…n Trung Trá»±c v.v… vẫn là hình ảnh chói sáng vá»›i gÆ°Æ¡ng anh hùng cứu nÆ°á»›c.
Suốt thá»i kỳ đó, SÆ¡n và những ngÆ°á»i cùng thế hệ vá»›i anh đã bị che Ä‘áºy, bị cấm Ä‘oán để không biết gì vá» cuá»™c kháng chiến chống Pháp lần thứ hai mà trong đó những thế hệ cha anh há» tham dá»±. Há» không biết gì vá» miá»n Bắc xã há»™i chủ nghÄ©a, ngoà i những Ä‘iá»u mà chÃnh quyá»n Ngô Äình Diệm muốn há» biết.
SÆ¡n cÅ©ng nhÆ° nhiá»u đứa trẻ cùng tuổi khác, đã sống và lá»›n lên bên sông HÆ°Æ¡ng, núi Ngá»±. Hằng ngà y, nhìn thấy vết tÃch trên những thà nh quách cổ kÃnh, cầu Trà ng Tiá»n sáu và i mÆ°á»i hai nhịp, những chuyến đò ngang, những con Ä‘Æ°á»ng chạy dà i thẳng tắp vá»›i hai hà ng cây long não lá xanh, những chùm phượng vỹ Ä‘á» rá»±c, những tà áo trắng, những chiếc nón lá nghiêng nghiêng ngà y ngà y cắp sách đến trÆ°á»ng, những cÆ¡n mÆ°a rả rÃch kéo dà i… Bên tai SÆ¡n vẫn nghe tiếng cầu kinh niệm Pháºt, tiếng chuông chùa buổi sáng buổi chiá»u, những câu hò nhịp nhà ng từ giữa sông vá»ng lại cà ng là m SÆ¡n đắm chìm trong thế giá»›i mÆ¡ má»™ng, khát vá»ng của riêng mình. “Thuở ấy, tôi là má»™t đứa bé thÃch ca hát. MÆ°á»i tuổi biết solfège, chép lại những bà i hát yêu thÃch đóng thà nh táºp, chÆ¡i Ä‘Ã n mandolin và sáo trúc. MÆ°á»i hai tuổi có cây Ä‘Ã n guitar đầu tiên trong Ä‘á»i và từ đó sá» dụng guitar nhÆ° má»™t phÆ°Æ¡ng tiện quen thuá»™c để đệm cho chÃnh mình hát†(8).
Ngà y 17.06.1955, thân sinh SÆ¡n đã cùng vá»›i ông Lá»™c Lợi và ông Lê Văn Tông (em trai mẹ SÆ¡n) má»—i ngÆ°á»i má»—i xe trên Ä‘Æ°á»ng Ä‘i Quảng Trị- Huế vá»›i kế hoạch mở rá»™ng mạng lÆ°á»›i là m ăn. Trong khi ông Ä‘ang Ä‘iá»u khiển chiếc vespa trên Ä‘Æ°á»ng thì bị má»™t chiếc xe hà ng đụng phải và ông đã mất mấy tiếng đồng hồ sau khi được chở đến bệnh viện.
TrÆ°á»›c nay, tất cả kinh tế gia đình do cha anh đảm Ä‘Æ°Æ¡ng. Ông chÃnh là trụ cá»™t của gia đình. Má»i chu cấp cho anh và các em ăn há»c, má»™t cuá»™c sống đầy đủ, có thể nói phong lÆ°u hÆ¡n phần lá»›n những ngÆ°á»i cùng trang lứa vá»›i anh, nhất là ở má»™t thà nh phố nhá» và trầm lặng nhÆ° Huế Ä‘á»u do má»™t tay ông sắp xếp. Ngay từ thá»i đó, gia đình SÆ¡n là gia đình đầu tiên có được má»™t chiếc máy hát Ä‘Ä©a, khi thứ máy móc má»›i nà y bắt đầu xuất hiện. Cha mất, đối vá»›i SÆ¡n là má»™t biến cố quan trá»ng. ChÃnh SÆ¡n đã thú nháºn: â€Thá»i thÆ¡ ấu tôi luôn luôn bị ám ảnh vá» cái chết. Trong giấc ngủ hằng đêm tôi thÆ°á»ng thấy cái chết của ba tôi†(9).
Trong thá»i gian chịu tang cha, SÆ¡n quy y ở chùa Phổ Quang, lấy pháp danh là Nguyên Thá». Có thể trong ná»—i Ä‘au mất mát quá lá»›n SÆ¡n tìm đến Pháºt Tổ nhÆ° má»™t sá»± nÆ°Æ¡ng tá»±a của tâm hồn. Thá»±c ra, đối vá»›i Pháºt giáo, SÆ¡n vốn có duyên nợ. Theo nhÆ° SÆ¡n cho biết, ngay từ thuở bảy, tám tuổi, SÆ¡n đã có thói quen má»™t mình mang sách vở và o vÆ°á»n chùa ngồi há»c, Ä‘á»c sách, suy nghÄ© hoặc táºp ngồi chép kinh Pháºt bằng chữ Hán. ChÃnh tÆ° tưởng Pháºt giáo đã thấm dần trong máu huyết SÆ¡n, giúp SÆ¡n tiếp cáºn và thấu hiểu được cái tâm của mình, cái tâm của ngÆ°á»i, Ä‘iá»u khó khăn nhất trong những Ä‘iá»u khó khăn nhất của kiếp ngÆ°á»i.
Hết hè 1956, sau khi tốt nghiệp Tú tà i 1 (Bac 1) SÆ¡n má»™t mình và o Sà igòn há»c ban triết (classe Philo) ở Jean Jacques Rousseau. Từ đây, SÆ¡n có những chuyến Ä‘i dà i. SÆ¡n không còn ở tuổi mÆ°á»i lăm non trẻ để phải mÆ¡ Æ°á»›c là m ngÆ°á»i lá»›n. SÆ¡n có thể thá»±c hiện cái má»™ng “ lãng du trong ngÆ°á»i, cứ lên Ä‘Æ°á»ng và đi. Äi để có má»™t khoảng cách vá»›i quê nhà , vá»›i tình yêu, Ä‘i để có má»™t cái gì để lại phÃa sau. Äi để có những lá thÆ° gá»i vá», để có thêm những ná»—i nhá»› nhung, những lá»i than thở†(10).
SÆ¡n có má»™t đặc tÃnh nổi báºt, đó là thÃch “ăn ngon mặc đẹpâ€. Có lẽ phát xuất từ quan niệm giáo dục của mẹ SÆ¡n, má»™t phụ nữ mang đặc trÆ°ng Huế quý phái và đảm Ä‘ang. Äối vá»›i bà , bữa cÆ¡m khi được dá»n lên bà n, không chỉ ngon, nhiá»u món mà còn phải đẹp, mà u sắc thức ăn phải hà i hòa mỹ thuáºt. Ngay từ năm há»c lá»›p chÃn (troisième) áo quần của SÆ¡n lúc nà o cÅ©ng thẳng nếp, già y bóng loáng, tóc chải láng mượt. Äi chÆ¡i, Ä‘i há»c và ngay cả khi ở nhà , khi ngồi và o bà n ăn Ä‘á»u rất lịch sá»±, tÆ°Æ¡m tất. Thói quen đó SÆ¡n vẫn giữ cho đến khi mất. Do đó, những khi ốm Ä‘au trên giÆ°á»ng bệnh, SÆ¡n không thÃch ai đến thăm viếng. SÆ¡n không muốn hình ảnh của mình không đẹp trong mắt ngÆ°á»i khác, nhất là vá»›i phụ nữ. Bởi vì đối vá»›i SÆ¡n: â€Con ngÆ°á»i đẹp nhất đối vá»›i tôi là thiếu nữ, vá»›i những vẻ đẹp theo cách nhìn của tôi“ (11). Và “(…) Bởi nó (nhan sắc-ST) là m cho con ngÆ°á»i thấy cuá»™c Ä‘á»i là đẹp, là đáng tồn tại để ngắm nhìn. Là tháºt đáng sống bởi vì không thể có má»™t lá»i hứa hẹn thiên Ä‘Æ°á»ng nà o đòi há»i con ngÆ°á»i phải yêu thÆ°Æ¡ng hÆ¡n nÆ¡i đây. Quê hÆ°Æ¡ng là em. Các em là m sinh nở cuá»™c Ä‘á»i. Và từ đó cuá»™c Ä‘á»i má»›i biết hát ca†(12).
Ở tuổi má»›i lá»›n, SÆ¡n cÅ©ng có những mối tình lãng đãng, sÆ°Æ¡ng khói, hoà n toà n không có gì cụ thể. DÆ°á»ng nhÆ° cả thế hệ của SÆ¡n ở Huế Ä‘á»u nhÆ° váºy, “yêu má»™t mái tóc, má»™t dáng hình, má»—i ngà y chỉ cần nhìn thấy mặt nhau, thấy em qua khung cá»a sổ là cả ngà y thấy vui. Có khi đạp xe sau lÆ°ng em mà em không biết mình là ai, vẫn thấy vui nhÆ° thÆ°á»ng“ (13).
Vá» mặt cÆ¡ thể, SÆ¡n có má»™t đặc Ä‘iểm không mấy ngÆ°á»i biết. Khác vá»›i chúng ta, SÆ¡n có đến ba trái tháºn. Không biết sá»± khác biệt nà y có ảnh hưởng gì đến tÃnh cách và năng lá»±c của SÆ¡n ? Có lẽ Ä‘iá»u nà y phải nhỠđến những nhà chuyên môn giải thÃch. Có má»™t Ä‘iá»u trái ngược vá»›i suy nghÄ© của nhiá»u ngÆ°á»i khi bắt gặp hình hà i ốm yếu của SÆ¡n sau nà y. Thá»i trai trẻ, SÆ¡n có má»™t thân hình rắn chắc, khoẻ mạnh, thÃch chÆ¡i thể thao. SÆ¡n không chỉ luyện táºp Ä‘iá»n kinh, mà còn há»c cả Vô Vi Nam đến Ä‘ai nâu.
Trong chuyến vá» thăm nhà giữa năm há»c, má»™t lần SÆ¡n dợt chÆ¡i vá»›i Hà , em trai kế của SÆ¡n. Hà đã tung má»™t đòn vai, SÆ¡n ngã xuống sà n, cùi chá» Hà vô tình Ä‘áºp và o ngá»±c SÆ¡n là m vỡ mạch máu phổi. SÆ¡n phải nằm dưỡng bệnh hÆ¡n cả năm trá»i. Äây chÃnh là nguyên nhân chuyển biến cuá»™c Ä‘á»i SÆ¡n sang má»™t hÆ°á»›ng khác. Nói nhÆ° Nguyá»…n Du:
Bắt phong trần phải phong trần
Cho thanh cao mới được phần thanh cao
Những ngà y tháng trên giÆ°á»ng bệnh, SÆ¡n ngấu nghiến Ä‘á»c Apollinaire, Marcel Pagnol, Jacques Prévert, Rabindranath Tagore, Marcel Proust, v.v… trÆ°á»›c khi Ä‘á»c Nietzsche, Nikos Kazantzakis, Albert Camus, Jean Paul Sartre, Heidegger, Merleau Ponti, … SÆ¡n đặc biệt yêu thÃch những tác phẩm của Albert Camus, truyện Kiá»u của Nguyá»…n Du và triết lý Pháºt giáo. SÆ¡n Ä‘á»c Ä‘i Ä‘á»c lại nhiá»u lần. SÆ¡n không chỉ tiếp cáºn vá»›i văn há»c, thi ca mà còn mà y mò, tìm hiểu dân ca Việt Nam, âm nhạc của ngÆ°á»i da Ä‘en: blues, gospel, v.v…
SÆ¡n từng thổ lá»™ vá»›i má»™t và i ngÆ°á»i bạn thân thiết của anh: “Khi rá»i khá»i giừơng bệnh, trong tôi đã có má»™t má»™t niá»m Ä‘am mê khác – âm nhạc. Nói nhÆ° váºy hình nhÆ° không chÃnh xác, có thể những Ä‘iá»u mÆ¡ Æ°á»›c, khát khao đó đã ẩn chứa từ trong phần sâu kÃn của tiá»m thức bá»—ng được đánh thức, trổi dáºy†(14).
Trong má»™t bà i viết, Trịnh Công SÆ¡n đã khẳng định con Ä‘Æ°á»ng anh đã Ä‘i trong quá khứ: “Tôi không đến vá»›i âm nhạc nhÆ° má»™t kẻ chá»n nghá». Tôi nhá»› mình đã viết những ca khúc đầu tiên từ những đòi há»i tá»± nhiên của tình cảm thôi thúc bên trong… Äó là những năm 56-57, thá»i của những giấc má»™ng ngổn ngang, của những viá»…n tưởng phù phiếm non dại. Cái thá»i tuổi trẻ xanh mÆ°á»›t nhÆ° trái quả đầu mùa ấy, tôi rất yêu âm nhạc nhÆ°ng tuyệt nhiên trong tôi không há» gợi lên cái ham muốn trở thà nh nhạc sĩ…â€
“Dạo ấy ba tôi mất, mẹ tôi ở xa, tôi má»™t mình giữa Sà igòn nà y phải tá»± quyết định má»i chuyện vá» Ä‘á»i mình. Cái gánh Ä‘á»i tuổi tác còn quá nhẹ. Có lúc tôi bá» dở cái trò lãng mạn viết lách nà y vá»›i ná»—i ám ảnh ngu ngốc “xÆ°á»›ng ca vô loạiâ€. Tôi trằn trá»c đêm nà y qua đêm khác, ray rứt ngà y nà y qua tháng ná». NhÆ°ng cà ng cố lãng quên thì tiếng hát trong tôi cà ng vang lên rõ rệt, trà n ngáºp cả lúc đứng ngồi, cả trong giấc ngủ.â€
“Dần dà những năm vá» sau, má»›i bắt đầu hình thà nh trong tôi má»™t quan niệm rõ rệt: sống là sống vá»›i ngÆ°á»i khác và muốn có cảm thông chúng ta phải luôn luôn diá»…n đạt mình. Trong những cách diá»…n đạt bằng tiếng nói, bằng chữ viết và nhiá»u phÆ°Æ¡ng tiện khác, tôi thấy tâm hồn mình có khuynh hÆ°á»›ng nghiêng vá» phÃa ca khúc. Trên mảnh đất nghệ thuáºt nhá» nhắn nà y, tôi tìm thấy tá»± do và tôi nghÄ© rằng ở nay tôi có thể bà y tỠđược vá»›i ngÆ°á»i khác vá» những niá»m vui ná»—i buồn của cuá»™c sống†(15).
Và o thá»i Ä‘iểm nà y, Trịnh Công SÆ¡n sắp bÆ°á»›c qua tuổi mÆ°á»i chÃn. Hà nh trang của anh nặng trÄ©u trên đôi vai và trong trái tim cả má»™t tuổi thÆ¡ Ä‘i qua trong chiến tranh. TrÆ°á»›c mặt anh, không gian mở rá»™ng dần, cuá»™c chiến tranh tà n khốc tiếp nối sẽ phủ chụp xuống thân pháºn của đồng bà o anh và của chÃnh anh. Các vấn Ä‘á» của cuá»™c sống, của chiến tranh, của con ngÆ°á»i, của thá»i đại Ä‘an chen và o nhau, tác Ä‘á»™ng giao thoa đã hình thà nh nÆ¡i Trịnh Công SÆ¡n má»™t nhân cách đặc biệt trÆ°á»›c khi chÃnh thức nháºp cuá»™c. Anh sẽ sống nhÆ° thế nà o và là m gì để chứng minh sá»± hiện hữu của mình trÆ°á»›c cuá»™c Ä‘á»i ?
Sâm Thương
01.04.2004
Nhân giỗ lần thứ 3 của nhạc sĩ Trịnh Công Sơn
_______________________
(1) Há»™i nghị Munich nhóm há»p ngà y 29.08.1938 giữa Hitler (Äức), Mussolini (Ã), Neville Chamberlain (Anh) và Edouard Daladier (Pháp). Hitler cam kết Äức không còn tham vá»ng xâm chiếm các lãnh thổ khác ở châu Âu.
(2) Ngà y 02.06.1934, Äức và Ba Lan ký Hiệp Ước bất xâm phạm.
(3) Ngà y 03.09.1938 tại Munich, Hitler và Chamberlain (Thủ TÆ°á»›ng Anh) ký Hòa Æ°á»›c Anh- Äức xác định nguyện vá»ng của hai dân tá»™c là không bao giá» muốn tiến hà nh cuá»™c chiến tranh vá»›i nhau nữa.
(4) Liên minh Äức–à tháng 05.1939: Liên minh chặt chẽ vá» quân sá»± và kinh tế sản xuất thá»i chiến.
(5) Kế tiếp SÆ¡n là hai ngÆ°á»i em trai: Trịnh Quang Hà (1941), Trịnh Xuân Tịnh (1944) và năm ngÆ°á»i em gái gồm Trịnh VÄ©nh Thúy (1947), Trịnh VÄ©nh Tâm (1950), Trịnh VÄ©nh Ngân (1952), Trịnh Hồng Diệu (1953) và Trịnh VÄ©nh Trinh (1956), em gái út.
(6) Nhiá»u tác giả, Trịnh Công SÆ¡n ngÆ°á»i hát rong qua nhiá»u thế hệ, NXB Trẻ 2003 tr.27.
(7) Emmanuel Mounier (1905-1950) nhà triết há»c và nhà văn Pháp. Sáng láºp tạp chà Esprit, cÆ¡ quan ngôn luáºn của chủ nghÄ©a Nhân Vị (Personnalisme), ngÆ°á»i đã ảnh hưởng lên Ngô Äình Nhu.
(8,9) Trịnh Công SÆ¡n, Nhạc và Äá»i, NXB Tổng Hợp Háºu Giang, 1992
(10) Trịnh Công Sơn, Trịnh Công Sơn, TỠTình với cuộc sống, Sóng Nhạc, Bộ mới số 01.1999
(11) Trần Hữu Lục, Không nói được trong âm nhạc thì nói trong há»™i há»a, Tuổi Trẻ số 212 (23.10.1990).
(12) Trịnh Công Sơn, Hồng nhan, Phụ Nữ TP Hồ Chà Minh.Xuân 1993
(13) Trịnh Công SÆ¡n, Bạt, Lá»i của Hoa Hồng, táºp thÆ¡ của Trần Hữu Lục, NXB Trẻ, 1998
(14) Tư liệu chưa xuất bản.
(15) Trịnh Công SÆ¡n, SÄ‘d, NXB Tổng Hợp Háºu Giang, 1992
http://www.tcs-forum.org/resources/a...ThoiGianDaMat1
Phạm Duy viết vỠTrịnh Công Sơn
Phạm Duy
(TrÃch Ä‘oạn từ cuốn sách của Phạm Duy)
Ãầu tháºp niên 70 là lúc Nhạc Việt, trong phạm vi ca khúc, phát triển đến tá»™t Ä‘á»™. Có sá»± thà nh công của những bà i hát thông thÆ°á»ng và chỉ được coi là nhạc thÆ°Æ¡ng phẩm - mệnh danh là nhạc và ng - vá»›i những tình cảm dá»… dãi phù hợp vá»›i tuổi choai choai, vá»›i em gái háºu phÆ°Æ¡ng và lÃnh Ä‘a tình, tuy không được coi trá»ng nhÆ°ng lại rất cần thiết cho và i tầng lá»›p xã há»™i trong thá»i chiến. Rồi có phong trà o du ca và tâm ca vá»›i những bà i hát phi-thÆ°Æ¡ng-mại, Ä‘i kèm vá»›i tình ca quê hÆ°Æ¡ng và trÆ°á»ng ca, nói lên được phần nà o tâm thức của thá»i đại và được thanh niên sinh viên công nháºn.
Trong phạm vi giải trÃ, phòng trà trở thà nh cái mốt của má»i ngÆ°á»i: thÆ°Æ¡ng gia, công chức, tÆ° chức, quân nhân, thÆ°Æ¡ng phế binh và cả các bà ná»™i trợ nữa... ai ai cÅ©ng thÃch Ä‘i nghe nhạc và giúp cho ca sÄ© chuyên nghiệp, nhạc sÄ© sáng tác, nhạc công đánh Ä‘Ã n thăng tiến trong nghá» mình. Cánh tay nối dà i của phòng trà là quán cà phê có nghe nhạc, thu hút đông đảo sinh viên, há»c sinh. Nhạc trẻ ra Ä‘á»i, Ä‘em lại cho nhạc Việt má»™t số bà i hát má»›i, sôi nổi, Ä‘áºm sắc hÆ¡n trÆ°á»›c. Má»™t rừng nhân tà i trẻ trung xuất hiện qua những ban nhạc bốn ngÆ°á»i (gá»i là combo), sá» dụng nhạc khà điện tá» vá»›i âm thanh má»›i lạ.
MÆ°á»i năm vá» trÆ°á»›c, ở trong nÆ°á»›c chỉ có ba nhà sản xuất Ä‘Ä©a hát. Bây giá», rất nhiá»u ngÆ°á»i - từ Ngá»c Chánh (SHOTGUNS) qua Duy Khánh (TRƯNG SÆ N) tá»›i những ngÆ°á»i của các hãng khác (NHà CA, HỌA MI, SÆ N CA, SÓNG NHẠC)... là m nghá» sản xuất băng nhạc, má»—i tháng tung ra những chÆ°Æ¡ng trình nhạc rất hấp dẫn, kể cả cổ nhạc lẫn tân nhạc, nhạc trẻ lẫn nhạc già (nhạc tiá»n chiến). Hà ng trăm, hà ng ngà n (hà ng vạn, nếu kể cả Saigon và các tỉnh) cá»a hà ng sang băng, cà ng là m cho băng nhạc phát triển dữ dá»™i.
Trong bối cảnh sinh Ä‘á»™ng nhÆ° váºy, phần chÃnh yếu là sáng tác phẩm phải rất phong phú. Và o lúc nà y, ngoà i những ngÆ°á»i Ä‘i trÆ°á»›c nhÆ° VÅ© Thà nh, Cung Tiến, Phạm Ãình ChÆ°Æ¡ng, Lâm Tuyá»n, Hoà ng Trá»ng, Văn Phụng, Văn Giảng, Ngá»c BÃch, Hoà ng Thi ThÆ¡, Trần Ngá»c, Y Vân, Lê Dinh, Anh Bằng, Trúc PhÆ°Æ¡ng, Duy Khánh, Trần Thiện Thanh tức Nháºt TrÆ°á»ng, Lam PhÆ°Æ¡ng, Ãá»— Lá»…, Phạm Thế Mỹ... đã xuất hiện má»™t số ngÆ°á»i má»›i nhÆ° Thanh Trang, Trầm Tá» Thiêng, Anh Việt Thu, Lê Uyên PhÆ°Æ¡ng, Ngô Thụy Miên, Từ Công Phụng, VÅ© Thà nh An, Nguyá»…n Ãnh 9, Lê Há»±u Hà , Nguyá»…n Trung Cang... Tân Nhạc đã có tá»›i bốn Ä‘á»i nhạc sÄ© và có hà ng trăm, hà ng ngà n ca khúc được soạn ra và hát lên. Trong Hồi Ký nà y, tôi chỉ nhắc tá»›i những ngÆ°á»i đánh dấu thá»i đại má»™t cách sâu Ä‘áºm bằng tác phẩm của mình.
NgÆ°á»i nổi nhất là Trịnh Công SÆ¡n. TrÆ°á»›c tiên, ngÆ°á»i ta biết tá»›i anh nhá» Quán VÄ‚N. Quán do nhóm sinh viên mang tên KHAI HÓA chủ trÆ°Æ¡ng. Nhóm nà y đã là m nhà xuất bản (QUẢNG HÓA) rồi khi phong trà o phòng trà thịnh hà nh, nhóm mở quán cà phê ở ngay trung tâm Saigon, trên ná»n Khám Lá»›n cÅ© trong khu Ãại Há»c Văn Khoa, sinh viên tá»›i uống cà phê nghe băng nhạc và nghe Khánh Ly hát.
Bà i hát của Trịnh Công SÆ¡n Ä‘Æ°Æ¡c nghe tại quán VÄ‚N lúc đầu là Lá»i Buồn Thánh. CÅ©ng nhÆ° nhạc Ãặng Thế Phong, bà i hát tân lãng mạn (néo-romantique) nà y nói vá» ná»—i buồn. Bà i Lá»i Buồn Thánh tháºt là buồn, nhÆ° bà i hát buồn là m cho ngÆ°á»i Âu Châu phải tá»± tá» là Chủ Nháºt Buồn tôi đã nói tá»›i trong má»™t chÆ°Æ¡ng sách. Trong bà i hát của mình, há» Trịnh cÅ©ng nói tá»›i ngà y chủ nháºt buồn: “Chiá»u chủ nháºt buồn, Nằm trong căn gác đìu hiu, Ôi tiếng hát xanh xao của má»™t buổi chiá»u, Trá»i mÆ°a, trá»i mÆ°a không dứt, Ô hay mình vẫn cô liêu...â€
Thoạt nghe đã thấy ngay là tiếng hát Ä‘au Ä‘á»›n, thấy mÆ°a ảm đạm trong lòng (nhÆ° thÆ¡ Verlaine), thấy sá»± cô Ä‘Æ¡n, hoang vắng. Sinh ra ở Ban Mê Thuá»™t (hay Pleikủ), sống ở Huế, mÆ°a ám ảnh Trịnh Công SÆ¡n rất nhiá»u cho nên cÅ©ng vẫn là ná»—i buồn của ngà y chủ nháºt mùa mÆ°a trong bà i Tuổi Ãá Buồn: “Trá»i còn là m mÆ°a, mÆ°a rÆ¡i mênh mang, Từng ngón tay buồn em mang em mang, Ãi vá» giáo Ä‘Æ°á»ng, ngà y chủ nháºt buồn...â€
Nhạc Trịnh Công SÆ¡n là nhạc nói vá» QUÊ HÆ¯Æ NG, TÃŒNH YÊU, và THÂN PHẬN CON NGƯỜI. Hãy nói vá» tình khúc Trịnh Công SÆ¡n, nói vá» thân pháºn NgÆ°á»i Tình trong giai Ä‘oạn quê hÆ°Æ¡ng đổ nát nà y.
Từ khi Tân Nhạc Việt Nam ra Ä‘á»i đầu tháºp niên 40, đã có những tình khúc của Lê ThÆ°Æ¡ng, Lê Yên, Hoà ng Giác, Dzoãn Mẫn... Lúc đó là thá»i bình, khi tình còn xanh và yêu chÆ°a lo sợ. Ngôn ngữ tình yêu tháºt là bình dị, đối tượng là cô hái mÆ¡, cô láng giá»ng, cô lái đò, cô hái hoa hay anh TrÆ°Æ¡ng Chi. Từ khi nÆ°á»›c Việt bị chia đôi, nhạc tình miá»n Nam Ä‘áºm sắc hÆ¡n và trong mÆ°á»i năm đầu, vì cuá»™c Ä‘á»i chÆ°a thá»±c sá»± bị Ä‘e doạ, ngÆ°á»i ta vẫn có những bà i hát hữu tình hay thất tình, xinh xinh, hiá»n là nh, lúc đầu còn má»›i mẻ, dần dà ngôn ngữ tình yêu trở thà nh sáo ngữ. Tá»›i lúc Ä‘á»i sống trở nên bấp bênh, thanh niên được gá»i Ä‘i lÃnh rất nhiá»u (chết tráºn cÅ©ng nhiá»u) biết bao nhiêu đôi lứa phải xa nhau (có khi vÄ©nh viá»…n xa nhau) tình khúc miá»n Nam thay đổi ngôn ngữ.
Nhạc tình không còn là nhạc lãng mạn, nhạc cảm tÃnh vá»›i câu hát đắm Ä‘uối hay há»n dá»—i nữa ! Bây giá» là những bà i hát nhức nhối của những tình nhân yêu nhau trong cÆ¡n mê sảng. Nhạc trở thà nh não ná» và đánh và o não tÃnh. Nhạc tình bây giá» là tình ca của ngÆ°á»i mất trÃ.
Tình khúc Trịnh Công SÆ¡n ra Ä‘á»i, từ già n phóng là Quán VÄ‚N được há»a tiá»…n Khánh Ly Ä‘Æ°a vút và o phòng trà , rồi và o băng cassette và chỉ trong má»™t thá»i gian ngắn chinh phục được tất cả ngÆ°á»i nghe. So vá»›i tình khúc của ba bốn chục năm qua, ngôn ngữ trong nhạc Trịnh Công SÆ¡n rất má»›i, chất chứa những hình ảnh lạ lùng, quyến rÅ© nhÆ° cÆ¡n mÆ°a hồng, thuở hồng hoang, dấu địa Ä‘Ã ng, cánh vạc bay...
Tình yêu trong nhạc của anh là những cảm xúc dữ dá»™i nhÆ° trái phá con tim mù lòa, nhÆ° ná»—i chết cÆ¡n Ä‘au tháºt dà i, nhÆ° vết thÆ°Æ¡ng mở rá»™ng... Cuá»™c Ä‘á»i là hÆ° vô chủ nghÄ©a, con ngÆ°á»i sống trong cảnh Chúa, Pháºt bá» loà i ngÆ°á»i. Cuá»™c Ä‘á»i còn là đám đông nhÆ°ng cÅ©ng là quán không. Con ngÆ°á»i là cát bụi mệt nhoà i, bao nhiêu năm là m kiếp con ngÆ°á»i, chợt má»™t chiá»u tóc trắng nhÆ° vôi... Tất cả nói lên sá»± muá»™n phiá»n, Ä‘au Ä‘á»›n... Buồn tủi cho thân pháºn con ngÆ°á»i nên nhánh cá» cÅ©ng xót xa, phiến đá cÅ©ng Æ°u phiá»n, và chỉ còn những mÆ°a và mÆ°a để xoa dịu vết thÆ°Æ¡ng mở lá»›n! Hãy nghe thêm những câu hát vá» mÆ°a trong Diá»…m XÆ°a: “MÆ°a vẫn hay mÆ°a cho Ä‘á»i biển Ä‘á»™ng, Là m sao em biết bia đá không Ä‘au? Xin hãy cho mÆ°a qua miá»n đất rá»™ng, Ngà y sau sá»i đá cÅ©ng cần có nhau...â€
Diá»…m XÆ°a cho thấy rõ tiếng hát đứt Ä‘oạn của ná»™i tâm vá» ná»—i Ä‘au con ngÆ°á»i trong tình yêu, thấy thêm sá»± hoang vắng của tâm hồn. Bị ám ảnh bởi mÆ°a đến Ä‘á»™ còn nhìn ra mầu sắc của mÆ°a - mÆ°a hồng - Trịnh Công SÆ¡n nói lên ná»—i bà ng hoà ng của con ngÆ°á»i khi thấy cái chết nằm ngay trong sá»± sống: “NgÆ°á»i ngồi xuống xin mÆ°a đầy, Trên hai tay cÆ¡n Ä‘au dà i, NgÆ°á»i nằm xuống nghe tiếng ru, Cuá»™c Ä‘á»i đó có bao lâu mà hững há» ?â€
Nguyá»…n Ãình Toà n gá»i nhạc Trịnh Công SÆ¡n là những bản tình ca không có hạnh phúc, những bà i hát cho quê hÆ°Æ¡ng đổ vỡ. CÅ©ng là phản ứng của ngÆ°á»i Ä‘au Ä‘á»›n trÆ°á»›c hoà n cảnh đất nÆ°á»›c, nhÆ°ng nó là sá»± chịu Ä‘á»±ng và chết lịm hÆ¡n là sá»± nổi sùng và chá»i bá»›i. Có lẽ vì tác giả là ngÆ°á»i lá»›n lên ở Huế, má»™t thà nh phố nên thÆ¡, hiá»n hòa, không chấp nháºn bạo Ä‘á»™ng. Tôi vẫn cho ngÆ°á»i Việt ở ba miá»n đất nÆ°á»›c có những phản ứng khác nhau trÆ°á»›c những hoà n cảnh khó khăn. Và dụ ngÆ°á»i con gái miá»n Bắc thất tình thì phản ứng bằng sá»± Ä‘iên giả - CHÈO có vở Vân Dại Giả Ãiên - hay Ä‘iên tháºt rồi nguyá»n rủa, chá»i bá»›i cuá»™c Ä‘á»i (nhÆ° ông giáo ở Phú Nhuáºn nói ở chÆ°Æ¡ng trên). Sá»± phản ứng của ngÆ°á»i gái Huế là buông xuôi (fatalisme), mất ngÆ°á»i tình là nà ng có thể đâm đầu xuống sông tá»± tá». Còn ở miá»n Nam à ? Không oong Ä‘Æ¡ gì cả, ngÆ°á»i thất tình sẽ đốt chồng nhÆ° cô Quá»n.
Vá» phần nhạc, toà n thể ca khúc Trịnh Công SÆ¡n không cầu kỳ, rắc rối vì nằm trong má»™t số nhạc Ä‘iệu Ä‘Æ¡n giản, rất phù hợp vá»›i tiếng thở dà i của thá»i đại. Bà i hát chỉ cần má»™t chiếc Ä‘Ã n guitare đệm theo, nếu hoà âm phối khà rÆ°á»m rà thì không hợp vá»›i những bà i hát soạn theo thể ballade nà y.
Từ nhạc tình yêu, thân pháºn con ngÆ°á»i, Trịnh Công SÆ¡n chuyển qua nhạc thần thoại quê hÆ°Æ¡ng. Âm nhạc ở miá»n Nam trong thá»i gian nà y tháºt phong phú. Vẫn có những bà i hát soạn cho tuổi choai choai : Em 16, Em Má»›i Biết Yêu Ãã Biết Sầu, Túp Lá»u Lý Tưởng, NgÆ°á»i Tình Chung Vách, NgÆ°á»i Tình Chung Thủy và cho ngÆ°á»i lÃnh Cá»™ng Hòa: LÃnh Mà Em, LÃnh Dù Lên Ãiểm, LÃnh NghÄ© Gì, LÃnh Xa Nhà , Lá»i NgÆ°á»i LÃnh Xa, LÃnh Tráºn Miá»n Xa, Anh Là LÃnh Ãa Tình, NgÆ°á»i LÃnh Chung Tình, Ãám CÆ°á»›i Nhà Binh... Và có thêm những bà i hát phản ứng trÆ°á»›c cảnh tang thÆ°Æ¡ng của đất nÆ°á»›c. NhÆ° đã nói trong chÆ°Æ¡ng trÆ°á»›c, nhạc tâm ca, du ca lúc nà y là sá»± phẫn ná»™ của thanh niên khi thấy mình bị Ä‘Æ°a lên già n hoả thiêu hoặc phải Ä‘i và o quê hÆ°Æ¡ng bằng cuá»™n dây thép gai... rồi xuống vỉa hè và trở thà nh tục ca.
Bây giá», ngoà i những ca khúc Ä‘i và o tình nhá»›, tình xa, tình sầu... vá»›i cÆ¡n chết lịm, vá»›i ná»—i muá»™n phiá»n và niá»m xót xa trong cảnh cô Ä‘Æ¡n mà ta đã biết, nhạc Trịnh Công SÆ¡n phản đối nghịch cảnh bằng cách khác. Nhạc anh Ä‘i và o quê hÆ°Æ¡ng bằng bÆ°á»›c chân của ngÆ°á»i con gái da và ng, của em bé lõa lồ suốt Ä‘á»i lang thang...
Sống cùng thá»i vá»›i những ngÆ°á»i Ä‘i và o quê hÆ°Æ¡ng qua nhiá»u nẻo Ä‘Æ°á»ng, Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng nháºn diện lại quê hÆ°Æ¡ng. Ãi tìm quê hÆ°Æ¡ng, phải sống những ngà y dà i trên quê hÆ°Æ¡ng thì phảt hát bà i quê hÆ°Æ¡ng, phải nhá» giá»t nÆ°á»›c mắt cho quê hÆ°Æ¡ng khi thấy quê hÆ°Æ¡ng hình hà i nát dấu bom vá»›i xác ngÆ°á»i chết hai lần... Phải gặp những ngÆ°á»i tình có ngÆ°á»i yêu chết tráºn Pleime hay chết ở chiến khu D, gặp thêm ngÆ°á»i già em bé, chị gái anh trai, ngÆ°á»i phu quét Ä‘Æ°á»ng, đồng hóa há» là ngÆ°á»i nô lệ da và ng, ngủ im trong căn nhà nhá»... chá» ngà y quê hÆ°Æ¡ng sáng chói, đứng dáºy hò reo, chá» Hòa Bình đến tiếng bom im, cho những bÆ°á»›c Ä‘i trên những con Ä‘Æ°á»ng không chông mìn, cho Ä‘Æ°á»ng giao thông chắp nối chuyến xe qua ba miá»n, ngà y Thống Nhất tá»›i cho những tình thÆ°Æ¡ng vô bá»...
Nhạc thần thoại quê hÆ°Æ¡ng, nhạc tình yêu và thân pháºn con ngÆ°á»i của Trịnh Công SÆ¡n có má»™t tÆ° tưởng chỉ đạo khá rõ, dù toà n bá»™ âm nhạc của anh đẹp nhÆ° má»™t bức há»a trừu tượng hÆ¡n là tả thá»±c. Cả nhạc lẫn lá»i, cả xác chữ lẫn hồn thÆ¡, nghe bảng lảng, mÆ¡ hồ khó phân định cho đúng nghÄ©a, nhÆ°ng nếu nghe kỹ cÅ©ng tìm ra ý chÃnh: Trịnh Công SÆ¡n muốn nói lên ná»—i Ä‘au con ngÆ°á»i trong cuá»™c sống hiện đại, có tình yêu, có chiến tranh, có háºn thù, có cái chết dá»… dà ng nhÆ° chết trong mÆ¡. Anh ca tụng tình yêu và - cÅ©ng nhÆ° bất cứ nghệ sÄ© nà o ở trên Ä‘á»i nà y - anh chống bạo lá»±c và chống chiến tranh.
Má»™t, hai năm trÆ°á»›c biến cố 30-4-1975, nhạc Trịnh Công SÆ¡n Ä‘i và o Thiá»n, có lẽ cÅ©ng giống nhÆ° tôi Ä‘i và o Ãạo Ca, vì lÅ© chúng tôi, khi nháºp cuá»™c khi xuất thế... nhÆ° thể sống lá»ng lÆ¡ giữa thiên Ä‘Æ°á»ng và địa ngục.
******
Phạm Duy nói vỠTrịnh Công Sơn
Phạm Duy
(Ãá»c trong đêm há»p mặt của bạn bè, 3 April 2001, tại Quáºn Cam trong khi Saigon Ä‘ang là m lá»… an táng TCS.)
Từ 1975 cho tá»›i năm 2000, suốt 25 năm xa quê hÆ°Æ¡ng đất nÆ°á»›c, tôi không có cÆ¡ há»™i để theo dõi sinh hoạt của âm nhạc Việt Nam và không biết sau cÆ¡n hồng thủy, nhạc Trịnh Công SÆ¡n ra sao, là nhạc chắp cánh bay lên hay nhạc la Ä‘Ã chìm xuống? NhÆ°ng qua dăm bẩy băng nhạc sản xuất tại Hoa Kỳ trong đó có và i ba bà i ca má»›i soạn của Trịnh Công SÆ¡n thì tôi thấy nhạc của anh vẫn là nhạc tình yêu và nhạc thân pháºn là m ngÆ°á»i.
NhÆ°ng và o năm 1980, ngẫu nhiên Trịnh Công SÆ¡n và tôi cùng có mặt ở Paris, trong ná»—i vui mừng gặp nhau của hai ngÆ°á»i cùng có chung má»™t pháºn, Trịnh Công SÆ¡n hát cho tôi nghe bà i hát “Lặng Lẽ NÆ¡i Nà y†mà anh vừa má»›i viết ra:
Trá»i cao đất rá»™ng,
Một mình tôi đi
Một mình tôi đi
Ãá»i nhÆ° vô táºn,
Má»™t mình tôi vá»
Má»™t mình tôi vá»...vá»›i tôi!
... thì tôi thấy nghệ sÄ© nà o rồi cÅ©ng phải mang số pháºn cô Ä‘Æ¡n truyá»n kiếp, ở quê hÆ°Æ¡ng hay xa quê hÆ°Æ¡ng, và o thá»i bình hay chinh chiến, giữa đám đông hay khoảng trống, nÆ¡i thiên Ä‘Ã ng hay địa ngục... Chỉ còn có thể vá» vá»›i mình, “vá» vá»›i tôi†nhÆ° SÆ¡n đã nói.
“Trá»i cao đất rá»™ng, má»™t mình tôi Ä‘i ...†Cô Ä‘Æ¡n truyá»n kiếp phải chăng là kiếp của nhiá»u ca nhân? Văn Cao khi má»›i chỉ là chà ng TrÆ°Æ¡ng Chi tuổi còn rất xanh, tà i hoa Ä‘ang nở rá»±c, chÆ°a há» biết pháºn mình má»ng manh ra sao trong cÆ¡n gió lốc sẽ tá»›i, mà cÅ©ng đã chỉ muốn “Ngồi đây ta gõ mạn thuyá»n. Ta ca, trái đất còn riêng ta!â€
Còn tôi? Tôi còn phải sống, đôi khi phải đổi chỗ đứng, đổi chỗ ngồi cho đỡ buồn trong cõi trần ai sầu muộn nà y, từ rất lâu ngồi đâu thì cũng chỉ là ngồi một mình trong cái TA.
Hôm nay là ngà y an táng Trịnh Công SÆ¡n. Và o giá» phút anh đã thá»±c sá»± vá» vá»›i đất, vá»›i trá»i, nghÄ©a là vá» vá»›i mình rồi, chúng tôi biết rằng anh đã nghìn lần nói lên nghìn lá»i trối trăn qua tác phẩm, lá»i nà o cÅ©ng là m cho má»i ngÆ°á»i thấy được ná»—i Ä‘au là m ngÆ°á»i, ná»—i Ä‘au tình cá», cÆ¡n Ä‘au chÆ°a dà i và cÆ¡n Ä‘au lên đầy, quá ná»a Ä‘á»i ngÆ°á»i không má»™t ngà y vui...
NhÆ°ng theo tôi, có lẽ sau đây là lá»i trăn trối tuyệt diệu nhất, lá»i cuối cùng Trịnh Công SÆ¡n nói vá»›i Trịnh Công SÆ¡n:
Ãừng tuyệt vá»ng,
tôi Æ¡i đừng tuyệt vá»ng,
Lá mùa Thu rơi rụng
giữa mùa Ãông
Ãừng tuyệt vá»ng,
em Æ¡i đừng tuyệt vá»ng
Em là tôi và tôi cũng là em.
Con diá»u bay
mà linh hồn lạnh lẽo
Con diá»u rÆ¡i
cho vực thẳm buồn theo
Tôi là ai mà còn ghi dấu lệ?
Tôi là ai mà còn trần gian thế!
Tôi là ai, là ai... là ai
Mà yêu quá Ä‘á»i nà y!
http://www.saigonmusic.net/lyrics-vi...47dbd86f963e60
Ca sĩ Trịnh Vĩnh Trinh: Không có đâu gắn bó bằng quê hương
Má»™t nhan sắc mặn mà , gợi cảm, má»™t giá»ng nói lên bổng xuống trầm ngá»t ngà o, má»™t phong cách từ tốn, Ä‘oan trang:.., chất Huế ở chị dÆ°á»ng nhÆ° vẫn Ä‘áºm đặc sau gần 30 năm sống ở nÆ°á»›c ngoà i. Có lẽ vì vây mà bạn bè không mấy ai ngạc nhiên khi nghe tin chị Ä‘ang là m thủ tục hồi hÆ°Æ¡ng.
Chị là “Út cÆ°ng†trong gia đình nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n (TCS), là ngÆ°á»i duy nhất trong bảy ngÆ°á»i em đã theo anh Ä‘i và o con Ä‘Æ°á»ng âm nhạc.
+ Trong mắt cô em út thì hình ảnh ngÆ°á»i anh cả TCS nhÆ° thế nà o?
- Ca sÄ© Trịnh VÄ©nh Trinh: Khi ba mất, tôi má»›i bốn tháng... trong bụng mẹ nên khi lá»›n đủ để nháºn biết thì đã thấy anh SÆ¡n thay thế ba, cùng má lo cho các em. Vá»›i chúng tôi, anh vừa thÆ°Æ¡ng yêu, chăn dắt nhÆ° ngÆ°á»i anh, vừa nuôi dưỡng, dạy dá»— nhÆ° ngÆ°á»i cha. Ngà y ba chúng tôi Ä‘i xa, má má»›i 32 tuổi, má»™t mình ở váºy nuôi con, nên đối vá»›i má, anh vừa là con vừa nhÆ° má»™t ngÆ°á»i bạn.
Có hai thứ má thuá»™c là u là u, má»™t là Truyện Kiá»u, hai là những ca khúc của anh tôi. Những lúc cao hứng, má thÆ°á»ng hát má»™t mình. Má»—i khi viết được bà i nà o má»›i, anh tôi luôn hát trÆ°á»›c cho má nghe để góp ý. ThÆ°á»ng thì má gáºt đầu cho qua, nhÆ°ng thỉnh thoảng má nói: “Má nghÄ© nên thay chữ nà y, SÆ¡n nghÄ© sao?". Và anh SÆ¡n thÆ°á»ng thấy má có lý. Anh rất thÆ°Æ¡ng yêu và kÃnh nể má, má»—i khi Ä‘i đâu vá» tá»›i nhà , cổng vừa mở, câu đầu tiên của anh tuôn là : "Bà đâu rồi?".
+ TrÆ°á»›c đây, nói tá»›i ca sÄ© hát nhạc Trịnh, ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng nghÄ© đến Khánh Ly, váºy nên sá»± xuất hiện của Trịnh VÄ©nh Trinh quả là má»™t Ä‘iá»u bất ngỠđối vá»›i công chúng?
- Tôi được má dạy hát nhạc của anh SÆ¡n ngay từ khi còn rất nhá». Lúc há»c ở trÆ°á»ng phổ thông, tôi luôn là trưởng ban văn nghệ. Sau khi được lên truyá»n hình Huế, nhiá»u nÆ¡i má»i tôi Ä‘i hát, nhÆ°ng gia đình không cho. Thá»i gian ấy, thỉnh thoảng, anh bảo: "Chuẩn bị chiá»u Ä‘i hát vá»›i anh!". Váºy là tôi hiểu anh sắp có buổi biểu diá»…n cho sinh viên ở đâu đó. CÆ¡ há»™i để tôi Ä‘i hát chuyên nghiệp khá nhiá»u nhÆ°ng Ä‘á»u bá» qua hết. Có lần, cả hai anh em được má»i sang Nháºt hát, nhÆ°ng lúc ấy chÃnh quyá»n Thiệu ra má»™t số Ä‘iá»u kiện, anh SÆ¡n không chấp nháºn nên ngÆ°á»i ta không cấp giấy phép cho anh Ä‘i, và thế là tôi cÅ©ng ở nhà .
+ Chị có kỷ niệm nà o sâu sắc trong những lần đi hát với anh mình?
- Äó là lần đầu tiên tôi vá» nÆ°á»›c sau má»™t thá»i gian định cÆ° ở nÆ°á»›c ngoà i. Buổi diá»…n ở Nhà Văn hóa Thanh niên TPHCM đêm ấy trên sân khấu chỉ có ba ngÆ°á»i: anh SÆ¡n, anh Tâm - má»™t ngÆ°á»i bạn của anh SÆ¡n và tôi. Anh Tâm là kiến trúc sÆ° nhÆ°ng chÆ¡i dÆ°Æ¡ng cầm khá giá»i và đệm nhạc anh SÆ¡n rất hay. Khi anh SÆ¡n cất tiếng hát: “Äêm chong đèn ngồi nhá»› lại...†(Huyá»n thoại mẹ), bá»—ng dÆ°ng đèn tắt, Ä‘iện cúp, chỉ âm thanh của micro. Giữa không gian tối Ä‘en đó, chỉ nổi lên giá»ng hát và tiếng guitar thùng của anh SÆ¡n.
Äêm ấy, khán giả rất đông, bên trong há»™i trÆ°á»ng quá tải, há» ngồi trà n ra kÃn cả khoảng sân bóng chuyá»n phÃa trÆ°á»›c. ChÆ°Æ¡ng trình kéo dà i quá khuya, có ngÆ°á»i bế con ngủ trên vai chen đến xin chữ ký. Không còn tay để lấy sổ, há» chìa cho anh SÆ¡n ký trên lÆ°ng áo của cháu bé. Tháºt là má»™t hình ảnh xúc Ä‘á»™ng. Äêm đó, vá» nhà hai anh em tôi cứ có cảm giác lâng lâng khó tả.
+ Chị là má»™t trong ba nữ ca sÄ© được nhạc sÄ© TCS lúc sinh thá»i bà y tá» sá»± hà i lòng. Chị tá»± đánh giá giá»ng ca của mình nhÆ° thế nà o?
- Vì là em nên tôi phải hiểu anh mình. Âm nhạc của anh SÆ¡n lạ lắm, tôi chỉ cần nghe anh hát qua má»™t lần là nhá»›, gần nhÆ° không cần táºp. Ngay cả khi Ä‘ang ở Canada, nháºn được má»™t bản nhạc má»›i của anh gá»i sang, Ä‘á»c qua là tôi biết anh mình muốn hát thế nà o. Hát nhạc ngÆ°á»i khác, tôi thể hiện theo ý thÃch của mình, nhÆ°ng nhạc của anh SÆ¡n thì tôi chỉ muốn hát theo ý anh mà thôi. Có lần, má»™t nam ca sÄ© trẻ má»›i cháºp chững và o nghỠđến xin anh chỉ cách hát. Ngồi trên lầu, nghe anh SÆ¡n hát Ä‘i hát lại mà cáºu ấy vẫn chÆ°a hiểu được ý, sợ anh mệt, tôi vá»™i chạy xuống hát giúp. Nghe xong, nét mặt anh bừng tên: "Äúng rồi!".
+NgÆ°á»i ta bà n rất nhiá»u đến những ngÆ°á»i yêu của nhạc sÄ© TCS. Tình cảm của chị đối vá»›i há» ra sao? Theo chị, ai má»›i là ngÆ°á»i thá»±c sá»± yêu TCS?
- NhÆ° anh tôi đã từng nói, chỉ má»™t bóng hồng Ä‘i thoáng qua, cÅ©ng là m cho anh xúc Ä‘á»™ng. Cái gì đẹp Ä‘i qua trong cuá»™c Ä‘á»i anh tôi cÅ©ng Ä‘á»u trở thà nh bà i hát. Anh là má»™t ngÆ°á»i Ä‘á»™c thân nên ai đến vá»›i anh, anh cÅ©ng Ä‘á»u đáp lại, nhÆ°ng là tình gì thì Ä‘iá»u đó gia đình tôi không quan trá»ng. Gia đình tôi có thói quen xem bạn của từng ngÆ°á»i là bạn chung của cả nhà . Trong số những bạn gái của anh tôi, có má»™t chị rất đẹp, dáng dấp rất quý phái, há»c cùng trÆ°á»ng Äồng Khánh vá»›i chị Ngân của tôi. Anh rất yêu chị. Má»—i ngà y, anh Ä‘á»u viết má»™t lá thÆ° và sai chị Tâm của tôi đạp xe đạp Ä‘em thÆ° Ä‘Æ°a táºn tay cho chị. Äược đạp xe trên những con Ä‘Æ°á»ng đẹp má»™t cách thanh bình, yên ả ở Huế lúc ấy là ná»—i "thèm khát†của tôi. Nhiá»u tần tôi xung phong xin Ä‘i Ä‘Æ°a thÆ° nhÆ°ng anh không cho vì còn quá nhá». Anh SÆ¡n đã viết cho chị rất nhiá»u ca khúc.
+Còn đối với Khánh Ly?
- Ngà y còn nhá», tôi đã thấy chị Khánh Ly ra Huế nhiá»u lần. ThÆ°á»ng ngà y, anh chị em tôi Ä‘á»u phải Ä‘i ngủ trÆ°á»›c chÃn giá» tối để sáng mai Ä‘i há»c. Má»—i khi có chị Khánh Ly, má cho chúng tôi thức, có khi suốt đêm, để nghe anh SÆ¡n và chị hát. Äèn Ä‘iện được tắt hết, chỉ thắp toà n đèn cầy, không gian tháºt ấm cúng và lãng mạn. Giữa anh SÆ¡n và chị Khánh Ly là má»™t tình bạn rất sâu sắc, hiểu nhau qua âm nhạc.
+ Từ ngà y nhạc sĩ TCS mất đến nay, không ai thấy Trịnh Vĩnh Trinh xuất hiện trong chương trình biểu diễn nà o, kể cả những đêm tưởng nhớ anh mình?
- Äúng là tôi đã từ chối khá nhiá»u lá»i má»i, không hát ở đâu cả từ ngà y anh tôi mất. Ná»—i buồn Ä‘au quá lá»›n khiến tôi không thể là m khác. NhÆ°ng tôi đã suy nghÄ© lại, thấy rằng việc hát còn là trách nhiệm đối vá»›i anh mình. Do sức khá»e, tôi chỉ hát để thu Ä‘Ä©a mà thôi.
+ Vì sao đang là m ăn phát đạt ở nước ngoà i, chị lại quyết định hồi hương?
- Tôi đã ở nÆ°á»›c ngoà i gần 30 năm và thấy nhÆ° váºy là quá đủ, tá»›i tuổi nà y, chỉ thÃch vá» sống ở VN. Cả ba chị em tôi Ä‘á»u Ä‘ang là m thủ tục trở vá». Tháºt ra, tôi Ä‘i là vì hoà n cảnh, vì con, bây giá», chúng đã lá»›n, không cần mình chăm bẵm nhÆ° trÆ°á»›c nữa. Má»™i ngÆ°á»i VN ra Ä‘i hầu hết Ä‘á»u do hoà n cảnh. Äất nÆ°á»›c ngÆ°á»i ta, dẫu có đẹp mấy cÅ©ng là của ngÆ°á»i ta. Nói không ai tin, Ä‘i xa tôi nhá»› cả cái bụi, cái nóng, cả cái cách lê dép khi gặp đèn xanh, đèn Ä‘á» của ngÆ°á»i mình. Không có đâu để mình gắn bó bằng quê hÆ°Æ¡ng.
+ Phải chăng Ä‘iá»u đó chị đã há»c từ ngÆ°á»i anh nhạc sÄ© của mình?
- Má và anh SÆ¡n là mẫu má»±c cho anh chị em chúng tôi noi theo. Chúng tôi thừa hưởng từ má cái đẹp của công, dung, ngôn, hạnh và há»c ở anh SÆ¡n, ngoà i lòng yêu nÆ°á»›c là sá»± bao dung đối vá»›i cuá»™c Ä‘á»i. Anh dạy chúng tôi biết cho cuá»™c Ä‘á»i cái gì và biết nháºn lại gì từ cuá»™c Ä‘á»i. Cuá»™c Ä‘á»i ngắn ngủi, phù du; pháºn ngÆ°á»i nhá» bé, hữu hạn nên cho nhau cái tình là quý hÆ¡n cả.
+ Xin cảm ơn và chúc chị hạnh phúc.
http://www.nld.com.vn/tintuc/van-ngh...ung/129466.asp
Vì sao tôi đến với Trịnh Công Sơn
Frank Gerke - Trịnh Công Long
Tôi đã say mê âm nhạc từ khi là má»™t đứa bé chÆ°a há» biết chữ cái nà o, và âm nhạc đã luôn luôn đóng má»™t và i trò rất quan trá»ng trong Ä‘á»i sống của tôi cho đến nay. Hồi tôi là má»™t thÆ° sinh ngây thÆ¡ má»›i lên 17 tuổi, há»c lá»›p 11 trung há»c phổ thông, tôi rất thÃch âm nhạc Elvis Presley, dÆ°á»ng nhÆ° bà i nà o cÅ©ng thuá»™c lòng hết. Thá»i đó, tôi có má»™t ngÆ°á»i bạn Việt Nam tên là Vinh, và tôi đã bắt đầu há»c tiếng Việt vá»›i anh ấy. NhÆ°ng Vinh không những dạy tiếng Việt mà còn giá»›i thiệu âm nhạc Việt Nam cho tôi. Có má»™t ngà y anh Vinh đã tặng cho tôi má»™t băng cát-sét mang tên là „SÆ¡n ca 7“. Tôi mở lên và lần đầu tiên nghe được nhạc Trịnh Công SÆ¡n qua giá»ng hát của Khánh Ly. Khi Ä‘ang nghe những bà i nhÆ° Nhìn những mùa thu Ä‘i, MÆ°a hồng, Tuổi đá buồn v.v. tôi hoà n toà n im lặng, ngÆ°á»i nhÆ° tê dại vì chÆ°a bao giá» có thứ âm nhạc nà o có sức lá»±c thu hút tôi đến mức quên tất cả những gì Ä‘ang diá»…n ra chung quanh tôi nhÆ° âm nhạc lạ lùng, lại đẹp đẽ vô cùng nà y. Tháºt ra, tôi má»›i há»c được tiếng Việt chỉ má»™t và i tháng thôi, cho nên chÆ°a hiểu hết vỠý nghÄ©a của những lá»i hát, nhÆ°ng vẫn hiểu được tÆ° tưởng của tác giả qua nốt nhạc và cách trình bà y của ca sÄ©. Sau đó, tôi Ä‘i bất cứ chá»— nà o, luôn luôn mang theo băng cát-sét nà y. Chỉ có má»™t Ä‘iá»u là tôi không ngá» sẽ có má»™t ngà y tôi gặp chÃnh tác giả của những bà i hát đó.
Năm 1996 Há»™i Chợ Sách Frankfurt đã tổ chức hai cuá»™c triển lãm sách Äức tại Hà Ná»™i và TP. Hồ Chà Minh. Tôi được má»i tham gia vá»›i tÆ° cách là tÆ° vấn. Ở Äại Sứ Quán Äức tại Hà Ná»™i cùng vá»›i đối tác phÃa Việt Nam, đã chuẩn bị cuá»™c triển lãm cÅ©ng nhÆ° chÆ°Æ¡ng trình văn nghá» Äức kéo dà i hai tuần lá»… rất sinh Ä‘á»™ng và chu đáo. Ngà y lá»… khai mạc có rất nhiá»u nhân váºt tên tuổi trong giá»›i lãnh đạo cÅ©ng nhÆ° văn nghệ sÄ© Việt Nam đến dá»±. NhÆ°ng khi bay và o TP. Hồ Chà Minh để lo việc tổ chức triển lãm, tôi nháºn thấy tại đây chÆ°a chuẩn bị được gì. Hồi đó ở Sà i Gòn tôi chỉ biết duy nhất má»™t nhà văn Nguyá»…n Quang Sáng. Khi tôi ngỠý anh Sáng đã nháºn lá»i má»i đến dá»± lá»… khai mạc triển lãm ngay. Váºy thì Ãt nhất là có má»™t nhân váºt quan trá»ng đến dá»±.
Má»™t buổi trÆ°a, ba ngà y trÆ°á»›c ngà y khai mạc, trá»i nóng bức nắng ối chang chang, tôi Ä‘ang ngồi ở nhà bạn tri âm tri ká»· uống bia hÆ¡i cho nó mát. Sau khi hai ngÆ°á»i bạn đã uống hết hai lÃt thì bắt đầu nói nhiá»u: Rượu và o lá»i ra! Lúc đó tôi đã nói vá»›i bạn mình, tên là anh Hùng, nhÆ° thế nà y:
„Hùng Æ¡i! Mình chỉ má»i má»™t nhà văn duy nhất là anh Sáng không đủ đâu. Mình phải má»i thêm má»™t và i ngÆ°á»i văn nghệ sÄ© nữa chứ!“
Hùng há»i lại: „Mầy còn muốn má»i ai nữa? Mình đâu có biết văn nghệ sÄ© nà o nữa đâu!“
„Tao muốn má»i Trịnh Công SÆ¡n!“, tôi trả lá»i nói.
„Mầy xỉn chÆ°a? Trịnh Công SÆ¡n quá nổi tiếng, là m sao má»i được! Nếu mình gởi lá»i má»i cho Trịnh Công SÆ¡n, chÆ°a chắc anh ấy sẽ nháºn lá»i má»i của mình. Vả lại tao cÅ©ng không biết nhà Trịnh Công SÆ¡n ở đâu cả. Quên cái đó Ä‘i!“, Hùng đáp lại.
NhÆ°ng tôi chÆ°a chịu đầu hà ng: „Hùng, tao vẫn muốn má»i Trịnh Công SÆ¡n. Bây giá» mầy đừng có uống nữa, suy nghÄ© Ä‘i, thá» xem là m sao là m quen được vá»›i Trịnh Công SÆ¡n!“
Sau khi suy nghĩ một và i phút, Hùng bảo: „Chỉ có cách duy nhất là mình phải lên Hội Âm Nhạc Thà nh phố, xin địa chỉ của Trịnh Công Sơn.“
Váºy, hai thằng vá»› vẩn leo lên xe, phóng xe đến Há»™i Âm Nhạc. Xin được địa chỉ của Trịnh Công SÆ¡n là 47C Phạm Ngá»c Thạch, Quáºn III, hai thằng đến đó ngay. Äứng trÆ°á»›c cổng nhà anh Hùng muốn gõ cổng, nhÆ°ng tôi kêu anh đừng là m cái đó vì bên phải ở góc bức tÆ°á»ng có bảng nhỠđể: „Xin bấm chuông!“ Bấm chuông xong, có ngÆ°á»i giúp việc ở nhà mở cá»a cổng há»i tôi: „Anh muốn gặp ai?“ „Dạ, cho tôi xin gặp nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n!“, tôi bảo.
„Cáºu SÆ¡n Ä‘ang ngủ trÆ°a. Xin anh nhắn tin lại, và o buổi chiá»u lúc năm giá» rưỡi ghé lại đây gặp cáºu SÆ¡n.“, ngÆ°á»i giúp việc trả lá»i nói giá»ng Huế đặc sệt.
Tôi là m theo lá»i nói của ngÆ°á»i giúp việc, móc ra má»™t tá» giấy nhá» ghi nhÆ° sau: „ThÆ°a bác Trịnh Công SÆ¡n, cháu tên là Frank Gerke, tên tiếng Việt là Long. Cháu là ngÆ°á»i Äức rất mong muốn gặp được bác để trao đổi vá» văn há»c Việt Nam. Buổi chiá»u, năm giá» rưỡi, cháu sẽ ghé lại. Xin cảm Æ¡n rất nhiá»u.“ Ký tên xong tôi Ä‘Æ°a tá» giấy ấy cho ngÆ°á»i giúp việc, vá» sau má»›i biết được ngÆ°á»i con gái Huế ấy mang tên là TÃ.
Buổi chiá»u hôm ấy, đúng năm giá» rưỡi, tôi lại có mặt trÆ°á»›c cổng nhà Trịnh Công SÆ¡n, bấm chuông và được má»i lên phòng của nhạc sÄ©. Äứng trÆ°á»›c cá»a tôi tá»± kiểm tra mình ăn mặc cho đủ lịch sá»±, sau đó gõ cá»a, mở cánh cá»a ra bÆ°á»›c và o phòng, đứng đó nhÆ° con nÃt khoanh tay Ä‘Ã ng hoà ng: „Chà o bác!“ Tôi lá»… phép chà o anh. Trịnh Công SÆ¡n cùng má»™t số ngÆ°á»i bạn Ä‘ang ngồi trÆ°á»›c bà n trá»n có má»™t và i ly rượu. Anh Ä‘ang ngồi má»™t tay để trên bà nh ghế, má»™t tay cầm má»™t Ä‘iếu thuốc, nhìn tôi hÆ¡i lâu nhÆ° nhìn má»™t nhân váºt lạ lùng, sau đó phì cÆ°á»i. Và má»i ngÆ°á»i trong phòng Ä‘á»u cÆ°á»i theo. Tôi giáºt mình nghÄ© thầm: „Chết rồi, mình đã phạm sai lầm gì Ä‘áºy?“ Sau đó, Trịnh Công SÆ¡n nói:
„Long qua đây ngồi ghế kế bên mình. NhÆ°ng, đừng kêu mình bằng bác nữa, vì Long kêu bằng bác là m mình cảm thấy già quá!“ Váºy là lần đầu tiên tôi được ngồi vá»›i anh SÆ¡n. Anh rót rượu má»i tôi, sau đó há»i thăm trăm thứ vá» Ä‘á»i tôi. Từ năm 1996 đến 1999, tôi đã Ä‘i là m cho má»™t dá»± án hợp tác phát triển được thá»±c hiện trên Buôn Ma Thuá»™t, thà nh phố mà anh SÆ¡n hay gá»i là „Buồn Muôn Thuở“. Trong suốt thá»i gian tôi là m việc ở Việt Nam tôi đã được dịp gặp lại anh SÆ¡n nhiá»u lần, cùng anh Ä‘i la cà , vui chÆ¡i, ca hát...
Lần đầu tiên tôi hát cho anh SÆ¡n nghe là ngà y quốc khánh năm 1996. Buổi chiá»u đó má»™t số anh em văn nghệ sÄ© tổ chức liên hoan ở Câu Lạc Bá»™ Nhạc SÄ©. Hai vợ chồng tôi đã đến đón anh SÆ¡n ở tại nhà riêng, Ä‘i cùng vá»›i anh trên má»™t ciếc xe taxi. Hôm ấy còn có má»™t chÆ°Æ¡ng trình văn nghệ, và dù trá»i mÆ°a tầm tã vẫn rất đông khán giả đến nghe. Khi ngồi cạnh anh SÆ¡n, tôi đã Ä‘á» nghị vá»›i anh cho phép tôi đóng góp và o chÆ°Æ¡ng trình má»™t tiết mục cho vui. Anh SÆ¡n bảo: „Long chá» má»™t tÃ.“ Anh ngồi hút Ä‘iếu thuốc suy nghÄ© má»™t và i giây xong há»i tôi: „Long hát bà i nà o?“ „Em sẽ hát Diá»…m xÆ°a, được không anh?“, tôi trả lá»i. Anh gáºt đầu.
Anh SÆ¡n dẫn tôi Ä‘i phÃa đằng sau sân khấu. TrÆ°á»›c khi ngÆ°á»i giá»›i thiệu chÆ°Æ¡ng trình lại kịp giá»›i thiệu ca sÄ© Cẩm Vân lên sân khấu, anh SÆ¡n ra cầm micro, nói má»™t và i lá»i chúc quốc khánh vá»›i khán giả, sau đó tá»± hát tặng cho ngÆ°á»i ta nghe má»™t bà i. Hát xong anh giá»›i thiệu tôi:
„Hôm nay có má»™t ngÆ°á»i bạn của tôi ở đây tên là Frank Gerke (Ngạc nhiên thay, mặc dù không biết tiếng Äức, không có táºp trÆ°á»›c gì hết, anh phát âm tên tôi quá chuẩn!), là ngÆ°á»i Äức, tên bằng tiếng Việt là Long, vì anh ấy sinh ra năm rồng. Anh Long xin hát má»™t bà i của tôi tặng cho các bạn.“
Rồi anh kêu tôi ra sân khấu. Lúc đó tôi cÅ©ng hÆ¡i run, vì mình tháºt sá»± phải hát, không còn cách thoát nà o nữa... Nhạc sÄ© Bảo Phúc cùng tôi ra sân khấu đệm organ, tôi cầm micro và bắt đầu hát „MÆ°a vẫn mÆ°a bay trên tầng tháp cổ...“ theo kiểu slow rock, phối hợp vá»›i những Ä‘á»™ng tác nhÆ° Elvis Presley trình diá»…n trên sân khấu! Ban đầu anh SÆ¡n vẫn đứng trên sân khấu xem để nếu cần thiết, có thể ra tay giúp tôi, vì trÆ°á»›c đó anh chÆ°a bao giá» nghe tôi hát. Tôi phá»ng Ä‘oán nhÆ° váºy. NhÆ°ng sau đó, khi má»i việc đã diá»…n ra tốt đẹp, anh má»›i bÆ°á»›c vá» chá»— của mình giữa bạn bè. Rất may, tôi được khán giả vá»— tay tán thưởng. Sau khi rá»i sân khấu, trở lại chá»— ngồi. Anh SÆ¡n đã thốt lên bằng tiếng Anh: „It’s wonderful, it’s wonderful! (Tuyệt vá»i, tuyệt vá»i!)“, ôm chặt lấy tôi. Có lẽ, anh đã nói bằng tiếng Anh, vì nghÄ© rằng bà xã tôi chÆ°a biết tiếng Việt. Hôm đó vợ tôi có chụp ảnh. Má»™t và i ngà y sau tôi chá»n má»™t trong những hình ảnh của buổi „trình diá»…n“ đầu tiên của tôi ở Việt Nam, phóng lá»›n, đóng khung và mang đến nhà tặng anh SÆ¡n là m ká»· niệm. Bức ảnh ấy anh treo trên bức tÆ°á»ng trong phòng là m việc - tiếp khách của anh. Trên tấm ảnh, anh đã ghi: „Diá»…m xÆ°a – ROCK“! Sau nà y tôi vẫn hát nhạc của anh, nhÆ°ng tôi đã thay đổi phong cách, không hát kiểu nhạc rock và cÅ©ng không múa nữa trên sân khấu.
Tháng 10 năm 1999, đúng má»™t ngà y trÆ°á»›c khi ra khá»i Việt Nam bay vá» Äức, tôi cùng con gái tôi lên nhà thăm và tạm biệt vá»›i anh SÆ¡n. Con gái tôi, tên là Melanie, tên bằng tiếng Việt là Mỹ Liên, sinh ở Bệnh viện tỉnh Äak Lak, hồi nà y má»›i 15 tháng. Anh SÆ¡n má»i tôi ăn cÆ¡m trÆ°a: Vịt quay Bắc Kinh. Buổi ấy, gần nhÆ° suốt thá»i gian ngồi và trò chuyện anh ôm bồng đùa chÆ¡i em bé Melanie, quên cả ăn cÆ¡m luôn. Melanie thÃch quá cứ cÆ°á»i khúc khÃch. May mắn tháºt, hôm đó tôi đã mang theo máy chụp ảnh, chụp được má»™t và i kiểu rất đẹp. Äến giá» phút chia tay, tôi vô tình chảy nÆ°á»›c mắt má»™t và i giá»t lệ. Anh SÆ¡n bảo rằng. „Toa (em) đừng nên khóc. Sẽ có má»™t ngà y moa toa (anh em mình) sẽ gặp lại vui chÆ¡i vá»›i nhau.“ Nà o có ai hay, buổi ấy là buổi...
Sau khi vá» Äức tôi không còn dịp gặp lại anh SÆ¡n nữa. Chỉ má»™t và i lần gá»i Ä‘iện thoại cho anh, gá»i email cho nhau. Ngà y 28 tháng 2 năm 2001 tôi đã gá»i Ä‘iện thoại để chúc mừng sinh nháºt anh. Äó cÅ©ng là lần cuối cùng tôi đã nói chuyện vá»›i anh SÆ¡n. Giá»ng của anh lúc bấy giá» yếu lắm rồi. Anh đã kể cho tôi rằng anh Ä‘ang bị Ä‘au nặng, Ä‘au chân, Ä‘au há»ng, Ä‘au cả cÆ¡ thể. Tôi đã cố gắng an ủi anh, nói vá»›i anh rằng các bác sÄ© sẽ có cách giúp anh. Tôi cÅ©ng đã nói vá»›i anh: „Khoảng mùa hè năm nay em sẽ vá» Việt Nam, chắc lúc đó anh sẽ hết bệnh luôn!“ Anh trả lá»i: „Hy vá»ng nhÆ° thế. Lúc Long vá» chắc là vui lắm!“ Äúng má»™t tháng sau tôi được tin buồn từ Việt Nam vá». Äầu năm 2002 tôi má»›i có dịp vá» Việt Nam, và tôi Ä‘i thăm lại anh SÆ¡n, uống rượu vá»›i anh, hát lại cho anh nghe những bà i không năm tháng… ngay trÆ°á»›c chốn an nghỉ cuối cùng của anh.
Bonn, CHLB Äức, ngà y 25/02/2003
http://www.tcs-forum.org/trinhcongson/FranckGerke
Có nghe ra Ä‘iá»u gì
Trịnh Công Sơn, 1973
Ná»—i bất hạnh lá»›n nhất của chúng ta là luôn luôn có má»™t kẻ thù để chống lại. Trong suốt hà nh trình của lịch sá», những kẻ thù mang tên khác nhau. Bất hạnh lá»›n dần để trở thà nh hiểm há»a khi hai kẻ thù nghịch mang cùng má»™t tên chung.
Tôi chÆ°a bao giỠđược biết vá» sá»± công bằng. NhÆ°ng tôi muốn rằng những xác chết anh em phải được chia Ä‘á»u lòng thÆ°Æ¡ng tiếc. Trên những nhân danh chúng ta không cúi đầu, nhÆ°ng chúng ta phải quà ng vòng hoa phúng Ä‘iếu cho pháºn ngÆ°á»i hiu hắt. Chân lý chÆ°a biết nằm ở đâu, nhÆ°ng tôi tin rằng chân lý không đến từ bạo lá»±c.
Äá»i sống Việt Nam đã dạy chúng ta những bà i há»c vÄ© đại. Dạy biết từ má»™t tấm lòng nhá» nhen đến má»™t tâm hồn cao cả. Dạy từ mÆ°u toan giết chết má»™t ngÆ°á»i đến kế hoạch giết chết hà ng vạn ngÆ°á»i. Chúng ta biết rõ từ má»™t tên há» mặt phấn môi son đến má»™t tên ngụy quân tá».
Là ng mạc, núi rừng đã thà nh đấu trÆ°á»ng. Phố thị là m sân khấu.
Thá»i thÆ¡ ấu, qua những bà i há»c lịch sá», lòng tôi xao xuyến biết bao vá» những tấm gÆ°Æ¡ng ái quốc. Tôi đã yêu mến những biên giá»›i quê hÆ°Æ¡ng nhÆ° vòng tay ngÆ°á»i mẹ ôm hôn che chở Ä‘Ã n con. Lòng tôi, những biên giá»›i cÅ©ng được dá»±ng lên từ đó. Không phải những biên giá»›i của thù háºn mà chỉ là lằn mức địa lý chia những cuá»™c chÆ¡i riêng đầy quen thuá»™c và thân ái.
Lá»›n lên, tôi dần dần rÆ¡i và o những hoà i nghi. Những hoà i nghi nhÆ° đám mây Ä‘en, Ä‘e dá»a cÆ¡n bão lá»›n. Tôi biết rằng khi cÆ¡n bão đến, những gì đẹp đẽ được nuôi dưỡng từ ấu thÆ¡ sẽ bị cuốn phăng Ä‘i.
Äã bao nhiêu năm tháng tôi ngồi nhìn những mùa nÆ°á»›c lên. Thà nh phố Huế má»—i năm Ä‘á»u có những cÆ¡n lụt. Má»™t đôi lần lụt lá»›n, nÆ°á»›c nguồn ồ ạt mang vá» bao nhiêu của cải của rừng sâu: voi, cá»p, bò rừng, trăn, gá»— quÃ... Vốn liếng ẩn giấu của thiên nhiên lao Ä‘i trong má»™t tốc Ä‘á»™ cuồng nhiệt. Tất cả Ä‘á»u ngÆ¡ ngác, lạc lối, trần trụi.
Nhiá»u lần, tôi đã mong được thấy những giá trị hão huyá»n, bén rá»… sâu xa trong tâm não tôi, được tống ra ngoà i, trong cách thế đó.
Tôi không phải là kẻ dá»… mất niá»m tin, nhÆ°ng trong tôi, rất vô tình những trái Ä‘á»™c đã là m mùa của chúng.
Tôi đã Ä‘i qua nhiá»u thà nh phố của quê hÆ°Æ¡ng. Má»—i nÆ¡i Ä‘á»u có những đêm gặp gỡ cùng tuổi trẻ. Chúng tôi nuôi dưỡng hy vá»ng và gá»i đến nhau sá»± phân Æ°u chung bằng tiếng hát. ChÃnh trong lúc, khi tiếng vá»— tay Ä‘áºp và o nhau nhịp nhà ng và đá»u đặn cùng tiếng hát, lòng tôi bá»—ng chùng lại trong má»™t ái ngại vô bá». Tôi bá»—ng muốn thu mình thà nh má»™t bóng tối nhá» trÆ°á»›c những con mắt trong sáng vây quanh. Vá»›i những trái tim quà báu kia, có tháºt tôi đã mang đến má»™t Ä‘iá»u gì tốt đẹp?
ChÆ°a bao giá» tôi có ý nghÄ© tá»± Ä‘á» nghị vá»›i mình má»™t trách nhiệm quá lá»›n. NhÆ°ng khi đã lỡ nháºn chịu những cảm tình nồng háºu từ đám đông, thì những tình cảm kia phải được Ä‘á»n bồi.
Quanh tôi, bá»—ng dÆ°ng những chấn song được dá»±ng lên. Những chấn song dù êm ái nhÆ°ng là m má»i mệt. Má»i mệt vì tôi biết rõ mình chỉ cÆ°u mang nổi má»™t tiếng thở than quá Æ° phù du từ má»™t con tim bén nhạy. Äá»i sống chung quanh thì tá»± bản chất vốn hủy hoại và vô tình. Tôi không đủ là má»™t con đê hay má»™t báo hiệu má»›i mẻ.
NhÆ°ng dù sao, má»i sá»± đã lỡ. Lịch sỠđã lỡ lên Ä‘Æ°á»ng và tôi cÅ©ng đã lỡ để má»™t bà n chân trong cÆ¡n xung Ä‘á»™ng.
Má»i sá»± hoà n tất Ä‘á»u có đôi chút bị hiểu lầm. NgÆ°á»i trong cuá»™c má»›i thấu hiểu được cái tang thÆ°Æ¡ng của từng kết quả. Lịch sá» có niá»m Ä‘au riêng của nó. Cá nhân cÅ©ng có cái xót xa riêng. Bởi lẻ chÆ°a có má»™t tổng hợp Ä‘Ãch xác nà o vá» thân pháºn con ngÆ°á»i. VÅ© trụ luôn luôn biến đổi, là m sao toan tÃnh nổi. Cho nên Ä‘iá»u hiển nhiên là má»i sá»± thà nh tá»±u cà ng lá»›n lao, cà ng ẩn giấu niá»m tuyệt vá»ng.
Má»—i dá»± phóng vá» hạnh phúc con ngÆ°á»i Ä‘á»u là nguồn cá»™i của hố thẳm. Luôn luôn có sá»± nhầm lẫn vá» chữ nghÄ©a. NgÆ°á»i ta đánh bóng sá»± đổ vỡ và gá»i đó là niá»m bi tráng của pháºn ngÆ°á»i. Dá»± phóng cà ng lá»›n, cà ng dà i cà ng xa cách con ngÆ°á»i. Và tất nhiên cà ng mở rá»™ng hố thẳm. Äến lúc đạt được đỉnh cao thì chÃnh là lúc ká» cáºn nhất vá»›i vá»±c sâu. Và có thá»±c sá»± đó là má»™t đỉnh cao?
Vì thế, tôi gá»i những kẻ muốn lấp biển vá trá»i là những con ngÆ°á»i Ä‘am mê tuyệt vá»ng. “Má»i Ä‘am mê Ä‘á»u vô Ãchâ€. Äam mê tuyệt vá»ng dẫn ta vá» hÆ° vô. Bao nhiêu cánh cá»a hÆ° vô đã mở toang cuối những chặng Ä‘Æ°á»ng đẫm máu của lịch sá» nhân loại. Những thế hệ vá» sau, khi lần giở lịch sỠông cha, giữ cái án chung thân trong ý thức cùng niá»m im lặng. Từ đó, nói đến ý thức trong thá»i đại chúng ta là muốn nhắc lại cái ý thức vá» sá»± tịch lặng. Sá»± tịch lặng của những vết thÆ°Æ¡ng trá»i đất và trong lòng. Cõi vô âm của má»i chủ thuyết, má»i triết lý. Äá»i sống đã mất hẳn sá»± bình an. Những con Ä‘Æ°á»ng nhân sinh không có chốn đến. Sở tại chÃnh là sá»± ra Ä‘i. Ra Ä‘i để biết rằng quê quán chỉ là tiếng hoà ng oanh trên Ä‘á»i ngÆ°á»i khổ hạnh. Là má»™t an ủi thoáng qua. Là “ná»n cÅ© lâu Ä‘Ã i bóng tịch dÆ°Æ¡ng†để ngáºm ngùi.
Trong Ä‘á»i sống chúng ta, thiếu gì những trái tim vững chãi. Äâu thiếu những ý lá»±c siêu nhân. Má»—i khi ý thức được vót nhá»n ngÆ°á»i ta có cảm tưởng sẽ bắn rụng những niá»m tuyệt vá»ng chung quanh. NhÆ°ng hỡi Æ¡i, niá»m tuyệt vá»ng đã ẩn trú trong Ä‘Æ°á»ng bay của ý thức đó. à thức cà ng được vót nhá»n, niá»m tuyệt vá»ng cà ng Ä‘Ã o những hang sâu. Trái tim con ngÆ°á»i, nếu không biến thà nh má»™ địa, sẽ vang lên tiếng tru thảm thiết của loà i sói.
Những ngà y mệt má»i tôi thÆ°á»ng tìm vá» bên má»™t dòng sông. NÆ¡i thà nh phố của quá khứ. Má»™t quá khứ chÆ°a đủ dà i nhÆ°ng đã thừa thãi tang thÆ°Æ¡ng. Thà nh phố trên bá» mặt yên tÄ©nh có những cÆ¡n sóng ngầm đáng ngại. Những ngá»n lá»a ủ dÆ°á»›i tro than, đã liên tục tạo những cÆ¡n phong ba, đã là m báºt rá»… những triá»u đại.
Những hoạn nạn, qua nhiá»u thá»i kỳ không đếm xiết. NhÆ°ng má»—i lần có cÆ¡ há»™i trở lại Ä‘á»i sống bình thÆ°á»ng thà nh phố lại mang khuôn mặt thÆ¡ má»™ng và nhẹ nhà ng của những ngá»n phong lau trong thà nh cổ.
Vá» những năm sau nà y thà nh phố có vẻ tiêu Ä‘iá»u hÆ¡n trÆ°á»›c. Má»—i cÆ¡n hoạn nạn thÆ°á»ng mang Ä‘i Ãt nhiá»u bạn bè. Tôi nhÆ° con bệnh kinh niên, má»—i lần trở vá» tÄ©nh dưỡng, có cảm tưởng vá» thăm má»™t cố tri hÆ¡n hÆ¡n là má»™t thà nh phố. Vẻ xác xÆ¡ nhÆ° khởi chung từ má»™t mối. Không nhÆ° ngà y xÆ°a, tôi vui chÆ¡i trong thà nh phố. Bây giá» chúng tôi song hà nh trong niá»m tÆ° lá»±.
Ngồi bên dòng sông, nhiá»u đêm tôi nghe ra những đổi thay quá lá»›n. Huế quả thá»±c đã biến đổi rất nhiá»u. Những cuá»™c biển dâu vô hạnh đã giết chết phần nà o tình cảm đẹp đẽ nÆ¡i đây. Huế ngà y xÆ°a ấm áp biết bao. Nay đã quá lạnh lùng. Vẻ lạnh lùng sÆ°Æ¡ng phụ. Trong những hoà n cảnh nghiệt ngã ngÆ°á»i ta không còn nhìn nhau bằng con mắt cÅ©. Äã thấp thoáng thấy dÆ°á»›i những trÅ©ng mắt năm xÆ°a, những bình phong e ngại. Ngá» vá»±c là phải. Thá»i đại của đố kỵ, tỵ hiá»m đã thà nh hình từ bao giá» mà không hay. Không phải chỉ riêng nÆ¡i đây. NÆ¡i nÆ¡i Ä‘á»u thế. Tôi đã qua nhiá»u thà nh phố. Äã góp mặt. Cuối cùng má»›i vỡ lẽ ra, má»—i nÆ¡i Ä‘á»u đã thà nh tá»±u những sâu khấu và những đấu trÆ°á»ng bá» túi. Những tuồng tÃch được soạn sá»a cẩn máºt. Má»—i ngÆ°á»i đóng dăm ba vai trò. Äám giả hình múa những Ä‘Æ°á»ng gÆ°Æ¡m vừa khắc nghiệt vừa chu đáo.
Nhiá»u đêm trở vá», xÆ°Æ¡ng sống bá»—ng buốt lạnh. Bởi đâu đây, luôn luôn sẵn sà ng những nhát dao không minh bạch. Phải sống thÆ°á»ng trá»±c trong khà háºu nhÆ° thế là m sao khá»i e dè.
Tôi biết rõ phần nà o mình đã Ä‘uối sức. Những tiếng hát hân hoan nhiá»u khi chỉ để lấp liếm sá»± phiá»n não. Có cái gì gần nhÆ° những vết hoen trên má»™t phÃa của nạn Ä‘á»i. DÆ°á»ng nhÆ° tôi Ä‘ang ẩn thân ở mặt Ä‘á»i không kiêu hãnh. NÆ¡i có nhiá»u bóng tối và sá»± tròn lẵn vô liêm.
Không phải má»i chá»n lá»±a Ä‘á»u bế tắc. NhÆ°ng tôi không dại gì tá»± dẫn mình đến má»™t pháp trÆ°á»ng bất xứng. Trong cuá»™c sống nhiá»…u nhÆ°Æ¡ng nÆ¡i đây, sống đã là má»™t cách chá»n lá»±a. Ai cÅ©ng có má»™t lần phủi tay vá»›i cuá»™c Ä‘á»i. Cho nên những chá»n lá»±a nhá» nhặt chỉ là m hao mòn ta thôi. Nếu đủ sức giÆ°Æ¡ng cung, hãy chá»n mÅ©i tên định mệnh.
Tôi rất buồn bã khi nhìn thấy những tâm hồn đẹp đẽ quanh đây bị cuốn hút và o những chá»n lá»±a trà o lÆ°u. Những chá»n lá»±a có vẻ đẹp bá» mặt. Những chá»n lá»±a không can dá»± gì vá»›i ý thức. Hay nếu có, chỉ là loại ý thức con vẹt.
Trong cách thế đó, chá»n lá»±a chỉ còn có nghÄ© là hủy hoại. Tá»± hủy và kéo theo những cái chết thanh xuân.
Tôi không có ý ngá» vá»±c lòng can đảm. NhÆ°ng tôi sợ hãi ngá»™ nháºn.
Hãy chá»n lấy lá»i phán xét. Nếu cần là m tên tá» tá»™i, ta chỉ là tên tá» tá»™i của định mệnh riêng tÆ°. Äừng mÆ¡ má»™ng trên xÆ°Æ¡ng máu. ChÆ°a bao giá» tôi nghe được má»™t tiếng hát nói vá» sá»± sinh nở tốt đẹp của háºn thù. Gắng che chở cho tâm hồn. Nấm hoang đã má»c quá nhiá»u trên đó.
Trong thà nh phố, mùa hạ có những cÆ¡n bão qua. Má»™t Ãt mùa mà ng và hoa quả không Ä‘áºu. Và o buổi láºp thu, bá»—ng dÆ°ng những hồ ao quanh thà nh cổ thÆ¡m tho má»™t mùa sen muá»™n. Những sá»›m mai âm u Ä‘i vá» dÆ°á»›i cổng thà nh, lòng tôi bất ngá» có những ná»—i hân hoan kỳ lạ. Má»™t cái gì gần nhÆ° niá»m hy vá»ng vừa nhú lên. Tôi nghÄ© rằng tuổi trẻ quanh đây, qua những bất hạnh quá đủ, sẽ tạo dá»±ng được cái mùa muá»™n mà ng của sá»± tháºt. Sẽ khởi công từ những Æ°á»›c mÆ¡ chân tháºt. Những phát biểu má»›i sẽ là những Ä‘Æ°á»ng gÆ°Æ¡m sắc bén chém rụng huyá»n thoại. Má»—i bÆ°á»›c Ä‘i tá»›i tuổi trẻ tá»± cÆ°u mang lấy mình, không nÆ°Æ¡ng nhá» nữa. Má»—i ngÆ°á»i là hy vá»ng của chÃnh mình. Giải thoát quyết liệt khá»i những khối nam châm phù thủy. Bấy lâu, sá»± sợ hãi đã là m rêu phong trên Ä‘á»i ta. Những sá»± tháºt tối tăm được chở che an toà n. Những nhầm lẫn không bị truy tố. Có lẻ không phải vì thiếu lòng can đảm. Chúng ta dÆ°á»ng nhÆ° là những đứa con quá tình cảm, không nỡ buá»™c tá»™i ông cha.
NhÆ°ng đã muá»™n. Chúng ta Ä‘ang chênh vênh trên con dốc hủy diệt. Cái gia đình chung đã có lắm Ä‘iá»u tồi tệ.
Chúng ta được thÆ°Æ¡ng xót từ má»i phÃa. Äược vá»— tay từ khắp nÆ¡i. Bị chê bai cÅ©ng lắm. NhÆ°ng sá gì những lá»i bình phẩm kia.
Hãy bắt đầu phá bỠđấu trÆ°á»ng. Phá bá» sân khấu. Vở tuồng đã quá dà i. Bao nhiêu năm nay, chúng ta đã nuôi nấng tình cảm nhân loại bằng tấm thảm kịch quá lá»›n. Không thể tiếp là m những diá»…n viên giác đấu nữa.
Chúng ta hiểu rõ hạnh phúc ở đâu. Trên con Ä‘Æ°á»ng đã qua tuyệt nhiên không có.
Dù thế nà o cÅ©ng đã ra Ä‘i. Chỉ xin được ra Ä‘i êm ái. Những đứa con nhân loại đã tháºt sá»± mất dấu vá» quê quán cÅ©. Äã bao nhiêu sa mạc. Sa mạc quả là mênh mông. Chúng ta Ä‘ang cần chút nÆ°á»›c cho hà nh trình. Những thiệt thòi đã đủ lá»›n lao. Äiá»u cần nhá»› là đừng để cả má»™t dân tá»™c bị hụt hÆ¡i vì vô vá»ng.
1973
Trịnh Công Sơn
Mở Theo Lá»i Äiệu
:::Trịnh Công Sơn:::
Bao la là tiếng nói của Ä‘á»™ lượng. Äá»i không thấy tha thứ cho nhau mà vẫn mÆ¡ Æ°á»›c bao la. Ai cÅ©ng thÃch những cánh đồng mênh mông, những chân trá»i rá»™ng mở. Sao mà lắt léo thế? Con ngÆ°á»i luôn luôn sẵn sà ng tham dá»± những chuyến Ä‘i bồng bá»nh, sảng khói vá»›i những chân trá»i không thấy. Thèm gió bể khÆ¡i. Thèm núi đồi trùng Ä‘iệp. Hân hoan reo ca cùng chim chóc. Nâng niu những hoa đồng cá» ná»™i. Ai cÅ©ng thế. Không riêng ai. Äến vá»›i đất trá»i nhÆ° những đứa con của vÅ© trụ, mà tấm lòng thì đóng kÃn tối tăm. Sao mà biển láºn vá»›i trá»i đất quá váºy?
Äá»i đã mở cho ta những cõi rá»™ng. Mà lòng nhân gian thì quá hẹp hòi. Có cái gì bất trắc mà nẩy sinh nhÆ° thế. Äã váºy thì không nên sà m sỡ thốt tiếng bao la, mở lá»i rá»™ng rãi. Äánh lừa thiên hạ còn khả thứ. Äừng bất kÃnh vá»›i đất trá»i. ChÆ°a bao giỠđóa sen, đóa hồng nở má»™t cách gian dối. Lòng không nở được má»™t Ä‘iá»u gì tốt đẹp thì thôi. Äừng ép gượng.
Con ngÆ°á»i ta cÅ©ng hay đấy chứ. Dá»… quên có phải là cái vốn liếng ở Ä‘á»i? Sống vá»›i ngÆ°á»i thì hẹp. Hẹp quá! Mai đây ra đứng trÆ°á»›c cõi bao la thì nói chuyện phiêu bồng. Vả chăng, trá»i đất cÅ©ng dá»… tÃnh. Là m gì có chuyện trá»i đất ganh Ä‘ua vá»›i ngÆ°á»i. Có chăng, chỉ là ganh vá»›i hồng nhan, vá»›i tà i mệnh.
Thế ra, ông Trá»i cÅ©ng khéo lắm. CÅ©ng bà y ra những cuá»™c chÆ¡i riêng. ChÆ¡i vá»›i kẻ tÆ°Æ¡ng xứng. Hiểu ra nhÆ° thế thì những định mệnh nổi trôi má»›i khá»i buồn.
Thá»i nà o cÅ©ng có những hồng nhan Ä‘a truân. Bất cứ ở đâu. Kiá»u năm xÆ°a hay Kiá»u nay thì cÅ©ng váºy. Gặp được ngÆ°á»i đồng Ä‘iệu thì nói ngay tiếng nặng tình. Tinh lắm. Äã gặp được thì không bao giá» gieo lá»i mắc má». Là m váºy, không những xấu mặc, mà xấu lòng.
Hình nhÆ° có sá»± xếp đặt của ai đây. Bà n tay ghép gán quả là tà i tình lắm. Tà i tình và tà i tá». Tà i tá» trong cái nghÄ© ẩn báu lá»™ng ngá»c của cuá»™c Ä‘á»i. Bởi khi ta chạm đến tấm lòng quà giá kia của Kiá»u thì láºp tức ta gặp cái bao la của trá»i đất. Hay lắm! Quá»· quyệt đến thế thì hết sức.
Và - cái bao la kia là gì váºy? Là gì mà ai nấy Ä‘á»u nặng lòng vá»›i? Có kẻ đứng trÆ°á»›c bao la mà không thấy được bao la. Có kẻ ở buổi bình minh, nghe tiếng chim hót đã chạm mặt vá»›i cõi vô lượng. Biết được vô lượng là cùng lúc đến vá»›i vô biên. Hay đôi khi gắn bó, hòa lẫn vá»›i nhau trong má»™t cuá»™c hôn phối son sắt. Qua tay kẻ phà m nhân, cái vô biên được và von đối chiếu nghịch lý vá»›i cuá»™c Ä‘á»i hữu hạn của con ngÆ°á»i. NhÆ°ng nếu rảnh rá»—i má»™t chút hãy ra nhìn sông nÆ°á»›c thá». Cái vô biên nằm đâu đó trên cánh vạc chở hoà ng hôn vá» núi má»—i chiá»u.
Chạm đến vô biên là nhắc nhở cái lý sinh tỠở Ä‘á»i. Là muốn tầm tÃch con Ä‘Æ°á»ng vô định của sá»± sống chết. ThÆ°á»ng khi nó gây nên sá»± buồn bã không nguôi trong kiếp nhân sinh. Trái lại, Ä‘i và o cõi bao la ngÆ°á»i ta nháºn ra được ná»—i hân hoan trong lòng. Khi bắt được cái nhịp của trá»i đất, lòng ta bá»—ng reo ca, nhảy múa trong má»™t hòa âm thuáºn chiá»u. Má»™t cái gì đó soi tá» Ä‘á»i ta nhÆ° đạo đạt. Äó là cái bÆ°á»›c nhảy hân hoan, nối liá»n trá»i vá»›i đất, của Zorba trên bá» biển. Cái hạnh phúc đó không đến vá»›i má»i ngÆ°á»i. Cái sá»± hòa nhịp kia cÅ©ng không thể có nếu lòng ta không được trang bị vẻ thênh thang của vÅ© trụ. Có thá»±c sá»± chạm đến cõi vÄ©nh phúc vô hình, má»›i hý lá»™ng, má»›i nhảy múa say sÆ°a đến thế được.
Cho nên, nói đến chuyện riêng chung của trá»i đất là nói trong cái lý đó váºy. CÅ©ng không dá»… gì táºp tà nh sá»± Ä‘á»™ lượng. Muốn có được phải là m cả má»™t cuá»™c đổi Ä‘á»i. Thay cái nhìn. Thay trà óc. Và tuyệt đối phải có má»™t con tim đẹp đẽ.
Nếu không, cái tình vá»›i cõi bao la kia chỉ là cái tình gian láºn. Và còn thú vị gì má»™t cuá»™c chÆ¡i thiếu hà o hứng nhÆ° thế. Trá»i đất nÆ°Æ¡ng ta, nhÆ°ng ta vốn nhÆ° con bệnh, thủy chung không phát giác được gì. Con mắt rêu phong đã đóng kÃn ta lại vá»›i thế giá»›i Ãch ká»·, hẹp hòi, riêng tÆ°. Là m sao còn nghe ra tiếng hoan ca của thế giá»›i bên ngoà i. Nếu bảo là nghe, thì sao lại có thể thiếu hòa Ä‘iệu đến thế được. Chân tay trì trệ. Äá»i sống nhÆ° đóng Ä‘inh, xa cách. Äừng mÆ°u toan vá»›i trá»i đất. Hạnh phúc xa lạ kia chỉ dà nh cho ngÆ°á»i có lòng. Kẻ há»i hợt dá»… Ä‘Ã m tiếu, thị phi vá» cái hạnh phúc đó lắm. Bởi nhìn gần, hạnh phúc đó có vẻ phù du quá. Không mang lại áo cÆ¡m. Äến thế thì còn nói thêm được má»™t lá»i nà o nữa. Hãy ôm lấy cái phần của mình. Kẻ nổi trôi gặp ngÆ°á»i trôi nổi. Cứ theo trá»i xa đất rá»™ng kia mà rong chÆ¡i vui thú má»™t Ä‘á»i váºy.
1973 tháng 9
Trịnh Công Sơn
(TrÃch: Bá»u à - Trịnh Công SÆ¡n Má»™t Nhạc SÄ© Thiên Tà i - 2003)
Phác Thảo Chân Dung Tôi
:::Trịnh Công Sơn:::
Má»—i sáng nhìn và o mặt gÆ°Æ¡ng soi lại thấy thêm rất nhiá»u những sợi tóc bạc...
Thuở ấy, tôi là má»™t đứa bé thÃch ca hát. MÆ°á»i tuổi biết solfège, chép lại những bà i hát yêu thÃch đóng thà nh táºp, chÆ¡i Ä‘Ã n mandolin và sáo trúc. MÆ°á»i hai tuổi có cây Ä‘Ã n guitar đầu tiên trong Ä‘á»i và từ đó sá» dụng guitar nhÆ° má»™t phÆ°Æ¡ng tiện quen thuá»™c để đệm cho chÃnh mình hát.
Tôi không đến vá»›i âm nhạc nhÆ° má»™t kẻ chá»n nghá». Tôi nhá»› mình đã viết những ca khúc đầu tiên từ những đòi há»i tá»± nhiên của tình cảm thôi thúc bên trong... Ãó là những năm 56 - 57, thá»i của những giấc má»™ng ngổn ngang, của những viá»…n tưởng phù phiếm non dại. Cái thá»i tuổi trẻ xanh mÆ°á»›t nhÆ° trái quả đầu mùa ấy, tôi rất yêu âm nhạc nhÆ°ng tuyệt nhiên trong tôi không há» gợi lên cái ham muốn trở thà nh nhạc sÄ©...
Dạo ấy ba tôi đã mất, mẹ tôi ở xa, tôi má»™t mình giữa Sà i Gòn nà y phải tá»± quyết định má»i chuyện vá» Ä‘á»i mình. Cái gánh Ä‘á»i tuổi tác còn quá nhẹ. Có lúc tôi đã bá» dở cái trò lãng mạn viết lách nà y vá»›i ná»—i ám ảnh ngu ngốc "xÆ°á»›ng ca vô loại". Tôi trằn trá»c đêm nà y qua đêm khác, ray rứt ngà y nà y qua tháng ná». NhÆ°ng cà ng cố lãng quên thì tiếng hát trong tôi cà ng vang lên rõ rệt, trà n ngáºp cả lúc đứng ngồi, cả trong giấc ngủ.
Dần dà những năm vá» sau, má»›i bắt đầu hình thà nh trong tôi má»™t quan niệm rõ rệt: Sống là sống vá»›i ngÆ°á»i khác và muốn có cảm thông chúng ta phải luôn luôn diá»…n đạt mình. Trong những cách diá»…n đạt bằng tiếng nói, bằng chữ viết và nhiá»u phÆ°Æ¡ng tiện khác, tôi thấy tâm hồn mình có khuynh hÆ°á»›ng nghiêng vá» phÃa ca khúc. Trên mảnh đất nghệ thuáºt nhá» nhắn nà y, tôi tìm thấy tá»± do và tôi nghÄ© rằng ở đây tôi có thể bà y tỠđược vá»›i ngÆ°á»i khác vá» những niá»m vui ná»—i buồn của cuá»™c sống.
Nhìn lại quãng Ä‘Æ°á»ng mình đã Ä‘i, tôi cảm thấy không có gì phải ân háºn. Tôi vẫn là đứa trẻ thÆ¡ trong nghệ thuáºt, lòng còn trà n đầy cảm hứng. Tôi vẫn còn ham mê há»c há»i quanh mình và còn đủ hà o hứng mở ra những cuá»™c đối thoại, Ä‘á»™c thoại vá»›i cây cá» thiên nhiên, vá»›i con ngÆ°á»i qua ca khúc dÆ°á»›i ánh sáng hiá»n hòa nhân háºu của những ngà y tôi Ä‘ang sống.
Phải chỠđến lúc soi gÆ°Æ¡ng nhìn thấy tóc không còn mang mầu xanh cÅ© nữa, má»›i nháºn ra được hết ná»—i khát khao được yêu thÆ°Æ¡ng mãi mãi con ngÆ°á»i và cuá»™c sống. Yêu thÆ°Æ¡ng con ngÆ°á»i cÅ©ng là yêu thÆ°Æ¡ng tiếng hát bởi vì tiếng hát mang trong nó tâm hồn của con ngÆ°á»i. Tiếng hát sẽ má»c lên xanh tÆ°Æ¡i trên cuá»™c Ä‘á»i nà y nhÆ° những cây tá» Ä‘inh hÆ°Æ¡ng má»c trà n thÆ¡m tho trên những cánh đồng vô táºn.
Vá»›i ca khúc, tôi là ngÆ°á»i tình của thiên nhiên, là ngÆ°á»i bạn của những em bé. Qua ca khúc, tôi đã đến gần và đã Ä‘i xa những chuyện tình, đã tham dá»± những ná»—i hân hoan của Ä‘á»i ngÆ°á»i và cÅ©ng đã gánh nhẹ giùm những phiá»n muá»™n.
Ca khúc là đá»i sống thứ hai sau cái thân thể mà cha mẹ đã sinh thà nh...
Trịnh Công Sơn
(TrÃch từ Nhạc và đá»i - NXB Tổng hợp Háºu Giang)
Tin Và o ChÃnh Mình
Trịnh Công Sơn
Tiếng nói thầm kÃn của má»™t ngÆ°á»i nhiá»u khi suốt cuá»™c Ä‘á»i không thể nà o bà y tá». Có khi bà y tỠđược thì cÅ©ng là những tiếng nói dở dang. Có ngÆ°á»i giấu bặt. Tôi chÆ°a há» quên cái hiệu lệnh muôn Ä‘á»i: "Cái ta đáng ghét" Tuy nhiên trong cuá»™c sống thÆ°á»ng nháºt nÆ¡i đây, ngoà i những ngà y hét la to đầy ná»™ khÃ, vẫn có những giây phút lui vá» muốn thở than. Phải chăng thở than cÅ©ng là niá»m bà ẩn của con ngÆ°á»i.
Má»—i Ä‘á»i sống ẩn giấu má»™t định mệnh. Có những định mệnh Ä‘á»i Ä‘á»i là cây kếim sắc. Má»™t đôi lần trong giấc mÆ¡ tôi, bừng lên những ánh thép đó. NhÆ°ng tôi biết rõ rà ng rằng tôi chỉ là má»™t loà i chim nhá» hót chÆ¡i trên đầu những ngá»n lau. Không ai muốn mình là kẻ tuyệt vá»ng. NhÆ°ng tôi tá»± nguyện là m tên tuyệt vá»ng. Bởi nhiá»u khi sá»›m mai tôi thức dáºy không thấy được hoa quả khai sinh trong trái tim ngÆ°á»i.
Tôi lại biết thêm rằng, dù là ngÆ°á»i chiến thắng hay chiến bại, suốt cuá»™c Ä‘á»i cÅ©ng không thể vui chÆ¡i. Hạnh phúc đã ngủ yên trong ngăn kéo của quên lãng.
Tôi không bao giá» nhầm lẫn vá» sá»± khổ Ä‘au và hạnh phúc. NhÆ°ng tôi thÆ°á»ng rÆ¡i và o cÆ¡n hôn mê trÆ°á»›c giấc ngủ. Ở biên giá»›i đó tôi hoảng hốt thấy mình lÆ¡ lá»ng giữa sá»± sống và cái chết. Những phút giây nhÆ° thế vồ chụp lấy tôi má»—i đêm. Khi quanh tôi, má»i ngÆ°á»i đã yên ngủ. Và tôi Ä‘au Ä‘á»›n nháºn ra rằng, có lẽ cuá»™c Ä‘á»i đã cho ta lắm ngà y bất hạnh.
Má»—i ngà y sống tá»›i, má»—i ngà y tôi thấy Ä‘á»i sống nhá» nhắn thêm. Äá»i sống tháºt sá»± không tiá»m ẩn Ä‘iá»u gì má»›i lạ. Có lẽ vì thế, vì sá»± quen mặt má»—i lúc má»—i gần gÅ©i, thắm thiết hÆ¡n, nên tôi cà ng thấy yêu cuá»™c Ä‘á»i. NhÆ° đứa con ngoan không tuyệt tình nổi vá»›i rẫy sắn nÆ°Æ¡ng khoai, nÆ¡i có bà mẹ suốt Ä‘á»i mắt không sáng nổi má»™t ngà y trẩy há»™i.
Có những ngà y tuyệt vá»ng cùng cá»±c, tôi và cuá»™c Ä‘á»i đã tha thứ cho nhau. Từ buổi con ngÆ°á»i sống quá rẻ rúng tôi biết rằng vinh quang chỉ là điá»u dối trá. Tôi không còn gì chiêm bái ngoà i ná»—i tuyệt vá»ng và lòng bao dung. Hãy Ä‘i đến táºn cùng của tuỵêt vá»ng để thấy tuyệt vá»ng cÅ©ng đẹp nhÆ° má»™t bông hoa. Tôi không muốn khuyến khÃch sá»± khổ hạnh, nhÆ°ng má»—i chúng ta hãy thá» sống cùng má»™t lúc vừa kẻ chiến thắng vừa kẻ chiến bại. ná»—i cinh nhục đã Ä‘Æ°a ta ra khá»i Ä‘á»i sống để Ä‘Æ°a đến những đấu trÆ°á»ng.
Tôi Ä‘ang bắt đầu những ngà y há»c táºp má»›i. Tôi là đứa bé. Tôi là ngÆ°á»i bạn. Äôi khi tôi là ngÆ°á»i tình. Chúng tôi cùng há»c vẽ lại chân dung của nhân loại.Vẽ lại con tim khối óc. Trên những trang giấy tinh khôi chúng tôi không bao giá» còn thấy bóng dáng của những Ä‘Æ°á»ng kiếm mÆ°u đồ, những vết dao khắc ngá»t. chúng tôi vẽ những đất Ä‘ai, trên đó Ä‘á»i sống không còn bạo lá»±c.
NhÆ° thế, vá»›i cuá»™c Ä‘á»i , tôi đã ôm má»™t ná»—i cuồng si bất táºn. Má»—i đêm, tôi nhìn trá»i đất để há»c vá» lòng bao dung. Nhìn Ä‘Æ°á»ng Ä‘i của kiến để biết vá» sá»± nhẫn nhục. Sông vẫn chảy Ä‘á»i sông. Suối vẫn trôi Ä‘á»i suối. Äá»i ngÆ°á»i cÅ©ng để sống và hãy thả trôi Ä‘i những tị hiá»m.
Chúng ta đã đấu tranh. Äang đấu tranh. Và có thể còn đấu tranh lâu dà i. NhÆ°ng tranh đấu để già nh lại quyá»n sống, để là m ngÆ°á»i, chứ không để trở thà nh anh hùng hay là m ngÆ°á»i vÄ© đại. Cõi nguồn từ khÆ°á»›c tÆ°á»›c hiệu đó.
Chúng ta đã đấu tranh nhÆ° má»™t ngÆ°á»i trẻ tuổi và đã sống mệt má»i nhÆ° má»™t kẻ già nua. Tôi Ä‘ang muốn quên Ä‘i những trang triết lý, những luáºn Ä‘iệu phỉnh phá». Ở đó có hai con Ä‘Æ°á»ng. Má»™t con Ä‘Æ°á»ng dẫn ta vá» ca tụng sá»± vinh quang của Ä‘á»i sống. Con Ä‘Æ°á»ng còn lại dẫn đến sá»± băng hoại.
Nhân loại, má»—i ngà y Ä‘ang cố bà y biện những tiệm tạp hoá má»›i. Äóng thêm nhiá»u kệ hà ng. NgÆ°á»i ta bán đủ loại:đói kém, chết chóc, thù háºn, nô lệ , vong thân...
Những đấng tối cao, có lẽ đã ngủ quên cùng với chân lý.
Tôi đã má»i dần vá»›i lòng tin. Chỉ còn lại niá»m tin sau cùng. Tin và o niá»m tuyệt vá»ng. Có nghÄ©a là tin và o chÃnh mình. Tin và o cuá»™c Ä‘á»i vốn không thể khác.
Và nhÆ° thế, tôi Ä‘ang yêu thÆ°Æ¡ng cuá»™c Ä‘á»i bằng ná»—i lòng của tên tuyệt vá»ng.
TCS
Sà i gòn, tháng 11-1992
Cảm NghÄ© Vá» Hoa Háºu
Trịnh Công Sơn
MÆ°á»i tám năm. Thá»i gian đủ để má»™t ngÆ°á»i con gái sinh ra, lá»›n lên và trở thà nh hoa háºu trong má»™t cuá»™c thi nhan sắc vóc dáng hình hà i của thà nh phố. Tôi ngồi ở bà n giám khảo trong và i cuá»™c thi hoa háºu và nhìn ngắm nghÄ© ngợi. Tôi chiêm ngưỡng và không thể nà o không nghÄ© vá» thá»i gian. MÆ°á»i tám năm, Ä‘á»i là m nên má»™t nhan sắc. Má»™t nhan sắc là má»™t tác phẩm không phải bất cứ nghệ sÄ© tạo hình nà o cÅ©ng có thể là m nên dù trong phút giây Ä‘á»™t hứng.
Ãi ngược dòng thá»i gian, tôi thấy em trong bà o thai của mẹ. Và tôi, tôi ở trong bà o thai của má»™t xã há»™i, má»™t chế Ä‘á»™ hoà n toà n lạ lẫm vá»›i tôi. Em thì được sinh ra nhÆ°ng tôi thì lại được tái sinh trong má»™t cuá»™c Ä‘á»i khác. Trong há»™i há»a cÅ©ng đã từng có thá»i kỳ phục hÆ°ng. Renaissance. Ãược sinh lại má»™t lần nữa cÅ©ng có nghÄ©a là được sống lại má»™t lần nữa và cÅ©ng có nghÄ©a là được đầu thai và o má»™t kiếp khác. Em bỡ ngỡ khóc tiếng đầu Ä‘á»i và tôi cÅ©ng bỡ ngỡ cÆ°á»i khóc tiếng đầu Ä‘á»i. Em là đứa bé và tôi cÅ©ng là đứa bé. Chỉ khác má»™t Ä‘iá»u là em thì hồn nhiên thÆ¡ má»™ng còn tôi thì thấp thoáng lo âu.
Em thả Ä‘á»i em lá»›n lên nhÆ° cây cá» xanh tÆ°Æ¡i đôn háºu mỹ miá»u còn tôi thì cÅ©ng cứ thả Ä‘á»i tôi nhÆ° con thuyá»n không lèo lái.
Ngà y ấy, cách đây mÆ°á»i tám năm, tôi đứng ở má»™t bá» bến khác. Tôi gá»i con đò, con đò dừng lại và chở tôi Ä‘i. Sau giá» phút ấy, Ä‘iểm khởi đầu của mÆ°á»i tám năm sau, tôi ngần ngại không dám gá»i đò. Em táºp tá»…nh bÆ°á»›c Ä‘i. Tôi ngần ngại bÆ°á»›c Ä‘i. Em không sợ ngã nhÆ°ng tôi thì lại sợ vấp ngã. Em không né tránh. Em thÆ¡ thá»›i hân hoan còn tôi thì dè dặt. Má»—i bÆ°á»›c chân tôi là vụng vá» e ngại. Là tá»± nhủ, băn khoăn.
Ngà y ấy xa rồi. Em lá»›n lên và tôi cÅ©ng đã lá»›n lên. Em yêu Ä‘á»i và tôi cÅ©ng yêu Ä‘á»i. Chỉ khác má»™t Ä‘iá»u là tôi già dặn mà em thì non ná»›t. Cái non ná»›t đáng yêu và cái già dặn đáng ghét.
Ãôi khi tôi tá»± há»i: Có phải tôi là kẻ hạnh phúc hÆ¡n nhiá»u ngÆ°á»i Không phải bất kỳ ai cÅ©ng có thể sống trong má»™t Ä‘á»i dÆ°á»›i nhiá»u hình thái xã há»™i khác nhau. Tôi là ai váºy? - Tôi, hình nhÆ°, đã có lúc mang thân pháºn chiến tranh, rồi hòa bình, rồi tÆ° sản và rồi cá»™ng sản. Cái lý lịch Ä‘a mang nà y cÅ©ng đủ để tôi tá»± thấy mình là má»™t loại công dân ngoại hạng.
Ngoái nhìn lại, mÆ°á»i tám năm, hun hút sâu nhÆ° má»™t lối Ä‘i biá»n biệt, má»™t con Ä‘Æ°á»ng xa ngái, tôi bần thần nháºn ra mình là má»™t kẻ khác. Má»™t kẻ khác mà vẫn là mình, không xa lạ, không oán há»n, không há» có má»™t chút trách móc tá»± thân. Mà lạ thay, giá» phút nà y tôi lại hân hoan cÆ°á»i đùa vá» má»™t thứ số pháºn gần nhÆ° muốn đùa cợt tôi trên những dặm Ä‘Æ°á»ng tưởng nhÆ° không có tháºt. Tôi Ä‘i trồng và gặt lúa. Tôi Ä‘i trồng khoai, sắn, ở Cồn Tiên, trên bãi đất chằng chịt mìn có thể nổ bất cứ lúc nà o ở cá»a ngõ TrÆ°á»ng SÆ¡n. Tôi Ä‘i chợ nấu ăn. Tôi chở bá»™t mì rải trắng cả má»™t con Ä‘Æ°á»ng nhÆ° ngà y xÆ°a Mỵ Châu là m dấu cho Trá»ng Thủy. Tôi xếp hà ng mua từng Ä‘iếu thuốc hạng tồi. Tôi lãnh hà ng tháng má»™t lóng tay thịt mỡ không đủ cho má»™t con mèo ăn. Và cứ thế nhiá»u năm, mù mịt. NhÆ°ng có há» gì đâu, vì trên tất cả những vụn vặt, nhiá»…u nhÆ°Æ¡ng đó là Hà Ná»™i, Huế, Sà i Gòn. Là tình yêu chan chứa, là những mặn nồng mà cả má»™t cuá»™c Ä‘á»i ngà y trÆ°á»›c chÆ°a bao giỠđược Ä‘á»i trao tặng má»™t cách rá»™n rã, Ä‘áºm Ä‘Ã và lá»™ng lẫy đến nhÆ° váºy.
Tôi đã yêu cuá»™c Ä‘á»i hÆ¡n bao giá» cả. Tôi yêu cuá»™c sống và cuá»™c sống cÅ©ng mở hết vòng tay cho tôi.
MÆ°á»i tám năm, em đã là xứ sở, em cÅ©ng là quê hÆ°Æ¡ng. Tôi cÅ©ng đã là má»™t thà nh phần nhá» bé của xứ sở, của quê hÆ°Æ¡ng. Những gì đẹp nhất thuá»™c vá» em và cÅ©ng thuá»™c vá» tôi. Em và tôi là những phân tá» không thể tách rá»i của đất nÆ°á»›c nà y. Ãừng mÆ¡ Æ°á»›c gì xa xôi bởi vì giấc má»™ng của chúng ta là có tháºt hoặc sẽ có tháºt trong bá» cõi nhá» nhắn nhÆ°ng đôn háºu và tình tứ nà y.
Tôi mở lòng tin và o tÆ°Æ¡ng lai. Tôi tá»± nhủ mình không bao giá» láºp lại những Ä‘iá»u đã cÅ©. Ãừng để hồn mình mòn Ä‘i vì những tổn thÆ°Æ¡ng tưởng có tháºt mà không tháºt. Tôi đã từng bị chẻ ra là m nhiá»u mảnh trên quê nhà nÆ¡i tôi sinh ra nhÆ°ng tôi loại bá» hình ảnh đó bởi vì vá»›i tôi, cái xấu, cái ác không bao giá» có tháºt. Vì thế cái tình yêu đất nÆ°á»›c quê hÆ°Æ¡ng trong tôi không có gì là m suy suyển được. Tôi đã trầm tÆ° trong nhiá»u ngà y tháng để táºp cho mình giữ được lòng vô ngại, tÃnh vô Æ°u trÆ°á»›c má»i đắng cay. Không thể có má»™t thứ bạo lá»±c nà o khiến em có thể xa lìa đất nÆ°á»›c. Sá»± phản bá»™i còn mạnh hÆ¡n bạo lá»±c. Và chỉ có sá»± phản bá»™i má»›i là m ta xa lìa nhau. Còn bạo lá»±c thÆ°á»ng không có má»™t Ä‘á»i sống lâu dà i.
Cái dòng sông mÆ°á»i tám năm ấy đã là m nên em mỹ miá»u xinh đẹp và đồng thá»i cÅ©ng đã cuốn Ä‘i hết trong tôi những vÆ°á»›ng mắc cuối cùng. Sống mà không còn biết đến oán há»n thì Ä‘Æ°Æ¡ng nhiên là hạnh phúc quá. Tôi biết tôi hạnh phúc mà có lúc không biết chia xẻ vá»›i ai. Tôi tin rằng sẽ có lúc tất cả má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u cảm thấy mình tháºt sá»± hạnh phúc khi biết xóa Ä‘i cái biên giá»›i thù nghịch trong lòng mình. Hai con ngÆ°á»i cùng mà u da cùng xứ sở gặp nhau nÆ¡i nà y hoặc nÆ¡i kia, mà không vồ váºp yêu thÆ°Æ¡ng nhau là điá»u vô nghÄ©a. MÆ°á»i tám năm có ngÆ°á»i ở lại có kẻ ra Ä‘i nhÆ°ng cái biên giá»›i địa lý ấy là m sao có thể gây chia lìa những tình cảm trong sáng trong má»—i con ngÆ°á»i được. Cứ má»—i ngà y tôi cà ng thấy yêu cuá»™c Ä‘á»i hÆ¡n. Yêu cuá»™c Ä‘á»i cÅ©ng có nghÄ©a là yêu cái tuổi mÆ°á»i tám trên cÆ¡ thể của má»™t đất nÆ°á»›c nguyên vẹn. Từ Bắc vô Nam Ä‘i nÆ¡i nà o cÅ©ng có thể tìm được tình yêu. Chỉ có thần thoại má»›i là m được công việc đó. Ãã hết rồi cái ngà n năm, trăm năm, ba mÆ°Æ¡i năm chia lìa loạn lạc. Em còn mÆ¡ Æ°á»›c gì nữa. Em mÆ°á»i tám tuổi, em là hạnh phúc. Tôi chia buồn vá»›i tôi vì tôi có má»™t hạnh phúc ngắn ngủi hÆ¡n em. NhÆ°ng có há» gì, cuá»™c Ä‘á»i còn dà i lắm cho em và tôi thì em không cần thắc mắc. Tôi đã sống đủ và là m đủ những gì cần thiết. Chỉ tiếc là không nhiá»u thá»i gian để là m những gì lợi Ãch cho Ä‘á»i. Ãá»i sống thì đẹp mà rá»™ng dà i quá còn Ä‘á»i ngÆ°á»i thì hạn hữu. Biết là m sao bây giá».
Viết bà i nà y nhÆ° má»™t tấm thiệp mừng mÆ°á»i tám năm nhan sắc lừng lẫy. Cám Æ¡n tuổi mÆ°á»i tám của Ä‘á»i Việt Nam.
Trịnh Công Sơn
Nháºt ký Huế
:::Trịnh Công Sơn:::
Äã lâu lắm tôi không ra khá»i nhà để thá»±c hiện những chuyến Ä‘i xa. Thế rồi nó trở thà nh má»™t thói quen. Má»™t thói quen không hiểu là tốt hay xấu. NhÆ°ng dù sao đó cÅ©ng là thói quen của má»™t ngÆ°á»i không có sức khoẻ tốt hoặc đã đạt đến má»™t thứ tuổi lÆ°á»i. Äã từng có những cuá»™c má»i má»c trong và i năm nay để ra nÆ°á»›c ngoà i nhÆ°ng tôi Ä‘á»u từ chối. Và khi kiếm được má»™t cá»› nà o đó để từ chối mà không phụ lòng ngÆ°á»i má»i, tôi bá»—ng thấy lòng thảnh thÆ¡i, nhẹ nhõm.
â– Tháng 4 năm nay ở Huế có tổ chức Festival 2000. Tôi không được má»i, nhÆ°ng Ä‘iá»u đó không có gì quan trá»ng. Bởi vì rất nhiá»u ngÆ°á»i khác cần được má»i hÆ¡n tôi cÅ©ng không được má»i. Äã hiểu lý do là m sao mà có má»™t sá»± thiếu sót nhÆ° thế thì cần phải viện đến những cÆ¡ sá»± rất phức tạp, tháºm chà lạ lùng khó hiểu.
â– Thà nh phố Huế là thà nh phố của những đứa con thân yêu của Huế, chứ không phải chỉ để dà nh riêng cho má»™t số ngÆ°á»i. Cà ng không phải chỉ để dà nh cho má»™t thế lá»±c nà o đó. Quê hÆ°Æ¡ng là quê hÆ°Æ¡ng chung, chứ không phải quê hÆ°Æ¡ng của riêng ai. Vì thế cho nên muốn là m đẹp cho quê hÆ°Æ¡ng cÅ©ng phải được chia Ä‘á»u.
â– Thế mà cuối cùng tôi cÅ©ng đến Huế trong những ngà y nằm giữa bá» dà i của cuá»™c Festival. Tôi đã sẵn sà ng tham dá»± má»™t và i buổi trình diá»…n không lấy gì là m hứng thú. Những bữa ăn không mùi vị, tháºm chà là nhạt nhẽo. NhÆ°ng tôi không mất nụ cÆ°á»i và sá»± vui tÆ°Æ¡i hồn nhiên, vì tôi là thằng con của Huế. Tôi an ủi đám bạn bè cùng Ä‘i là hãy vui Ä‘i, vì đây là xứ sở của tôi.
â– Khi bạn có má»™t xứ sở để trở vá» hoặc là để thỉnh thoảng trở vá», thì bạn còn có hạnh phúc nhiá»u lắm. ở đó bạn có má»™t dòng sông, má»™t ngá»n núi, và bạn tìm lại được những đứa bạn má»™t thá»i tóc xanh nay đã lốm đốm bạc đầu. Bạn sẽ gặp má»™t cô gái Huế bất chợt trên Ä‘Æ°á»ng và há»i rằng: Huế bây gá» có gì lạ không em? thì láºp tức, hoặc tình cá» cô gái ấy sẽ Ä‘á»c lại hai câu thÆ¡ của Bùi Giáng:
Dạ thÆ°a phố Huế bây giá»
Ngự Bình vẫn đứng bên bỠsông Hương.
â– Huế trăm năm trÆ°á»›c và trăm năm sau không có gì thay đổi. Nó hình nhÆ° muốn giữ trá»n má»™t lá»i thá» sắt son, không bao giá» thay lòng đổi dạ. Äó là nét đáng yêu của má»™t thà nh phố, nhất là má»™t thà nh phố rất cổ kÃnh. Tuy nhiên thá»i đại nà y ngÆ°á»i ta không cho phép má»™t thà nh phố vá»›i những con ngÆ°á»i cứ mải mê ngủ hoà i trên những và ng son của quá khứ hoặc ôm mãi những giấc má»™ng huyá»…n hoặc trên những tà ng kÃnh các.
â– Huế lần nà y đã kéo tôi ra khá»i cái góc nhà nhá» hẹp của tôi. Nếu không có Huế trong dịp Festival nà y, chÆ°a chắc tôi đã rá»i được nÆ¡i ẩn trú của mình. Tuy váºy, xét cho cùng, không phải vì Festival lôi cuốn sá»± tò mò của tôi, mà chỉ Ä‘Æ¡n giản chÃnh là Huế. Tôi vá» Huế chÃnh vì Huế chứ không phải vì Festival Huế 2000. Nếu nói má»™t cách chÃnh danh, thì đây không phải là má»™t Festival trong đúng nghÄ©a của nó. Tổ chức luá»™m thuá»™m, không có má»™t không khà há»™i hè đúng nhÆ° yêu cầu, và thá»±c sá»± nhìn chung, ngÆ°á»i dân của Huế không tÃch cá»±c lắm trong việc chia sẻ má»™t niá»m vui chung.
â– Dù sao tôi cÅ©ng cảm Æ¡n má»™t cái cá»› nhỠđể tôi Ä‘i giang hồ vặt trong và i ngà y ở Äà nẵng, Há»™i an và Huế. Ngà y xÆ°a, thá»i còn trẻ lắm, những chuyến Ä‘i chÆ¡i nhá» má»n nà y không thể nà o đủ để là m nguá»™i bá»›t máu giang hồ trong tôi. Bây giá» thì những chuyến Ä‘i ngắn cùng đông đảo bạn bè cÅ©ng tạm an ủi cho những giấc má»™ng phiêu lÆ°u không còn thá»±c hiện được nữa.
â– Huế là ngÆ°á»i yêu của tôi, là giấc má»™ng của tôi. NhÆ°ng bây giá» tôi còn Sà i gòn và Hà ná»™i. Tôi thấy đâu cÅ©ng là quê nhà . ở đâu tôi cÅ©ng có giấc má»™ng và tình yêu. Và vì váºy, đôi lúc tôi không còn cảm thấy mình thuá»™c vá» má»™t xứ sở nà o nữa. NhÆ°ng ngẫm cho cùng, thì Huế vẫn là quê nhà của tôi, và ngà y nà o Huế chÆ°a phụ bạc tôi, thì tôi vẫn là đứa con không bị từ chối của Huế.
Trịnh Công Sơn
Phút nói tháºt Trịnh Công SÆ¡n
VỠăn mặc:
Ai cÅ©ng thÃch ăn ngon, mặc đẹp. Äiá»u nà y ai cÅ©ng giống nhau. Từ lâu tôi ăn rất Ãt nhÆ°ng trong má»—i bữa ăn tôi cần thấy nhiá»u món ăn khác nhau và cần có nhiá»u mà u sắc. Vá» mặc và già y dép tôi cÅ©ng thÃch có nhiá»u để nhìn hÆ¡n là để sá» dụng. Nói chung tôi là ngÆ°á»i thÃch sÆ°u tầm và chá»n tất cả những gì đẹp mang vỠđể là m thoả mãn con mắt của mình.
Thá»i gian rảnh
Thá»i gian rảnh, nếu không có bạn, tôi thÆ°á»ng ngồi yên lặng nhìn trá»i đất và suy tưởng vá» những Ä‘iá»u mình chÆ°a tá»± giải đáp được cho chÃnh bản thân mình. Nếu có cảm hứng thì vẽ hoặc xem lại má»™t câu nhạc Ä‘ang viết dở. Có bạn thì lại khác, sẽ tiếp tục câu chuyện hằng ngà y bên ly rượu. Những câu chuyện Ä‘á»i riêng và chung, vá» sá»± sống và cái chết. Vá» tất cả nói chung.
Tình yêu
Thá»i gian sau nà y tôi Ãt quan tâm đến những gì liên quan đến tình yêu. Nếu có viết má»™t ca khúc nà o đó nói vá» tình yêu thì cÅ©ng chỉ là má»™t thứ ngôn ngữ rất trừu tượng, tháºm chà rất siêu hình.
Bạn bè
Tôi dùng hầu hết thá»i gian cho bạn bè. Chuyện trò vá»›i bạn bè cảm thấy thoải mái hÆ¡n. Tháºm chà có những khoảng thá»i gian im lặng hoà n toà n mà vẫn không cảm thấy khó chịu. Má»—i ngÆ°á»i có thể là m công việc riêng hoặc theo Ä‘uổi những ý nghÄ© còn dang dở.
Hội hoạ
Tôi yêu hội hoạ cũng như âm nhạc. Có lúc lòng say mê hội hoạ trong tôi còn vượt hơn cả âm nhạc. Khi vẽ thì gần như quên hết, ngay cả giấc ngủ ban đêm. Tuy nhiên nói cho cùng thì hai bộ môn nà y bổ túc cho nhau trong công việc sáng tác của tôi.
DÆ° luáºn
Tôi không quan tâm đến dÆ° luáºn lắm nhất là thứ dÆ° luáºn không mang tÃnh cách xây dá»±ng. Vấn Ä‘á» của ngÆ°á»i sáng tác là táºp trung và o việc sáng tạo chứ không phải ngồi chá» nghe dÆ° luáºn nói gì vá» mình. NgÆ°á»i sáng tác phải táºp trung là m công việc của mình và ý thức hoà n toà n vá» Ä‘iá»u đó. Ngoà i ra không có gì đáng kể.
Thú vui lớn.
Tôi không có thú vui nà o đặc biệt cả. Nếu cần phải kể ra má»™t thú vui nà o đó cÅ©ng được thì có lẽ đó là thú vui được trở vá» nhà sau nhiá»u giá» phải ra ngoà i vì má»™t công việc nà o đó hoặc sau những chuyến Ä‘i xa.
Thá»i gian thÃch nhất.
Khoảng thá»i gian thÃch nhất là thá»i gian được ngồi yên tÄ©nh má»™t mình trÆ°á»›c khi có má»™t ngÆ°á»i bạn đầu tiên xuất hiện để phá tan sá»± yên tÄ©nh đó.
Thói quen hà ng ngà y là chiá»u chiá»u uống vaì ly rượu vá»›i bạn bè.
(Tạp chà Mốt-2000)
http://www.ttvnol.com/f_301/111556/trang-4.ttvn
Thủ bút vá» ngÆ°á»i hát
Trịnh công Sơn
Khánh Ly - Vĩnh Trinh - Hồng Nhung
KL, má»™t ngÆ°á»i bạn của định mệnh vÄ©nh viá»…n thÆ°Æ¡ng yêu nhau.
VT, má»™t ngÆ°á»i em ruá»™t phải bù đắp vì không kịp thấy bố khi vừa ra Ä‘á»i
HN, má»™t ngÆ°á»i quá gần gÅ©i không biết phải gá»i là ai?
- KL hát cho má»™t thá»i vừa lãng mạn vừa Ä‘au thÆ°Æ¡ng trong chiến tranh. Hay nhất.
- VT. Má»™t ngÆ°á»i thÃch hát và hát hay những bà i hát của anh mình. Lưỡng lá»± giữa Ä‘á»i ca hát và đá»i thÆ°á»ng. Tuy nhiên cái nghiệp ca hát lại trói buá»™c ở chặng Ä‘á»i mà má»i rà ng buá»™c khác không còn ý nghÄ©a nữa. Thế cÅ©ng là má»™t Ä‘iá»u may mắn cho Ä‘á»i, và cho tôi.
- HN là m má»›i lại những ca khúc của tôi. Có ngÆ°á»i thÃch có ngÆ°á»i không thÃch. Tuy nhiên tôi thÃch vì đó là cách biểu hiện má»›i phù hợp vá»›i (...) thá»i hiện đại - Má»™t sá»± lãng mạn má»›i. Nó giúp mình có được má»™t chá»— ngồi trong hiện tại chứ không phải là kẻ nhắc tuồng từ quá khứ.
- Khánh VÄ©nh Hồng hay Ly Trinh Nhung là điá»u phải có, gần nhÆ° tất yếu, trong cuá»™c Ä‘á»i sáng tác của má»™t ngÆ°á»i. Mà hình nhÆ° còn nhiá»u nữa, nhÆ° Khánh Hà , Cẩm Vân, Thái Hiá»n, Thu Hà , Lan Ngá»c, Lệ Thu, ôi nhiá»u lắm vân vân và vân vân.
Trịnh Công Sơn
(1995)
Profile:
Vietnamese singer/songwriter Trinh Vinh Trinh will accept the WPMA "Life of Peace" award nomination on behalf of her brother Trinh Cong Son (1939-2001). Singer/songwriter Trinh Cong Son first gained fame in South Vietnam in the 1960s for his enchanting love ballads and gripping anti-war songs, which prompted the American folk singer Joan Baez to dub him "the Bob Dylan of Vietnam." "No one else better reflects what's in the hearts of the Vietnamese," says an intellectual about the 600 songs that Son has published since he wrote Wet Eyelashes in 1959 about a girl mourning the death of her mother.
Son grew up in Hue, the son of two poets. His father made a living selling bicycles and motorcycles, but in 1945 he was arrested for supporting the Viet Minh resistance against French colonial rule. After his release four years later, Son's father moved his family to Saigon, where he was killed in a traffic accident in 1955.
He hid to escape the military draft when he wrote his first anti-war song in 1965, as the US was sending hundreds of thousands of troops to Vietnam to fight a growing communist insurgency. Until the war ended a decade later with the defeat of the Saigon government, Son continued hiding in the houses of his friends in Saigon, Dalat and Hue to avoid arrest. Occasionally, he came out of hiding to perform in universities, protected from the police by students who shared his anti-war sentiments.
His popular Lullaby sold two million records in Japan in 1969 and won him a gold record award. "Rock gently my child, I have done it twice," he sang about a mother mourning the death of her soldier son. "This body, which once was so small/That I carried in my womb, that I held in my arms/Why do you rest at the age of 20 years?" Fearing that such powerful lyrics would demoralize its troops, the South Vietnamese government banned his songs and confiscated his recordings.
Son ran into a buzz-saw of protest when, after communist tanks crashed into the gates of Saigon's presidential palace on 30 April 1975, he accepted an invitation to sing on the radio one of his reconciliation songs about arms extending from north to south Vietnam. Many anti-communists accused him of being a traitor.
Son's troubles did not end with the return of peace. He went to the countryside near Hue, in central Vietnam, to visit some friends. When Son tried to return to Ho Chi Minh City, the new name for Saigon, the authorities in Hue would not let him leave. Instead he was sent to live with a peasant family near the Truong Son Mountains, where he planted rice and manioc in fields littered with unexploded munitions. It was not until late 1979 that he was allowed to move back to Ho Chi Minh City. Since then, Son has tried to put this experience behind him.
Son's songs, particularly those written before 1975, are still widely admired among the two million Vietnamese living abroad. Much of his appeal comes from his ability to capture the heartbeat of Vietnam.
This biography was written by Trinh Cong Son's sister, Trinh Vinh Trinh, before his death in April 2001. Trinh Vinh Trinh will accept Trinh Cong Son's WPMA "Life of Peace" award at the 2004 WPMA.
http://www.trinh-cong-son.com/wpma_tcs.html
Äà nh váºy vá»›i tình yêu
Trịnh Công Sơn
Cho đến cuối thế ká»· nà y, khi mà những khám phá khoa há»c đã bóc trần má»i lá»›p vá» huyá»…n hoặc của thế giá»›i quanh ta thì con ngÆ°á»i vẫn tiếp tục hồn nhiên chất vấn mình và chất vấn nhau: Tình yêu là gì? Tình yêu có tháºt hay không ?
Bao nhiêu thế ká»· qua Ä‘i và tình yêu cÅ©ng thay hình đổi dạng. Äắm chìm và o những cuá»™c vong thân ngoạn mục, tình yêu đã hoá thân và theo từng thá»i kỳ, mang những khuôn mặt khác.
Tình yêu cuối thế ká»· nà y không còn má»™ng mị nữa. Những giấc mÆ¡ hão huyá»n đã ra Ä‘i. Con ngÆ°á»i đến vá»›i tình yêu bằng má»™t ngôn ngữ khác. Có má»™t thứ hình bóng của má»™ng du len lá»i và o giữa cái Ä‘iá»u mà ngÆ°á»i ta gá»i là tình yêu. Và cứ thế ngÆ°á»i ta lao và o cái Ä‘iá»u "tưởng nhÆ°" ấy má»™t cách đồng bóng và đánh mất dần cái hồn phách thÆ¡ mông của những ngà y đã xa xÆ°a.
Äừng bao giá» nói má»™t lá»i có tÃnh cách khẳng định vá» tình yêụ Má»›i ngà y hôm qua là nhÆ° thế hôm nay đã khác rồi. Tình yêu tưởng vÄ©nh viá»…n ra Ä‘i mà không ra Ä‘i. Tình yêu vá» nhÆ° ở lại mà không ở lại. Kể lại má»™t chuyện tình thÆ°á»ng khi là kể lại má»™t cái gì đã mất. NhÆ°ng cÅ©ng không hiếm những trái tim lạc hÆ°á»›ng bá»—ng má»™t hôm lại ngoạn mục quay vá»\. Không thể nói nhiá»u vá» tình yêu mà không mắc lá»—i lầm. Cứ để nó yên ở má»™t vị trà nà o đó và nhìn ngắm, quan sát hoặc chỠđợi. Tình yêu là bất khả tÆ° nghì.
Không ai Ä‘iên gì mà tá»± xÆ°ng mình là kẻ biết rõ vá» tình yêu nhất. Äau khổ cả trăm lần vẫn cứ là má»™t đứa trẻ thÆ¡ trong tình yêu. Tình yêu có lẽ là lá»i nói dối uyên thâm nhất của trái tim. Má»™t trái tim kim cÆ°Æ¡ng không tì vết, không thách thức nhÆ°ng ngạo nghá»… và thÃch đùa. Má»™t thứ đùa cợt là m bằng bi hà i kịch và trên sân khấu của cuôc hà nh trình đã là m nổ tung ra những cÆ¡n thịnh ná»™ của núi lá»a hoặc của những mùa băng rã tuyết tan.
Dù thế nà o cũng đừng phỉ báng tình yêu bởi nghĩ cho cùng nó vẫn là nguồn an ủi duy nhất. Nó là trò chơi dối trá cần thiết và qua nó chỉ có con ngưòi mới hiểu được thế nà o là đau khổ để rồi có lúc phải thốt lên: Tôi buồn quá....
Tình yêu là không khoan nhượng. Cái khÃa cạnh ác Ä‘á»™c của tình yêu không ai có thể Ä‘o lÆ°á»ng được. Khi cần dáºp chết má»™t cuá»™c tình nó sẽ không cần biết nÆ°Æ¡ng taỵ Nó lạnh lùng thản nhiên trÆ°á»›c cÆ¡n hấp hối của "con bệnh tình". Vì thế xin các hoà ng tá», quà công nÆ°Æ¡ng hãy biết ká»m giữ mình khi đứng bên mép bá» hiu hắt và luôn luôn chuẩn bị sẵn cho mình má»™t bà i kinh thiá»n định để giữ được cõi lòng bình an, tÄ©nh lặng. Má»i cÆ¡n bão sẽ qua Ä‘i và trên các bá» bãi, biển đã để lại bao nhiêu là sinh váºt biển cho má»™t bữa tiệc dù muá»™n mà ng, phù du, nhÆ°ng cÅ©ng đủ để là m hồi sinh má»™t ná»—i khát sống và xoá Ä‘i những thÆ°Æ¡ng tÃch tuồng nhÆ° không đáng có.
Tình yêu không có thắng bại. Ở đây không phải đấu trÆ°á»ng mặc dù vẫn có những vết thÆ°Æ¡ng. Tháºm chà đôi khi còn mang đến những cái chết, những cái chết không báo trÆ°á»›c nhÆ°ng cÅ©ng nhuốm đầy đủ mà u sắc tai Æ°Æ¡ng, của má»™t kiếp nạn. Những cái chết nhÆ° thế không còn má»›i mẻ gì nữa, chỉ đủ gây ngạc nhiên thoáng qua để có dịp nhắc nhở lại má»™t thá»i kỳ và ng son của triá»u đại lãng mạn. Thế nhÆ°ng ở đâu đó trên các vỉa hè trong lòng các đô thị, nhất là dÆ°á»›i ánh đèn má» tỠở các ngoại ô, tiếng xì xà o vẫn cứ vang lên nhÆ° má»™t ngá»n gió xót thÆ°Æ¡ng qua các Ä‘á»n thá» của ảo giác. Äó cÅ©ng là lá»i tôn vinh phù phiếm nhằm là m thăng hoa tình yêu hầu khôi phục lại má»™t thứ lòng tin đã bị đánh mất.
Nếu có dịp chạm và o tình yêu thì hãy thá» mượn má»™t cá»— xe chở lòng bất kÃnh đến trÆ°á»›c. Có thể không hẳn là lòng bất kÃnh mà má»™t cái gì đó gần vá»›i sá»± thá» Æ¡, lãnh đạm hoặc má»™t phÆ°Æ¡ng cách lịch sá»± bóng bẩy phÆ°á»ng tuồng. Äó là lá chắn cần thiết, má»™t thứ bùa há»™ mạng để chống đỡ những mÅ©i dao vô đạo có thể gây thÆ°Æ¡ng tÃch bất ngá» trên lòng tá»± trá»ng.
Tình yêu hình nhÆ° không di chuyển trên má»™t mặt phẳng. Nó thÆ°á»ng dẫn ngÆ°á»i trong cuá»™c Ä‘i qua những nÆ¡i chốn không há» dá»± phòng trÆ°á»›c. Thế rồi má»™t hôm bá»—ng dÆ°ng má»i chuyện cứ lệch lạc hẳn Ä‘i và ngÆ°á»i trong cuá»™c thấy mình không còn là mình nữạ NhÆ° trong mùa biển Ä‘á»™ng, những con sóng dữ tha hồ nhảy múa và nó rút dần tinh lá»±c của con ngÆ°á»i.
Có những kẻ thấy được thiên Ä‘Æ°á»ng. Có những kẻ thấy được địa ngục. Và có không Ãt những kẻ bị chá»c mù đôi mắt khi Ä‘i qua tình yêu. Những giấc mÆ¡ hồng, những ác má»™ng Ä‘en. Äôi khi có những cái bóng vô hồn ngoan ngoãn tá»›i lui trong không gian vô hình của những câu thần chú. Khi nhóm lá»a đốt lòng mình trên những mê hoặc của lá»i thá» nguyá»n thì lúc ấy chỉ còn âm binh nói chuyện vá»›i âm binh. Giấy và ng bạc bay lả tả phủ hết con Ä‘Æ°á»ng tỉnh thức để mở ra má»™t cõi Ä‘á»i son phấn ngà o ngạt hÆ°Æ¡ng hoa mÆ¡ mÆ¡, tỉnh tỉnh, muá»™i muá»™i, mê mê nhÆ°ng đầy má»™t thứ lạc thú riêng tÆ°, má»™t cõi trá»i bay bổng.
Chấp nháºn tình yêu là chấp nháºn má»™t thứ có có, không không, đùa đùa, tháºt tháºt. Nó vô hình tÆ°á»›ng nhÆ°ng là m rã tan hồn phách. Không có nó thì Ä‘á»i sống không biết sẽ tẻ nhạt đến dÆ°á»ng nà ỠThôi thì Ä‘Ã nh có nó váºy.
http://khanhly.net/phoxua/tm.asp?m=296
Giá»ng ca, kỹ xảo má»›i là má»™t ná»a thà nh công của ca sÄ©
Nhạc sĩ Trịnh Công Sơn
Tạp chà Thế giới mới
Ãã có nhiá»u ca sÄ© thể hiện các bà i hát trong suốt 40 năm sáng tác của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n nhÆ° Khánh Ly, Lệ Thu, Hồng Nhung, Mỹ Linh, Thanh Lam... và để lại những ấn tượng đẹp cho ngÆ°á»i nghe. Từ góc Ä‘á»™ tác giả, nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n cho rằng giá»ng ca, kỹ xảo má»›i chỉ quyết định má»™t ná»a thà nh công, phần còn lại là sá»± cảm nháºn, tri thức và sá»± rung cảm của ca sÄ©.
Kể từ tác phẩm đầu tay Ướt mi, đến nay Trịnh Công SÆ¡n đã có hÆ¡n 40 năm rong chÆ¡i, lãng du và triết luáºn cùng âm nhạc và trở thà nh má»™t trong những nhạc sÄ© lá»›n của âm nhạc hiện đại Việt Nam. Nhân dịp nà y, chúng tôi đã cùng trò chuyện vá»›i anh vá» nghệ thuáºt ca hát và nhất là vá» những giá»ng ca tiêu biểu từng "Ä‘i qua" tác phẩm của Trịnh Công SÆ¡n.
* Cho dù sau nà y nhiá»u ca sÄ© đã cố gắng thể hiện khá tốt những phong cách khác nhau vá» các nhạc phẩm của anh nhng ngÆ°á»i nghe Ä‘á»u có chung má»™t nháºn xét, Khánh Ly má»›i đúng là má»™t cặp "đối ngẫu" lý tưởng vá»›i âm Ä‘iệu của anh. Là tác giả, anh nghÄ© sao?
- Ãúng là chỉ có Khánh Ly má»›i thể hiện đúng tâm trạng bà i hát của tôi nhất, nhÆ°ng không phải tất cả những bà i nà o của tôi Khánh Ly cÅ©ng Ä‘á»u hát hay nhất. Tôi muốn nhắc đến Lệ Thu, ngÆ°á»i hát hay nhất Hạ trắng và Xin mặt trá»i ngủ yên, Bạch Yến thì hát hay hÆ¡n hẳn Khánh Ly bà i Lá»i buồn Thánh. Có má»™t nghịch lý tôi muốn Ä‘Æ°a ra đây để thấy sá»± cảm nháºn rất vô chừng ở má»—i ngÆ°á»i. Chẳng hạn, có má»™t cô sinh viên Hà Ná»™i cho biết cô chỉ thÃch nghe nhạc tôi do Khánh Ly hát nhÆ°ng cÅ©ng có má»™t phụ nữ lá»›n tuổi, hiện sống ở nÆ°á»›c ngoà i, từng mê Khánh Ly hát nhạc tôi, khi có dịp vá» nÆ°á»›c và nghe các ca sÄ© sau nà y hát nhạc tôi thì tá» ra rất thÃch thú và cho rằng há» có má»™t cách hát nhạc Trịnh Công SÆ¡n má»›i, hiện đại và rất hay.
* Ba bốn năm trÆ°á»›c đây, anh đã có ý định "Ä‘á»™c quyá»n" Hồng Nhung cho các bà i hát của anh và nhiá»u ngÆ°á»i còn cho rằng anh muốn tạo ra má»™t Trịnh Công SÆ¡n - Hồng Nhung để là m quên Ä‘i má»™t Trịnh Công SÆ¡n - Khánh Ly.
- Tôi đã viết riêng cho Hồng Nhung má»™t số bà i. NhÆ°ng Hồng Nhung hát cho rất nhiá»u tác giả.
* Trong số những ca sÄ© sau nà y hát nhạc anh nhÆ° Cẩm Vân, Hồng Nhung, Thanh Lam, Mỹ Linh, Hồng Ngá»c... anh thấy ai hát hay nhất nhạc của anh?
- Má»—i ngÆ°á»i hát hay má»™t số bà i. Có bà i Linh hát hay. Có bà i Lam hát đạt. Có bà i thì Cẩm Vân xuất sắc. Có bà i tôi chỉ thÃch nghe Nhung hát.
* Còn hiện nay, trong các ca sĩ Việt Nam, anh đánh giá ai cao nhất?
- Tôi thấy chỉ có Mỹ Linh là tạo được ấn tượng tốt nhất cho tôi trong việc sáng tạo ra những phong cách khác nhau cho má»—i bà i. Và dụ nhÆ° bà i Thì thầm mùa xuân. Vá»›i bà i nà y, Mỹ Linh đã tạo ra má»™t cách hát Ä‘á»™c đáo mà sau nà y nhiá»u ca sÄ© hát theo y nhÆ° váºy. Nếu có ai cố hát khác Ä‘i thì thấy không hay, không thÃch nữa.
* Hiện tại ông nghÄ© gì trÆ°á»›c hiện tượng có khá nhiá»u ca sÄ© đến táºp bà i má»›i ngay tại phòng thu rồi má»™t, hai tiếng sau... ghi âm luôn mà không quan tâm tá»›i việc "nháºp" và hiểu tình cảm, ná»™i dung của bà i hát.
- Tôi Ä‘Æ°a ra đây má»™t tấm gÆ°Æ¡ng lao Ä‘á»™ng nghệ thuáºt của Khánh Ly để thấy rằng trÆ°á»›c khi muốn hát má»™t bà i thà nh công thì ngÆ°á»i ca sÄ© phải trải qua má»™t quá trình hóa thân và o tác phẩm đó nhÆ° thế nà o.
Nhá»› dạo tôi má»›i viết bà i Má»™t cõi Ä‘i vá» mấy tháng trÆ°á»›c khi giải phóng miá»n Nam (30-4-1975). Sau nà y, có dịp Ä‘i Mỹ, tôi gặp Khánh Ly và đưa cho cô bà i hát nà y. Tôi nhá»› Khánh Ly cầm và lẩm nhẩm bà i hát nà y từ 7 giá» tối hôm trÆ°á»›c đến... 7 giá» sáng hôm sau. Cô đã thức trá»n đêm, "váºt lá»™n" vá»›i bà i hát nhá» sá»± giúp sức của thuốc lá, cà -phê Ä‘en. Váºy mà cô vẫn cho rằng vẫn chÆ°a "thấm" bà i mấy. NgÆ°á»i ca sÄ© phải là m việc nghiêm túc và có trách nhiệm nhÆ° váºy má»›i tạo ra những nét sáng tạo riêng trong từng bà i hát đồng thá»i thể hiện chÃnh xác tâm trạng bà i hát của nhạc sÄ©.
* Ãêm sinh nháºt của anh ngà y 28-2 vừa rồi anh đã hát tuyệt hay bà i Tiến thoái lưỡng nan chỉ trên những hợp âm rải nhẹ của cây organ. Khó có ca sÄ© nà o thể hiện bà i nà y hay hÆ¡n nhÆ° anh đã hát.
- Trong các cuá»™c thi sắc đẹp, sắc đẹp chỉ chiếm khoảng ba hoặc bốn mÆ°Æ¡i phần trăm, phần còn lại thuá»™c ứng xá» tức là thuá»™c phạm trù trà tuệ và tâm hồn. Ca hát cÅ©ng váºy. Giá»ng ca, kỹ xảo chỉ má»›i là phân ná»a, phân ná»a là do sá»± cảm nháºn, tri thức và rung cảm của ngÆ°á»i hát quyết định.
* Câu há»i cuối, hÆ¡i xa Ä‘á» má»™t chút: hiện nay anh có ấp ủ sáng tác má»™t bà i hát nà o không và nhắm đến ca sÄ© nà o?
- Theo lá»i Ä‘á» nghị của má»™t ca sÄ© nổi tiếng ngÆ°á»i Nháºt, Mozu, tôi Ä‘ang chuẩn bị bắt tay viết chung vá»›i anh má»™t bà i hát và sẽ do nữ ca sÄ© - cÅ©ng ngÆ°á»i Nháºt - Mayami hát. Nó sẽ được trình diá»…n trong Há»™i diá»…n âm nhạc tại Osaka và o tháng 7-1999 sau đó sẽ đến lượt Hà Ná»™i, TP Hồ Chà Minh.
Xin cảm ơn anh.
Việt Nam ná»a thế ká»· tân nhạc
Nguyễn Thụy Kha
Giai Ä‘oạn đầu, ca khúc Trịnh Công SÆ¡n căn bản là tình khúc. Bằng ná»—i cô Ä‘Æ¡n trong trẻo, đầy linh cảm mất mát của tuổi đôi mÆ°Æ¡i, những tình khúc Trịnh Công SÆ¡n khi ấy là lá»i thốt lên của lá»›p thanh niên miá»n Nam sống triá»n miên trong âu lo, trong phấp phá»ng thá»i cuá»™c. Ãó là những ThÆ°Æ¡ng má»™t ngÆ°á»i, Chiá»u má»™t mình qua phố, Hạ trắng, ... và tiếng nức nở trà o lên má»™t đổ vỡ.
Trong giai Ä‘oạn nà y, ca khúc Cho má»™t ngÆ°á»i nằm xuống đã báo hiệu cho má»™t cái nhìn vá» chiến tranh. Thân pháºn những ngÆ°á»i lÃnh ngã xuống chỉ là má»™t mất mát Ä‘á»i Ä‘á»i. Báo hiệu nà y đã dẫn tá»›i những ca khúc phản chiến ở giai Ä‘oạn tiếp theo của dòng nhạc Trịnh Công SÆ¡n. Nhìn chiến tranh bằng cặp mắt trung thá»±c ở tầm nhân loại, Trịnh Công SÆ¡n đã kêu lên bức bối giữa cuá»™c Ä‘á»i "nồi da nấu thịt". Có lẽ vì cách nhìn nhÆ° thế nên sau 30-4-1975, Trịnh Công SÆ¡n là nhạc sÄ© miá»n Nam duy nhất lại có thêm ná»a khối thÃnh giả ở miá»n Bắc. Anh đã tạo ra thÃnh giả bằng chất nhạc riêng của mình.
CÅ©ng cần nói thêm rằng sá»± nghiệp âm nhạc của Trịnh Công SÆ¡n trong thá»i kỳ nà y được chắp cánh nhá» giá»ng hát Khánh Ly. Cuá»™c trùng phùng nà y đã để lại má»™t dấu ấn không phai má» trong lịch sỠâm nhạc Việt Nam.
Trịnh Công SÆ¡n bÆ°á»›c và o địa hạt là m âm nhạc cho Ä‘iện ảnh cÅ©ng từ sau giải phóng miá»n Nam. Anh đã có mặt ở gần hai chục phim truyện cÅ©ng nhÆ° tà i liệu. Từ trong những cuốn phim, ca khúc Trịnh Công SÆ¡n lại Ä‘Ä©nh đạc bÆ°á»›c và o Ä‘á»i, sống má»™t cuá»™c sống riêng nhÆ° những ca khúc khác.
Nếu ở giai Ä‘oạn trÆ°á»›c là sá»± song hà nh của Trịnh Công SÆ¡n vá»›i Khánh Ly, thì ở địa hạt âm nhạc cho Ä‘iện ảnh lại là song hà nh của Trịnh Công SÆ¡n vá»›i. Hai ngÆ°á»i bạn, hai nhạc sÄ© nhiá»u đồng cảm vá»›i nhau luôn cùng có mặt trong từng bá»™ phim.
Cuối tháng 3 năm 1990, nhạc sÄ© có má»™t cõi âm thanh của hÆ¡n ba mÆ°Æ¡i năm sáng tạo, của gần 500 ca khúc thoắt má»™t cái đã trở thà nh diá»…n viên của phim truyá»n hình do hãng phát thanh truyá»n hình BBC thá»±c hiện.
Cất Ä‘i những phóng túng trong Ä‘á»i sống cÅ©ng nhÆ° trong âm nhạc, Trịnh Công SÆ¡n đã tá»± khép mình và o ká»· luáºt của má»™t diá»…n viên. Anh phải vá»™i vã bay từ thà nh phố Hồ Chà Minh ra Hà Ná»™i và chỉ ở lại có 16 tiếng để đứng trÆ°á»›c ống kÃnh trong má»™t cảnh gặp gỡ nhạc sÄ© Văn Cao tại nhà riêng ở số 108 phố Yết Kiêu. Ngay sau đó, anh bay và o Huế để thá»±c hiện má»™t Ä‘oạn phim khác trên quê hÆ°Æ¡ng xanh ngắt những miệt vÆ°á»n lá trúc che ngang mặt chữ Ä‘iá»n.
Không biết nhạc sÄ© có tạo ra được ngôn ngữ Ä‘iện ảnh trong diá»…n xuất Ä‘á»™c đáo nhÆ° ngôn ngữ âm nhạc của mình không. Chắc những ngÆ°á»i vốn mến má»™ Trịnh Công SÆ¡n còn phải chỠđợi khi cuốn phim ra Ä‘á»i. NhÆ°ng chắc không ai mong anh lại bỠâm nhạc để trở thà nh diá»…n viên. Vẫn cứ mong má»™t cõi âm thanh Trịnh Công SÆ¡n ngà y cà ng thăm thẳm.
http://www.comp.nus.edu.sg/%7Enguyen...n_Thuy_Kha.htm
Tấm lòng nhạc sĩ Trịnh Công Sơn
Trần Thị TrÆ°á»ng
Tôi có dịp tiếp xúc vá»›i khá nhiá»u phụ nữ của chúng ta, cả những ngÆ°á»i trà n đầy hạnh phúc vì may mắn ở Ä‘á»i, cả những ngÆ°á»i Ä‘au khổ vì bất hạnh... hầu nhÆ° khi được há»i: "Chị, bà , cô, em, cháu có biết Trịnh Công SÆ¡n là ai không?" thì Ä‘á»u trả lá»i "có, anh ấy là má»™t nhạc sỹ có rất nhiá»u bà i hát hay".
Nếu kể từ khi bắt đầu nhÆ° anh nói: "Ướt mi" được coi nhÆ° bà i hát đầu tiên của tôi. Tôi viết để nhá»› đến giá»t nÆ°á»›c mắt của ca sÄ© Thanh Thuý những khi cô hát bà i "Giá»t mÆ°a thu". Lúc ấy cô má»›i 16 tuổi, Ä‘i hát để nuôi ba mẹ bị lao nặng..." thì anh đã có tá»›i và i trăm trong số hÆ¡n năm trăm nhạc phẩm để chia sẻ vá»›i những tình cảm của con ngÆ°á»i nhÆ° váºy.
Không thể dẫn đủ ra đây hết được những lần trong Ä‘á»i tôi được nghe ngÆ°á»i ta hát Trịnh Công SÆ¡n. Chỉ xin kể ra đây má»™t và i và dụ nhá»:
Tôi đã Ä‘á»c những bức thÆ° dà i của má»™t cô gái rất xinh đẹp và nổi tiếng trong khoa Ngữ văn ÃHTH gá»i cho ngÆ°á»i yêu. Và trong cuá»™c tình của hai ngÆ°á»i, không Ãt lần hỠđã mượn lá»i của Trịnh Công SÆ¡n để nhấn thêm cho tình cảm của mình.
Má»™t ngÆ°á»i khác kể vá»›i tôi rằng, anh bị phụ bạc nhÆ°ng vẫn nhá»› thÆ°Æ¡ng ngÆ°á»i đã bạc tình, bên bà n trà hôm ấy anh đã hát nhÆ° vẫn thÆ°á»ng hát: "tình ngỡ đã quên Ä‘i nhÆ° lòng cố lạnh lùng. NgÆ°á»i ngỡ đã xa xăm bá»—ng vá» quá thênh thang. Ôi áo xÆ°a lồng lá»™ng đã xô giạt trá»i chiá»u... NgÆ°á»i ngỡ đã quên lâu nhÆ°ng ngÆ°á»i vẫn bâng khuâng...". Và anh bảo nhá» có Trịnh Công SÆ¡n mà anh "thấy những oán thù trong lòng vợi Ä‘i, tan hết. Nhá» hay hát những bà i hát của ông ấy mà tôi "ngá»™" ra sá»± vô thÆ°á»ng của cuá»™c Ä‘á»i. Tôi và cô ấy sở dÄ© không chung sống được bởi tôi Ä‘i bằng nhịp Ä‘iệu má»™t, hai, ba, bốn, năm. Em Ä‘i bằng nhịp Ä‘iệu sáu, bẩy, tám, chÃn, mÆ°á»i". Và chúng tôi Ä‘i bằng "nhịp Ä‘iệu không giống nhau" nên là m sao chúng tôi gặp được nhau...?
Hôm ấy, bên ngá»n nến nhá», hát và triết lý vá» Ä‘á»i sống, vá» kiếp nhân sinh, bằng má»™t giá»ng buồn nhÆ°ng anh không tuyệt vá»ng. Tháºm chà anh bảo tôi "dù sao cô ấy cÅ©ng để lại trong tôi má»™t hình ảnh đẹp".
Trá»ng hợp thứ ba, ấy là ngà y giáp Tết năm ngoái, tôi gặp má»™t ngÆ°á»i con gái 24 tuổi trong má»™t trại tạm giam. TrÆ°á»›c khi chia tay tôi há»i có muốn nhắn gì gia đình không, chị nhắn vá»›i gia đình đứng ai và o thăm em cả, nhá» chị mua giùm em má»™t băng nhạc của Trịnh Công SÆ¡n, váºy thôi".
Và cÅ©ng và o đêm giao thừa ở nÆ°á»›c ngoà i cách đây 14 năm, tôi đã thấy những ngÆ°á»i xa xứ ở trong má»™t căn phòng tuyệt đẹp bên chiếc cát-xét, ngoà i trá»i tuyết Ä‘ang buông rÆ¡i, nghe "Em còn nhá»› hay em đã quên... Nhá»› phố xÆ°a quen biết tên bà n chân. Nhá»› đèn Ä‘Æ°á»ng từng đêm thao thức, sáng cho em vòm lá me xanh...".
... Có lẽ vì quá yêu mến ngÆ°á»i nhạc sỹ tà i hoa nà y mà nhiá»u ngÆ°á»i vẫn muốn đặt câu há»i "Ai, hay những ai cụ thể, là hình tượng trong tác phẩm nghệ thuáºt của anh?". Và hình nhÆ° anh đã má»™t lần trả lá»i cho câu há»i chung ấy là "Tôi chỉ có những mối tình lãng đãng, khói sÆ°Æ¡ng, hoà n toà n không có gì cụ thể. Ngà y xÆ°a, dÆ°á»ng nhÆ° cả thế hệ tôi Ä‘á»u nhÆ° váºy, yêu má»™t mái tóc, má»™t dáng hình, má»—i ngà y thấy em Ä‘i qua khung cá»a... là bâng khuâng trong dạ".
NhÆ°ng theo tôi, vì câu há»i cụ thể nên anh đã trả lá»i nhÆ° thế. Những từ "em" hay "ngÆ°á»i yêu", "ngÆ°á»i tình", trong tất cả các nhạc phẩm của Trịnh Công SÆ¡n là hình dung của anh vá» cuá»™c Ä‘á»i, thân pháºn, kiếp ngÆ°á»i. Anh có trái tim lá»›n, tấm lòng rá»™ng và Anh thÆ°Æ¡ng yêu tất cả nên mượn "em" để gá»i tên tất cả. Trái tim lá»›n, tấm lòng rá»™ng nên bao giá» anh cÅ©ng "xin" - xin cho tôi má»™t ngà y, cho tôi nụ cÆ°á»i... cho tôi Ä‘i giữa nhân loại Ä‘á»›n Ä‘au.
Những nhạc phẩm của Trịnh Công SÆ¡n chứa đầy nét tá»± sá»± "Hạt bụi nà o hóa kiếp thân tôi... Tiếng Ä‘á»™ng nà o gõ nhịp khôn nguôi... Chợt má»™t chiá»u tóc trắng nhÆ° vôi"... Hay "Ä‘i đâu loanh quanh cho Ä‘á»i má»i mệt... má»™t chiá»u ngồi say má»™t Ä‘á»i tháºt nhẹ..." anh viết cho tha nhân vì tha nhân mà viết: "Con tim yêu thÆ°Æ¡ng vô tình chợt gá»i, lại thấy trong ta hiện bóng con ngÆ°á»i"... "trả lại từng tin vui cho nhân gian chỠđợi"... "ta mang cho em má»™t đóa quỳnh"... Có thể nói, ai cung thấy được Trịnh Công SÆ¡n viết cho chÃnh mình, dù Ä‘Ã n ông hay Ä‘Ã n bà , dù là đã già hay còn rất trẻ. Nhất là phụ nữ, ai cÅ©ng thấy nhÆ° được nhạc sÄ© ru mình: "Tôi ru em ngủ" "Hãy ngủ Ä‘i em". "Nà y em có nhá»›". "Hãy khóc Ä‘i em".
Và là phụ nữ ai cÅ©ng thấy mình đẹp trong nhạc của anh: Anh khẳng định rằng: "Không có em còn ai vá»›i ai? Không có em giá lạnh Ä‘Æ°á»ng vui". Hay là "nắng có hồng bằng đôi môi em, mÆ°a có buồn bằng đôi mắt em", "chiá»u nay còn mÆ°a sao em không lại" hay là "Em Ä‘i qua chốn nà y sao em Ä‘Ã nh vá»™i, tôi xin là m đá cuá»™i lăn theo gót hà i"... Tất cả những gì anh viết ra Ä‘á»u đẹp, hình tượng phụ nữ lại cà ng đẹp, tất cả Ä‘á»u diá»…m lệ và đó cÅ©ng là "Diá»…m xÆ°a" mà đã có ngÆ°á»i đã há»i anh "có phải má»™t Diá»…m nà o đó không".
Chúng ta hãy nghe chÃnh anh nói vá» nhạc của mình: "Má»—i bà i hát của tôi là má»™t lá»i tá» tình vá»›i cuá»™c sống, má»™t lá»i nhắn nhủ thầm kÃn vá» ná»—i niá»m tuyệt vá»ng và cÅ©ng là má»™t ná»—i lòng tiếc nuối khôn nguôi đối vá»›i buổi chia lìa (má»™t ngà y nà o đó) cÅ©ng mặt đất mà tôi đã má»™t thá»i sẻ chia những buồn vui cùng má»i ngÆ°á»i" và "khi bạn hát má»™t bản tình ca là bạn Ä‘ang muốn hát vá» cuá»™c tình của mình. Hãy hát Ä‘i đừng e ngại. Dù hạnh phúc hay dở dang thì cuá»™c tình ấy cÅ©ng là máu thịt của mình rồi".
Tôi dÆ°á»ng nhÆ° có thể viết nhiá»u nữa vỠâm nhạc Trịnh Công SÆ¡n, và cà ng viết lại nhÆ° thấy cà ng bất cáºp. NhÆ°ng sẽ rất nhiá»u thiết sót nếu không nói đến Trịnh Công SÆ¡n còn là má»™t hoạ sỹ. Không chỉ đã có những triển lãm tranh (lần thứ nhất tại khách sạn Ritz - cùng vá»›i hai hoạ sỹ nổi tiếng Trịnh Cung và Ãá»— Quang Em) và các lần khác, mà tranh của anh Ä‘ang nằm trong những bá»™ sÆ°u táºp đắt giá.
Sinh năm 1939 ở Huế, hiện sống ở phố Phạm Ngá»c Thạch, quáºn 3 T.p Hồ Chà Minh, anh đã có lần bảo: "chúng ta đã đấu tranh nhÆ° má»™t ngÆ°á»i trẻ tuổi và sống mệt má»i nhÆ° má»™t kẻ già nua" và "chúng ta" ấy có lẽ là cả anh, chÃnh là anh. NhÆ°ng anh cÅ©ng đã nói: "Tôi là đứa bé... tôi là ngÆ°á»i bạn. Ãôi khi tôi là ngÆ°á»i tình. Chúng tôi cùng há»c vẽ lại chân dung nhân loại... Chúng tôi vẽ những đất Ä‘ai, trên đó Ä‘á»i sống không còn bạo lá»±c..."
Má»™t năm má»›i đã đến, má»™t ngà y hạnh phúc chung của ngÆ°á»i Việt chúng ta, của phụ nữ, những ngÆ°á»i đẹp của chúng ta, trong những ngà y đó chúng ta Ä‘á»u muốn nhắc đến anh - Trịnh Công SÆ¡n.
http://www.comp.nus.edu.sg/%7Enguyen...a_nhac_TCS.htm
Má»™t cõi riêng thuần khiết cùng cuá»™c Ä‘á»i
Trịnh Công Sơn
TrÃch lược từ Sà i Gòn Giải Phóng, Số Chủ Nháºt 11/5
Từ hÆ¡n 30 năm nay, tên anh đã trở thà nh âm vang trong trái tim của nhiá»u ngÆ°á»i. Nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n, tên gá»i bao hà m ý nghÄ©a của má»™t sá»± tìm kiếm không nguôi của má»™t con ngÆ°á»i đầy khát vá»ng, khát khao vÆ°Æ¡n tá»›i sá»± toà n vẹn...
* Anh hãy nói một chút vỠanh, vỠnhững năm tháng khuấy động tâm hồn của cả thế hệ trẻ Sà i Gòn...
- Ãó là cả má»™t cuá»™c hà nh trình dà i, từ lúc tôi còn là má»™t cáºu sinh viên 19 tuổi, lãng mạn và trà n ngáºp ná»—i niá»m yêu thÆ°Æ¡ng xúc Ä‘á»™ng khi nghe ca sÄ© Thanh Thúy hát bà i "Giá»t mÆ°a thu". Lúc ấy cô má»›i 16 tuổi, Ä‘i hát để nuôi mẹ, mẹ cô bị bệnh lao nặng, nên đêm nà o hát bà i đó cô cÅ©ng khóc. Bà i "Ướt Mi" được coi là bà i hát đầu tiên của tôi, vá» giá»t nÆ°á»›c mắt rất thuần khiết của ngÆ°á»i con gái. Và sau đó là những năm dà i phiêu lãng. Khi há»c xong tú tà i, tôi thi và o trÆ°á»ng sÆ° phạm vì chỉ có trÆ°á»ng nà y má»›i được hoãn quân dịch. Tôi đã phải nhịn đói hai lần trong năm liá»n để hạ số cân xuống dÆ°á»›i 30kg, nhÆ°ng sau đó vẫn không thoát được, vì không thể nhịn mãi. Từ năm 63 đến năm 75, suốt 12 năm tôi đã sống lang thang phiêu bạt trong sá»± săn Ä‘uổi, bắt bá»› của chÃnh quyá»n Sà i Gòn. Trong tâm trạng bế tắc và u uẩn, những bà i ca phản chiến ra Ä‘á»i lúc ấy nhÆ° má»™t sá»± phản kháng đối vá»›i chiến tranh...
* Anh cÆ°Æ¡ng quyết không cầm súng cho chế Ä‘á»™ Sà i Gòn vì ảnh hưởng từ ngÆ°á»i cha đã khuất...?
- Tôi nhá»› mãi hình dáng cha tôi, má»™t con ngÆ°á»i sống thiết tha vá»›i lý tưởng yêu nÆ°á»›c của mình. Từ bé tôi đã phải chuyển trÆ°á»ng đến 16 lần để cùng gia đình lênh đênh theo ông khắp nÆ¡i. Rồi ông bị bắt, nhiá»u lần, và cả tuổi thÆ¡ của tôi dÆ°á»ng nhÆ° ngáºp chìm trong ná»—i sợ hãi tiếng xe Jeep rÃt lên trong đêm. Cha tôi đã ở trong tù còn nhiá»u hÆ¡n ở nhà , và ká»· niệm không thể nà o phai nhạt trong tôi, đó là những đêm tôi được phép và o thăm và ở lại vá»›i cha trong nhà lao Thừa Phủ Huế. Hình ảnh cha tôi đã lá»›n dần lên trong tôi bằng sá»± thÆ°Æ¡ng yêu, kÃnh trá»ng. Ông đã hy sinh sau hiệp định GiÆ¡neve và đó cÅ©ng là lý do thiêng liêng nhất không cho phép tôi cầm súng cho quân Ä‘á»™i Sà i Gòn...
* Những năm 70 ngÆ°á»i ta đã tìm thấy ở anh má»™t chất giá»ng má»›i...
- Bắt đầu từ những năm 70, tôi bị cuốn hút và o phong trà o tranh đấu của sinh viên-há»c sinh, đó là những tháng ngà y tôi sống hết mình và say sÆ°a nhất, tôi viết trong niá»m phấn khÃch mãnh liệt của những đêm không ngủ và chứa chan niá»m hy vá»ng. "Ta đã thấy mặt trá»i" được hát tại giảng Ä‘Æ°á»ng Ãại há»c Huế, hát trong những ngà y đấu tranh sôi bá»ng nhất. Bạn bè tôi lúc ấy tôi biết rất rõ chà hÆ°á»›ng của há», và kÃnh phục há», nhÆ° chị Cao Thị Quế HÆ°Æ¡ng, chị là ngÆ°á»i thúc đẩy tôi viết mạnh mẽ nhất...
*Anh viết như thơ và lãng đãng sương khói...
-Tôi thá»±c sá»± không thể viết lá»i cho những bà i tình khúc khác hÆ¡n. Bởi má»™t lẽ Ä‘Æ¡n giản là tôi chỉ có những mối tình lãng đãng, khói sÆ°Æ¡ng, hoà n toà n không có gì cụ thể. Ngà y xÆ°a, dÆ°á»ng nhÆ° cả thế hệ tôi là nhÆ° váºy, yêu má»™t mái tóc, má»™t dáng hình, má»—i ngà y chỉ cần nhìn thấy mặt nhau, thấy em qua khung cá»a sổ là cả ngà y thấy vui. Có khi đạp xe sau lÆ°ng em mà em không biết mình là ai, vẫn thấy vui nhÆ° thÆ°á»ng. "Diá»…m xÆ°a" cÅ©ng là má»™t loại tình yêu nhÆ° váºy.
* Có phải chỉ những thất vá»ng, đổ vỡ trong tình yêu má»›i gây cảm hứng trong nguá»i nghệ sÄ©?
- Ừ, kỳ lạ váºy, khi Ä‘ang yêu nhau, nghÄ©a là đang mải yêu, Ä‘ang đắm say vá»›i hạnh phúc, chỉ đến khi mất mát, còn lại má»™t mình, anh má»›i tá»± đối diện vá»›i mình và nháºn ra nhiá»u Ä‘iá»u mà trÆ°á»›c nay anh không thể nhìn thấy. CÅ©ng không phải là gặm nhấm ná»—i Ä‘au, mà là nháºn diện ná»—i Ä‘au...
* Từ "Nối vòng tay lá»›n" đến "Em ở nông trÆ°á»ng em ra biên giá»›i" đến "Huyá»n thoại Mẹ"... đã có Ä‘iá»u gì thay đổi trong tâm thức anh?
- Không có gì cách biệt nhau cả. Cái riêng và chung trong trái tim ngưòi nghệ sÄ© vẫn đến được cùng nhau bằng sá»± rung Ä‘á»™ng thá»±c sá»±, trong ná»—i cảm xúc thá»±c sá»±. Tôi viết : "Em ở nông trÆ°á»ng em ra biên giá»›i" từ niá»m xúc cảm của chuyến Ä‘i thá»±c tế xuống nông trÆ°á»ng Lê Minh Xuân của Ä‘oà n nhạc sÄ© thà nh phố. Chúng tôi đã cùng thức và hát bên nhau quanh ngá»n lá»a trại cùng các cô gái thanh niên xung phong. Sau đó má»™t năm, tôi được tin cả hai mÆ°Æ¡i cô gái đêm ấy Ä‘á»u hy sinh ở chiến trÆ°á»ng biên giá»›i. Tôi lặng cả ngÆ°á»i, và cảm thấy đó là ná»—i bức xúc không thể yên... CÅ©ng nhÆ° vá»›i "Huyá»n thoại mẹ", nhân chuyến ra Quảng Bình thăm bảo tà ng cách mạng, nhìn tấm ảnh mẹ Suốt chèo thuyá»n, tóc xõa bay tung trên bầu trá»i, và có dịp vá» thăm các bà mẹ nuôi dấu cách mạng ngà y xÆ°a, nghe mẹ kể chuyện, tôi có thể hình dung hết vá»›i những tứ nhạc bay cùng mái tóc và cuá»™c Ä‘á»i gieo neo của mẹ. Tôi cÅ©ng có má»™t bà mẹ mà tôi yêu quý nhất. Và "Huyá»n thoại mẹ" là sá»± cá»™ng hưởng của nhiá»u mảng Ä‘á»i của mẹ, để tạc thà nh hình ảnh thiêng liêng của bà mẹ Việt Nam nói chung.
*Anh có Ä‘iá»u gì để nói cùng cuá»™c Ä‘á»i, cùng má»i ngÆ°á»i...?
- Tôi yêu Ä‘á»i và yêu tất cả má»i ngÆ°á»i. Tôi không có ý đối kháng tấm lòng và ngá»n gió, gió không phải hÆ° vô, mà gió là sá»± quên Ä‘i. NghÄ©a là đã là m Ä‘iá»u tốt thì phải biết quên việc mình là m. Ãó là điá»u kiện tá»± nhiên nhÆ° là ngá»n gió, nhÆ° là khà trá»i váºy... Tôi muốn sống cùng cuá»™c Ä‘á»i, cùng má»i ngÆ°á»i bằng tất cả tấm lòng tôi có...
http://www.comp.nus.edu.sg/%7Enguyen...n_SGGPhong.htm
Xin cuá»™c Ä‘á»i tha lá»—i
Trịnh Công SÆ¡n vÄ©nh biệt Phạm Trá»ng Cầu
Cái tâm hồn ấy bá»n bỉ vô cùng vá»›i tuổi thÆ¡ ngây. Vì váºy anh gần gÅ©i dá»… dà ng vá»›i má»™t thứ tuổi Ä‘á»i vô tá»™i. Anh yêu thÆ°Æ¡ng cái lứa tuổi hồn nhiên và từ đó cái tên Bố Cầu đã ra Ä‘á»i để tôn vinh danh dá»± cho má»™t thứ ngôi sao vô cầu trong cuá»™c sống. Ãá»i dá»… thÆ°Æ¡ng váºy nên anh cuối cùng cÅ©ng là kẻ Trá»ng Cầu mà vô cầu. Vì anh đã không mÆ°u cầu má»™t Ä‘iá»u gì cả ở cái thế giá»›i thÆ¡ ngây nên Ä‘á»i đã trả lại cho anh má»™t vết son rá»±c rỡ trong tâm hồn vừa đủ để nuôi dưỡng má»™t giòng sống vừa rạng rỡ vừa tÄ©nh lặng. Rất nhiá»u khi anh cố tình va chạm cuá»™c Ä‘á»i, va chạm cả những ngÆ°á»i xung quanh nhÆ°ng may thay những va chạm ấy không gây nên đổ vỡ vì hầu nhÆ° má»i ngÆ°á»i Ä‘á»u hiểu rõ những va chạm ấy không phải cố tình để tạo nên những vết thÆ°Æ¡ng.
Má»™t ngÆ°á»i đã Ä‘i qua cuá»™c Ä‘á»i và ca hát. Ãã viết nhiá»u ca khúc gần vá»›i sá»± Ä‘á»›n Ä‘au nhÆ°ng không chìm sâu trong Ä‘á»›n Ä‘au. Tôi vẫn luôn luôn muốn nghÄ© rằng anh là ngÆ°á»i muốn viết vá» những Ä‘iá»u gần gÅ©i vá»›i hạnh phúc nhÆ°ng tháºt ra hạnh phúc và bất hạnh đã từ xa xÆ°a có má»™t mối tình không xa lìa nhau được nữa.
Ông Cầu Æ¡i, tôi vẫn thÆ°á»ng gá»i ông nhÆ° thế, chúng ta đã sống và đã ca hát cùng vá»›i má»i ngÆ°á»i, cùng vá»›i Ä‘á»i. Chẳng có gì để ân háºn. Ra Ä‘i, sá»›m muá»™n gì cÅ©ng váºy thôi. Chỉ tiếc rằng cuá»™c sống vẫn còn nhiá»u Ä‘iá»u mà ta chÆ°a hiểu hết. Cuá»™c sống mầu nhiệm, đẹp đẽ biết bao. Xa lìa nó quá sá»›m cÅ©ng là mang tá»™i. Xin cuá»™c Ä‘á»i tha lá»—i cho Cầu, cho ông.
http://www.comp.nus.edu.sg/%7Enguyen..._Trong_Cau.htm
Vẫn thấy bên Ä‘á»i Trịnh Công SÆ¡n
...Có thể lắm chứ, má»™t con Ä‘Æ°á»ng hay má»™t lối ngõ mang tên anh giữa lòng Hà Ná»™i, nÆ¡i có "Cây cÆ¡m nguá»™i và ng, cây bà ng lá Ä‘á» nằm ká» bên nhau, phố xÆ°a nhà cổ mái ngói thâm nâu...".
Chiá»u Hà Ná»™i rét ngá»t, tôi Ä‘i qua con phố cà phê Triệu Việt VÆ°Æ¡ng, nghe vá»ng ra từ đâu đó giá»ng hát liêu trai Khánh Ly: Vẫn thấy bên Ä‘á»i còn có em / Tấm lòng em nhÆ° lá kia còn xanh...Lòng tôi se thắt lại, nhá»› tá»›i ngÆ°á»i đã là m ra câu hát hanh hao ấy. Ngà y mai sinh nháºt anh, không hiểu tại sao tôi cứ nhá»› ngà y anh mất. Má»›i đó mà đã bốn năm, chà ng nhạc sÄ© há» Trịnh không còn nện gót dà y thong dong trên những con phố Hà Thà nh, không còn nện gót dà y ở bất cứ nÆ¡i đâu trên chốn trần gian nà y, dù Huế quê nhà hay Sà i Gòn nÆ¡i nÆ°Æ¡ng trú. Và tôi chợt nghÄ© câu hát hanh hao ấy giá» nà y đã trở thà nh câu hát chà ng Ä‘á» tặng chÃnh chà ng! Vâng, vẫn thấy bên Ä‘á»i còn có SÆ¡n... NgÆ°á»i đã ra Ä‘i tháºt trong ngà y nói dối, là m giáºt thá»™t cả những ngÆ°á»i vốn thÃch đùa dai bẩm sinh.
Tôi còn nhá»› buổi trÆ°a hôm đó trong má»™t quán bia hÆ¡i Hà Ná»™i nháºn được cú Ä‘iện thoại Ä‘iếng ngÆ°á»i của TrÆ°Æ¡ng Nam HÆ°Æ¡ng gá»i từ Sà i Gòn báo tin "Anh SÆ¡n không còn nữa", và nhá» tôi viết bà i vá» anh cho số báo An ninh thế giá»›i sẽ ra và o ngà y hôm sau. Phải mãi tá»›i ná»a đêm tôi má»›i cầm nổi bút để khẳng định: "Trịnh Công SÆ¡n ngÆ°á»i tình lãng du của nhiá»u thế hệ" đã qua Ä‘á»i. Nhiá»u ngÆ°á»i đã khóc khi Ä‘á»c bà i báo ấy, há» khóc vì hỠđã vÄ©nh viá»…n mất Ä‘i má»™t tà i năng cô Ä‘á»™c luôn an ủi há» bên Ä‘á»i. Nhiá»u ngÆ°á»i yêu nhạc Trịnh đã tìm đến Há»™i Nhạc sÄ© Việt Nam hy vá»ng sẽ được thắp má»™t nén nhang trÆ°á»›c bà n thá» của chà ng, và hỠđã phải cắm hÆ°Æ¡ng và o chÃnh trái tim mình.
Tám ngà y sau, chúng tôi đã kịp là m Äêm nhạc Trịnh Công SÆ¡n đầu tiên tại Hà Ná»™i để ngÆ°á»i Hà Thà nh cùng vá»›i Diá»…m Quỳnh, Quang Thá», Thanh Lam, Hồng Nhung, Thuỳ Dung, Tấn Minh...tưởng nhá»› anh. Thuỳ Dung đã tá»± mang đến 63 ngá»n nến thắp tuổi anh lên trong giai Ä‘iệu Má»™t cõi Ä‘ i vá». Chúng tôi ngồi vá»›i nhau tà n đêm và cuối cùng còn lại ba ngÆ°á»i: Nguyá»…n Thuỵ Kha, Äoà n Tá» Huyến và tôi. Ba ngÆ°á»i muốn là m má»™t Ä‘iá»u gì đó nữa vá» anh. Äấy là má»™t quyết định táo bạo, là m má»™t cuốn sách táºp hợp những bà i viết vá» anh in cùng 63 lá»i bà i hát và những bà i văn xuôi anh để lại cho Ä‘á»i.
Tháºt kỳ lạ, hai tuần sau chúng tôi đã chuẩn bị xong bản thảo dà y gần 600 trang, có cả bà i của Văn Cao và Phạm Duy, có cả bà i của Hồng Nhung và Khánh Ly, có cả bà i trong nÆ°á»›c và ngoà i nÆ°á»›c... và trÆ°á»›c ngà y giá»— thất tuần của anh, cuốn sách Trịnh Công SÆ¡n - má»™t ngÆ°á»i thÆ¡ ca, má»™t cõi Ä‘i vá» (*) đã ra mắt công chúng. Äây là cuốn sách dà y dặn đầu tiên vá» ngÆ°á»i nhạc sÄ© tà i hoa trá»n Ä‘á»i xÆ°ng tụng tình yêu và thân pháºn con ngÆ°á»i. Bây giỠđã có năm sáu cuốn sách viết vá» anh, và ngÆ°á»i bạn thân thiết của anh, nhà văn Hoà ng Phủ Ngá»c TÆ°á»ng hÆ¡n sáu năm trên giÆ°á»ng bệnh cÅ©ng đã vừa viết xong Hà nh tinh của Hoà ng Tá» Bé Trịnh Công SÆ¡n. ChÆ°a có má»™t nhạc sÄ© Việt Nam nà o được viết thà nh sách nhiá»u nhÆ° thế. Vâng, chỉ có anh, bởi vì anh là Trịnh Công SÆ¡n.
Mấy ngà y nay Hà Ná»™i vừa mang nặng má»™t ná»—i sầu Ä‘Æ°a tiá»…n "Chà ng Huy Cáºn ngà y xÆ°a hay sầu lắm" vá» cõi vÄ©nh hằng. Khi nhà thÆ¡ của ngá»n Lá»a Thiêng tuyệt vá»i ấy qua Ä‘á»i, tôi bá»—ng nhá»› có lần Huy Cáºn đã nhắc tá»›i anh. Äấy là lần ông ấy thÃch bà i Có má»™t nhà thÆ¡ tên là Trịnh Công SÆ¡n tôi viết vá» tà i năng thi ca của nhạc sÄ© há» Trịnh, thế là lần nà o gặp tôi ông cÅ©ng nói má»™t câu đầy cảm Ä‘á»™ng: Cảm Æ¡n Trá»ng Tạo đã cho Huy Cáºn biết Trịnh Công SÆ¡n là má»™t nhà thÆ¡ tà i hoa. Tôi đùa ông: Em đã nghe anh "cảm Æ¡n" mấy lần rồi mà ! Ông cÆ°á»i: Khi mình đã thÃch thì cảm Æ¡n bao lần cÅ©ng không thừa đâu.
Má»™t nhà thÆ¡ lá»›n nhÆ° Huy Cáºn mà cứ xao xuyến mãi vá» tà i thÆ¡ của anh nhÆ° thế, anh có vui không? SÆ¡n Æ¡i!
Sinh thá»i, anh đã vẽ lên giấy, lên toan biết bao gÆ°Æ¡ng mặt ngÆ°á»i thân. Anh Ä‘i rồi, bao nhiêu phòng tranh vẽ anh đã được trÆ°ng bà y. Bá»u Chỉ, Äinh CÆ°á»ng đã là m má»™t cuá»™c nhá»› SÆ¡n bằng tranh ở Huế. Phạm Mùi cÅ©ng đã vẽ hÆ¡n 60 bức cả chân dung lẫn ca khúc của anh bà y thÆ°á»ng xuyên trong ngõ Thái Hà , Hà Ná»™i là m say lòng bao ngÆ°á»i mến má»™. Có ngÆ°á»i đã gá»i ngõ Thái Hà là ngõ Trịnh Công SÆ¡n. Có thể lắm chứ, má»™t con Ä‘Æ°á»ng hay má»™t lối ngõ mang tên anh giữa lòng Hà Ná»™i, nÆ¡i có "cây cÆ¡m nguá»™i và ng, cây bà ng lá Ä‘á» nằm ká» bên nhau, phố xÆ°a nhà cổ mái ngói thâm nâu..."
Sinh tá» là hai đầu của má»™t kiếp ngÆ°á»i, hay là má»™t luân hồi cát bụi. Ngà y mẹ sinh anh và ngà y anh hoà i thai và o cõi vô cùng cÅ©ng giống má»i cuá»™c Ä‘á»i. NhÆ°ng tại sao anh vẫn là anh, không ai thay thế? Bởi anh là Trịnh Công SÆ¡n, má»™t tà i năng giản dị giữa má»i ngÆ°á»i, chia sẻ vá»›i má»i ngÆ°á»i, quyến rÅ© má»i ngÆ°á»i bằng tấm lòng nhẹ nhà ng ngỡ gió có thể cuốn Ä‘i, mà chẳng bao giá» mất. Và những ngÆ°á»i Ä‘i sau anh vẫn thấy bên Ä‘á»i còn có SÆ¡n!
HÃ Ná»™i, 27.2.2005
Nguyá»…n Trá»ng Tạo
5 năm Trịnh Công Sơn trở vỠcát bụi
Thoắt má»™t cái mà đã tròn 5 năm kể từ ngà y nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n vÄ©nh viá»…n từ biệt cuá»™c Ä‘á»i để trở vá» cát bụi. 5 năm và còn bao lâu nữa, cÅ©ng có thể là mãi mãi, trong nhiá»u mái ấm của những gia đình Việt Nam, trong nhiá»u quán cà phê của các thị thà nh đến táºn những là ng quê xa xôi, những tình khúc của anh vẫn vang vá»ng, vẫn tiếp tục là m rung Ä‘á»™ng trái tim của nhiá»u thế hệ ngÆ°á»i hát, ngÆ°á»i nghe.
Hình nhÆ° Trịnh Công SÆ¡n chÆ°a bao giá» rá»i xa chúng ta. Từ má»™t hạt bụi linh thiêng nà o đó, anh đã hóa kiếp thà nh má»™t nhạc sÄ© tà i hoa, và từ má»™t nhạc sÄ© tà i hoa anh hóa thân vá» là m hạt bụi bay mãi trong không gian vô táºn, vượt qua cả quy luáºt thá»i gian. Trịnh Công SÆ¡n đã nói thay chúng ta bao nhiêu ná»—i buồn vui, khổ Ä‘au, hạnh phúc có trong má»—i Ä‘á»i riêng. Nhá»› cái đêm cuối cùng thân xác anh còn lại trên thế gian nà y, giữa khuya, má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông trung niên trang phục lam lÅ© dừng chiếc xe ba gác chở đầy rau tÆ°Æ¡i ngoà i đầu hẻm Ä‘Æ°á»ng Phạm Ngá»c Thạch, lặng lẽ Ä‘i và o đốt cho Trịnh Công SÆ¡n má»™t nén nhang rồi kÃnh cẩn chắp tay đứng trÆ°á»›c quan tà i cất tiếng hát: "Äừng tuyệt vá»ng, tôi Æ¡i đừng tuyệt vá»ng...". Hát xong, ông ta vá»™i vã quay ra nhÆ° chẳng há» quan tâm đến nhiá»u nghệ sÄ© tên tuổi Ä‘ang ngồi quanh đó. Tiá»…n ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông ra ngõ, tôi được nghe và i lá»i tâm sá»±: "Äá»i tôi có lúc đã Ä‘i và o Ä‘Æ°á»ng cùng tưởng nhÆ° sắp gục ngã, may nhá» nhạc Trịnh Công SÆ¡n mà gượng đứng dáºy để Ä‘i tiếp cuá»™c ngÆ°á»i. Tôi nợ Trịnh Công SÆ¡n nhiá»u lắm!". Quả tháºt hầu hết chúng ta Ä‘á»u nợ Trịnh Công SÆ¡n, những món nợ vô hình nhÆ°ng nếu chịu khó ngồi chiêm nghiệm lại sẽ thấy nó chất chứa đầy ắp tâm hồn không chút mÆ¡ hồ.
Có thể nói anh là má»™t trong số rất hiếm hoi nhạc sÄ© Việt Nam mà tên tuổi đã vượt ra khá»i biên giá»›i quốc gia, góp phần là m sáng danh thêm niá»m tá»± hà o dân tá»™c khi tên của anh đã được trân trá»ng ghi và o trang 22, táºp 8 bá»™ từ Ä‘iển Le Milion tại Genève năm 1973. Trong cuốn Trịnh Công SÆ¡n và cây Ä‘Ã n Lya của hoà ng tá» bé, nhà văn Hoà ng Phủ Ngá»c TÆ°á»ng đã ghi lại những cảm nháºn của báo chà nÆ°á»›c ngoà i mà ông gá»i là để phác há»a chân dung Trịnh Công SÆ¡n. Và dụ nhÆ° Jean - Claude Pomonti trên Báo Le Monde nổi tiếng của Pháp số ra ngà y 4/4/2001: "Trịnh Công SÆ¡n trở thà nh kẻ du ca của Việt Nam,
má»™t thi sÄ© mang Ä‘au thÆ°Æ¡ng nhÆ° lệ trên "xác nà o là em tôi", "đất nÆ°á»›c tan hoang" hoặc thú nháºn "tôi quên hết tiếng ngÆ°á»i"…" . Trên tá» Far Eastern Economic Review ngà y 6/5/1993, Murray Hiebert đã viết: "Nhiá»u lá»i kêu gá»i của anh (T.C.S) xuất phát từ khả năng nắm bắt nhịp Ä‘áºp trái tim của Việt Nam". Báo Libération thì gá»i Trịnh Công SÆ¡n là "kẻ du ca bất khuất của Việt Nam", còn tá» International Herald Tribune (số thứ tÆ° ngà y 18/10/1995 đã ghi nháºn): "Bốn mÆ°Æ¡i năm viết ca khúc của má»™t ngÆ°á»i nhÆ° là "trái tim" của Việt Nam".
Ở xứ sở Phù Tang, ngÆ°á»i Nháºt cÅ©ng rất yêu thÃch nhạc Trịnh Công SÆ¡n. Ca khúc Diá»…m xÆ°a đã lá»t và o chung kết cuá»™c thi Những bà i hát nÆ°á»›c ngoà i phổ biến ở Nháºt và o năm 1969 và sau đó bà i Ngủ Ä‘i con đã Ä‘oạt ÄÄ©a và ng, má»™t giải thưởng dà nh cho ca khúc đã được phát hà nh trên 2 triệu Ä‘Ä©a. Năm 1993, má»™t tổ chức hòa bình đã chá»n bà i Ngủ Ä‘i con cho ca sÄ© Takaishi trình diá»…n trong dịp ká»· niệm hai thà nh phố Nagasaki và Hiroshima bị ném bom nguyên tá» trong thế chiến thứ 2...
Hôm nay - ngà y 1/4, nhiá»u địa chỉ hoạt Ä‘á»™ng ca nhạc tại TP.HCM và khắp cả nÆ°á»›c đã sẵn sà ng cho những chÆ°Æ¡ng trình tưởng niệm 5 năm ngà y mất của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n (1/4/2001 - 1/4/2006). Ngay tại Hoa Kỳ, nÆ¡i có nhiá»u ngÆ°á»i Việt định cÆ°, má»™t tổ chức từ thiện mang tên Äại DÆ°Æ¡ng cÅ©ng tổ chức má»™t chÆ°Æ¡ng trình mang tên Phúc âm buồn của Trịnh và o hai tối 1 và 9/4/2006 mà há» gá»i là "sá»± kiện âm nhạc". Tổ chức nà y đã có má»™t văn bản chÃnh thức gá»i Sở VHTT TP.HCM yêu cầu tạo Ä‘iá»u kiện thuáºn lợi cho ca sÄ© Cẩm Vân và Khắc Triệu tham gia chÆ°Æ¡ng trình vá»›i tÆ° cách là khách má»i danh dá»± và Cẩm Vân - Khắc Triệu đã lên Ä‘Æ°á»ng và o trÆ°a 28/3. Những ngÆ°á»i tổ chức chÆ°Æ¡ng trình nà y nói rằng sở dÄ© há» má»i Cẩm Vân bởi vì chị là má»™t trong những ca sÄ© hát rất thà nh công nhạc Trịnh và là lá»›p ca sÄ© thuá»™c thế hệ nối tiếp gần gÅ©i nhất vá»›i dòng nhạc Trịnh. Há» tha thiết mong có sá»± góp mặt của má»™t ca sÄ© tá»›i từ Việt Nam, nÆ¡i mà nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n đã sống trá»n Ä‘á»i ngÆ°á»i vá»›i tất cả lòng thủy chung. Và nhÆ° thế, Cẩm Vân - Khắc Triệu sẽ mang thông Ä‘iệp tình yêu của Trịnh Công SÆ¡n từ quê nhà đến vá»›i những đứa con tha hÆ°Æ¡ng nÆ¡i đất khách, quê ngÆ°á»i.
Âm thầm thắp má»™t nén nhang tưởng nhá»› ngÆ°á»i nhạc sÄ© tà i hoa hay tổ chức má»™t chÆ°Æ¡ng trình trong dịp 5 năm ngà y mất của ông Ä‘á»u nói lên lòng thÆ°Æ¡ng nhá»›, trân trá»ng Trịnh Công SÆ¡n và cÅ©ng là má»™t nghi lá»… không thể thiếu đối vá»›i má»™t tên tuổi lá»›n đã ra Ä‘i. NhÆ°ng cho dù không có nghi lá»… đó thì mãi mãi Trịnh Công SÆ¡n vẫn sống trong trái tim của những ngÆ°á»i yêu nhạc hay nói má»™t cách khác, ông đã trở thà nh bất tỠở cuá»™c Ä‘á»i nà y.
Äoà n Thạch Hãn
Ngá»n sóng bạc đầu’ Trịnh Công SÆ¡n trẻ mãi giữa trần gian
Tối qua, từng dòng ngÆ°á»i lÅ© lượt đổ vá» Há»™i quán há»™i ngá»™, khu du lịch Bình Quá»›i 1, TP HCM, để thưởng thức những tình khúc nổi tiếng, sâu lắng trong đêm nhạc ká»· niệm 5 năm ngà y mất nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n.
"Hà ng cây thắp nến" bắt đầu bằng sá»± xuất hiện bất ngá» của cây kèn saxophone Trần Mạnh Tuấn. Dù Ä‘ang trị bệnh ở Mỹ, anh đã trở vá» TP HCM cách đây 3 ngà y và nhiệt tình chÆ¡i Ca dao mẹ và Vết lăn trầm. "Ở nÆ°á»›c ngoà i, Ä‘á»c má»™t tá» báo mạng thấy Ä‘Æ°a tin vá» chÆ°Æ¡ng trình và má»i ngÆ°á»i Ä‘oán có thể tôi sẽ không đủ sức khá»e để có mặt. Tá»± dÆ°ng thấy xúc Ä‘á»™ng kỳ lạ. May là bác sÄ© bảo sức khá»e tôi đã tốt hÆ¡n", anh tâm sá»±. 5 năm liá»n, tiếng kèn phiêu linh của Trần Mạnh Tuấn không há» vắng mặt để da diết say mê những tình khúc nhạc Trịnh trong đêm ká»· niệm ngà y mất của nhạc sÄ© Ä‘a tà i nà y.
CÅ©ng là má»™t bất ngá» khi xuất hiện dù không có tên trong danh sách in trên vé má»i, Quang DÅ©ng đã là m đêm nhạc sống Ä‘á»™ng qua Ru em từng ngón xuân nồng và Diá»…m xÆ°a. Anh là ngÆ°á»i đã gắn bó vá»›i các đêm nhạc Trịnh từ khi chÆ°a nổi tiếng.
Tiếng vá»— tay của hÆ¡n 8.000 khán giả có mặt tại khu du lịch vang dá»™i, khi tên ca sÄ© Lan Ngá»c được nhắc đến. Tiếng hát nhẹ nhÆ° gió, sang trá»ng và đẹp nhÆ° Nắng thủy tinh khi chị thể hiện bà i hát nà y đã khiến nhiá»u là m khán giả trung niên đắm lặng và o hoà i niệm, còn đám trẻ thì ngẩn ngÆ¡ mê say.
Giảng viên thanh nhạc Nhạc viện TP HCM BÃch Hồng dÆ°á»ng nhÆ° dứt ruá»™t ngÆ°á»i nghe bằng ÄÆ°á»ng xa vạn dặm. Vắng Hồng Nhung, Bảo Phúc giản dị tá»± đệm Ä‘Ã n hát Thưở Bống là ngÆ°á»i. Thùy DÆ°Æ¡ng sâu lắng vá»›i Sóng vỠđâu. Äức Tuấn trong trẻo qua MÆ°a hồng, NhÆ° cánh vạc bay, còn PhÆ°Æ¡ng Thanh ná»n nã cùng Huyá»n thoại mẹ. Bên cạnh những giá»ng ca gắn vá»›i nhạc Trịnh từ lâu nhÆ° Hoà ng Trung qua Dấu chân địa Ä‘Ã ng, kiến trúc sÆ° Thái Hòa vá»›i Tình xa, ca sÄ© Hồ Quỳnh HÆ°Æ¡ng đã để lại nhiá»u ấn tượng trong lần đầu đến vá»›i nhạc Trịnh khi thể hiện Em hãy ngủ Ä‘i cùng tiếng đệm guitar Thanh Huy. Còn các chà ng trai nhóm nhạc MTV đã rất cố gắng thể hiện Tình sầu, Ru em.
Bằng chút tinh nghịch đầy xúc Ä‘á»™ng, MC Äá»— Trung Quân giá»›i thiệu má»™t ca sÄ© quen thuá»™c sẽ hát Tiến thoái lưỡng nan. Và khán giả ồ lên khi "ca sÄ©" Trịnh Công SÆ¡n xuất hiện trên mà n ảnh rá»™ng, rất rõ, rất gần và sống Ä‘á»™ng. Ông hồn háºu, sâu lắng vá»›i những ca từ "tiến thoái lưỡng nan, Ä‘i vá» láºn Ä‘áºn...".
Äiểm nhấn đặc biệt để lại nhiá»u cảm xúc cho khán giả trong đêm diá»…n là sá»± xuất hiện của cô gái vá»›i má»™t ná»a khuôn mặt bị biến dạng bẩm sinh mang tên Thủy Tiên. Giá»ng trong nhÆ° pha lê và sức nặng truyá»n cảm, cô hát Xin cho tôi nhÆ° má»™t lá»i khẳng định hấp lá»±c kỳ diệu của nhạc Trịnh. Nhiá»u ngÆ°á»i đã hát nhạc Trịnh, má»—i ngÆ°á»i má»—i cách, và ca sÄ© Thủy Tiên, ngÆ°á»i từng đạt giải nhất giá»ng hát hay nhạc Trịnh, đêm qua đã da diết "xin cho tôi nguyên vẹn hình hà i"...
Các em bé khiếm thị Nguyá»…n Äình Chiểu và ca sÄ© Hồng Hạnh, cùng nghệ sÄ© khuyết táºt Nguyá»…n Thế Vinh vừa Ä‘Ã n guitar vừa thổi harmonica đã kết thúc đêm diá»…n bằng NhÆ° má»™t lá»i chia tay đầy xúc cảm. Không chỉ nghẹn ngà o, xốn xang, nhiá»u ngÆ°á»i đã rÆ¡i lệ.
Những ngÆ°á»i thá»±c hiện chÆ°Æ¡ng trình đã không phụ lòng khán giả khi chăm chút khá chi tiết từ Ä‘iệu múa minh há»a, Ä‘oạn video quay ngoại cảnh đến phần âm thanh ánh sáng. "Hà ng cây thắp nến" là má»™t đêm nhạc đẹp không chỉ nhá» Ä‘uốc, nến và hoa đăng lung linh mà còn từ cách thể hiện của từng ngÆ°á»i tham gia đêm nhạc.
Tuy vắng MC PhÆ°Æ¡ng Thảo, ngÆ°á»i bạn đã cùng mình dẫn chÆ°Æ¡ng trình các năm trÆ°á»›c, MC “không chuyên†Äá»— Trung Quân vẫn tá» ra khá thà nh công khi dà dá»m gắn kết ngÆ°á»i nghe thuá»™c nhiá»u thế hệ dÆ°á»›i hà ng ghế khán giả vá»›i âm nhạc Trịnh Công SÆ¡n.
Hai tiếng rưỡi đắm mình trong không gian nhạc Trịnh dÆ°á»ng nhÆ° chÆ°a đủ vá»›i ngÆ°á»i nghe. Những cung báºc tình yêu của Trịnh Công SÆ¡n chÆ°a bao giá» lạc nhịp vá»›i thá»i gian. “Ngá»n sóng bạc đầu†ấy vẫn nhÆ° trẻ mãi giữa Ä‘á»i.
CÅ©ng trong dịp tưởng nhá»› ngà y mất nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n, má»™t và i phòng trà tại TP HCM có các chÆ°Æ¡ng trình đặc biệt. Ngoà i chÆ°Æ¡ng trình nhạc Trịnh quen thuá»™c và o tối thứ sáu má»—i tuần, trong ba đêm 31/3, 1 và 2/4, phòng trà ATB dà n dá»±ng đêm nhạc Trịnh vá»›i nhan Ä‘á» "Có má»™t ngà y nhÆ° thế anh Ä‘i". Các ca sÄ© góp mặt gồm: Ãnh Tuyết, Hoà ng Trung, Äức Tuấn, Xuân Phú, Khắc DÅ©ng, Thùy DÆ°Æ¡ng, Mai Háºu... CÅ©ng trong đêm 31/3, ca sÄ© Ãnh Tuyết phát hà nh 3 album má»›i: Há»™i trùng dÆ°Æ¡ng, Suối mÆ¡ đến thiên thai, Äi tìm (album nà y có 2 bà i của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n: Vết lăn trầm, Hãy khóc Ä‘i em).
Ngà y 1-2/4, phòng trà Yesterday tổ chức chÆ°Æ¡ng trình "Những bà i ca không năm tháng". TrÆ°á»›c đó, phòng trà M&Tôi đã thá»±c hiện đêm nhạc "Má»™t cõi Ä‘i vá»" và o hai ngà y 29-30/3.
Anh Vân
Còn Tuổi Nà o Cho Em
--- Trịnh Công Sơn ---
BÚT TÃCH
BÀI HÃT: DIỄM XƯA
Trịnh Công Sơn
Chợt tôi thấy thiên thu là má»™t Ä‘Æ°á»ng không bến bá»
--- Trịnh Công Sơn ---
Những con Ä‘Æ°á»ng trăng tròn là những con Ä‘Æ°á»ng trăng khuyết. Vẫn là những con Ä‘Æ°á»ng cÅ© en Ä‘i qua và tôi Ä‘i qua. Thế rồi, có những lúc tôi Ä‘i qua những con Ä‘Æ°á»ng mù mịt không trăng. Những tro tà n quá khứ bá»—ng dáºy lên má»™t cÆ¡n lốc cuốn tôi vá» vá»›i những con Ä‘Æ°á»ng ma quái ảo ảnh cháºp chá»n.
Cái cháºp chá»n của má»™t thân thể phiá»n não không biết mai nay mốt ná» ra sao, cứ thắc thá»m muốn gởi gắm và o cuá»™c Ä‘á»i má»™t linh hồn phiêu lạc. Tôi phiêu lạc bao nhiêu năm rồi trên má»™t dòng Ä‘á»i không bá» bến. Có khi tưởng bá» là bến. Có khi tưởng bến là bá». Cái tạm và cái thÆ°á»ng hằng lắm khi là má»™t. Thế mà cứ lại là khác nhau. Cái bá» má»ng manh khoảnh khắc ra Ä‘i. Cái bến nhiá»u khi bá»n bá»n ở lại. Bá» mở ra những bến. Có dâu bể cho bá». Nên định mệnh bá» thÆ°á»ng trói buá»™c thân pháºn bến.
Tôi là bỠem ra đi. Em là bến tôi ghé lại
Con đò ghé qua bá» nà y bá» ná», nhÆ°ng sẽ Ä‘áºu lại ở má»™t bến kia.
Mùa xuân là bá» hay bến? than ôi, mùa xuân chỉ là bá». Ai ai trong Ä‘á»i nà y cÅ©ng có lần ghé qua cái bến tạm mùa xuân. Cái bá» bến mùa xuân nháºp nhằng những dặm trÆ°á»ng láºn Ä‘áºn. Thoắt nhiên bến xuân chỉ còn lại là bá». Cái biến Ä‘i qua, rồi cái bỠở lại. Cái bến hiu hắt của má»™t thuở tưởng rằng thá»i hoà ng kim bến sẽ mãi mãi không bao giá» là bá». Thế rồi tuổi Ä‘á»i ngÆ°á»i ngÆ°á»i -đến đến – Ä‘i Ä‘i cứ má»™ng vá», hoang tưởng hão huyá»n má»™t thứ bá» bá» - bến bến, không biết nÆ¡i nà o để neo lại má»™t thân thể phiêu bồng.
Có thể bến cho em và bá» cho tôi. Tôi cứ mãi Ä‘i và em ở lại. Cái thân pháºn thuyá»n quyên ấy đừng là m Ä‘au xót Ä‘á»i. Cuối cùng, trong cõi mông lung má» mỠảo ảo, em vẫn chÃnh là cái bến hÆ° ảo má»™t cách vẹn toà n mà tôi có lúc má»i mệt sẽ tìm vá» nÆ°Æ¡ng tá»±a.
“ Ru Ä‘á»i Ä‘i nhé cho ta nÆ°Æ¡ng nhá» lúc thở thanâ€â€¦
Cái bá» ru lá»i hiu quạnh lau lách. Cái bến ru cháºp chá»n má»™t đốm lá»a chiá»u…
Trong má»™t giấc ngủ bồng bá»nh không giá» giấc của mùa xuân, tôi thảng thối thấy bá» bến bá»—ng rã tan thà nh những cánh bèo mông lung vô định. Em tôi không bến và tôi không bá». Em trôi Ä‘i và tôi cÅ©ng trôi Ä‘i. Em và tôi cÅ©ng là bến. Em và tôi cÅ©ng là bá». Chúng ta tan biến và o nhau thà nh má»™t khối bến bá» không còn chia lìa nữa. Trong em không còn trà nhá»› vá» bến. Trong tôi cÅ©ng mất hết những ký ức vá» bá». Bến ở đâu và bỠở đâu?
Ná»—i lòng của tên tuyệt vá»ng
Trịnh Công SÆ¡n, 1972. Thay lá»i tá»±a táºp nhạc "Tá»± tình khúc" (*)
Tiếng nói thầm kÃn của má»™t ngÆ°á»i nhiá»u khi suốt cuá»™c Ä‘á»i không thể nà o bà y tá». Có khi bà y tỠđược thì cÅ©ng là những tiếng nói dở dang. Có ngÆ°á»i giấu bặt. Tôi chÆ°a há» quên cái hiệu lệnh muôn Ä‘á»i: "Cái ta đáng ghét". Tuy nhiên trong cuá»™c sống thÆ°á»ng nháºt nÆ¡i đây, ngoà i những ngà y hét la to đầy ná»™ khÃ, vẫn có những giây phút lui vá» muốn thở than. Phải chăng thở than cÅ©ng là niá»m bà ẩn của con ngÆ°á»i.
Má»—i Ä‘á»i sống ẩn giấu má»™t định mệnh. Có những định mệnh Ä‘á»i Ä‘á»i là cây kiếm sắc. Má»™t đôi lần trong giấc mÆ¡ tôi, bừng lên những ánh thép đó. NhÆ°ng tôi biết rõ rằng tôi chỉ là má»™t loà i chim nhá» hót chÆ¡i trên đầu những ngá»n lau. Không ai muốn mình là kẻ tuyệt vá»ng. NhÆ°ng tôi tá»± nguyện là m tên tuyệt vá»ng. Bởi nhiá»u khi sá»›m mai tôi thức dáºy không thấy được hoa quả khai sinh trong trái tim ngÆ°á»i.
Tôi lại biết thêm rằng, dù là ngÆ°á»i chiến thắng hay chiến bại, suốt cuá»™c Ä‘á»i cÅ©ng không thể vui chÆ¡i. Hạnh phúc đã ngủ yên trong những ngăn kéo của quên lãng.
NÆ¡i đây, chúng ta Ä‘ang sống thêm má»™t thứ định mệnh má»›i. Äịnh mệnh Việt Nam. Thứ định mệnh đã khép lại những nụ cÆ°á»i. Äã dạy dá»— ta những Ä‘iá»u mang trá. Thứ định mệnh đêm rao bán ở công viên, trong những ngõ tối, dÆ°á»›i những khung cá»a thấp và cháºt hẹp. NhÆ°ng may mắng thay, vẫn còn là m nở ra, đây đó, những Ä‘á»i ngÆ°á»i đẹp đẽ.
Tôi không bao giá» nhầm lẫn vá» sá»± khổ Ä‘au và hạnh phúc. NhÆ°ng tôi thÆ°á»ng rÆ¡i và o cÆ¡n hôn mê trÆ°á»›c giấc ngủ. Ở biên giá»›i đó tôi hoảng hốt thấy mình lÆ¡ lá»ng giữa sá»± sống và cái chết. Những giây phút nhÆ° thế vồ chụp lấy tôi má»—i đêm. Khi quanh tôi, má»i ngÆ°á»i đã yên ngủ. Và tôi Ä‘au Ä‘á»›n nháºn ra rằng, có lẽ cuá»™c Ä‘á»i đã cho ta lắm ngà y bất hạnh.
Má»—i ngà y sống tá»›i, má»—i ngà y tôi thấy Ä‘á»i sống nhá» nhắn thêm. Ãá»i sống tháºt sá»± không tiá»m ẩn Ä‘iá»u gì má»›i lạ. Có lẽ vì thế, vì sá»± quen mặt má»—i lúc má»—i gần gÅ©i, thắm thiết hÆ¡n, nên tôi cà ng thấy yêu mến cuá»™c Ä‘á»i. NhÆ° đứa con ngoan không tuyệt tình nổi vá»›i rẫy sắn nÆ°Æ¡ng khoai, nÆ¡i có bà mẹ suốt Ä‘á»i mắt không sáng nổi má»™t ngà y trẩy há»™i.
Có những ngà y tuyệt vá»ng cùng cá»±c, tôi và cuá»™c Ä‘á»i đã tha thứ cho nhau. Từ buổi con ngÆ°á»i sống quá rẻ rúng tôi biết rằng vinh quang chỉ là điá»u dối trá. Tôi không còn gì để chiêm bái ngoà i ná»—i tuyệt vá»n g và lòng bao dung. Hãy Ä‘i đến táºn cùng của tuyệt vá»ng để thấy tuyệt vá»ng cÅ©ng đẹp nhÆ° má»™t bông hoa. Tôi không muốn khuyến khÃch sá»± khổ hạnh, nhÆ°ng má»—i chúng ta hãy thá» sống cùng má»™t lúc vừa kẻ chiến thắng vừa kẻ chiến bại. Ná»—i vinh nhục đã mang ta ra khá»i Ä‘á»i sống để Ä‘Æ°a đến những đấu trÆ°á»ng.
Tôi Ä‘ang bắt đầu những ngà y há»c táºp má»›i. Tôi là đứa bé. Tôi là ngÆ°á»i bạn. Ãôi khi tôi là ngÆ°á»i tình. Chúng tôi cùng há»c vẽ lại chân dung của nhân loạị Vẽ lại con tim khối óc. Trên những trang giấy trắng tinh khôi chúng tôi không bao giá» còn thấy bóng dáng của những Ä‘Æ°á»ng kiếm mÆ°u đồ, những vết dao khắc nghiệt. Chúng tôi vẽ những đất Ä‘ai, trên đó Ä‘á»i sống không còn bạo lá»±c.
NhÆ° thế, vá»›i cuá»™c Ä‘á»i, tôi đã ôm má»™t ná»—i cuồng si bất táºn. Má»—i đêm, tôi nhìn trá»i đất để há»c vá» lòng bao dung. Nhìn Ä‘Æ°á»ng Ä‘i của kiến để biết vá» sá»± nhẫn nhục. Sông vẫn chảy Ä‘á»i sông. Suối vẫn trôi Ä‘á»i suối. Ãá»i ngÆ°á»i cÅ©ng để sống và hãy thả trôi Ä‘i những tị hiá»m.
Chúng ta đã đấu tranh. Ãang đấu tranh. Và có thể còn đấu tranh lâu dà i. NhÆ°ng tranh đấu để già nh lại quyá»n sống, để là m ngÆ°á»i, chứ không để trở thà nh anh hùng hay là m ngÆ°á»i vÄ© đại. Cõi nguồn từ khÆ°á»›c tÆ°á»›c hiệu đó.
Chúng ta đã đấu tranh nhÆ° má»™t ngÆ°á»i trẻ tuổi và đã sống mệt má»i nhÆ° má»™t kẻ già nua. Tôi Ä‘ang muốn quên Ä‘i những trang triết lý, những luáºn Ä‘iệu phỉnh phá». Ở đó có hai con Ä‘Æ°á»ng. Má»™t con Ä‘Æ°á»ng dẫn ta vá» ca tụng sá»± vinh quang của Ä‘á»i sống. Con Ä‘Æ°á»ng còn lại dẫn vá» sá»± băng hoại.
Nhân loại, má»—i ngà y, Ä‘ang cố bà y biện những tiệm tạp hóa má»›i. Ãóng thêm nhiá»u kệ hà ng. NgÆ°á»i ta bán đủ loại: đói kém, chết chóc, thù háºn, nô lệ, vong thân...
Những đấng tối cao, có lẽ đã ngủ quên cùng với chân lý.
Tôi đã má»i dần vá»›i lòng tin. Chỉ còn lại niá»m tin sau cùng. Tin và o niá»m tuyệt vá»ng. Có nghÄ©a là tin và o chÃnh mình. Tin và o cuá»™c Ä‘á»i vốn không thể khác.
Và nhÆ° thế, tôi Ä‘ang yêu thÆ°Æ¡ng cuá»™c Ä‘á»i bằng ná»—i lòng của tên tuyệt vá»ng.
Trịnh Công Sơn
11/1972
(*) Lá»i tá»±a của TCS do chúng tôi nhan Ä‘á»
http://www.tcs-home.org/writings/Noi...aTenTuyetVong/
Mê hoặc bằng sự giản dị
Tá»± nháºn là "ngÆ°á»i hát rong Ä‘i qua trần gian". Trịnh Công SÆ¡n rao truyá»n thông Ä‘iệp "sống để yêu thÆ°Æ¡ng" của mình bằng má»™t thứ âm nhạc giản dị trong trẻo nhất. Nó rất gần vá»›i âm nhạc của những ngÆ°á»i hát rong trên khắp thế giá»›i nà y.
Không phải vì Trịnh Công SÆ¡n không há»c "chÃnh quy" ở má»™t trÆ°á»ng nhạc nà o nên âm nhạc của anh má»›i "không phức tạp" nhÆ° váºy. mà vì bản chất của âm nhạc Ä‘Æ°á»ng phố lại rất gần vá»›i nhạc trong giáo Ä‘Æ°á»ng: nó rao truyá»n thông Ä‘iệp bằng chÃnh sá»± giản dị và bằng sá»± cuốn hút của đức tin. NgÆ°á»i hát rong có thể hát để kiếm tiá»n Ä‘á»™ nháºt, nhÆ°ng lá»›n hÆ¡n, há» còn hát vì má»™t đức tin muốn Ä‘Æ°a tá»›i ngÆ°á»i nghe má»™t thông Ä‘iệp mà có khi chÃnh há» không ý thức hết.
Trịnh Công SÆ¡n là ngÆ°á»i từng há»c ban Triết há»c, từng viết văn và nhất là là m thÆ¡, nên chắc chắn anh có ý thức khi muốn rao truyá»n thông Ä‘iệp của mình. Váºy mà tôi vẫn có cảm giác anh là ngÆ°á»i hát rong hồn nhiên. Âm nhạc của anh dù đôi khi nhÆ° rao giảng nhÆ°ng lại luôn vô tình, không cố ý. Âm nhạc ấy không buá»™c ngÆ°á»i nghe phải nhá»c công tìm kiếm má»™t ý nghÄ©a sâu xa nà o. Nó chinh phục ngÆ°á»i nghe tức khắc, đúng nhÆ° bản chất nguyên thủy của âm nhạc.
Còn nhá»›, có lần tôi đã nghe và i nhạc sÄ© chuyên nghiệp nháºn xét nhạc Trịnh Công SÆ¡n chÆ°a chuyên nghiệp lắm. Há» cÅ©ng nháºn xét vỠâm nhạc Phạm Tuyên nhÆ° váºy. Äó là hai nhạc sÄ© có vẻ rất khác nhau. Âm nhạc Phạm Tuyên nghiêng hẳn vá» ngợi ca lạc quan, trong khi âm nhạc Trịnh Công SÆ¡n nghiêng vá» những dằn vặt Ä‘au Ä‘á»›n của pháºn ngÆ°á»i. NhÆ°ng đã bao giỠẩn sâu giữa những cung báºc ngợi ca đầy lạc quan của Phạm Tuyên má»™t ná»—i Ä‘au ngấm ngầm, còn giữa những giai Ä‘iệu đầy day dứt u sầu của Trịnh Công SÆ¡n má»™t giá»ng ngợi ca sáng láng và chìm lắng? Äó là hai nhạc sÄ© viết từ hai phÃa số pháºn dân tá»™c Việt, cứ ngỡ há» xa nhau mà hóa ra lại gần, rất gần nhau. Nói nhÆ° thế e có nhạc sÄ© hay nhà phê bình âm nhạc chuyên nghiệp sẽ phản bác, cho là tôi nói… tà o lao. NhÆ°ng thá»±c sá»±, tôi nghe được nhÆ° váºy từ âm nhạc của hai nhạc sÄ© nà y. Và tôi có quyá»n nghe được nhÆ° váºy, theo cảm thụ của riêng tôi.
Chỉ riêng má»™t ca khúc Huyá»n thoại mẹ của Trịnh Công SÆ¡n thôi, tôi nghÄ©, NgÆ°á»i Mẹ Việt Nam, ngÆ°á»i mẹ yêu nÆ°á»›c, ngÆ°á»i mẹ thÆ°Æ¡ng những đứa con không phải do mình dứt ruá»™t đẻ ra, ngÆ°á»i mẹ kháng chiến đã được ngợi ca ở những cung báºc cao nhất và trầm nhất, nhÆ°ng lại không vượt quá nhịp Ä‘áºp bình thÆ°á»ng của trái tim con ngÆ°á»i. Chỉ vá»›i má»™t bà i hát ấy thôi, Trịnh Công SÆ¡n đã xứng đáng vá»›i má»™t giải thưởng cao nhất dà nh cho âm nhạc. NhÆ°ng Trịnh Công SÆ¡n đâu chỉ có má»—i bà i Huyá»n thoại mẹ. Anh còn có hà ng trăm bà i hát để Ä‘á»i khác, những bà i hát đủ sức là m say mê, day dứt, lay tỉnh nhiá»u thế hệ ngÆ°á»i Việt. NhÆ°ng cÅ©ng nhÆ° Phạm Tuyên, anh vẫn không có má»™t giải thưởng cụ thể nà o, dù ta có thể nói anh đã nháºn được má»™t giải thưởng cao nhất: đó là tình yêu của hà ng triệu ngÆ°á»i Việt và không phải ngÆ°á»i Việt dà nh cho âm nhạc của anh.
Bạn tôi, nhà thÆ¡ VÅ© Ân Thy đã có bà i viết rất hay nhằm "giải mã" ca từ trong âm nhạc Trịnh Công SÆ¡n, khi anh tìm trong ca từ ấy thể thÆ¡ 3 chữ hay 4 chữ của đồng dao, 5 chữ hay 6 chữ của thể thÆ¡ kể chuyện trong thÆ¡ ca dân gian ngÆ°á»i Việt. Äúng là nhiá»u ca khúc của Trịnh Công SÆ¡n là ca khúc đồng dao, nhiá»u ca khúc khác là những câu chuyện kể bằng âm nhạc rất bình thÆ°á»ng, giản dị. Âm nhạc ấy đòi há»i ca sÄ© thể hiện không chỉ "bắt đúng kênh" mà còn phải tá»± biết "quên mình" hay "nháºp hồn" và o ca khúc. Và phải hát tháºt giản dị, đúng nhÆ° kiểu những ngÆ°á»i hát rong đã hát.
Tôi nhá»›, ngà y má»›i giải phóng Sà i Gòn, má»™t băng cassette nhạc Trịnh Công SÆ¡n và má»™t chiếc máy cassette cÅ© đã theo tôi và nhà thÆ¡ Ngô Thế Oanh lang thang khắp miá»n Nam. Phải nghe nhạc Trịnh Công SÆ¡n trong trạng thái hồn nhiên hoang dại và di chuyển liên tục nhÆ° chúng tôi hồi ấy má»›i thấy… sÆ°á»›ng. NghÄ©a là ngÆ°á»i nghe cÅ©ng phải "nháºp vai" ngÆ°á»i hát rong, cÅ©ng lang thang và "được tháo gỡ" má»i vÆ°á»›ng vÃu, kể cả chuyện không biết trÆ°a nay mình có được ăn cÆ¡m không và ăn ở đâu, thì lúc đó dÆ°á»ng nhÆ° âm nhạc Trịnh Công SÆ¡n má»›i và o ta má»™t cách trá»n vẹn.
Thanh Thảo
http://www2.thanhnien.com.vn/Chaobuo.../25/186265.tno
Giải mã nhạc thơ Trịnh Công Sơn
Trịnh Công SÆ¡n (24.2.1939 - 1.4.2001), nhạc sÄ© tà i hoa, nhà thÆ¡ xứ Huế. Gần 50 năm qua khi tác phẩm đầu tay Ướt mi xuất hiện, nhất là 5 năm trở lại đây từ khi nhạc sÄ© qua Ä‘á»i, nhiá»u nhạc phẩm của Trịnh Công SÆ¡n được dà n dá»±ng trên các sân khấu ca múa nhạc, băng Ä‘Ä©a..., sách viết vỠông liên tục xuất bản. Tại sao nhạc phẩm của Trịnh Công SÆ¡n có sức lan truyá»n, thẩm thấu, lay Ä‘á»™ng...?
Nghe và gặp
Thá»i kháng chiến chống Mỹ cứu nÆ°á»›c, trong chiến khu, tôi may mắn là m việc, tiếp xúc vá»›i Ä‘á»i sống sinh hoạt văn nghệ các vùng tạm bị chiếm, các đô thị miá»n Nam. Ngay sau ngà y 30.4.1975, tại ngôi nhà nay là trụ sở của Nhà xuất bản Tổng hợp TP.HCM, các văn nghệ sÄ© từ Hà Ná»™i và o trong đó có nhà văn Hà Máºu Nhai, Nguyá»…n Tuân, nhạc sÄ© Äá»— Nhuáºn, nhà thÆ¡ Chế Lan Viên, nhà thÆ¡ Xuân Diệu, nhà văn Nguyá»…n Äình Thi, nhạc sÄ© Hồ Bắc, nhà văn Hồng Duệ, nhà văn Thái Thà nh Äức Phổ, há»a sÄ© Mai Văn Hiến, Nguyá»…n Sáng cùng cánh văn nghệ sÄ© trong R ra là há»a sÄ© Thanh Châu, Cổ Tấn Long Châu, Phạm Äá»— Äồng, Nguyá»…n Quang Sáng, Hoà i VÅ©, Giang Nam, Thanh Thảo... trò chuyện và im lặng mở băng, nghe nhạc Trịnh Công SÆ¡n say sÆ°a.
Äã nhiá»u lần gặp và uống rượu vá»›i nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n, từ những nháºn xét Ä‘á»™t ngá»™t của nhiá»u ngÆ°á»i, tôi hát, Ä‘Ã n, Ä‘á»c, nghe... để tìm cho mình cách giải mã tác phẩm của ông. Có lần cùng Nguyá»…n Quang Sáng ở nhà Nguyá»…n Duy; có lần cùng Hoà ng Phủ Ngá»c TÆ°á»ng, Ngân Vịnh, Thanh Quế... ở Äà Nẵng, có lần cùng Hoà ng Phủ Ngá»c Phan, Nguyá»…n Lâm, Nguyá»…n Khắc Phục, há»a sÄ© Nguyá»…n Trá»ng Khôi ở nhà Hoà ng Yên Di bên Nhà Bè và không Ãt lần ngồi quán cóc lá» Ä‘Æ°á»ng vá»›i Nguyá»…n Nháºt Ãnh...
Sau bá»™ phim truyện của đạo diá»…n Hoà ng TÃch Chỉ vá» nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n, Báo Thanh Niên lần đầu tiên Ä‘Æ°a chÆ°Æ¡ng trình Duyên dáng Việt Nam vá» Quảng Nam - Äà Nẵng giá»›i thiệu. Trịnh Công SÆ¡n cùng ở chung vá»›i chúng tôi gồm Lê Nhược Thủy, ca sÄ© Cẩm Vân, Quốc Triệu, Hồng Nhung, ngÆ°á»i đẹp Thanh Mai... Äá»— Trung Quân,... và tôi. Tối đến, bên bãi biển Thanh Khê, Mỹ Khê hay bên sông Hà n, xuống Há»™i An bên sông Hoà i, lúc nà o anh SÆ¡n cÅ©ng uống rượu Chivas. Anh uống không ăn, chỉ nghe và nói rất Ãt khi có câu há»i cần trả lá»i. Anh SÆ¡n vui thÃch bất kỳ ai hát bà i của mình và bao giá» anh cÅ©ng khen hay. Có nhiá»u đêm nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n và nhà thÆ¡ Äá»— Trung Quân thức trắng uống rượu và trò chuyện. Tôi ngồi lắng nghe...
Truyá»n thống từ thÆ¡ dân gian, dân ca
Có thể dá»… nháºn biết được ca từ trong các bà i hát của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n nhÆ° là những bà i thÆ¡, khổ thÆ¡ ta thÆ°á»ng gặp trong các bà i thÆ¡ dân gian, dân ca miá»n Trung, mà Huế là má»™t trung tâm văn hóa nổi trá»™i. Bắt đầu từ những vần thÆ¡ dân gian, dân ca miá»n Trung xứ Huế: "...TrÆ°á»›c bến Vân Lâu. Ai ngồi ai câu. Ai sầu ai thảm. Ai thÆ°Æ¡ng ai cảm. Ai nhá»› thÆ°Æ¡ng ai...". Hay câu ca và dặm Nghệ TÄ©nh "Giáºn thì giáºn (nì). Mà thÆ°Æ¡ng thì thÆ°Æ¡ng. Anh ngược Äò LÆ°á»ng. Em không chịu nổi...".
Các nhà thÆ¡ miá»n Trung Ä‘á»u có thÆ¡ hay thể loại 4, 5 chữ, nhÆ° Xuân Diệu (Hà TÄ©nh): "Tôi muốn tắt nắng Ä‘i. Cho mà u đừng và ng nhạt. Tôi muốn buá»™c gió lại. Cho hÆ°Æ¡ng đừng bay Ä‘i"; LÆ°u Trá»ng LÆ° (Quảng Bình): "MÆ°a chi mÆ°a mãi. Lòng nhá»› thÆ°Æ¡ng hoà i?â€, hay "Em không nghe mùa thu. DÆ°á»›i trăng má» thổn thứcâ€; Hà n Mạc Tá» (Quảng Bình): "TrÆ°á»›c sân anh thÆ¡ thẩn. Äăm đăm trông nhạn vá». Mây chiá»u còn phiêu bạt. Lang thang trên đồi quê..." Ä‘á»u là những áng thÆ¡ hay già u truyá»n thống dân gian.
Chúng ta thá» Ä‘á»c những bà i... thÆ¡ hát của nhạc sÄ© Trịnh Công SÆ¡n. Nà o là thÆ¡ 3 chữ nhÆ° đồng dao: Trá»i Æ°Æ¡m nắng/Cho mây hồng/Mây qua mau/Em nghiêng sầu/Còn mÆ°a xuống/NhÆ° hôm nà o/Em tá»›i thầm/Mang gió lên"; ThÆ¡ 4 chữ: "Mẹ ngồi ru con/Ru mây và o hồn/Lạy trá»i mÆ°a tuôn..."; "Hà Ná»™i mùa thu. Cây cÆ¡m nguá»™i và ng. Cây bà ng lá Ä‘á». Nằm ká» bên nhau"... hay thÆ¡ 5 chữ: "Gió heo may đã vá». Chiá»u tÃm loang vỉa hè. Và gió hôn tóc thá»"...; "Äêm chong đèn (ngồi) nhá»› lại. Từng câu chuyện ngà y xÆ°a. Mẹ vỠđứng dÆ°á»›i mÆ°a. Che Ä‘Ã n con nằm ngủ..."...
Từ tình ca, tâm ca cho đến những bà i nhi ca... Trịnh Công SÆ¡n Ä‘á»u là m thÆ¡ 3, 4, 5 chữ quen thuá»™c. Từ thÆ¡ cÆ¡ bản 3, 4, 5 chữ, chuyển hóa. ThÆ¡ 3 chữ: "Trá»i trong xanh. Äất hiá»n hòa. Bà n chân em. Äi nhè nhẹ...", biến hóa thà nh thÆ¡ 7 chữ hoặc ngược lại: "Em sẽ là mùa xuân của mẹ. Em sẽ là mà u nắng của cha. Em đến trÆ°á»ng há»c bao Ä‘iá»u lạ. Môi mỉm cÆ°á»i là những nụ hoa"... Có khi thÆ¡ 4 chữ biến hóa thà nh 8 chữ "MÆ°a vẫn mÆ°a bay trên tầng tháp cổ. Dà i tay em mấy thuở mắt xanh xao... Xin hãy cho mÆ°a qua miá»n đất rá»™ng. Ngà y sau sá»i đá vẫn cần có nhauâ€... Có khi thÆ¡ 5 chữ biến thà nh 10 chữ "Má»™t ngÆ°á»i vỠđỉnh cao má»™t ngÆ°á»i vá» vá»±c sâu. Äể cuá»™c tình chìm mau nhÆ° bóng chim cuối đèo...". ThÆ¡ 3, 4, 5 chữ thoắt ẩn thoắt hiện, huyá»n ảo "Từ trên đất nà y những con ngÆ°á»i má»›i. Má»c lên tá»±a tia nắng cuối chân trá»i..." hay "Từ Bắc vô Nam nối liá»n cánh tay. Ta Ä‘i vòng tay lá»›n mãi để nối sÆ¡n hà ...
Là gì nếu không phải là tÃnh dân tá»™c Ä‘áºm Ä‘Ã , đặc sắc, Ä‘á»™c đáo trong thÆ¡ Trịnh Công SÆ¡n - má»™t hồn thÆ¡ Huế, má»™t hồn thÆ¡ miá»n Trung, má»™t hồn thÆ¡ Việt Nam.
Cấu trúc nghệ thuáºt láºp thể Picaso
Ca khúc Trịnh Công SÆ¡n dá»… thuá»™c, trÆ°á»›c hết vì thÆ¡ Trịnh Công SÆ¡n dá»… nhá»›. Trịnh Công SÆ¡n lại biết cách hát thÆ¡ Ä‘a dạng, phong phú nên nhạc ông cà ng long lanh sắc mà u. ThÆ¡ - nhạc Trịnh Công SÆ¡n là những khúc tÆ° tình chân thà nh, say đắm và có chất của thiên tà i mê hoặc. Cái chất mê hoặc nhiá»u khi... khó hiểu chÃnh là ông kết hợp giữa tÃnh dân tá»™c vá»›i quốc tế; tÃnh Ä‘á»™c đáo cá biệt vá»›i tÃnh phổ biến hiện đại.
Nhiá»u lần trò chuyện vá»›i bạn bè trong giá»›i há»a sÄ© bạn thân của ông (bản thân ông cÅ©ng là má»™t há»a sÄ©), được biết ông rất mê danh há»a Picaso, ông tổ của má»™t phÆ°Æ¡ng pháp nghệ thuáºt đã là m thay đổi, cách tân quan Ä‘iểm cổ Ä‘iển kinh viện của nghệ thuáºt thế giá»›i - Nghệ thuáºt láºp thể ! Cùng vá»›i nghệ thuáºt đồng hiện, nghệ thuáºt láºp thể cho phép nghệ sÄ© trên má»™t không gian cụ thể, thá»i gian cụ thể, má»™t mặt phẳng giá»›i hạn... có thể biểu hiện tất cả các góc cạnh của hiện thá»±c cuá»™c sống, lịch sá» qua thế giá»›i quan của chÃnh mình.
Thi pháp của Trịnh Công SÆ¡n thá»±c chất là thÆ¡ dân gian 4, 5 chữ truyá»n thống, nhÆ°ng được thể hiện và xây dá»±ng trên ná»n tảng nghệ thuáºt láºp thể, cho nên vừa truyá»n thống, vừa hiện đại, vừa Ä‘á»™c đáo vừa phổ biến. Những tứ thÆ¡, Ä‘oạn thÆ¡ láºp thể của Trịnh Công SÆ¡n tạo nên bá» dà y của ý tứ: "Rồi từ đây em gá»i. Tình yêu cánh chim bay. Gá»i thân hao gầy. Gá»i hồn ngất ngây... Ôi tóc em dà i đêm thần thoại"; "Tôi thu tôi bé lại. Là m mÆ°a tan giữa trá»i. Tôi xin là m đá cuá»™i mà lăn theo gót hà i"... hay: "NgÆ°á»i ngồi xuống hai vai gầy. Ôi yêu thÆ°Æ¡ng nghe đá buồn... Nà y em đã khóc chiá»u mÆ°a đỉnh cao. Còn gì nữa đâu sÆ°Æ¡ng mỠđã lâu. Em Ä‘i vá» cầu mÆ°a Æ°á»›t áo. ÄÆ°á»ng phượng bay má» không lối và o. Hà ng cây lá xanh gần vá»›i nhau..." hay "... Ngà y chủ nháºt buồn. Còn ai còn ai. Äóa hoa hồng. Tà n hôn lên môi. Em gầy ngón dà i. Lá»i ru miệt mà i...", "Mây bay trên đầu và nắng trên vai. Äôi chân ta Ä‘i sông còn ở lại. Con tim yêu thÆ°Æ¡ng vô tình chợt gá»i. Lại thấy trong ta hiện bóng con ngÆ°á»i...".
Hiện nay, nhiá»u chÆ°Æ¡ng trình hòa tấu nhạc Trịnh Công SÆ¡n được thá»±c hiện bà i bản và chuyên nghiệp. Nháºn xét chung là đá»u gợi nhá»› lá»i thÆ¡ của bà i hát, hay có cảm giác Ä‘Æ¡n Ä‘iệu (monotone). Tại sao váºy. Có lẽ vì ngÆ°á»i ta đã quen nghe nhạc phẩm. Và nhạc Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng dùng để hát (nghÄ©a có lá»i). Trịnh Công SÆ¡n là m thÆ¡ để hát cho nên ca từ Ä‘á»u là những bà i thÆ¡ hoà n chỉnh. Và ngay việc phổ biến của bà i hát Trịnh Công SÆ¡n cÅ©ng có giá»›i hạn nhất định - Ấy là chất thị thà nh của thanh niên há»c sinh sinh viên, trà thức trẻ.
Sinh thá»i, Trịnh Công SÆ¡n tâm sá»±: "Tôi chỉ là má»™t tên hát rong Ä‘i qua miá»n đất nà y để hát lên những tình cảm của mình". Tác phẩm Trịnh Công SÆ¡n là sá»± kết hợp hà i hòa giữa gia đình (mẹ già , tiếng mõ tụng kinh), quê hÆ°Æ¡ng của ngÆ°á»i Minh HÆ°Æ¡ng láºp ấp xây là ng tại Thừa Thiên - Huế, văn hóa Pháp, văn hóa phÆ°Æ¡ng Tây, của Ä‘á»i sống trà thức thị dân... và cuá»™c chiến tranh ác liệt...
Vũ Ân Thy
http://www2.thanhnien.com.vn/News/Pr...aspx?ID=181804
Giây phút sáng tạo: trước tiên là sự ám ảnh...
Vá»›i má»™t nhạc sÄ© đã sáng tác hÆ¡n 600 ca khúc – mà phần lá»›n được yêu thÃch ngay từ khi ra mắt lần đầu - lắm lúc ngÆ°á»i ta phải tá»± há»i sức mạnh nà o đã Ä‘Æ°a ông Ä‘i đến những bá» cõi tuyệt vá»i của sáng tạo không ngừng ấy ?
Trong triết há»c Máºt tông có nói đến khái niệm vá» sá»± bùng nổ ý thức; tÆ°Æ¡ng tá»±, sáng tạo của con ngÆ°á»i cÅ©ng có những giây phút bùng nổ nhÆ° váºy. Tất nhiên trÆ°á»›c đó ta phải mang nặng trong tâm trà những ý tưởng, hình ảnh, triết lý... liên quan đến Ä‘á» tà i cần sáng tạo.
Trong sáng tác ca khúc chẳng hạn, trÆ°á»›c khi viết ra má»™t bà i hát, tôi cÅ©ng phải suy nghÄ© vá» nó rất dà i lâu. Khoảng thá»i gian đó là vô hạn định, có thể là má»™t ngà y, má»™t năm hay lâu hÆ¡n nữa. Äến khi tác phẩm hoà n toà n rõ rà ng trong đầu thì việc chép ra có thể chỉ trong phút giây. Äó chÃnh là giây phút bùng nổ quan trá»ng nhất của sáng tạo, nó vỡ ra tất cả những gì chÆ°a giải quyết được còn dồn lại trong đầu bấy lâu. Nếu chỉ nhìn và o thá»i gian tác phẩm được ghi lại – có thể là má»™t giá», má»™t ngà y - ngÆ°á»i ta có thể cho rằng việc sáng tạo tháºt ngắn ngủi và dá»… dà ng, nhÆ°ng có ai tưởng được rằng tất cả những Ä‘iá»u đó đã được tÃch lÅ©y qua năm tháng. Bất cứ tác phẩm nà o cÅ©ng phải nhÆ° thế cả. Sáng tác nà o không được phát thảo trÆ°á»›c trong ý thức nhÆ° váºy, thì khi nó ra Ä‘á»i cÅ©ng chẳng có giá trị gì.
Äôi khi ai đó thấy tôi lang thang trên phố, đứng ngắm má»™t bức tranh hay che tay đứng nhìn má»™t ngá»n nắng; cứ tưởng là chÆ¡i, nhÆ°ng đó là những lúc trà óc tôi Ä‘ang loay hoay vá»›i Ä‘á» tà i mà mình Ä‘ang suy tưởng. Trên 600 ca khúc tôi viết – và dụ nhÆ° bà i Hoa Xuân Ca hay Quỳnh HÆ°Æ¡ng - Ä‘á»u ra Ä‘á»i nhÆ° váºy, từ má»™t há»™i ngá»™ kÃn đáo giữa tôi và cuá»™c Ä‘á»i trong má»™t dịp ngẫu nhiên nà o đó. Nhìn thấy má»™t ánh nắng, má»™t giá»t mÆ°a hay má»™t ngÆ°á»i con gái trên Ä‘Æ°á»ng, trong tôi có thể bá»—ng vỡ vạc những cảm giác cuối cùng áºp đến, khÆ¡i mở, hoà n thiện cho má»™t cái má»›i. Muốn được nhÆ° váºy tôi phải là m má»™t chứng nhân của nắng mÆ°a, của sáng chiá»u, sá»›m tối. Những cái tưởng chừng lặng lẽ đó đầy sức sống và ban tặng cho mình vô và n những Ä‘iá»u sâu sắc. Tôi cÅ©ng là m chứng nhân vá» những ngÆ°á»i già , em bé, những ngÆ°á»i thiếu nữ, sá»± hạnh phúc, cái chết, sá»± sống. Má»—i khi ghi nháºn những hình ảnh đó và o trà nhá»›, tôi bao giá» cÅ©ng bị giam, bị vây nhiá»u giá» phút nghÄ© vá» con ngÆ°á»i và soi rá»i lại mình để hình thà nh má»™t ca khúc.
CÅ©ng có những tác Ä‘á»™ng tưởng chừng là bất ngá» áºp đến, tạo ra má»™t niá»m cảm hứng. NhÆ°ng hãy ngẫm nghÄ© mà xem, nếu nhÆ° không có sá»± tÆ° duy, nuôi dưỡng từ trÆ°á»›c thì cảm hứng chẳng thể nà o trà o dâng lên được. Ngược lại, sá»± ngỡ ngà ng do cái má»›i bất ngá» áºp đến chỉ có thể tạo nên sá»± trống rá»—ng, vô hồn, hoặc chỉ Ä‘Æ¡n thuần ghi chép lại chứ không là sáng tạo.
“Má»™t hôm thấy ta là lá cá», ngồi hát ca rất tá»± do...â€, tôi còn nhá»› ca khúc nà y và sá»± chiêm nghiệm của mình nhÆ° là má»™t tổng kết những gì mà tôi cảm nháºn được từ cuá»™c Ä‘á»i của tôi, của má»i ngÆ°á»i. Thá»±c lòng mà nói, tôi chịu ảnh hưởng của Albert Camus trong bà i hát nà y. Trong tác phẩm « Ghi chép ở Angiêri » (« Notes d’Algérie »), ông ghi lại những tiếng chó sủa ban đêm, những bÆ°á»›c chân Ä‘i mà ai cÅ©ng có thể má»™t lần nghe thấy trong Ä‘á»i mình nhÆ°ng không mấy ngÆ°á»i nhìn ra được Ä‘iá»u đó từ chúng. Ngẫm lại Ä‘á»i mình, tôi thấy tôi nhiá»u muá»™n phiá»n. Không hiểu vì sao tôi đã ray rứt vá» sá»± ra Ä‘i, ở lại của cuá»™c Ä‘á»i từ rất sá»›m. Tôi đã chá»n hình tượng lá cỠđể và vá»›i mình. Vì sao lại là lá cá»? Có thể cuá»™c Ä‘á»i rá»™n rà ng có quá nhiá»u Ä‘iá»u để ta phải lÆ°u ý, nhÆ°ng trong đó không thể không có sá»± góp mặt của những Ä‘iá»u nhá» nhoi. Ngá»n cá», lá cây hay cây Ä‘a Ä‘á»u có bổn pháºn của nó vá»›i cuá»™c Ä‘á»i. Cá» có bổn pháºn cá», lá có bổn pháºn lá. Tôi không mÆ¡ Æ°á»›c gì to lá»›n, mà nghÄ© mình nhÆ° má»™t pháºn cá» hèn. Vì hèn má»n nên nó không phải to lá»›n và có bổn pháºn nặng ná» nhÆ° cây Ä‘a, vì váºy nó tá»± do lắm. Và vì sao lá cá» lại hát? Bà i hát là phÆ°Æ¡ng tiện để bà y tá» lòng mình vá»›i cuá»™c Ä‘á»i, có gì đẹp hÆ¡n chiếc lá cá» nhá» nhoi nhÆ°ng tá»± do ca hát vá»›i Ä‘á»i mình? RÅ© bá» những muá»™n phiá»n và thảnh thÆ¡i Ä‘á»i mình , Ä‘iá»u nà y đã ám ảnh tôi từ lâu, lâu lắm rồi, nhÆ°ng chỉ đến khi viết được những câu hát nhÆ° váºy tôi má»›i thấy nhẹ lòng. à tưởng nà y quanh quẩn trong tôi nhiá»u năm và chỉ được giải tá»a khi sáng tạo vụt đến và báºt được thà nh những giai Ä‘iệu nhÆ° váºy.
Tôi cÅ©ng muốn nói vá»›i các bạn trẻ sáng tác sau nà y, ngoà i sá»± tÆ° duy vá» tác phẩm, vá» Ä‘á» tà i, còn phải tạo cho mình má»™t ná»n tảng vá» triết há»c. ChÃnh từ đây mà trong tác phẩm của mình má»›i có được sá»± sâu sắc. Nếu nhÆ° Ãt Ä‘á»c sách thì mình chẳng thể nháºn thêm những chiêm nghiệm sâu sắc của ngÆ°á»i khác. Má»™t mình mình suy nghÄ© thôi thì không đủ vốn liếng vá»›i cuá»™c Ä‘á»i. ChÃnh tôi cÅ©ng không thể đứng ngoà i con Ä‘Æ°á»ng ấy được...
Phá»ng vấn Trịnh Công SÆ¡n,
Tuấn Anh ghi.
Tuổi Trẻ Chủ Nháºt
số đỠngà y 10/11/1996)
http://www.tcs-home.org/writings/giay-phut-sang-tao/
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y: