 |
|

12-06-2008, 11:57 PM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
Chương 6
Ngôi nhà to cổ kÃnh chỉ có má»™t cá»a sổ che mà n the là thắp đèn sáng mà thôi. Ngoà isân, con chó TÆ¡-rê- do bị xÃch sá»§a lên khà n khà n.
Äang thiu thiu ngá»§, Tô-nhi-a nghe mang máng có tiếng mợ nói nhá»: "Chưa, em nó chưa ngá»§ đâu, Li- da cứ và o đâyâ€.
Bạn đến, chân bước nhẹ nhà ng, trìu mến ôm choà ng lấy Tô-nhi-a, xua tan hết vẻ ngái ngủ ở cô.
Tô-nhi-a cưá»i mệt má»i:
- Li-da đến chÆ¡i hay quá, nhà mình hôm nay có vui lá»›n: cáºu mình bị mệt hôm qua lên cÆ¡n sốt nặng, hôm nay đã dứt cÆ¡n, suốt ngà y ngá»§ yên. Còn mình và mợ mình thì cÅ©ng nghỉ, vì suốt mấy đêm nay không chợp mắt. Li-da có tin gì kể Ä‘i?
Tô-nhi-a kéo bạn lại ngồi cạnh trên đi-văng.
- á»’, tin thì rất nhiá»u, nhưng có má»™t tin mà mình chỉ có thể kể riêng vá»›i Tô-nhi-a thôi. - Li-da vừa nói vừa cưá»i, mắt tinh nghịch liếc nhìn vá» phÃa mẹ Tô- nhi-a.
Mẹ Tô-nhi-a cÅ©ng mỉm cưá»i. Bà là má»™t ngưá»i đà n bà đoan trang, Ä‘i đứng nhanh nhẹn như còn con gái, tuy năm nay đã ba mươi sáu tuổi; bà có cặp mắt mà u tro thông minh, khuôn mặt đầy nghị lá»±c, không đẹp sắc sảo nhưng có duyên.
Nghe Li-da nói, bà kéo ghế lại gần Ä‘i-văng, nói đùa: "ÄÆ°á»£c, bác.bằng lòng để hai cô ngồi nói chuyện. riêng vá»›i nhau. Song trước hết cháu hãy kể cho bác nghe những tin tức ai cÅ©ng nghe được đã nà o?"
- Tin thứ nhất, Tô-nhi-a ạ, là chúng mình sẽ không Ä‘i há»c nữa. Há»™i đồng nhà trưá»ng đã quyết định cấp bằng tất nghiệp cho há»c sinh lá»›p bảy. - Giá»ng Li-da kể cà ng phấn khởi. - Mình mừng lắm. Mình đã ngấy cái món đại số và hình há»c lắm rồi ! Mà há»c những cái ấy là m gì kia chứ? Bá»n con trai thì đã đà nh, chúng nó có thể sẽ há»c lên nữa, tuy chúng nó cÅ©ng chẳng biết sẽ há»c ở đâu và bao giá». Chá»— nà o cÅ©ng là mặt tráºn đánh nhau. Sợ tháºt ! Nhưng còn chúng mình,chúng mình rồi sẽ Ä‘i lấy chồng cả. Mà đá»i là m vợ thì có cần gì đến đại số đâu? - Nói đến đây, Li-da cưá»i phá lên.
Mẹ Tô-nhi-a ngồi với hai cô một lát, rồi trở vỠphòng mình.
Li-da nhÃch lại gần Tô-nhi-a, lấy tay quà ng cổ bạn, rỉ tai kể lại cuá»™c xô xát mà Li-da đã được mục kÃch ở ngã tư ngoà i phố.
- Tô-nhi-a thá» tưởng tượng mình đã ngạc nhiên chừng nà o khi nháºn ra ngưá»i đánh tháo cho tù là … Tô-nhi-a thá» Ä‘oán xem ai?
Tô-nhi-a nghe chuyện rất ham, thấy há»i thì nhún vai tá» vẻ không biết.
Li-da buột miệng:
- Ngưá»i đó là Ca-rÆ¡-sa-ghin.
Tô-nhi-a nghe giáºt nảy mình, cúi xuống, Ä‘au đớn, như há»i lại chÃnh mình:
- Ca-rơ-sa-ghin à ?
Li-da, muốn thá» xem Tô-nhi-a nghe tin có lao Ä‘ao không, bây giỠđã biết rõ kết quả rồi, thÃch chà liá»n kể sang chuyện bất hòa giữa cô và VÃch-to.
Li-da mải kể chẳng để ý gì đến vẻ mặt Tô-nhi-a lúc đó đã tái đi ngón tay thon thon dứt dứt nếp áo cộc tay mà u xanh. Li-da đâu có biết lúc nà y trái tim Tô-nhi-a se lại bao nhiêu lo lắng. Li-da không tà i nà o hiểu được vì sao hà ng lông mi rất dà y trên đôi mắt đẹp kia lại run rầy những lo âu.
Tô-nhi-a chẳng nghe gì câu chuyện vá» thằng quan hai say rượu muốn tiá»…n Li-da vá» nhà để giở trò nữa. Má»™t ý nghÄ© duy nhất già y vò Tô-nhi-a: "VÃch-to biết tên ngưá»i đánh tháo là Pa-ven. Tại sao Li-da lại nói cho hắn biết?" Và bất giác Tô-nhi-a buá»™t mồm nói to câu đó là m cho Li-da không hiểu ra sao.
- Mình nói cái gì?
- Sao Li-da lại Ä‘em nói vá»›i VÃch-to vá» chuyện "anh Pa-vÆ¡-lu-sa", nghÄ©a là vá» chuyện anh Pa-ven Ca-rÆ¡- sa-ghin là m gì? VÃch-to có thể sẽ tố cáo...
- Không đâu! Mình tin là không, vì nghÄ© cho cùng thì VÃch-to tố cáo là m gì má»›i được?
Tô-nhi-a ngồi phịch xuống, tay ôm riết lấy đầu gối.
- Li-da ạ, Li-da không hiểu gì cả! VÃch-to và Pa- ven thù ghét nhau. Ngoà i ra lại còn chuyện khác nữa… Li-da đã là m má»™t việc rất sai là đã kể cho VÃch-to biết tên ngưá»i đánh lÃnh là Pa-vÆ¡-lu-sa.
Äến bây giá» Li-da má»›i nháºn thấy ná»—i hồi há»™p lo âu cá»§a Tô-nhi-a, và tiếng gá»i "Pa-vÆ¡-lu-sa" âu yếm mà Tô-nhi-a buá»™t miệng thốt ra khiến Li-da bá»—ng nhiên hiểu hết tất cả những chuyện mà lâu nay Li-da còn mang máng ngá» ngợ.
Li-da cảm thấy mình có lá»—i, nên im bặt, thái độ bối rối. Li-da nghÄ© thầm: "Thế là mình nghÄ© không sai! Ngá»™ tháºt! Hóa ra Tô-nhi-a đã phải lòng rồi. Phải lòng ai má»›i được chứ? Phải lòng má»™t anh thợ tầm thưá»ng..."
Li-da rất muốn há»i chuyện nà y, song vì nể bạn lại thôi. Muốn tìm cách là m nhẹ lá»—i mình đối vá»›i bạn, cô nắm lấy tay Tô-nhi-a.
- Tô-nhi-a ơi, Tô-nhi-a lo lắm phải không?
Tô-nhi-a đang mải nghĩ đi đâu, đáp lại:
- Không, có thể VÃch-to tá» tế hÆ¡n mình tưởng.
Má»—i bên theo Ä‘uổi má»™t ý nghÄ© riêng, câu chuyện không ăn khá»›p vá»›i nhau. Giữa lúc đó thì Äê-mi-a- nốp đến. Cáºu ta là má»™t thiếu niên nhút nhát, vụng vá» cùng há»c má»™t lá»›p vá»›i Tô-nhi-a và Li-da.
Tiá»…n các bạn vá» rồi, Tô-nhi-a còn đứng má»™t mình hồi lâu ngoà i cổng. Dá»±a lưng và o hà ng rà o, cô thừ ngưá»i nhìn đưá»ng cái chạy thẳng và o phố như má»™t dải lụa mà u sẫm. Gió là giống lang thang chÆ¡i vÆ¡i vô táºn, gió nhẹ váºt vá», đến vá»n trên má Tô-nhi-a, gió mang hÆ¡i ướt mát lạnh và hương vị hoa cá» mùa xuân. Xa xa, những cá»a sổ ở các căn nhà trong phố nhấp nháy như những con mắt đỠđục ngầu giương lên nhìn, báo hiệu Ä‘iá»u gìchẳng là nh. Dưới kia là phố xá đối vá»›i cô xa lạ. Dưới phố ấy, dưới má»™t mái nhà ở phố ấy, ngưá»i bạn cứng đầu cứng cổ cá»§a cô vẫn còn chưa hay tai nạn sắp giáng xuống Ä‘á»i anh. Và có thể, anh cÅ©ng đã quên cả Tô-nhi-a rồi. Bao nhiêu ngà y đã trôi qua từ lần gặp cuối cùng. Lần ấy, Pa-ven xá» sá»± không đúng, nhưng dù sao cÅ©ng là chuyện đã qua, Tô-nhi-a đã quên bẵng Ä‘i rồi. Ngà y mai, Tô-nhi-a sẽ gặp Pa-ven và tình bạn sẽ nối lại, tình bạn ấy tháºt dạt dà o êm ái. Tô-nhi-a tin lắm, tình bạn sẽ nối lại. Chỉ cầu cho đêm nay đừng xảy ra chuyện gì tai hại. Nhưng sao đêm nay rá»n rợn nÆ¡m ná»›p dưá»ng như bóng đêm ẩn nấp, bóng đêm Ä‘ang đứng rình... Trá»i lạnh.
Tô-nhi-a nhìn lại con đưá»ng lần nữa, rồi bước và o nhà . Nằm cuá»™n trong chăn, cô ngá»§ thiếp Ä‘i vá»›i ý nghÄ©: chỉ cầu cho đêm nay đừng xảy ra chuyện gì tai hại!...
Sáng tinh sương, cả nhà còn ngá»§, Tô-nhi-a đã bừng tỉnh dáºy. Cô mặc vá»™i quần áo, rón rén nhè nhẹ Ä‘i ra sân để khá»i là m thức giấc ngưá»i nhà , rồi mở xÃch con chó lông xù TÆ¡-rê-do dắt Ä‘i ra phố. Äến trước nhà Pa-ven, Tô-nhi-a dừng chân lại, do dá»±, nhưng rồi đẩy cá»a bước và o. Con chó chạy trước ngoe nguẩy Ä‘uôi...
CÅ©ng và o sáng nay, từ sá»›m A-rÆ¡-chom ở dưới là ng vá» Ä‘i xe ngá»±a cùng vá»›i bác chá»§ lò rèn cá»§a anh. Tá»›i cá»a, anh xốc bao bá»™t mì ngưá»i ta trả công cho anh lên vai, rồi bước và o sân. Bác chá»§ lò rèn mang những thứ còn lại trên xe, bước theo sau. A-rÆ¡-chom ném bao bá»™t mì xuống bên cá»a để ngá», cất tiếng gá»i:
- Páp-ca ơi!
Song, không có tiếng đáp lại.
Ngưá»i thợ rèn thấy thế nói:
- Thì ta cứ đem và o nhà , còn đứng đây chỠgì nữa!
Xếp má»i thứ và o bếp đâu đấy, A-rÆ¡-chom bước và o phòng và kinh ngạc đứng đỠngưá»i ra: nhà cá»a bị lục lá»i đảo lá»™n lungtung, quần áo cÅ© vứt bừa ra sà n nhà .
A-rÆ¡-chom ngÆ¡ ngác không hiểu sá»± thể ra sao, cà u nhà u quay lại nói vá»›i ngưá»i thợ rèn:
- Trá»i đất!. Thế nà y nghÄ©a là thế nà o?
Bác chủ lò rèn cũng thêm và o:
- Tháºt là loạn.
- Không hiểu thằng bé rúc và o đâu? - A-rơ-chom bắt đầu phát cáu.
Nhưng nhà cá»a vắng tanh, chẳng có ai mà há»i.
Bác chá»§ lò rèn từ giã ra vá».
A-rơ-chom đi ra sân, tìm kiếm chung quanh.
"Tháºt chẳng hiểu câu chuyện ra sao nữa! Cá»a thì bá» ngá», mà Páp-ca thì mất hút".
Có tiếng chân đi đằng sau, A-rơ-chom quay lại.
Con chó to, tai vểnh, đứng ngay trước mặt. Một cô con gái mà anh không quen từ hà ng rà o đi và o nhà .
Cô ta nhìn A-rÆ¡-chom, giá»ng há»i khẽ:
- Em cần gặp anh Pa-ven.
- Tôi cÅ©ng Ä‘ang cần gặp nó đây. Trá»i biết được nó rúc và o đâu! Tôi vừa vá», cá»a bá» ngá» mà chẳng thấy nó đâu. - Rồi A-rÆ¡-chom há»i cô ta:
- Còn cô đến tìm Pa-ven phải không?
Câu trả lá»i lại là má»™t câu há»i:
- Anh có phải là A-rơ-chom, anh ruột Pa-ven không ạ?
- Phải, cô há»i là m gì váºy?
Nhưng cô gái không đáp lại, vẻ mặt lo âu ngước nhìn cánh cá»a mở. "Sao mình không đến từ tối hôm qua? Có lẽ thế rồi ư, có lẽ thế rồi ư?..." - NghÄ© thế, ná»—i lo nặng ná» cà ng đè trÄ©u cõi lòng Tô-nhi-a hÆ¡n nữa.
A-rÆ¡-chom còn Ä‘ang ngạc nhiên nhìn cô gái, thì cô ta lại há»i:
-Anh vỠđã thấy cá»a để ngá», và Pa-ven không có nhà , phải không anh?
- Phải ! Nhưng tôi muốn biết cô đến tìm Pa-ven có việc gì?
Tô-nhi-a bước lại gần, đưa mắt nhìn chung quanh, rồi nói vá»›i A-rÆ¡-chom, giá»ng bồi hồi:
- Em không biết chắc lắm. Song nếu Pa-ven không có nhà tức là đã bị bắt rồi.
A-rÆ¡-chom giáºt bắn mình, hốt hoảng:
- Bị bắt vì sao cơ?
Tô-nhi-a nói:
- Ta Ä‘i và o trong nhà nói chuyện. A-rÆ¡-chom im lặng, nghe Tô-nhi-a kể. Khi Tô-nhi- a đã kể tất cả những Ä‘iá»u cô biết, A-rÆ¡-chom thất vá»ng. A-rÆ¡-chom tức bá»±c chá»i đổng lên:
- À tháºt là lÅ© khốn nạn ! Bá»n chó chỉ chá»±c có thế !. .. Bây giá» tôi má»›i hiểu tại sao trong nhà bị lục tung lên như thế. Ma quá»· đâu đã dẫn thằng bé và o câu chuyện nà y... Bây giá» không biết tìm nó ở đâu cho thấy? Còn cô, cô là ai nhỉ?
- Em là con gái ông kiểm lâm Tu-ma-nốp. Em có quen Pa-ven.
- À à - A-rÆ¡-chom kéo dà i mãi tiếng "à ". - Äây, tôi mang bá»™t mì vá» cho nó ăn thêm má»™t chút, thế mà bây giá» thì như váºy đấy...
Hai ngưá»i lặng lẽ nhìn nhau.
Lúc chà o A-rÆ¡-chom ra vá», Tô-nhi-a dặn khẽ:
- Em vỠđây. Có lẽ anh sẽ tìm thấy Pa-ven. Chiá»u nay em sẽ đến, anh cho em biết tin vá» anh ấy.
A-rÆ¡-chom im lặng gáºt đầu.
*
Con nhặng gầy còm thức giấc ngá»§ mùa đông bay vo ve ở góc cá»a sổ. Má»™t cô gái nông dân chống tay và o đầu gối, ngồi ởmép chiếc ghế dà i đệm đã mòn trÆ¡, mắt cô thá» thẫn nhìn xuống sà n nhà nhá»›p nháp.
Lão giám binh ngáºm bên mép má»™t Ä‘iếu thuốc lá Ä‘ang nguệch ngoạc viết kÃn tá» giấy; dưới hà ng chữ "trung úy giám binh thà nh Sê-pê-tốp-ca†hắn hà há»ng ký ngoằn ngoèo, rồi đóng con dấu tên mình. Có tiếng lá»™p cá»™p ngoà i cá»a, hắn ngá»ng đầu lên.
Xa-lô-mư-ga, tay quấn băng, đứng trước mặt hắn. Lão giám binh cất tiếng chà o:
- CÆ¡n gió là nh nà o đưa cáºu đến đây thế?
- Cáºu bảo gió là nh à ?
Một tên ở trung đoà n Bô- gun là m tay tớ gẫy lòi xương ra đây.
Có má»™t ngưá»i đà n bà ngồi đấy, song Xa-lô-mư-ga chẳng giữ ý gì, văng tục ngay:
- Thế cáºu vỠđây chữa hay sao?
- Có chữa ở bên kia thế giá»›i. Khắp các mặt tráºn chúng nó uy hiếp quân mình, ngấy đánh nhau quá rồi.
Lão giám binh ngắt lá»i hắn, hất đầu ra hiệu chỉ ngưá»i con gái.
- Thôi, chốc nữa ta sẽ nói chuyện.
Xa-lô-mư-ga ngồi phịch xuống ghế đầu và tráºt mÅ© ra, Ä‘Ãnh huy hiệu Ä‘inh ba sÆ¡n men: quốc trưng cá»§a "U-cÆ¡-ren dân quốc".
Hắn bắt đầu nồi nhá»:
- Gô-lúp phái mình vỠđây. Sắp có má»™t sư Ä‘oà n bá»™ binh vỠđây trú quân. Có thể sinh ra lắm chuyện, mình phải vá» trước thu xếp. Có thể là "đầu lÄ©nh trưởng" sẽ thân hà nh đến đây, và cùng Ä‘i vá»›i "đầu lÄ©nh trưởng†còn có má»™t tay tai to mặt lá»›n nước ngoà i nữa. Vì thế đừng có ai hở mồm gì vá» vụ "chất tươi" hôm trước mà vạ đấy nhé! Còn cáºu thì Ä‘ang viết gì đấy?
Tên giám binh nhếch miệng chuyển mẩu thuốc lá sang mép kia, đáp lại:
- Tá»› vá»› được má»™t thằng nhãi con chết rấp. Cáºu nhá»› thằng cha Giu-khÆ¡-rai chứ, gã lÃnh thá»§y xúi thợ xe lá»a chồm lên vá»›i chúng mình ấy mà ? Cáºu biết không, chúng mình tóm được nó ở ngoà i ga đấy.
- Thế rồi thế nà o? - Xa-lô-mư-ga nhÃch lại gần, chăm chú nghe.
- Thế rồi thằng Ô-men-sên-cÆ¡, trưởng đồn nhà ga, là má»™t thằng ngu như bò, đưa thằng cha Giu-khÆ¡- rai sang đây mà chỉ cho má»™t thằng lÃnh giải Ä‘i. Vì thế cho nên cái thằng nhãi con Ä‘ang bị giam bây giá» nó má»›i đánh tháo được cho thằng kia giữa ban ngà y ban mặt. Chúng nó tước súng thằng lÃnh cá»§a mình, đấm vỡ quai hà m rồi biến. Thằng Giu-khÆ¡-rai thì mất tÃch, còn thằng nhãi thì rÆ¡i và o tay mình. Hồ sÆ¡ đây, Ä‘á»c mà xem.
Tên giám binh ấn cho Xa-lô-mư-ga má»™t táºp giấy.
Thằng nà y lấy tay trái còn là nh lần giở táºp hồ sÆ¡ xem phá»›t qua. Xong rồi, hắn nhìn chằm chặp tên giám binh:
- Thế cáºu chả moi được ở nó cái gì à ?
Tên giám binh bực mình kéo sụp chiếc mũ cát-két tới sát mắt:
- Mình mất năm ngà y trá»i vất vả vá»›i nó rồi đấy. Nó má»™t má»±c: 'Tôi không biết gì hết. Tôi không đánh tháo cho ai cảâ€. Tháºt giống giặc lá»i con. Thằng lÃnh áp giải thì nháºn đúng mặt nó rồi, vừa nhìn thấy đã suýt nữa thì đè thằng nhãi ra chịt lấy cổ. Phải giằng nó ra, vì thằng lÃnh đâu bị Ô-men-sên-cÆ¡ cho ăn hai mươi lăm roi vá» tá»™i để tù xổng, nên hắn ấm ức cứ muốn nuốt chá»ng thằng nhãi. Thôi giữ mãi cá»§a nợ ấy cÅ©ng chẳng được tÃch sá»± gì. Tá»› định viết giấy sang bên tham mưu để xin lệnh cho treo cổ.
Xa-lô-mư-ga nhổ nước bá»t khinh bỉ.
- Mà y là nh quá. Phải tay tao thì nó đã phun ra rồi. Mà y tháºt là đồ con nhà thầy tu, hạng mà y không biết cách lấy cung. Giám binh gì mà như là thầy dòng ấy! Mà y đã nện nó ra trò chưa đã?
Lão giám binh phát cáu:
- Mà y nói thế mà cũng nói được. BỠcái lối nói mỉa ấy của mà y đi. Tao là m giám binh ở đây. Yêu cầu mà y đừng chõ và o việc của tao.
Xa-lô-mư-ga thấy tên giám binh sừng sá»™ thì cưá»i lên ha hả:
- Hà hà ! Thôi xin ông thầy dòng non đừng bốc lên thế mà nổ con ngươi, lòi con mắt. Việc của mà y thôi mặc xác mà y. Bây giỠmà y nói cho tao biết đà o đâu được hai chai "cay†đây.
Tên giám binh cÅ©ng cưá»i là m là nh:
- Cái món ấy thì có thể được.
- Còn vá» thằng nhãi nà y. - Xa-lô-mư-ga gà ngón tay và o táºp giấy. - Cái thằng nhãi nà y, nếu mà y muốn cho nó tong Ä‘á»i thì chá»› nói mưá»i sáu tuổi, mà phải tăng lên mưá»i tám. Dá»… thôi, vòng lại tà râu con số sáu là được không thì trên chẳng duyệt bản án đâu.
*
Trong nhà pha có ba ngưá»i bị giam. Má»™t ông cụ già râu ria xồm xoà m, mặc áo bông rách, nằm nghiêng trên bục, hai cẳng gầy đét co quắp lại thảm hại trong chiếc quần vải thô lụng thụng. Cụ bị giam vì tên lÃnh ngụy đóng ở nhà cụ có con ngá»±a biến đâu mất. Dưới đất, má»™t mụ nạ dòng, mắt ti hà rất gian giảo, cằm nhá»n hoắt, vốn lầm nghá» nấu rượu. Mụ bị kết tá»™i ăn cắp đồng hồ và các thứ đồ quý khác. Ở má»™t góc dưới khung cá»a sổ, Pa-ven ngả đầu trên mÅ© cát-két nát, nằm gần như bất tỉnh.
Ngưá»i ta đẩy và o nhà giam má»™t cô gái trùm khăn sặc sỡ kiểu nông dân, hai mắt to sợ sệt.
Cô đứng má»™t lúc, rồi lại ngồi bên mụ đà n bà nấu rượu. Mụ ta đưa mắt xét nét cô từng li từng tÃ, rồi há»i liến thoắng:
- Cô bé kia cũng và o khám đấy à ?
Không có tiếng đáp lại. Mụ ta vẫn khôngchịu thôi:
- Sao bị tóm thế? Có phải bị bắt vì nấu rượu láºu không?
Cô gái nông dân đứng dáºy, nhìn mụ già khó chịu ấy khẽ đáp lại:
- Không. Tôi bị bắt vì anh tôi.
Mụ kia cứ há»i gặng:
- Thế ông anh là m sao? Ông cụ già phải chen và o:
- Cái nhà mụ kia, thói đâu cứ là m tá»™i ngưá»i ta như thế? Lòng ngưá»i ta Ä‘ang như tan nát, mà mụ cứ lắm Ä‘iá»u, há»i ra rả.
Mụ kia phát cáu, quay phắt lại phÃa bục:
- Ai khiến ông lên mặt dạy Ä‘á»i thế hả ông lão kia? Tôi có nói vá»›i ông đâu mà ông chen và o?
Ông lão bá»±c mình nhổ nước bá»t.
- Lão cứ nói đấy. Mụ phải để cho ngưá»i ta yên chứ !
Trong nhà giam lại im bặt. Cô gái nông dân cởi khăn quà ng trải xuống đất nằm, lấy tay gối má. Mụ hà ng rượu lấy cÆ¡m ra ăn. Ông lão ngồi dáºy, buông chân xuống đất và thá»§ng thẳng quấn má»™t Ä‘iếu thuốc hút. Khói thuốc khét lẹt tá»a khắp nhà giam.
Miệng còn nhồm nhoà m nhai cÆ¡m bá»m ba bá»m bẻm, mụ kia cà u nhà u:
- Cái nhà ông lão kia, không để cho ngưá»i ta ăn cÆ¡m yên nữa. Khét lên lèn lẹt. Hút gì mà hút lắm thế. Y như cái ống khói !
Ông cụ chẳng vừa, nói lại:
- Mụ sợ gầy Ä‘i à ? Chẳng mấy chốc rồi cá»a kia mụ Ä‘i không lá»t. Mụ gá»i thằng bé kia và o cho nó ăn vá»›i, còn hÆ¡n là tá»ng cả và o mồm má»™t mình mình thế.
Mụ kia bực mình cãi lại:
- Tôi bảo nó ăn mà nó có ăn đâu. Còn ông, ông đừng có mở mồm là đụng đến tôi; tôi không ăn của nhà ông đâu mà ông nói.
Ngưá»i con gái ngoảnh lại phÃa mụ nấu rượu, hất đầu ra hiệu vá» phÃa Pa-ven, há»i mụ ta:
- Bà có biết sao anh ấy bị bắt không bà ?
Mụ kia vá»› được ngưá»i há»i chuyện, bắt lấy ngay, kể luôn:
- Ngưá»i tỉnh nà y đây. Con út mụ nấu bếp Ca-rÆ¡- sa-ghin đấy mà .
Rồi mụ ghé và o tai cô gái thì thà o:
- Cáºu ấy đánh tháo cho má»™t anh bôn-sê-vÃch. Anh nà y trước là lÃnh thá»§y cÅ©ng ở tỉnh nà y, trỠở nhà mụ Dô-du-li-kha, ngay cạnh nhà tôi.
Cô gái nông dân bá»—ng sá»±c nhá»› lại những lá»i lúc nãy cá»§a lão giám binh: "Tá»› định viết sang tham mưu để xin lệnh cho treo cổ...".
Từng Ä‘oà n xe lá»a tá»›i tấp chạy đến mắc kẹt vá»›i nhau ở nhà ga. Các tiểu Ä‘oà n lÃnh từ trên tà u đổ xuống ồn à o, rối loạn. Chuyến tà u bá»c sắt có bốn toa kiểu "Da-pô-rô" từ từ bò trên đưá»ng sắt. LÃnh đẩy súng lá»›n từ trên những toa không mui xuống, kéo ngá»±a từ trong các toa hà ng ra. Bá»n kỵ binh thắng ngá»±a tót lên Ä‘i chèn qua đám bá»™ binh, ra sân ga đứng thà nh má»™t đội kỵ mã.
Cai, quản nhốn nháo gá»i số hiệu đơn vị cá»§a chúng.
Nhà ga ồn à o như má»™t tổ ong. Äám đông lá»™n xá»™n những ngưá»i cuống quÃt ầm Ä©, dần dần sắp thà nh từng trung đội vuông vắn, rồi dòng ngưá»i súng ống đó kéo à o à o và o thà nh phố. Mãi đến táºn tối, xe ngá»±a vẫn kêu lóc cóc trên đưá»ng, bá»™ pháºn háºu cần cá»§a sư Ä‘oà n má»›i đến vẫn tiếp nhau tiến và o thà nh phố.
Và đi Ä‘oạn háºu là đại đội tham mưu, má»™t trăm hai mươi cái mõm gà o lên:
Trên phố nà y có tiếng gì
Ầm ầm náo động nổi lên ?
Äấy là đầu lÄ©nh Pêt-lu-ra
Xuất hiện dưới trá»i U-cÆ¡-ren...
Pa-ven nhóm lên nhìn qua cá»a sổ. Trong nhá nhem cảnh chiá»u xuống sá»›m, anh nghe rõ tiếng bánh xe lăn ầm ầm trên đưá»ng phố, tiếng chân rầm ráºp và tiếng hát nhao nhao.
PhÃa sau có tiếng ngưá»i dịu dà ng nói khẽ:
- Có lẽ quân lÃnh kéo và o thà nh.
Pa-ven ngoảnh lại.
Ngưá»i nói là thiếu nữ bị dẫn và o tối qua. Pa-ven được nghe chuyện cô ta, mụ nấu rượu há»i gặng mãi là m cô phải nói. Thiếu nữ ấy quê ở má»™t là ng cách Sê-pê-tốp-ca bảy dặm. Anh cô - GÆ¡-rÃt-cô - vốn là má»™t du kÃch Ä‘á», trước kia là m chá»§ tịch á»§y ban dân cà y nghèo.
Khi quân ta phải rút lui, GÆ¡-rÃt-cô cÅ©ng Ä‘eo ngay băng đạn súng máy và o ngưá»i và theo anh em Ä‘i. Gia đình anh giá» thì bị chúng nó khá»§ng bố. Nhà chỉ có độc má»™t con ngá»±a cÅ©ng bị chúng dắt Ä‘i mất. ông bố bị bắt Ä‘em ra tỉnh, bị hà nh hạ trong xà lim. Tên lý trưởng há»™i tá», má»™t tay thuá»™c loại trước kia GÆ¡-rÃt-cô đã bắt và o khuôn và o phép, bây giỠđược dịp trả thù, chuyên môn cắt nhà anh phải cho hết lÅ© lÃnh nà y đến lÅ© lÃnh khác đóng. Gia đình khốn khổ đến cùng cá»±c. Tối hôm qua tên giám binh đến là ng vây ráp, tên lý trưởng dẫn nó đến nhà cô bé, cô lá»t và o mắt lão quan tư; sáng sá»›m nó cho Ä‘em cô lên tỉnh lấy cá»› "để lấy khẩu cung".
Pa-ven thao thức không ngủ, lòng bồn chồn, mắt không sao nhắm được. Một ý nghĩ duy nhất quay cuồng trong đầu: "Ngà y mai rồi sẽ ra sao.. ".
Mình mẩy bị đánh giá» vẫn còn Ä‘au ê ẩm. Tên lÃnh giải Giu-khÆ¡-rai thù anh, đánh anh dã man như thú dữ.
Anh cố lắng nghe tiếng rì rầm trò chuyện cá»§a hai ngưá»i đà n bà bên cạnh cho khuây ná»—i lòng căm uất.
Cô gái thấp giá»ng thì thà o kể đến chuyện lão quan tư định giở trò. Lão quan tư đã sán đến, nằn nì, dáºm dá»a. Bị cưỡng lại, hắn đùng đùng nổi giáºn, hùng hổ dá»a: "Mà y không chịu, tao cứ nhốt và o hầm nhà pha thì mà y đừng có hòng ra khá»i nữa".
Bóng tối trà n và o dần dần ngáºp hết gian phòng. Äêm đến, má»™t đêm nghẹt thở, tâm tư thao thức già y vò không biết ngà y mai rồi sẽ ra sao. Sáu ngà y ở đây đối vá»›i Pa-ven tưởng chừng như đến hà ng tháng rồi. Nằm sà n đất cứng như đá, ngưá»i lại cà ng Ä‘au nhừ. Trong phòng giam nà y chỉ còn có ba ngưá»i: tên quan hai đã thả mụ hà ng rượu ra để vá» lấy chất cay mang hầu chúng. Ông cụ già nằm trên bục gá»— ngá»§ kỹ, ngáy khá»e như ở nhà váºy. Y như má»™t nhà hiá»n triết, cụ lúc nà o cÅ©ng bình thản, đêm nà o cÅ©ng ngon giấc. KhÆ¡- ri-chi-na - cô gái nông dân - và Pa-ven nằm dưới đất gần như ká» bên nhau. Chiá»u qua, Pa-ven nhìn qua cá»a sổ thấy Xéc-gây đứng ỉu xìu hồi lâu trước nhà pha, buồn rầu nhìn lên những cá»a sổ trại giam.
"Xéc-gây chắc biết mình bị nhốt ở đây".
Ba ngà y nay có ngưá»i gá»i và o cho Pa-ven mấy mẩu bánh mì Ä‘en. Ai gá»i đến, chúng cÅ©ng chẳng cho hay. Äã hai hôm nay, tên giám binh là m Pa-ven hoảng hốt vì những câu tra há»i xoi mói.
Tra thế nghĩa là thế nà o?
Pa-ven chối hết không khai gì cả. Vì sao không khai? Bản thân anh cÅ©ng không biết. Anh muốn can đảm, anh muốn mình cÅ©ng cứng cá»i như những anh hùng Ä‘á»c thấy trong sách. Nhưng đến khi chúng bắt anh, dẫn anh Ä‘i giữa đêm dà y, lúc Ä‘i qua cái hình thù lù lù cá»§a cối xay chạy bằng hÆ¡i nước, có tiếng má»™t thằng lÃnh áp giải nói: "Bẩm trung úy đưa nó Ä‘i là m gì nữa, cứ cho má»™t phát và o lưng là xong chuyện". Lúc ấy Pa-ven má»›i cảm thấy rá»n rợn. Phải, má»›i mưá»i sáu tuổi đầu mà đã phải chết thì khổ tháºt. Vì khi đã chết rồi thì dù sao cÅ©ng là mãi mãi không sống nữa, không bao giá» sống nữa.
KhÆ¡-ri-chi-na cÅ©ng nghÄ© ngợi. Cô hiểu số pháºn Pa- ven hÆ¡n cả Pa-ven kia. Anh ta chắc còn chưa biết chuyện... chứ cô thì đã nghe chúng nói thế nà o rồi.
Ban đêm, Pa-ven không ngá»§, cứ day dứt váºt mình.
KhÆ¡-ri-chi-na cảm thấy thương anh, ôi, thương không biết bao nhiêu mà kể. Song KhÆ¡-ri-chi-na cÅ©ng có ná»—i Ä‘au đớn cá»§a mình, cô không quên được những lá»i khá»§ng khiếp cá»§a lão giám binh:
"Liệu hồn, mai rồi biết tay tao. Không bằng lòng tao, thì tao vứt xuống cho bá»n vệ sÄ©. LÃnh Cô-dắc chúng nó không chê mà y đâu. Tùy mà y chá»n đấyâ€.
Lòng KhÆ¡-ri-chi-na nặng trình trịch. Chẳng còn có thể trông ai thương cho pháºn mình nữa! Có tá»™i tình gì cho cam. Có phải vì cô đâu mà anh GÆ¡-rÃt- cô Ä‘i theo du kÃch Ä‘á»? "Ôi? Sao sống ở thế gian nà y khổ đến thế nà y !"
Ná»—i Ä‘au đớn nhoi nhói ứ nghẹn lấy cổ. Thất vá»ng mênh mông, hãi hùng khá»§ng khiếp, tất cả như chẹt lấy lòng; KhÆ¡-ri-chi-na nức nở khóc.
Tấm thân non trẻ run lên, lo sợ và buồn vô hạn.
Có bóng ngưá»i động Ä‘áºy ở góc tưá»ng:
- Em là m sao thế?
KhÆ¡- ri-chi-na ngá» vá»›i ngưá»i bạn Ãt nói ná»—i khổ cùng đưá»ng cá»§a mình, tiếng nói khẽ, nhưng mang hÆ¡i thở nồng nà n. Pa-ven lặng nghe, bà n tay đặt lên đôi bà n tay KhÆ¡-ri-chi-na.
- Bá»n quá»· ấy chúng nó sẽ hà nh hạ em đến chết mất. - Cô gái nghÄ© mà khiếp đảm, nuốt nước mắt thì thà o: - Em đến bị vá»›i chúng nó mất. Sức em không là m gì chúng nó được.
Biết nói gì vá»›i ngưá»i con gái nà y? Biết nói gì được? Nói không ra lá»i! Cuá»™c Ä‘á»i bạn bị dồn đến chá»— cùng đưá»ng, đến chá»— ngạt thở.
Hay ngà y mai dùng võ lá»±c bênh bạn, không để chúng Ä‘em Ä‘i, đánh nhau vá»›i chúng nó. Chúng nó sẽ Ä‘áºp chếtKhÆ¡-ri-chi-na, chém đứt cổ, và như thế là xong Ä‘á»i. Äể an á»§i ngưá»i bạn gái Ä‘ang bị Ä‘au khổ già y vò nà y, Pa-ven chỉ biết lấy tay trìu mến vuốt ve bà n tay bạn. Tiếng khóc nguôi dần.
Chốc chốc, tiếng lÃnh gác ngoà i cá»a quen miệng há»i ngưá»i qua lại: "Ai, đứng lại!" Rồi lại vẫn là canh trưá»ng tịch mịch. Ông lão ngá»§ say như chết. Thá»i gian vô hình trôi Ä‘i cháºm chạp. Äôi cánh tay ôm lấy và kéo riết Pa-ven lại gần. Pa-ven không hiểu ra sao.
Äôi môi KhÆ¡-ri-chi-na nóng hổi tha thiết thá»§ thỉ:
- Anh Æ¡i, anh yêu cá»§a em, đằng nà o em cÅ©ng bị rồi, không thằng quan là m nhục em, thì lÅ© lÃnh cÅ©ng là m nhục em mất. Anh hãy nghe em, anh Æ¡i! Em không muốn trinh bạch cá»§a em và o tay đồ chó nhÆ¡ bẩn.
- Khơ-ri-chi-na, em nói sao?
Song đôi cánh tay mầm mẫm cứ riết lấy Pa-ven. Khó mà rá»i cặp môi má»ng và nóng bá»ng ấy. Lá»i nói cá»§a cô gái giản dị và âu yếm. Pa-ven giá» má»›i hiểu Ä‘iá»u mà bạn muốn cầu xin mình.
à thức vá» hiện tại thốt nhiên má» Ä‘i những hình ảnh ghê rợn: khóa sắt cá»§a buồng giam, thằng lÃnh gác có ria đỠhoe, lão quan tư, những tráºn đòn dã man, bảy đêm thao thức ngá»™t ngạt, tất cả chìm đắm và o dÄ© vãng. Giây phút nà y chỉ còn đôi môi nóng bá»ng và khuôn mặt ướt đầm nước mắt cá»§a KhÆ¡-ri-chi-na.
Bỗng nhiên Pa-ven sực nhớ đến Tô-nhi-a.
Anh quên nà ng là m sao được? Äối vá»›i lòng anh, đôi mắt ấy đẹp xiết bao và yêu dấu xiết bao!
Pa-ven còn đủ sức dứt ra. Anh đứng lên, choáng váng, lảo đảo như ngưá»i say rượu, hai bà n tay nÃu lấy song sắt cá»a sổ. Tay KhÆ¡-ri-chi-na sá» soạng vá»›i lấy anh:
- Anh Æ¡i, thế nà o hở anh Æ¡i? Tiếng gá»i mang bao nhiêu đắm Ä‘uối !
Pa-ven cúi xuống, nắm rất chặt đôi bà n tay của Khơ-ri-chi-na:
-Anh không thể nà o là m thế được, Khơ-ri-chi-na ạ. Anh hiểu em rất tốt.
Pa-ven còn nói nữa, nhưng chÃnh anh cÅ©ng không hiểu mình nói gì. Äể phá tan cái im lặng Ä‘ang đè trÄ©u xuống đó, Pa- ven đứng hẳn dáºy, bước lại chá»— ông lão nằm, ngồi xuống mép bục lay ông dáºy:
- Cụ có thuốc cho cháu xin điếu.
Trong góc kia, cô gái gục mặt và o khăn trùm đầu, khóc nức nở.
Sá»›m hôm sau, lão giám binh và lÃnh đến bắt KhÆ¡- ri-chi-na Ä‘em Ä‘i. Äôi mắt to cá»§a ngưá»i con gái ngẩng nhìn Pa-ven vÄ©nh biệt. Trong đôi mắt đó gá»i lại cả niá»m trách móc. Khi KhÆ¡-ri-chi-na bị giải Ä‘i khá»i, cá»a đóng lại, lòng Pa-ven cà ng thấy nặng ná», bóng tối cà ng thấy dầy đặc hÆ¡n.
Suốt ngà y hôm ấy, ông lão không tà i nà o gợi được Pa-ven nói má»™t tiếng. Bá»n lÃnh đổi gác. Tối đến, chúng dẫn thêm má»™t ngưá»i bị bắt nữa và o. Pa-ven nháºn ngay ra Äô-lin-nhÃch, ngưá»i thợ má»™c ở nhà máy đưá»ng. Pa-ven đã gặp anh dạo tháng Hai năm 1917, lúc là n sóng cách mạng xô đến táºn Sê-pê-tốp-ca nà y. Hồi ấy, trong bao cuá»™c biểu tình mÃt tinh ầm Ä©, Pa-ven nghe thấy chỉ có má»™t ngưá»i bôn-sê-vÃch nói. Ngưá»i bôn-sê- vÃch ấy chÃnh là anh Äô-lin-nhÃch nà y đây. Anh đã leo lên hà ng rà o bên đưá»ng, đứng ra kêu gá»i binh lÃnh. Pa-ven vẫn còn in sâu trong trà nhá»› lá»i kết luáºn cá»§a anh ta hôm ấy:"Các bạn binh lÃnh ! Các bạn hãy cùng Ä‘i vá»›i những ngưá»i bôn-sê-vÃch: há» không bao giở phản lại quyá»n lợi các bạn!"
Và từ dạo đó đến bây giá», Pa-ven má»›i gặp lại ngưá»i thợ má»™c ấy. Ngưá»i anh trông vạm vỡ, máºp mạp, mặc chiếc áo sÆ¡-mi và ng bạc mà u, ngoà i khoác áo vét-tông đã cÅ©. Thoạt và o anh đưa mắt chăm chú nhìn quanh phòng giam má»™t lượt.
Ông cụ già suốt ngà y ngồi im không có ai nói chuyện, chắc khổ tâm lắm, nên giá» có ngưá»i bạn má»›i để tâm sá»± ông cụ có vẻ thú. Äô-lin-nhÃch ngồi và o bục vá»›i cụ vừa quấn thuốc hút vừa há»i cặn kẽ má»i chuyện.
Rồi anh ngồi lại gần Pa-ven.
- Còn chú có chuyện gì kể anh nghe với không? Là m sao chú lại bị rơi và o đây?
Nghe Pa-ven trả lá»i nhát gừng, Äô-lin-nhÃch biết Pa-ven chưa dám tin mình nên Ãt nói thế. Nhưng khi đã hiểu Pa-ven bị buá»™c tá»™i gì rồi, đôi mắt thông minh cá»§a ngưá»i thợ má»™c ngạc nhiên chăm chăm nhìn Pa- ven. Anh ngồi sát cạnh Pa-ven:
- Váºy ra chú đã đánh tháo cho Giu-khÆ¡-rai phải không? À, ra thế đấy. Anh cÅ©ng không biết là chúng tóm được chú.
Pa-ven sá»ng sốt, chống tay nhổm dáºy:
- Giu-khÆ¡-rai? Giu-khÆ¡-rai nà o? Tôi không biết gì hết. Tá»± nhiên vô cá»› cứ gán tá»™i và o cho ngưá»i ta...
Nhưng Äô-lin-nhÃch mỉm cưá»i, nhÃch lại gần, nói nhá»:
- Thôi chú, với anh chú đừng chối mãi thế. Anh còn biết hơn chú nữa cơ.
Và Äô-lin-nhÃch nói khẽ hÆ¡n để cụ già khá»i nghe thấy :
- ChÃnh anh đưa Giu-khÆ¡-rai Ä‘i trốn. Anh ấy giá» thì chắc chu lắm rồi. Giu-khÆ¡-rai đã kể hết chuyện em cho anh nghe.
Suy nghÄ© má»™t lát, Äô-lin-nhÃch nói thêm:
- Còn chú thì chú cứng đấy. Song cứ xét việc chú còn đây thì tà i liệu của nó vỠchú chẳng có quái gì đâu. Có thể nói là cũng chẳng có gì đáng ngại lắm.
Ngưá»i thợ má»™c nói xong, cởi áo vét-tông rải xuống sà n, ngồi lên, dá»±a lưng và o tưá»ng và lại cuốn Ä‘iếu thuốc nữa.
Những lá»i vừa rồi cá»§a Äô-lin-nhÃch là m cho Pa- ven đã hiểu: Äô-lin-nhÃch là ngưá»i cá»§a ta, rõ lắm. Ừ, nếu anh ấy đã đưa Giu-khÆ¡-rai Ä‘i trốn thì tức là ....
Äến cháºp tối thì Pa-ven được biết là Äô-lin-nhÃch bị bắt vì tá»™i tuyên truyá»n địch váºn. Chúng tóm được quả tang anh Ä‘ang phát truyá»n đơn cá»§a á»§y ban cách mạng toà n tỉnh kêu gá»i binh lÃnh ngụy đầu hà ng và chạy sang hà ng ngÅ© quân Ä‘á».
Äô-lin-nhÃch vốn là ngưá»i tháºn trá»ng, nên chỉ kể cho Pa-ven má»™t số chuyện thôi. Anh nghÄ© thầm: "Ai mà biết trước được. Nếu cáºu bé bị chúng lấy sắt thông nòng súng mà nện cho thì.. . Cáºu ta hãy còn non lắm".
Tối khuya, hai ngưá»i sá»§a soạn Ä‘i ngá»§, Äô-lin-nhÃch má»›i tá» ná»—i lo lắng cá»§a mình trong má»™t câu chuyện ngắn gá»n:
- Pa-ven ạ, tình cảnh chúng mình có thể nói là bi đát lắm đấy, mắc cẳng rồi. Äà nh phải đợi xem thế nà o thôi.
Ngà y hôm sau, lại thêm ngưá»i bị bắt nữa và o: bác thợ cạo Den-xe có hai tai như tai voi, cổ ngẳng, cả tỉnh ai cÅ©ng biết mặt. Bác ta hoa tay múa chân nóng nảy kể bô bô vá»›i Äô-lin-nhÃch:
- Äây chuyện thế nà y đây. Lão Phúc, lão BÆ¡-lup- tanh, lão TÆ¡-rắc-ten-be định mang lá»… váºt đến chà o mừng đầu lÄ©nh trưởng. Tôi bảo há»: các ông muốn dâng lá»… váºt cho ngưá»i ta thì các ông cứ việc mang. Còn như đưa kiến nghị thì ai thay mặt cả đám dân Do-thái nà y mà ký và o? Nói các ngà i tha lá»—i: có đứa đếch nà o ký. Bá»n há» ký vì há» tÃnh chuyện có lợi cho há». Phúc có cá»a hà ng. TÆ¡-rắc-ten-be có máy xay. Còn tôi thì có gì? Những ngưá»i nghèo đói khác có gì? Bá»n khố rách áo ôm chúng tôi chẳng có cóc khô gì cả. Nhưng, khốn ná»—i, tôi chỉ được có cái lưỡi dà i mà thôi. Chẳng là ngà y hôm nay có má»™t ông đội và o hà ng tôi cạo mặt. Ông ta thuá»™c đạo quân má»›i kéo và o đây. Tôi há»i ông ta: "Thưa ông bảo giùm cháu, đầu lÄ©nh trưởng liệu có biết dân Do-thái ở đây bị cà n không ạ? Ngà i có tiếp má»™t Ä‘oà n đại biểu Do thái lên kêu vá»›i ngà i không, ông nhỉ?" Từ thuở cha sinh mẹ đẻ, cái lưỡi tôi đã là m hại tôi bao lần rồi. Bà con thá» Ä‘oán xem? Tôi cạo cho ông ta, bôi kem xoa phấn đẹp đẽ, tươm tất, dùng toà n thứ thượng hảo hạng. Thế rồi ông ta trả công tôi như thế nà o? Ông ta đứng dáºy, đáng lẽ trả tiá»n công cho tôi thì trái lại, ông ta bắt ngay tôi vá» tá»™i "tuyên truyá»n chống chÃnh phá»§â€. Và Den-xe nắm tay đấm ngá»±c thình thịch: "Tuyên truyá»n cái gì chứ? Nà o tôi có nói cái gì? Tôi chỉ há»i má»™t câu thưá»ng thôi... Thế mà ngưá»i ta lại tống tôi và o nhà giam…"
Den-xe tức tối, nắm lấy khuy áo Äô-lin-nhÃch vặn vặn, lúc thì kéo tay nà y, lúc kéo tay kia cá»§a Äô- lin-nhÃch.
Äô-lin-nhÃch không nhịn được cưá»i trước cÆ¡n nóng nảy cá»§a Den-xe. Khi bác thợ cạo dứt lá»i, anh nghiêm nét mặt:
- Bác Den-xe nà y, bác cÅ©ng là ngưá»i hiểu biết đấy, thế mà có lúc bác lại dại dá»™t đến thế được. Bác tưởng đã là lúc mở mồm nói cho sướng lưỡi hay sao. Tôi không có khuyên bác tá»± dẫn xác và o đây đâu nhá»›.
Den-xe nhìn Äô-lin-nhÃch hiểu ý và phẩy tay thất vá»ng. Giữa lúc ấy cá»a mở; ngưá»i ta ẩy mụ đà n bà nấu rượu và o. Mụ Ä‘ang chá»i tháºm tệ thằng lÃnh Cô-dắc giải mụ:
- Trá»i đánh thánh váºt cả lÅ© chúng mà y vá»›i thằng quan nhà chúng mà y nữa. Rượu cá»§a tao, nó nốc cho cạn, rồi cháy xác nó ra!
Tên lÃnh gác đóng cá»a lại, tiếng then cà i lách cách.
Mụ hà ng rượu ngồi xuống bục. Ông lão nói đùa ngay:
- Sao, mụ lắm Ä‘iá»u kia lại và o đấy à ? Má»i mụ ngồi chÆ¡i, là m khách cá»§a bà con chúng tôi váºy.
Mụ ta nguýt ông già , vá»› lấy gói quần áo, rồi ngồi phệt xuống sà n bên cạnh Äô-lin-nhÃch.
Chúng lại nhốt mụ, sau khi đã tước cá»§a mụ mấy chai "cayâ€.
Bá»—ng dưng có tiếng động ở ngoà i cá»a bốt gác; rồi có tiếng ai ra lệnh hách dịch. Những ngưá»i bị giam Ä‘á»u quay đầu ngó ra cá»a.
*
Ở quảng trưá»ng, gần cái nhà thá» nhá», cao lêu nghêu, có tháp chuông rất cổ, Ä‘ang diá»…n ra má»™t trò lạ thưá»ng chưa từng có ở thà nh phố nà y: bá»n ngụy diá»…u binh. Những đơn vị cá»§a sư Ä‘oà n bá»™ binh, súng ống nai nịt từ đầu đến chân, đứng thà nh đội hình chữ nháºt, Ä‘á»u răm rắp trên ba mặt quảng trưá»ng.
Ở đằng trước, ba trung Ä‘oà n bá»™ binh đứng theo đội hình ô vuông kéo dà i từ cổng nhà thỠđến suốt dá»c hà ng giáºu trưá»ng há»c.
Má»™t đám ngưá»i há»p thà nh má»™t khối mà u xám bẩn, đội mÅ© sắt trông như quả dưa hấu bổ đôi úp sụp lấy đầu, đứng sắp hà ng thẳng, súng cầm tay dá»±ng bên hông, băng đạn cuốn đầy ngưá»i. Äấy là sư Ä‘oà n thiện chiến nhất cá»§a ná»n "Äốc chÃnhâ€. Chúng ăn mặc chững vì lấy ở những kho quần áo cá»§a quân đội Nga hoà ng cÅ©. Số quân nà y hÆ¡n má»™t ná»a là con nhà cu-lắc, những quân thù ghét chÃnh quyá»n Xô-viết ra mặt.
Quân phản động Nga trắng ném sư Ä‘oà n nà y và o thị trấn Sê-pê-tốp-ca để bảo vệ đầu mối đưá»ng xe lá»a có tÃnh chất chiến lược trá»ng yếu báºc nhất nà y.
Từ Sê-pê-tốp-ca có đưá»ng sắt Ä‘i năm ngả. Äối vá»›i Pết-lu-ra, mất Sê-pê-tốp-ca tức là mất tất cả. ChÃnh thể "Äốc chÃnh†cá»§a chúng thế là chỉ còn mảnh đất tà xÃu nà y. Thá»§ đô cá»§a "Äốc chÃnh" bây giá» phải đóng ở thị trấn Vi-nhÃt-xa nhá» bé.
Tên "đầu lÄ©nh trưởng†đã định thân hà nh đến duyệt các đơn vị. Quân lÃnh sẵn sà ng đón hắn.
Ở hà ng cuối, xếp cho khuất mắt và o táºn xó quảng trưá»ng là trung Ä‘oà n lÃnh má»›i động viên. Äám thanh niên ấy chân không giầy, quần áo tạp nham đủ kiểu, đủ mà u; những chà ng dân quê ấy bị bá»n ngụy sục và o táºn là ng kéo khá»i ổ nằm hay tóm ngay giữa đưá»ng trong những đêm cà n bắt lÃnh, chẳng có bụng dạ nà o Ä‘i đánh nhau cả. Há» nói vá»›i nhau:
- Ai dại gì!
Bá»n sÄ© quan cá»§a Pết-lu-ra chỉ đạt được kết quả là áp giải há» và o thà nh phố, chia ra thà nh các đại đội và tiểu Ä‘oà n, rồi ấn súng và o tay há».
Nhưng ngay ngà y hôm sau má»™t phần ba số đó đã biến mất, số còn lại má»—i ngà y má»™t Ãt Ä‘i.
Phát ngay già y cho lá»›p thanh niên đó thì quá ư là dại, vả lại già y cá»§a bá»n ngụy có nhiá»u lắm đâu, nên chúng liá»n ra lệnh Ä‘i lên táºp trung phải mang kèm theo cả giầy. Kết quả rất ngá»™ nghÄ©nh. Vì những ngưá»i bị bắt là m lÃnh ấy đà o đâu ra già y, ngay mảnh giẻ rách buá»™c lạt, buá»™c dây thép đủ dÃnh được lấy chân cÅ©ng chẳng có nữa là .
Chúng đà nh dẫn hỠđi chân đất ra tham gia cuộc duyệt binh còn hơn.
Sau bá»™ binh là đến trung Ä‘oà n kỵ binh cá»§a Gô- lúp. Bá»n nà y đứng án ngữ giữ đám đông dân phố Ä‘ang tò mò. Ai cÅ©ng muốn xem duyệt binh thế nà o. "Äầu lÄ©nh trưởng†sắp đến nÆ¡i rồi. Thà nh phố nà y mấy khi có duyệt binh như thế. Cho nên dân phố không ai muốn bá» qua trò vui không mất tiá»n nà y.
Trên những báºc thá»m nhà thá», bá»n võ quan, bá»n chức tước, hai con gái lão giáo trưởng, má»™t má»› các viên giáo há»c U-cÆ¡-ren, má»™t nhóm Cô-dắc "tá»± doâ€, viên thị trưởng ngưá»i hÆ¡i gù lưng, - tóm lại là đám thượng lưu cá»§a "xã há»™i" ở đây. Trong số đó có tên tổng thanh tra bá»™ binh, mặc quân phục. ChÃnh hắn ta chỉ huy cuá»™c duyệt binh hôm nay.
Trong nhà thá», lão cố Vát-xi-li, mặc áo chầu, chuẩn bị là m lá»….
Ngưá»i ta chuẩn bị đón tiếp Pết-lu-ra long trá»ng lắm. Có mang cả cá» và ng xanh da trá»i đến nữa. LÃnh má»›i hôm nay phải tuyên thệ trước mặt "đầu lÄ©nh trưởngâ€.
Tên chỉ huy sư Ä‘oà n ngồi trên chiếc xe "Pho" tà ng, róc sÆ¡n, lòi sắt, chạy vá» phÃa nhà ga đón Pết-lu-ra.
Lão tổng thanh tra bá»™ binh ra hiệu gá»i gã quan năm Séc-nhắc mảnh khảnh, có tà râu mép vểnh lên rất Ä‘iệu:
- Anh lấy má»™t ngưá»i Ä‘i theo. Chạy vá» Ä‘oà n bá»™ và háºu cần kiểm tra lại. Bố trà cho sạch mắt, cho tươm tất đâu và o đấy Nếu ở đấy có bá»n tù thì sà ng lá»c lại xem. Bá»n lem nhem thì tống cổ ra nhá»›.
Séc-nhắc ráºp chân đứng nghiêm chà o, rồi cùng má»™t tên quan ba phi ngá»±a vá» Ä‘oà n bá»™.
Tên thanh tra quay lại vồn vã há»i đứa con gái lá»›n lão cố đạo:
- Còn cơm nước thế nà o, cô? Chu tất rồi chứ?
- Ngà i không lo, có quan giám binh thân đến trông nom rồi ạ. - Con nà y đáp lá»i, hai mắt thèm thuồng đắm Ä‘uối nhìn tên thanh tra đẹp trai kia.
Bá»—ng tất cả náo động lên: má»™t tên kỵ binh cúi rạp trên bá»m ngá»±a, phi tá»›i. Hắn vẫy tay và kêu lên:
- Äến rồi !
Tên thanh tra liá»n hô:
- Äứng và o hà ng!
Bá»n cai đội chạy vá» chá»—.
Khi chiếc xe ô-tô "Pho" thở hổn hà hổn hển đỗ bên thá»m nhà thá», nhạc cá» bà i: Xứ U-cÆ¡-ren vẫn sống mãi.
"Äầu lÄ©nh trưởng†Pết-lu-ra theo sau tên sư Ä‘oà n trưởng; nặng ná» bước ra khá»i xe. Y ngưá»i tầm thước, đầu bướu cắm chắc trên cái cổ đỠgay, mặc áo Cô-dắc xanh bằng dạ tốt; lưng thắt dây da và ng, giắt khẩu BÆ¡-rao-ninh nhá» xÃu bên hông đựng trong túi bằng da hươu lá»™n. Äầu y đội mÅ© lưỡi trai kiểu "Kê- ren-ski": có mang huy hiệu cái Ä‘inh ba sÆ¡n men. Trông hình dạng Xi-môn Pết-lu-ra chẳng có tướng nhà binh tà nà o.
Vẻ bực tức, y nghe tên thanh tra báo cáo rất ngắn.
Sau đó tên thị trưởng Ä‘á»c chúc từ.
Pết-lu-ra lơ đãng nghe; qua đầu tên thị trưởng, y nhìn xuống các trung đoà n quân trước mặt sắp thẳng hà ng.
Y gáºt đầu ra hiệu cho tên thanh tra:
- Cho bắt đầu duyệt binh. Y leo lên má»™t cái bục nhá» gần cá»™t cá» hò hét vá»›i lÃnh mươi phút. Y nói không hùng lắm, không có hứng, vì Ä‘i đưá»ng mệt. Y nói xong thì rắp theo lệnh chỉ huy, quân lÃnh reo lên: "Vinh quang! Vinh quang!". Y bước xuống và lấy khăn lau trán rồi cùng vá»›i tên thanh tra và tên sư Ä‘oà n trưởng duyệt các đơn vị.
Khi Ä‘i qua những hà ng lÃnh má»›i động viên, y nheo mắt khinh bỉ, cắn môi tá» vẻ bá»±c mình.
Duyệt binh gần xong, thì Ä‘oà n lÃnh má»›i động viên từng trung đội má»™t, hà ng ngÅ© loạc choạc, Ä‘i gần tá»›i cá»™t cá» chá»— lão cố Vát-xi-li tay cầm sách bổn đứng là m phép, bá»n lÃnh hôn sách bổn, rồi hôn và o má»™t góc lá cá». Äang lúc là m lá»… thì xảy ra má»™t chuyện bất ngá».
Má»™t Ä‘oà n đại biểu không biết ở đâu má»c ra, len lá»i và o quảng trưá»ng, lù lù tá»›i táºn chá»— Pết-lu-ra. Äi đầu là lão BÆ¡-lúp-tanh, lái gá»— già u sụ, lá»… má»… bê lá»… váºt. Theo sau là lão chá»§ hiệu tạp hóa Phúc và ba tên lái buôn to khác.
BÆ¡-lúp-tanh khúm núm cúi rạp lưng dâng lá»… váºt cho Pết-lu-ra:
- Toà n dân Do-thái chúng tôi kÃnh cẩn chà o mừng ngà i Quốc trưởng, đội Æ¡n cao dà y cá»§a ngà i và tá» lòng sùng bái ngà i. KÃnh mong ngà i chấp nháºn cho tá» chúc từ cá»§a chúng tôi.
Tên đội đứng bên nháºn lá»… váºt, Pết-lu-ra liếc qua tá» chúc từ, rồi lẩm bẩm:
- ÄÆ°á»£c.
Vừa lúc ấy thì lão Phúc len lên ngay:
- Bẩm tướng công, chúng con cắn cỠlạy ngà i thi ân cho chúng con được là m ăn
buôn bán và che chở cho chúng con là ngưá»i Do-thái khá»i bị những cuá»™c cà n Do-thái - Lão Phúc khó khăn mãi má»›i dám nói đến tiếng "cà n Do-thái" nà y.
Pết-lu-ra, mặt hầm hầm, cau mà y khó chịu.
- Quân đội ta không có cà n Do-thái, các ngưá»i phải biết thế má»›i được.
Lão Phúc buông thõng tay, tiu nghỉu.
Pết-lu-ra nhún vai bá»±c tức, cáu cái Ä‘oà n đại biểu rất chướng nà y. Y quay phắt lại. Äứng sau y, Gô-lúp Ä‘ang mÃm môi cắn râu mép Ä‘en sì.
- Äại tá dân kêu vá» lÃnh cá»§a ông. Ông phải xét xem vì sao dân kêu, và thi hà nh những biện pháp cần thiết. - Rồi hắn quay lại tên thanh tra ra lệnh: Bắt đầu cho diá»…u binh.
Äoà n đại biểu vô phúc có ngỠđâu lại chạm trán Gô-lúp ở đây, bèn vá»™i và ng tìm cách lá»§i Ä‘i.
Lúc bấy giá», má»i ngưá»i Ä‘i xem Ä‘á»u chú ý và o bá»n lÃnh Ä‘ang sá»a soạn diá»…u binh. Tiếng chỉ huy thét lên cá»™c lốc.
Gô-lúp vẻ mặt bỠngoà i cố trấn tĩnh, đón đầu Bơ- lúp-tanh, nói nhỠnhưng dằn từng tiếng:
- Xéo ngay Ä‘i chá»— khác, đồ ngoại đạo. Xéo ngay không ông cho băm thịt chúng mà y là m ba-tê bây giá».
Nhạc cá» má»™t bản hà nh khúc, và những đơn vị đầu tiên và đầu diá»…u. Khi Ä‘i ngang qua chá»— Pết-lu-ra đứng, chúng hô lên hai tiếng "Vinh quang!" như cái máy, rồi quay rẽ sang các phố bên. Äi đầu các đại đội là bá»n cai đội mặc quần áo ka-ki má»›i, bước ung dung như Ä‘i dạo phố, tay ve vẩy chiếc gáºy chỉ huy. Äây là lần đầu tiên bá»n cai đội cầm gáºy, cÅ©ng như bá»n lÃnh bồng súng, được há»c lối diá»…u binh như thế.
Cái Ä‘uôi sau rốt là lÃnh má»›i động viên, Ä‘i loạc choạc, không biết bước theo lối nhà binh, vừa Ä‘i vừa xô đẩy nhau.
Tiếng chân đất lê trên đưá»ng nghe là o xà o. Cai đội chạy ngược chạy xuôi để giữ hà ng lối, nhưng không tà i nà o giữ được.
Khi đại đội hai Ä‘i qua, má»™t gã Ä‘i rìa bên phải, mặc áo sÆ¡-mi vải thô, mải há hốc mồm nhìn "đầu lÄ©nh trưởngâ€, vấp phải ổ gà , ngã sóng soà i ra mặt đưá»ng. Súng cá»§a gã quệt và o đá kêu đến keng má»™t cái. Gã lóp ngóp chá»±c bò dáºy, nhưng bị dòng ngưá»i Ä‘i sau há»—n loạn kéo trà n qua đạp gã ta lại ngã giúi ngay xuống nữa.
Ngưá»i đứng xem thấy thế cưá»i bò ra. Cả trung đội cá»§a gã ta rối tung. Äám lÃnh còn lại Ä‘i sau tán loạn. Gã thanh niên rá»§i ro kia nhặt súng đứng dáºy chạy vá»™i theo đội mình.
Pết-lu-ra thấy cảnh tượng chán chưá»ng ấy, quay mặt Ä‘i không buồn nhìn nữa. Y không chá» cho hà ng quân Ä‘i diá»…u hết bá» Ä‘i ra xe ô-tô. Tên thanh tra chạy theo sau khúm núm há»i:
- Äức đầu lÄ©nh trưởng, ngà i không ở lại xÆ¡i cÆ¡m ạ?
Pết-lu-ra thốt ra tiếng gá»n lá»n:
- Không.
Trong số những ngưá»i trèo lên hang giáºu sắt cao nhà thỠđứng xem diá»…u binh có Xéc-gây, Va-li-a và CÆ¡-lim-ca.
Xéc-gây tay bÃu chắc lấy cá»™t giáºu, đôi mắt hằn há»c nhìn bá»n đứng ở dưới thá»m.
- Va-li-a ơi, ta đi vỠthôi ! Hạ mà n đến nơi rồi.
Xéc-gây tay buông song sắt tụt xuống, giá»ng khiêu khÃch, nói rất to. Những ngưá»i đứng xem nghe câu nói, kinh ngạc ngoái cổ lại nhìn.
Xéc-gây thản nhiên, không để ý đến ai, cứ Ä‘i thẳng ra cá»a.Em gái anh và CÆ¡-lim-ca Ä‘i theo sau.
*
Quan năm Séc-nhắc và má»™t quan ba Ä‘i theo phi ngá»±a đến đồn giám binh, nhảy phắt xuống. Chúng đưa ngá»±a cho tên lÃnh hầu, rồi há»™c tốc Ä‘i và o trại vệ sÄ©. Séc-nhắc giá»ng hách dịch há»i tên lÃnh gác:
- Äồn trưởng đâu?
Tên lÃnh ấp úng:
- Con không biết, ông đồn đi đâu rồi ấy ạ.
Séc-nhắc đưa mắt nhìn má»™t vòng gian phòng gác lá»™n xá»™n, bẩn thỉu, nhìn những giưá»ng, chăn đệm xá»™c xệch, trên có mấy tên lÃnh Cô-dắc phất phÆ¡ nằm chá»ng gá»ng. Có cấp trên và o mà bá»n chúng cÅ©ng không thèm đứng dáºy nữa.
Séc-nhắc thét lên:
- Sao bẩn như chuồng bò thế nà y? - Hắn la bá»n lÃnh Ä‘ang nằm:
- Bá»n bay nằm đấy là m gì như đà n lợn xá» má»›i đẻ xong thế?
Má»™t tên lÃnh Cô-dắc ngồi nhổm dáºy, ợ má»™t cái như ngưá»i ăn quá no, rồi lè nhè bá»±c tức:
- Là m gì mà thét lên thế? Chúng tôi cũng có mồm biết thét được cả.
Séc-nhắc chồm lên:
- A, mà y láo, mà y có biết mà y nói vá»›i ai không? Äồ ngu như bò! Tao là đại tá Séc-nhắc đây. Hiểu chưa? Äồ chó chết ! Äứng dáºy ngay láºp tức không có roi nà y ông quất ngay và o lưng bây giá». - Séc-nhắc nóng tiết lồng lá»™n lên. - ông hẹn cho chúng mà y má»™t phút, chúng mà y phải tức khắc vứt ngay những thứ bẩn thỉu nà y Ä‘i, dá»n lại giưá»ng, rồi ngồi lại cho ra ngưá»i má»™t tÃ. Bá»™ đội gì mà như thế. Chẳng phải lÃnh Cô- dắc nữa, mà tháºt là má»™t lÅ© cướp đưá»ng.
Séc-nhắc tức giáºn tá»›i cao độ; đụng phải cháºu rác giữa đưá»ng, hắn bá»±c quá lấy chân đá ngay.
Tên quan ba cÅ©ng phụ há»a theo, chá»i rá»§a lung tung, quất roi vun vút và o không khÃ, Ä‘uổi những tên lÃnh Ä‘ang nằm bò dáºy.
- Äức "đầu lÄ©nh trưởng†đang duyệt binh. Ngà i có thể ghé và o đây. Quân bay hoạt bát lên xem nà o, mau lên!
Bá»n lÃnh nháºn ra câu chuyện trở nên quan trá»ng, không phải trò đùa, có thể ăn đòn tháºt vì uy danh Séc-nhắc thì ai mà không biết nữa. Chúng chạy Ä‘i dá»n dẹp nhốn nháo lên như ngưá»i phải bá»ng.
Công việc bắt đầu chạy hăng.
Tên quan ba đỠnghị với Séc-nhắc:
- Bây giá» ta Ä‘i xem lại bá»n tù. Chẳng hiểu chúng nhốt những ai ở đây! Nhỡ ra đức "đầu lÄ©nh trưởng†ngà i ngó và o, thì lại có chuyện mất.
Séc-nhắc há»i tên gác:
- Äứa nà o cầm chìa khóa? Mở ngay nhà pha xem nà o!
Tên quản cÆ¡ chạy vá»™i lại, mở cá»a.
Lão quan năm vẫn quát ầm ầm:
- Äồn trưởng sao Ä‘i đâu mất mặt! Cứ để ta chá» mãi hắn hay sao?
Rồi Séc-nhắc ra lệnh:
- Äi tìm đồn trưởng gá»i vỠđây cho ta. Táºp hợp đội vệ sÄ© ra sân, sắp thẳng hà ng lại…Tại sao súng không có lưỡi lê?
Tên quản phân trần:
- Bẩm quan, chúng con mới đổi đến hôm qua.
Nói rồi, hắn chạy ra cá»a, Ä‘i tìm đồn trưởng.
Tên quan ba lấy chân ẩy cá»a nhà pha. Má»™t và i ngưá»i ngồi ở sà n đứng nhổm dáºy, những ngưá»i khác vẫn nằm.
Séc-nhắc ra lệnh:
- Mở cá»a ra, ở đây tối quá.
Hắn nhìn kỹ từng mặt ngưá»i bị giam.
- Là m sao mà bị giam?
Hắn quắc mắt há»i ông cụ già đang ngồi trên bục.
Cụ nà y đứng dáºy, xốc lại cái quần, giá»ng lắp bắp sợ sệt trả lá»i ấp úng:
- Bẩm ngà i, lão không biết. Lão thấy dẫn đến đây thì ở đây. Ở nhà lão mất con ngựa, lão có tội gì đâu.
Tên quan ba ngắt lá»i:
- Mất con ngựa của ai?
- Ngá»±a cá»§a quân đội ạ. Các ông quyá»n đóng ở nhà lão bán nó Ä‘i lấy tiá»n uống rượu và bây giá» lại đổ tá»™i cho lão.
Séc-nhắc liếc mắt rất nhanh, nhìn ông già từ đầu đến chân và nhún vai bực mình:
- Nhặt quần áo, rồi xéo. - Séc-nhắc quát lên thế, rồi quay lại mụ nấu rượu.
Ông lão vẫn chưa tin là chúng tha mình, quay lại phÃa tên quan ba, chá»›p chá»›p cặp mắt lỠđỠhá»i lại:
- Thưa, thế lão được vỠạ?
Tên quan ba gáºt đầu:
- Ừ, bước đi ngay cho rảnh.
Ông lão vá»™i vá»› lấy cái túi treo ở bục, rồi lách ra cá»a lá»§i mất.
Séc-nhắc đã há»i đến mụ nấu rượu:
- Còn mụ kia, sao mụ bị giam ở đây?
Mụ hà ng rượu nhai nghiến ngấu cho hết miếng ba-tê, rồi nói huyên thuyên:
- Bẩm quan lá»›n, tháºt oan con. Con ở góa. - Các ông ấy đến nhà con uống rượu, rồi bắt giam con.
Séc-nhắc há»i:
- Tao nghe ra là mụ bán rượu chứ gì?
Mụ ta lấy là m pháºt ý, kêu ca:
- Sao gá»i là bán được ạ? Như ông đồn trưởng đây lấy cá»§a con bốn chai, mà không trả xu nà o cả. Các ông ấy thế cả, uống rồi quịt. Thế còn gá»i là buôn bán sao được nữa ạ.
- Thôi! Ta hiểu rồi? Mụ cút đi đâu thì cút, nhanh lên.
Mụ ta không để lÅ© quan ngụy phải nhắc lạilệnh cá»§a chúng lần thứ hai nữa, vá»› lấy cái thúng, cúi lạy cảm Æ¡n rối rÃt, rồi Ä‘i giáºt lùi ra cá»a.
- Äa tạ các quan. Xin trá»i pháºt phù há»™ các ngà i được mạnh khá»e.
Äô-lin-nhÃch tròn xoe mắt nhìn tấn hà i kịch đó.
Không ai trong những ngưá»i tù ở đây còn hiểu như thế là thế nà o. Chỉ rõ má»™t Ä‘iá»u: chắc bá»n má»›i đến là chỉ huy cao cấp gì đây nên má»›i có quyá»n thả tù như váºy.
Séc-nhắc há»i đến Äô-lin-nhÃch:
- Còn tên kia, tại sao mà y bị bắt?
Tên quan ba thét lên:
- Äứng dáºy! Trước mặt đại tá phải đứng dáºy!
Äô-lin-nhÃch nặng ná», cháºm chạp đứng dáºy. Séc-nhắc há»i lại:
- Tao há»i mà y tại sao bị bắt?
Äô-lin-nhÃch nhìn bá»™ râu mép vểnh cá»§a tên quan năm đến mấy giây, nhìn cái mặt cạo nhẫn cá»§a hắn, rồi nhìn cái mÅ© lưỡi trai má»›i kiểu "Kê-ren-ki" có Ä‘Ãnh huy hiệu sÆ¡n men. Bá»—ng nhiên má»™t ý nghÄ© táo bạo thoáng qua trong óc: "May ra có thể ăn tiá»n đấy?" Và anh nói ra ý nghÄ© vừa vụt đến trong đầu:
- Tôi bị bắt vì tội đi chơi sau tám giỠtối. Toà n thân căng thẳng đến đau đớn, anh chỠđợi.
- Thế đêm hôm đi là m gì?
- Bẩm lúc ấy chưa khuya, má»›i có mưá»i má»™t giá» thôi ạ. Miệng nói mà bụng vẫn không tin là thoát được.
Nhưng đầu gối anh run lên khi nghe tiếng quát cộc lốc:
- Cút!
Anh quên khuấy cả chiếc áo vét-tông, cứ thế Ä‘i ra cá»a.
Lão quan ba đã há»i sang ngưá»i khác.
Pa-ven là ngưá»i cuối cùng. Anh Ä‘ang ngồi trên sà n, rất đỗi bà ng hoà ng không hiểu chuyện ra là m sao nữa, cÅ©ng không đủ thá»i giỠđể ngẫm nghÄ© tại sao chúng lại tha cả Äô-lin-nhÃch ra được. Không thể nà o mà hiểu được. Chúng thả tất cả hay sao. Nhưng sao lại thả Äô-lin-nhÃch?... Äô-lin-nhÃch bảo vá»›i chúng là bị bắt vì Ä‘i chÆ¡i khuya...Pa-ven vụt hiểu ra.
Tên quan năm há»i đến lượt bác thợ cạo Den-xe gầy nhom. Vẫn má»™t câu há»i Ä‘i há»i lại đó:
- Còn mà y, sao bị bắt?
Den-xe mặt tái mét, hồi há»™p, hăng máu trả lá»i:
- Các ông ấy bảo con tuyên truyá»n, con không hiểu con tuyên truyá»n cái gì cả.
Séc-nhắc vểnh tai lên nghe:
- Cái gì? Cái gì? Tuyên truyá»n à ? Mà y tuyên truyá»n cái gì?
Den-xe khoa tay không hiểu ý ra sao:
- Con có biết đâu, con chỉ nói ngưá»i ta lấy chữ ký và o bản đơn kêu cá»§a dân Do-thái đưa lên đức "đầu lÄ©nh trưởng".
Tên quan ba và Séc-nhắc nhÃch lại gần Den-xe:
- ÄÆ¡n kêu gì?
- Dạ đơn xin cấm cà n Do-thái. Ngà i cÅ©ng biết ở đây vừa có má»™t cuá»™c cà n ghê ngưá»i. Dân chúng khiếp đảm.
Séc-nhắc ngắt lá»i:
- Ta hiểu rồi. ÄÆ°á»£c muốn có đơn kêu chúng tao sẽ thảo đơn kêu cho mà y, đồ Do-thái mạt kiếp.
Rồi Séc-nhắc quay lại bảo tên quan ba:
- Giữ quân nà y cho ta cẩn tháºn, Ä‘em dẫn xa Ä‘i, đưa nó vá» ban tham mưu; ta sẽ nói chuyện thẳng vá»›i nó để xem chÃnh đứa nà o đầu têu cái việc đơn kêu nà y.
Den-xe chực nhoi lên cãi, song roi ngựa của tên quan ba đã quất và o lưng:
- Câm mồm, thằng chó chết.
Bác thợ cạo đau nhăn mặt lại, lùi vỠgóc phòng; môi run lên cố nén tiếng khóc nấc ứ lên cổ.
Khi cảnh cuối đó diá»…n ra thì Pa-ven đã đứng dáºy.
Trong nhà giam chỉ còn mình anh và Den-xe. Séc-nhắc đã đứng trước Pa-ven, giương hai mắt đen hau háu nhìn anh từ đầu đến chân:
- Thằng nà y, chuyện gì thế?
Tiếng Pa-ven đáp nhanh:
- Con cắt một miếng yên ngựa để là m đế già y.
Tên quan năm không hiểu há»i lại:
- Yên ngựa nà o?
- Có hai ông lÃnh Cô-dắc đóng ở nhà con, con chót dại cắt chiếc yên ngá»±a cÅ© để là m đế già y, cho nên các ông lÃnh Cô-dắc bắt con Ä‘em đến đây. - Và hăng lên, vá»›i hy vá»ng ngây ngất được trả lại tá»± do, Pa-ven nói thêm: - Nếu con biết là không được lấy thì…
Lão quan năm nhìn Pa-ven, bĩu môi khinh bỉ:
- Không hiểu lão đồn trưởng giám binh là m cái ngá»—ng gì? Tháºt trá»i mà hiểu được ra là m sao! Bắt giam được những cá»§a quý tháºt? - Rồi hắn quay ra cá»a, hét Pa-ven:
- Thôi cho mà y vá» nhà và nói vá»›i bố mà y cho mấy cái phát và o mông Ä‘Ãt. Ranh con, xéo!
Pa-ven còn ngỡ là tai mình nghe nhầm và con tim như muốn nhảy ra khá»i lồng ngá»±c, anh nhặt cái áo vét tông cá»§a Äô-lin-nhÃch bá» rÆ¡i trên sà n, rồi chạy ra cá»a. Anh qua phòng gác và theo sau Séc-nhắc Ä‘ang Ä‘i ra, anh vụt qua sân, rồi chạy qua cổng sắt và ra đưá»ng cái.
Trong nhà giam chỉ còn lại bác thợ cạo Den-xe Ä‘en đủi. Äau buồn tê tái, bác đưa mắt nhìn chung quanh.
Theo bản năng, bác Ä‘i mấy bước ra cá»a, nhưng má»™t tên lÃnh gác đã và o khép cá»a, khóa trái lại và ngồi trên chiếc ghế đẩu chắn ngay đó.
Äứng trên thá»m nhà giam, Séc-nhắc rất lấy là m hà i lòng, nói vá»›i tên quan ba:
- Tháºt may mà chúng mình ngó đến đây. Mà y xem chúng nhét và o đây đủ cóc nhái bá» Ä‘i. Mình phải cho tên đồn trưởng giám binh ngồi tù Ãt nhất là hai tuần má»›i được. Thôi, ta Ä‘i chứ!
Tên quản đã táºp hợp sẵn lÃnh cá»§a nó sắp hà ng ở cả ngoà i sân. Thấy tên quan năm, hắn chạy lại báo cáo:
- Bẩm quan đại tá, doanh trại xếp dá»n đã xong đâu và o đấy rồi ạ!
Séc-nhắc cho chân và o bà n đạp, nhảy phắt lên yên ngựa. Còn tên quan ba thì vẫn loay hoay với con ngựa bất kham của nó. Séc-nhắc vừa lần dây cương, vừa bảo tên đội:
- Mà y bảo vá»›i đồn trưởng giám binh là tao đã thả hết cả lÅ© chó chết mà hắn thu nhặt bấy lâu nay. Mà y nói thêm vá»›i hắn là tao sẽ cho hắn ngồi tù hai tuần vì tá»™i để bẩn thỉu ở đây. Còn thằng Ä‘ang bị nhốt kia thì Ä‘iệu ngay láºp tức sang tham mưu. Chúng bay thì chuẩn bị cho sẵn sà ng!
Tên đội đáp lại, tay đưa lên ngang và nh mũ:
- Xin tuân lệnh quan đại tá.
Tên quan năm thúc ngá»±a cùng vá»›i tên quan ba phi lại quảng trưá»ng, nhưng diá»…u binh ở đó đã xong từ lâu rồi.
*
Chạy qua được bảy nhà thì Pa-ven dừng lại. Không còn sức mà chạy tiếp nữa.
Những ngà y đói khát bị giam trong phòng ngá»™t ngạt là m Pa-ven kiệt sức. Vá» nhà thì không được. Äến nhà BÆ¡-ru-giắc thì nhỡ ra có ai biết là có thể là m liên lụy, tan cá»a nát nhà bạn. Váºy thì Ä‘i đâu bây giá»?
Anh không biết là m thế nà o, cứ chạy, những vưá»n rau và sân sau các nhà đã lùi lại sau anh. Mãi đến khi chạm ngưá»i và o hà ng rà o nhà ai đó, Pa-ven má»›i sá»±c tỉnh.
Pa-ven đứng sững lại sá»ng sốt: sau hà ng rà o cao mà mình Ä‘ang đứng tá»±a lưng đây lại chÃnh là vưá»n nhà ông chánh kiểm lâm. Hóa ra đôi chân má»i dừ cá»§a mình lại đưa mình đến đây. Mình đã định bụng đến đây hay sao ấy nhỉ? Không.
Nhưng tại sao mình lại đứng ngay trước biệt thự nà y mà không dừng chân đứng lại ở chỗ khác?
Anh không tà i nà o trả lá»i được câu há»i đó. Phải kiếm chá»— nà o nghỉ chân cái đã, rồi còn nghÄ© cách Ä‘i xa nữa. Trong vưá»n nà y có má»™t vòm cây rất kÃn, nấp và o đấy chẳng ai thấy được đâu.
Pa-ven nhảy lên, bám lấy mép má»™t thanh gá»—, trèo lên hà ng rà o rồi tụt sang bên kia. Anh đưa mắt nhìn mái nhà thấp thoáng sau rặng cây rồi Ä‘i thẳng đến vòm cây. Nhưng chá»— vòm cây trống trải quá. Dạo hè còn có nho dại phá»§ kÃn, giá» thì cây cối trÆ¡ trụi.
Anh định quay ra, nhưng muá»™n quá rồi: tiếng chó sá»§a dữ dá»™i ở sau lưng. Má»™t con chó to từ trong nhà đang chạy hồng há»™c theo lối Ä‘i đầy lá, xồ ra cắn anh, sá»§a oang cả vưá»n lên.
Pa-ven đứng thế thủ.
Nó nhảy xổ và o nhưng bị Pa-ven lấy chân đá. Con chó lồng lên chá»±c nhảy và o lần nữa. Tháºt cÅ©ng chẳng biết rồi sẽ ra sao, nếu lúc đó không có tiếng ai quá quen thuá»™c lanh lảnh la lên:
- Tơ-rê-do, chạy lại đây nà o!
Tô-nhi-a chạy ra, cầm lấy vòng xÃch cổ lôi con chó TÆ¡-rê-do lại, rồi nói vá»›i bóng ngưá»i Ä‘ang đứng bên hà ng rà o:
- Anh là m thế nà o mà và o đây được? Con chó nà y hay cắn lắm đấy. May mà tôi…
Tô-nhi-a chưa nói hết câu đã im bặt, mắt mở to nhìn. Anh chà ng trẻ tuổi không rõ là m sao và o đây được nà y giống Pa-ven quá!
Bóng kia động Ä‘áºy, khẽ há»i lại:
- Em... cô không nháºn ra tôi sao?
Tô-nhi-a reo lên một tiếng và bổ lại chỗ Pa-ven:
- Anh Pa-vơ-lu-sa, anh đấy ư?
Con chó Tơ-rê-do nghe tiếng chủ kêu tưởng là ra hiệu cho cắn, bèn nhảy xổ lên.
- Không được cắn, đi!
Tơ-rê-do bị Tô-nhi-a đá cho mấy cái, hục hặc cúp đuôi chạy và o trong nhà .
Tô-nhi-a nắm lấy tay Pa-ven há»i:
- Anh được tha hay sao?
- Thế em cũng biết chuyện à ?
Tô-nhi-a không nén được ná»—i hồi há»™p, cảm động, trả lá»i câu má»™t:
- Em biết hết, Li-da kể cho em nghe. Nhưng anh là m thế nà o ra được? Ngưá»i ta tha anh hay sao?
Pa-ven trả lá»i, giá»ng mệt má»i:
- Chúng tha nhầm, em ạ. Anh trốn khá»i nhà pha. Chắc bây giá» chúng Ä‘ang truy nã. Anh cÅ©ng không định đến đây. Tình cá» trông thấy vòm cây kia anh tÃnh và o ẩn để nghỉ má»™t lát. - Rồi như để xin lá»—i, Pa- ven nói thêm:
- Anh mệt lắm !
Tô-nhi-a nhìn anh một lúc lâu, chan chứa tình thương, trìu mến mặn nồng, vừa lo lắng, vừa vui sướng... Tô-nhi-a siết chặt tay Pa-ven:
- Anh Pa-ven, anh Pa-ven yêu quý, anh Pa-ven thân thiết bé bá»ng cá»§a em, em yêu anh…anh có hiểu em không? Anh rất bướng cá»§a em. Tại sao tối hôm ná» anh lại đùng đùng bá» vá»? Giá» anh phải và o nhà em. Em giữ anh lại, không cho anh Ä‘i nữa đâu. Anh ở nhà em yên ổn. Anh ở đây đến bao giá» yên thì thôi.
Pa-ven lắc đầu:
- Nhỡ chúng tìm thấy anh ở nhà em thì là m thế nà o? Anh không thể và o nhà em được.
Tay Tô-nhi-a cà ng siết chặt, mi dà i rung rung, mắt sáng lên.
- Anh không và o thì chẳng bao giá» anh còn gặp được em nữa. Vá»›i lại, anh A-rÆ¡-chom không có nhà , anh ấy đã bị chúng áp giải Ä‘i lái xe rồi. Các anh công nhân xe lá»a Ä‘á»u bị chúng bắt Ä‘i là m cả. Anh tÃnh Ä‘i đâu bây giá» má»›i được?
Pa-ven hiểu thấu lòng Tô-nhi-a lo lắng, nhưng mối lo sợ có thể gieo tai vạ cho ngưá»i con gái mà anh yêu dấu khiến anh ngần ngại. Bao nhiêu thá» thách đã là m anh kiệt sức mệt lả, bụng đói như cà o là m Pa- ven không cưỡng lại được nữa: anh nghe theo.
Trong khi Pa-ven ngả lưng ở ghế dà i buồng Tô-nhi- a, thì Tô-nhi-a xuống nói chuyện với mẹ ở dưới bếp:
- Mợ Æ¡i, trên buồng con có anh Pa-ven Ca-rÆ¡-sa- ghin là há»c trò con, mợ nhá»› ra chứ? Con không dám giấu mợ Ä‘iá»u gì. Anh ấy bị bắt vì đánh tháo cho má»™t ngưá»i lÃnh thá»§y bôn-sê-vÃch. Anh ấy vừa trốn ra được, nhưng không có nÆ¡i nà o ẩn cả.- Giá»ng Tô-nhi-a bắt đầu run: - Mợ Æ¡i, con xin phép mợ đồng ý để anh ấy ở nhá» nhà ta, con van mợ!
Äôi mắt Tô-nhi-a van lÆ¡n nhìn mẹ.
Bà mẹ thì nhìn mắt con như dò xét.
- ÄÆ°á»£c mợ cÅ©ng chẳng cấm con. Song con cho cáºu ta ở và o đâu má»›i được?
Tô-nhi-a đỠmặt, bối rối, hồi há»™p trả lá»i:
- Äể anh ấy ở trong buồng con, nghỉ trên ghế dà i. Song mợ đừng nói gì vá»›i cáºu vá»™i, mợ nhá»›.
Mẹ nhìn thẳng và o mắt con:
- Con bấy lâu nay khóc mãi, thế ra là vì nó đấy?
- Vâng ạ.
- Nhưng nó má»›i Ãt tuổi đầu!
Tô-nhi-a nóng ruột, mân mê rứt tay áo sơ-mi đang mặc.
- Vâng, song nếu anh ấy không trốn được thì cÅ©ng bị Ä‘em bắn như ngưá»i lá»›n váºy. Pa-ven ở trong nhà là m bà mẹ không được yên tâm. Bà lo lắng vá» chuyện Pa-ven bị bắt, mà Tô-nhi-a thì rõ rà ng là cảm mến cáºu bé đó rồi và bà cÅ©ng lo lắng vì bà hoà n toà n không biết gì vá» Pa-ven hết.
Còn Tô-nhi-a thì báºn tÃu tÃt:
- Phải cho anh ấy tắm, mợ ạ. Bây giá» con lo cho anh ấy tắm ngay. Anh ấy bẩn như ngưá»i thợ má»›i ở lò ra... Äã lâu lắm rồi, anh ấy có được tắm rá»a gì đâu.
Tô-nhi-a vá»™i vã chạy Ä‘i Ä‘un nước, sắp quần áo và để khá»i phải nói nhiá»u vá»›i Pa-ven, cô đùng đùng dắt tay anh, dẫn và o buồng tắm.
- Anh phải thay hết quần áo đi. Quần áo anh phải giặt mới được. Anh lấy quần áo kia mà thay.
Và Tô-nhi-a chỉ cái áo lÃnh thá»§y cổ trắng kẻ dá»c, cái quần ống rá»™ng thùng thình đã gấp cẩn tháºn để trên ghế.
Pa-ven đưa mắt ngạc nhiên nhìn chung quanh.
Tô-nhi-a mỉm cưá»i:
- Äây là quần áo giả trai ngà y há»™i trá hình cá»§a em, chắc anh mặc vừa. Thôi em để anh tắm nhá»›. Em xuống dá»n cÆ¡m anh ăn.
Nói rồi đóng sáºp cá»a. Pa-ven chỉ còn biết là m theo lá»i Tô-nhi-a cởi quần áo ra và nhảy và o cháºu tắm.
Má»™t giá» sau, bà mẹ, Tô-nhi-a và Pa-ven ngồi ăn cÆ¡m dưới bếp. Äói quá, Pa-ven ăn hết đĩa thứ ba mà không để ý. Má»›i đầu có mặt bà mẹ Tô-nhi-a, Pa-ven cÅ©ng ngượng, nhưng sau thấy bà niá»m nở, anh đâm dạn ra.
CÆ¡m xong, cả ba ngưá»i sang buồng Tô-nhi-a. Mẹ Tô-nhi-a há»i han Pa-ven, anh kể cho bà nghe những bước gian truân cá»§a mình. Nghe xong, mẹ Tô-nhi-a há»i:
- Thế em định thế nà o bây gi�
Pa-ven suy nghĩ:
- Con định gặp anh A-rÆ¡-chom con, rồi Ä‘i khá»i đây.
- Äi đâu?
- Con định Ä‘i U-mân hay Ä‘i Ki-ép. Con chưa biết Ä‘i đâu Nhưng chắc chắn là phải Ä‘i khá»i đây má»›i được.
Pa-ven không tà i nà o ngỠđược số pháºn mình có thể thay đổi nhanh như thế. Sáng còn bị nhốt ở nhà giam, bây giỠđã ở bên Tô-nhi-a rồi, mặc quần áo má»›i tinh và cái chÃnh là đã được tá»± do.
Cuá»™c Ä‘á»i đôi khi xoay hẳn chiá»u lại như thế đấy: lúc thì bóng tối mù mịt trùm kÃn cuá»™c Ä‘á»i, lúc thì ánh sáng mặt trá»i lại tươi vui cưá»i vá»›i bạn. Nếu không có mối lo bị bắt lại thì lúc nà y Pa-ven cảm thấy đúng là sung sướng hoà n toà n rồi.
Nhưng chÃnh ngay giữa lúc nà y, lúc anh Ä‘ang ở cái nhà rá»™ng rãi và yên tÄ©nh nà y, thì chúng có thể bắt lại anh ngay ở đây.
Phải liệu Ä‘i, đến đâu cÅ©ng được, đừng ở lại đây nữa. Nhưng nà o bụng có muốn rá»i nÆ¡i nà y đâu! Tháºt là oái oăm ! Lúc Ä‘á»c truyện vị anh hùng Ga-ri-ban- Ä‘i thì mê tháºt! Cứ mÆ¡ ước được như Ga-ri-ban-Ä‘i. Tuy biết Ä‘á»i ông ta gian khổ lắm, bị Ä‘uổi khắp thế giá»›i, nhưng vẫn thèm cuá»™c Ä‘á»i đó. Thế mà nếm mùi tra tấn ghê khiếp má»›i được bảy ngà y mà đã thấy dà i đằng đẵng như đến cả năm trưá»ng rồi.
Xem thế thì ra mình chẳng có tướng anh hùng.
Tô-nhi-a ngả đầu vá» phÃa Pa-ven há»i:
- Anh đang nghĩ gì thế, anh?
Pa-ven có cảm tưởng như đôi mắt cá»§a ngưá»i yêu xanh thăm thẳm vô cùng táºn.
- Tô-nhi-a ơi, em có muốn anh kể vỠKhơ-ri-chi-na cho em nghe không?
Tô-nhi-a đon đả:
- Anh kể đi.
- Và từ hôm ấy, Khơ-ri-chi-na không trở lại nữa.
Äoạn cuối cá»§a câu chuyện, Pa-ven khó khăn mãi má»›i kể nốt được.
Trong phòng tịch mịch, chỉ có tiếng đồng hồ kêu tÃch tắc Ä‘á»u Ä‘á»u... Tô-nhi-a cúi đầu, cắn chặt môi, cố giữ khá»i báºt tiếng khóc.
Pa-ven nhìn ngưá»i yêu, giá»ng quả quyết:
- Anh phải đi ngay hôm nay.
- Không, không, hôm nay anh không đi đâu cả.
Những ngón tay thon thon ấm áp cá»§a Tô-nhi-a khẽ lần mái tóc cứng cá»§a Pa-ven giáºt tóc anh trìu mến.
- Tô-nhi-a ạ, em phải giúp anh. Cần ra sở đầu máy xe lá»a há»i thăm tin tức anh A-rÆ¡-chom và đưa mảnh giấy anh viết cho Xéc-gây. Anh có khẩu súng ngắn giấu trên tổ quạ. Anh không thể đến lấy được, nên muốn nhá» Xéc-gây đến lấy há»™. Em có giúp được anh không?
Tô-nhi-a đứng dáºy:
- ÄÆ°á»£c anh ạ. Em sẽ Ä‘i tìm Li-da, cùng vá»›i cô ta và o sở đầu máy. Thế anh viết cho Xéc-gây Ä‘i, em sẽ đưa đến. Anh ấy ở đâu? Nếu anh ấy muốn đến gặp anh thì nói là anh ở đâu được?
Suy nghĩ một lát, Pa-ven đáp:
- Cứ bảo anh ấy chiá»u nay mang khẩu súng đến vưá»n nhà .
Äến khuya, Tô-nhi-a má»›i vá», Pa-ven đã ngá»§ say. Tay ai vuốt trán là m Pa-ven thức dáºy. Tô-nhi-a cưá»i vui sướng:
- Anh A-rÆ¡-chom sắp đến ngay bây giá». Anh ấy má»›i Ä‘i vá». Có ông cụ đẻ ra Li-da bảo đảm, nên anh ấy được phép ra ngoà i má»™t tiếng. Äầu máy anh ấy lái còn đỗ trong sở. Em không thể nói được là anh ở đây chỉ bảo anh ấy đến đây, em có việc quan trá»ng lắm cần nhắn anh ấy. Kia kìa, anh ấy đã đến rồi!
Tô-nhi-a chạy ra cổng. A-rÆ¡-chom thấy Pa-ven còn ngỡ là mắt mình trông nhầm, đứng sững lại ngay trước cá»a. A-rÆ¡-chom và o rồi. Tô-nhi-a khép cá»a lại để cáºu mình bị Ä‘au thương hà n nằm ở bên phòng giấy khá»i nghe tiếng.
Tay A-rơ-chom ôm chặt lấy Pa-ven, ghì em và o lòng, là m khớp xương Pa-ven kêu răng rắc:
- Em Páp-ca của anh!
*
Thế là quyết định rồi: mai Pa-ven đi. A-rơ-chom thu xếp cho em ngồi và o đầu máy do bác Bơ-ru-giắc lái đi Ca-da-chin.
A-rÆ¡-chom thưá»ng ngà y tÃnh khô khan, đã phải nôn nao trong lòng vì lo lắng cho em, không biết số pháºn em ra sao. Bây giá» thì lòng anh dạt dà o vui sướng không sao kể xiết.
- Váºy cứ thế em nhé. Năm giá» sáng mai, anh đón em ở nhà kho váºt liệu. Lúc chất cá»§i lên tà u thì em trèo lên ngồi luôn. Anh muốn nói chuyện nữa vá»›i em, song đến giá» phải vá» rồi. Mai anh lại ra tiá»…n em Ä‘i. Bây giá» các anh bị động viên, Ä‘ang có biên chế thà nh tiểu Ä‘oà n lÃnh thợ xe lá»a, là m việc có lÃnh mang súng Ä‘i kèm y như dưới thá»i giặc Äức váºy.
Anh từ giã em ra vá».
Bóng tối trùm xuống rất nhanh. Xéc-gây sẽ đến đây bằng lối cổng và o vưá»n. Pa-ven Ä‘i Ä‘i lại lại trong phòng tối đợi Xéc-gây đến. Tô-nhi-a và mẹ còn ngồi ở đầu giưá»ng cáºu Tô-nhi-a.
Pa-ven và Xéc-gây gặp nhau trong tối: hai bạn siết chặt tay nhau. Cả Va-li-a cÅ©ng đến. Ba ngưá»i nói chuyện nhá»:
- Mình không mang khẩu súng đến cho cáºu được. Sân nhà cáºu giỠđầy lÃnh ngụy đóng. Xe ngổn ngang. Chúng đốt lá»a giữa sân. Tháºt chẳng là m thế nà o leo lên cây có tổ quạ được cả. Không may thế đấy.
Pa-ven nói để bạn yên lòng:
- Thôi cóc cần súng nữa. Có lẽ thế cà ng hay. Äi đưá»ng có súng, nó tóm được thì lại mất đầu. Song khi nà o lấy được thì cáºu phải cố lấy Ä‘i nhé. Thế nà o cÅ©ng lấy Ä‘i đấy.
Va-li-a nhÃch lại gần:
- Bao giỠanh đi?
- Mai, Va-li-a ạ, và o lúc mỠsáng.
- Nhưng anh là m thế nà o trốn ra được, nói cho em nghe với.
Pa-ven thì thầm kể lại qua loa chuyện vừa xảy ra.
Ba ngưá»i trẻ tuổi chia tay nhau thân thiết quá. Xéc-gây không đùa như má»i khi nữa, lòng bồi hồi cảm động. Giá»ng Va-li-a nghẹn ngà o mãi má»›i thốt ra:
- Thôi, anh Ä‘i khá»e mạnh, anh Pa-ven nhá»›. Äừng quên chúng em đấy!
Bóng hai ngưá»i bạn Ä‘i ra chìm ngay và o đêm tối.
Trong nhà lặng lẽ. Chỉ có tiếng đồng hồ buông tiếng tÃch tắc Ä‘á»u Ä‘á»u không mệt má»i. Pa-ven cÅ©ng như Tô-nhi-a chẳng ai nghÄ© gì đến Ä‘i ngá»§ cả: chỉ còn sáu tiếng nữa thôi, hai ngưá»i đã phải xa nhau, và có thể sẽ không bao giỠđược thấy lại mặt nhau nữa. Thá»i giá» ngắn ngá»§i thế nà y, kể lể vá»›i nhau là m sao hết được trăm ngà n ý nghÄ© và lá»i nói mà má»—i ngưá»i mang nặng trong lòng.
Tuổi thiếu niên ! Tuổi thiếu niên tươi đẹp biết bao, khi bạn còn chưa biết gì đến khát vá»ng, mà bạn chỉ má»›i cảm thấy mÆ¡ hồ trong những tiếng Ä‘áºp gấp gấp cá»§a trái tim; khi bà n tay cá»§a bạn run rẩy, sá» sợ, rụt nhanh lại, vì vô tình chạm và o ngá»±c ngưá»i bạn gái, khi tình bạn cá»§a tuổi niên thiếu còn ngăn được lòng bạn không để Ä‘i đến bước cuối cá»§a tình cảm. Còn gì trên Ä‘á»i có thể ngá»t ngà o hÆ¡n hai cánh tay ngưá»i yêu Ä‘ang quà ng lên cổ bạn và cái hôn cá»§a ai nồng cháy, như có luồng Ä‘iện phát ra.
Äây là cái hôn thứ hai từ khi đôi trẻ thân nhau. Ngoà i mẹ ra, Pa-ven có được ai âu yếm bao giá». Trái lại anh bị đòn, bị đánh nhiá»u. Và vì thế, anh cà ng cảm thấy hết sức thấm thÃa sá»± âu yếm cá»§a Tô-nhi-a. Suốt cả cuá»™c Ä‘á»i vất vả cay nghiệt, Pa-ven có bao giá» biết trên Ä‘á»i có niá»m vui sướng ấy. Ngưá»i con gái nà y đây là hạnh phúc lá»›n trên đưá»ng Ä‘á»i anh Ä‘i. Anh ngá»i mái tóc thÆ¡m và tưởng chừng như nhìn thấy mắt ngưá»i yêu.
- Anh yêu em lắm, Tô-nhi-a ạ. Anh không thể nói hết lòng anh với em được. Anh không biết nói thế nà o.
Bao nhiêu ý nghÄ© quên hết... Tấm thân má»m mại nà y chiá»u anh ngoan ngoãn biết bao nhiêu. Song tình bạn cá»§a tuổi thiếu niên vẫn là trên hết!
- Em Tô-nhi-a, bao giá» yên hà n rồi, anh sẽ là m thợ Ä‘iện. Nếu bấy giá» em vẫn không chê anh, nếu tháºt em yêu anh, chứ không phải chỉ thÃch cho vui thì anh sẽ là ngưá»i chồng tốt cá»§a em. Anh sẽ không bao giỠđánh em. Nếu anh mà là m em khổ thì anh sẽ không sống là m gì.
Và sợ ôm nhau mà ngá»§ quên Ä‘i trong lòng nhau, đôi trẻ rá»i nhau, để mẹ khá»i nghÄ© đến Ä‘iá»u gì không tốt. Äôi bạn còn hứa vá»›i nhau sẽ không bao giá» quên nhau, rồi má»›i Ä‘i ngá»§. Lúc ấy đã quá ná»a đêm.
Sáng sá»›m, mẹ Tô-nhi-a đánh thức Pa-ven dáºy. Anh nhảy thoắt xuống đất.
Giữa lúc Pa-ven và o phòng tắm lấy áo cÅ© cá»§a mình thay, Ä‘i già y và khoác chiếc áo vét-tông cá»§a Äô-lin- nhÃch ra ngoà i, thì bà mẹ đánh thức Tô-nhi-a dáºy.
Hai ngưá»i vá»™i vã ra Ä‘i trong sương mai ầm ướt; há» Ä‘i vá» phÃa nhà ga, vòng và o kho cá»§i.
A-rÆ¡-chom Ä‘ang sốt ruá»™t đợi hai ngưá»i bên toa than chở đầy cá»§i.
Khói phì lên phá»§ má» cả đầu máy lá»›n.Äầu máy thong thả lại gần.
Bác BÆ¡-ru-giắc từ trong ca-bin nhìn qua cá»a sổ.
Phút biệt ly ngắn ngá»§i. Pa-ven bÃu chắc lấy tay vịn thang xe, trèo báºc sắt lên tà u. Lên rồi, anh quay nhìn lại. Hai bóng thân yêu đứng ở lối chắn ngang đưá»ng tà u: thân hình cao lá»›n cá»§a A-rÆ¡-chom và bên cạnh là Tô-nhi-a thon thon, nhá» bé.
Gió mạnh như giáºn dữ thổi phần pháºt và o cổ áo và là m bay ngược má»› tóc bồng mà u hạt dẻ cá»§a Tô- nhi-a. Tô-nhi-a vẫy tay, không nén được thổn thức. A-rÆ¡-chom liếc nhìn cô bé, thở dà i:
"Nhất định hai đứa bé phải lòng nhau rồi. À, tay Pa-ven nà y, thế mà bảo nó còn bé bá»ngâ€.
Khi con tà u đã khuất và o đưá»ng ngoặt, A-rÆ¡-chom quay lại phÃa Tô-nhi-a:
- Từ nay, chúng ta là chỗ thân tình cả.
Và bà n tay bé nhá» cá»§a Tô-nhi-a lá»t thá»m trong bà n tay to tướng cá»§a A-rÆ¡-chom.
Từ xa vá»ng lại tiếng ầm ầm cá»§a con tà u chạy gấp lên.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 04:23 PM.
|

13-06-2008, 10:36 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
Chương 7
Äã má»™t tuần nay, thà nh phố bị giao thông hà o và dây thép gai đánh Ä‘ai lấy chung
quanh chi chÃt như mạng nhện, thức cÅ©ng như ngá»§ Ä‘á»u sống dưới tiếng nổ rá»n cá»§a trá»ng pháo và tiếng giòn giã cá»§a những loạt súng trưá»ng. Chỉ đến đêm khuya lắm, tiếng súng má»›i im. Nhưng chốc chốc lại có và i loạt súng vì hoảng mà bắn xé phá tan yên tÄ©nh: đấy là các vị trà tiá»n tiêu bắn dò nhau. Tá» má» sáng, ngưá»i ta loay hoay bên những khẩu đại pháo bố trà ở nhà ga. Khẩu súng há cái mõm Ä‘en ra khạc đạn giáºn dữ và ghê sợ. Ngưá»i ta lại hối hả tá»ng và o những cái mõm ấy những khẩu phần chì má»›i. Ngưá»i lÃnh pháo thá»§ giáºt dây; mặt đất rung chuyển. Cách xa thà nh phố ba dặm, mé trên má»™t là ng do Hồng quân chiếm lÄ©nh, đạn trái phá bay vèo rú lên trên không, là m át hết má»i thứ tiếng, rồi rÆ¡i xuống bắn tung những mảnh đất vụn lên trá»i.
Pháo binh đỠđặt trong sân má»™t tu viện Ba Lan lâu Ä‘á»i xây trên ngá»n đồi cao ở giữa là ng.
Äồng chà ủy viên quân sá»± cá»§a khẩu đội tên là Da- mô-chin Ä‘ang ngá»§ gáºt, đầu dá»±a và o cà ng súng, thức choà ng dáºy, nịt lại dây da mang khẩu Mô-de cho thêm chặt, lắng nghe tiếng đạn bay, chá» tiếng nổ. Giá»ng đồng chà sang sảng vang cả sân:
- Các đồng chà ơi, dáºy Ä‘i thôi! Mai ta sẽ ngá»§ nốt.
Các chiến sÄ© ngá»§ bên những khẩu pháo cÅ©ng vùng dáºy lẹ như ngưá»i chỉ huy cá»§a mình. Chỉ có Xi-đô-súc là cháºm, miá»…n cưỡng nhấc cái đầu còn ngái ngá»§.
- Bá»n chúng nó đểu tháºt. Chưa sáng đã sá»§a lên rồi. Quân súc sinh !
Da-mô-chin cả cưá»i:
- Nói là m gì chúng nó, Xi-đô-súc. Quân chúng nó là những phần tá» chưa giác ngá»™. Chúng nó có nể gì giấc ngá»§ cá»§a cáºu.
Xi đô-súc cà u nhà u ngồi dáºy.
Và i phút sau pháo ta đã giã khá»e nổ đùng đùng trên sân tu viện và bắn phá ầm ầm và o thà nh phố Sê-pê-tốp-ca.
Trên ngá»n ống khói nhà máy đưá»ng, má»™t tên sÄ© quan Pết-lu-ra và tên lÃnh Ä‘iện thoại leo lên theo báºc thang sắt bắc bên trong ống khói nhà máy, ngồi trên sà n gá»— bằng mảnh ván xếp lại.
Ngồi trên sà n cao, chúng nhìn rõ chung quanh, cả thà nh phố như nằm trong lòng bà n tay chúng. Từ trên ngá»n ống khói cao ấy, chúng chỉ huy cho pháo bắn. Chúng thấy rõ từng bước tiến lui cá»§a quân đỠđang vây thà nh. Ngà y hôm ấy, bên hà ng quân đỠhết sức rá»™n rịp. Trong ống nhòm nhãn hiệu "Dét-xơ†thấy rõ những đơn vị cá»§a há» hà nh binh. Trên đưá»ng sắt đến ga Pô-đôn, Ä‘oà n xe lá»a bá»c sắt từ từ tiến lên, vừa Ä‘i vừa nã pháo không ngá»›t. Sau Ä‘oà n tà u là những hà ng bá»™ binh. Quân đỠmở nhiá»u đợt xung phong. Song quân nguy bố trà bám chắc lấy ngoại vi thà nh phố. Các giao thông hà o bốc cháy như há»a ngục. Tiếng nổ Ä‘iên cuồng vang âm không trung, nghe cứ to mãi, và những lúc tấn công thì hóa thà nh má»™t chuá»—i tiếng gầm rá»n rú lên liên tiếp. Và bên tuyến bôn-sê-vÃch bị đạn trút xuống như mưa lÅ©. Không thể trấn được sức phản công căng thẳng quá sức chịu đựng cá»§a con ngưá»i ấy, bên ta phải rút lui để lại trên chiến trưá»ng những xác không động Ä‘áºy.
Ngà y hôm ấy, những đợt tấn công và o thà nh phố má»—i lúc má»™t quyết liệt, má»™t dà y. Lúc nà o không trung cÅ©ng inh lên những loạt súng đại bác, bần báºt chuyển động. Äứng từ ngá»n ống khói nhà máy có thể nhìn toà n thể các mặt tráºn, bá»n quan trắc ngụy thấy rõ những mÅ©i quân bôn-sê-vÃch có lúc lảo đảo, nép rạp xuống đất, vấp ngã, song lại vùng dáºy tiến lên không gì cưỡng nổi. Bên đỠgần chiếm được toà n bá»™ nhà ga. Ngụy quân tung ra tráºn tất cả sức dá»± trữ, nhưng không thể nà o lấp được chá»— thá»§ng ở mặt tráºn nhà ga. Những hà ng quân đỠlòng đầy quyết tâm mãnh liệt à o à o tiến và o các phố quanh nhà ga. Trung Ä‘oà n ngụy thứ ba có nhiệm vụ giữ nhà ga đã bị đột kÃch ác liệt báºt ra khá»i những vị trà cuối cùng, bị dồn ra khá»i những vưá»n rau, khóm cây mà chúng bố trÃ, bị chia cắt tứ tung, vá»™i rút chạy vá» phÃa trung tâm thà nh phố. Hồng quân không để cho quân địch kịp hoà n hồn, không để cho chúng có thá»i giá» nghỉ chân, cứ xông lên dùng lưỡi lê quét hết má»i sức kháng cá»± và trà n và o các phố như ngá»n triá»u băng băng.
Không còn sức mạnh nà o trên Ä‘á»i có thể giữ Xéc- gây ở lại dưới hầm nhà được nữa. Anh Ä‘ang cùng cả nhà và hà ng xóm ẩn dưới ấy, những chuyện xảy ra trên đưá»ng phố thúc giục anh chạy lên, ngồi yên không tà i nà o chịu được. Mặc mẹ quát theo, Xéc-gây đã nhảy ra khá»i cái hang mát lạnh ấy. Má»™t chiếc xe bá»c sắt Xa-gai-Ä‘a-sÆ¡-ny ầm ầm chạy qua mặt nhà , nhả đạn ra tứ phÃa mở đưá»ng cho quân ngụy Pết-lu-ra Ä‘ang hoảng vÃa bá» chạy tán loạn. Má»™t tên ngụy chạy trốn và o sân nhà Xéc-gây, vá»™i vã cuống quýt trút hết bao đạn, mÅ© sắt và khẩu súng, rồi nhảy qua tưá»ng lẩn và o đám vưá»n rau. Xéc-gây đánh bạo nhìn ra đưá»ng. Quân Pết-lu-ra có chiếc xe bá»c sắt yểm há»™ chạy trốn theo con đưá»ng vá» phÃa ga Tây-nam. ÄÆ°á»ng và o phố vắng ngắt. Bá»—ng có má»™t vệ quân đỠnhảy ra đưá»ng cái nằm rạp xuống đất bắn. Theo sau anh là ngưá»i thứ hai rồi ngưá»i thứ ba... Xéc-gây nhìn thấy há» rõ lắm: há» khom mình vừa chạy vừa bắn. Má»™t vệ quân Ä‘á», ngưá»i Trung Quốc, nghe đại bác nổ vẫn cứ Ä‘uổi địch không thèm nằm xuống. Anh ta nước da xạm mà u sương gió, hai mắt sáng rá»±c, phong phanh manh áo cụt tay, thắt lưng Ä‘eo băng đạn súng máy, hai tay lăm lăm lá»±u đạn. Chạy như bay tiến trước tất cả má»i ngưá»i là má»™t đội viên trẻ măng vác súng liên thanh. Äấy là mÅ©i thứ nhất cá»§a quân đỠđột nháºp và o thị xã. Lòng Xéc-gây rá»™n lên vui sướng. Anh nhảy bổ ra đưá»ng, lá»›n tiếng hô lên:
- Hoan hô các đồng chÃ!
Ngưá»i vệ quân Trung Quốc bất ngỠđâm sầm phải cáºu thiếu niên ấy, tà nữa xô ngã. Anh đã chá»±c hăng máu giáºn xô lại nện cáºu bé, song thấy vẻ mặt há»›n hở cá»§a Xéc-gây thì lại thôi ngay; giá»ng thở hổn hển, anh quát há»i:
- Pết-lu-ra? Nó chạy đâu?
Song Xéc-gây còn mải chạy Ä‘i chá»— khác, không nghe thấy anh há»i. Xéc-gây nhảy và o sân nhà , vá»› lấy khẩu súng và bao đạn mà tên nguy trút lại, khoác và o ngưá»i, rồi hối hả chạy theo Ä‘oà n vệ quân Ä‘á». Mãi đến khi Hồng quân chiếm lÄ©nh xong nhà ga Tây-nam, ngưá»i ta má»›i nháºn ra Xéc-gây. Sau khi đã chiếm được mấy chuyến xe chở đạn dược và trang bị, đã Ä‘uổi địch chạy và o rừng, quân đỠdừng lại để nghỉ ngÆ¡i và chỉnh đốn lại đội ngÅ©. Anh đội viên trẻ giữ súng máy lại gần Xéc-gây ngạc nhiên há»i:
- Äồng chà ở đâu đấy?
- Em ngưá»i địa phương, ở thà nh phố nà y. Em đợi các đồng chà mãi.
Anh em Hồng quân xúm quanh lấy Xéc-gây. Anh Trung Quốc mỉm cưá»i hà há»ng:
- Tồng chà nà y tôi biết. Tôi gặp tồng chà ấy hô: "Hoan hô các tồng chÃâ€. Tồng chà ấy là ngưá»i anh em ta, má»™t ngưá»i bôn-sê-vÃch, tồng chà ấy thanh niên, tốt lắm.
( Trong cuá»™c ná»™i chiến ở Nga có nhiá»u đồng chà quốc tế (trong đó có Trung Quốc) tham gia Hồng quân chiến đấu bên cạnh công nhân và nông dân Xô-viết)
Và anh ta vui sướng vá»— và o vai Xéc-gây. Lòng Xéc- gây rạo rá»±c sung sướng. Hồng quân đã ngay từ đầu nháºn Xéc-gây như nháºn má»™t ngưá»i thân. Anh cùng vá»›i các anh Hồng quân giương lưỡi lê trần, xung phong chiếm lấy nhà ga.
Hà ng phố rá»™n lên. Dân phố, ẩn lâu đã mệt, tức tốc ra khá»i các hầm nhà , xúm đến đầu đưá»ng xem Hồng quân Ä‘ang tiến và o. Mẹ Xéc-gây và Va-li-a nhìn thấy Xéc-gây: Ä‘ang Ä‘i trong hà ng ngÅ© Hồng quân, đầu không mÅ©, vai vác súng, ngang lưng Ä‘eo bao đạn.
Bà mẹ tức giáºn giÆ¡ tay lên trá»i la lối.
Thằng Xéc-gây con bà mà dÃnh và o chuyện đánh nhau! Không thể nà o như thế được. Thá» nghÄ© xem: ban ngà y ban mặt, trước mắt tất cả hà ng phố mà vai nó vác súng Ä‘i theo ngưá»i ta diá»…u binh. Rồi sau nà y sẽ ra sao, sau nà y xảy ra chuyện gì thì là m thế nà o? Những ý nghÄ© đó là m bà điên ngưá»i, không nén được nữa, bà quát lên:
- Xéc-gây, có xéo ngay vá» nhà không! Vá» ngay láºp tức! Mà y đứng lại tao bảo, thằng khốn kiếp kia. Ti toe Ä‘i bá»™ đội! Vá» nhà rồi bà dạy cho mà y Ä‘i đánh nhau!
Và bà chạy theo con định lôi lại.
Nhưng Xéc-gây, chÃnh Xéc-gây mà bà thưá»ng cá»§ng đầu béo tai, Xéc-gây gưá»m gưá»m nhìn bà . Anh bị mắng thẹn đỠmặt, nhục quá, ngắt lá»i mẹ:
- Mẹ la cũng chẳng được! Con không vỠđâu.
Và vẫn rảo bước đi lên.
Bà mẹ giáºn sôi ngưá»i tru tréo:
- Quân nà y láo tháºt. Nó dám mở mồm nói vá»›i mẹ nó thế đấy. ÄÆ°á»£c, đã thế mà y đừng có bò vá» nhà bà nữa nhé!
Xéc-gây không ngoảnh mặt lại:
- Con chẳng vỠnữa đâu.
Bà đứng sững ở bên đưá»ng, ngÆ¡ ngác. Những chiến sÄ© da rám nắng và ngưá»i bám đầy bụi đưá»ng diá»…u qua trước mặt bà . Có tiếng ai chắc nịch nói đùa:
- Má đừng khóc, má ạ. Chúng con sẽ bầu cáºu ấy là m chÃnh á»§y.
Cả trung đội ồ lên cưá»i vui vẻ. Hà ng trước cá»§a đại đội cất lên giá»ng đồng ca mạnh mẽ:
Các đồng chà ơi! Ta Ä‘i Ä‘á»u bước.
Ra tráºn tiá»n, dÅ©ng cảm Ä‘i lên!
Dấn thân mình mở đưá»ng tiên trước.
Tới tự do đang chỠta. . .
Những hà ng khác hát theo rắn rá»i và giá»ng Xéc- gây lanh lảnh vang lên trong tiếng hát chung ấy. Xéc-gây đã tìm được má»™t gia đình má»›i cá»§a mình. Äại đội có thêm má»™t lưỡi lê, lưỡi lê cá»§a Xéc-gây.
Trên cổng biệt thá»± nhà Lê-sinh-ski treo má»™t tấm bìa trắng, có đỠchữ: "Ủy ban cách mạngâ€. Bên cạnh là má»™t bức tranh áp-phÃch đỠrá»±c: hình má»™t chiến sÄ© Hồng quân trá» tay và nhìn thẳng và o ngưá»i qua lại, dưới có hà ng chữ: "Anh đã gia nháºp Hồng quân chưa?â€.
Äêm qua các cán bá»™ ban chÃnh trị cá»§a sư Ä‘oà n đã Ä‘em dán những bức áp-phÃch đó, những tuyên truyá»n viên không nói. Ngay cạnh là lá»i kêu gá»i đầu tiên cá»§a á»§y ban cách mạng gá»i toà n thể nhân dân lao động thà nh Sê-pê-tốp-ca.
"Các đồng chÃ,
Bá»™ đội vô sản đã giải phóng thà nh phố. ChÃnh quyá»n Xô-viết đã được láºp lại Chúng tôi kêu gá»i đồng bà o trấn tÄ©nh.
LÅ© khát máu bà i Do-thái đã bị đánh Ä‘uổi. Song muốn cho chúng không bao giá» trở lại nữa, để tiêu diệt hoà n toà n bá»n chúng, hãy tham gia đội ngÅ© Hồng quân. Hãy Ä‘em hết sức á»§ng há»™ chÃnh quyá»n cá»§a nhân dân lao động. Từ nay việc quân chÃnh trong thà nh phố do Tư lệnh trưởng đơn vị bảo vệ thà nh phố chỉ huy. Việc dân chÃnh do á»§y ban cách mạng lãnh đạo.
Chủ tịch ủy ban cách mạng
ÄÔ-LIN-NHÃCH"
Trong biệt thá»± nhà Lê-sinh-ski xuất hiện những ngưá»i má»›i đến. Tiếng "đồng chÆmá»›i hôm qua ai nói đến là mất mạng, hôm nay Ä‘i chá»— nà o cÅ©ng nghe thấy. Nghe tiếng "đồng chÆấy, lòng má»›i rá»™n rà ng xúc động là m sao.
Äô-lin-nhÃch thì không còn biết giấc ngá»§, biết nghỉ ngÆ¡i là gì.
Ngưá»i thợ má»™c ấy Ä‘ang tổ chức chÃnh quyá»n cách mạng.
Trên cánh cá»a má»™t phòng nhá» cá»§a tòa biệt thá»±, dán má»™t mảnh giấy đỠbằng bút chì:
"Äảng á»§yâ€. NÆ¡i đây, đồng chà I-gÆ¡-na-chi-ê-va Ä‘ang là m việc. I-gÆ¡- na-chi-ê-va là má»™t cán bá»™ phụ nữ bình tÄ©nh, vững và ng. Ban chÃnh trị sư Ä‘oà n giao cho đồng chà và đồng chà Äô-lin-nhÃch nhiệm vụ tổ chức chÃnh quyá»n Xô-viết.
Má»›i qua má»™t ngà y đã có đủ những ngưá»i giúp việc ngồi trong các phòng giấy; tiếng máy chữ lách cách; há»™i đồng cung cấp lương thá»±c đã được thà nh láºp. Phụ trách há»™i đồng nà y là Pư-gi-ki, tÃnh nóng nảy sôi nổi. Anh đã là m thợ máy phụ ở xưởng đưá»ng. Vá»›i đức tÃnh kiên quyết hiếm có, ngay từ những ngà y đầu thiết láºp chÃnh quyá»n Xô-viết, anh công nhân ngưá»i Ba Lan ấy đã đả ngay bá»n công chức cao cấp xưởng đưá»ng, má»™t lÅ© giấu mặt ngầm nuôi thù sâu đối vá»›i những ngưá»i bôn-sê-vÃch.
Trong há»™i nghị xà nghiệp, anh đấm mạnh tay xuống bà n, nói vá»›i anh em thợ, những lá»i thô cá»™c bằng tiếng Ba Lan, rắn chắc và không khoan nhượng:
- Có Ä‘iá»u chắc chắn là cuá»™c Ä‘á»i trước đây đã tiệt hẳn rồi. Cha chúng ta, cả chúng ta nữa, đã suốt Ä‘á»i hùng hục là m thuê cho thằng bá tước Pô-tô-ski. Thế là đủ lắm rồi. Chúng ta đã xây những tòa lâu đà i cho nó, thế mà bá tước "chà tôn chà kÃnh" chỉ cho chúng ta vừa vặn đủ để khá»i chết đói nhăn răng, đủ sống nai lưng mà đi là m khổ sai cho chúng nó.
Biết bao nhiêu năm trá»i rồi, tất cả lÅ© bá tước Pô- tô-ski và cả bá»n hoà ng thân Xan-gút-cô phè phỡn sống bám trên lưng chúng ta rồi? Ở đây, trong chúng ta không có khối những thợ Ba Lan bị thằng Pô-tô-ski bóc lá»™t, róc xương, bòn tá»§y cÅ©ng như bao nhiêu anh em thợ Nga và U-cÆ¡-ren khác đấy ư? Váºy mà có bá»n tay sai cá»§a lÅ© quý tá»™c tung ra trong công nhân những tin đồn xảo quyệt. Chúng nó bảo chÃnh quyá»n Xô- viết sẽ bóp chặt tất cả má»i ngưá»i.
Äấy là luáºn Ä‘iệu vu khống đểu cáng nhất, các đồng chà ạ. Chưa bao giá» anh em thợ
thuá»™c má»i thà nh phần dân tá»™c được hưởng nhiá»u quyá»n tá»± do như ngà y nay. Tất cả vô sản là anh em. Nhưng còn đối vá»›i bá»n chá»§, bá»n quý tá»™c, đối vá»›i tụi chúng nó thì ta sẽ bóp chặt chúng lại, các đồng chà có thể tin nhất định là như thế.
Tay anh lại vung lên, rồi lại Ä‘áºp mạnh xuống cạnh bà n:
- Kẻ nà o bắt chúng ta phải là m đổ máu những ngưá»i anh em cá»§a chúng ta? Bá»n vua quan, từ bao nhiêu thế ká»· nay, Ä‘em nông dân Ba Lan đánh dân Thổ NhÄ© Kỳ và bao giá» cÅ©ng Ä‘em má»™t dân tá»™c nà y xông và o đánh giết cướp phá má»™t dân tá»™c khác. Biết bao nhiêu mạng ngưá»i bị tà n sát, biết bao tai há»a trút xuống đầu nhân dân. Kẻ nà o cần chuyện giết ngưá»i như váºy? Có phải chúng ta không? Nhưng rồi chúng ta sẽ là m cho không còn những chuyện như thế nữa. Bá»n hút máu loà i ngưá»i đã hết thá»i rồi. Ngưá»i bôn-sê-vÃch đã tung ra khắp thế giá»›i những câu nói là m bá»n tư sản khiếp sợ: "Vô sản toà n thế giá»›i, liên hiệp lại!" Có thế chúng ta má»›i cứu Ä‘á»i chúng ta được. Có thế ta má»›i hy vá»ng được có ngà y mai sung sướng, khi tất cả thợ thuyá»n đã Ä‘oà n kết bốn bể má»™t nhà . Các đồng chÃ, hãy gia nháºp Äảng cá»™ng sản !
CÅ©ng sẽ có má»™t nước Cá»™ng hòa Ba Lan, nhưng là má»™t nước Cá»™ng hòa Xô-viết. Má»™t nước Cá»™ng hòa không có lÅ© Pô-tô-ski, lÅ© chúng nó thì chúng ta sẽ tiêu diệt đến táºn gốc rá»…. Trong nước Ba Lan Xô-viết đó, tá»± chúng ta sẽ là m chá»§. Có ai là không biết bạn nghá» cá»§a chúng ta là BÆ¡-rô-nÃch? Anh ấy giỠđược chỉ định là m á»§y viên nhân dân phụ trách xà nghiệp chúng ta. Bà i hát chÃnh thức cá»§a chúng ta nói sao? "Nay mai cuá»™c Ä‘á»i cá»§a toà n dân khác xưa. Bao nhiêu lợi quyá»n tất qua tay mình". Tháºt như thế đấy. Các đồng chÃ, đối vá»›i chúng ta sẽ là những ngà y vui như há»™i. Nhưng, các đồng chà đừng có nghe lá»i cá»§a lÅ© rắn độc giấu đầu! Nếu lòng tin cáºy cá»§a giai cấp công nhân ta có thể giúp chúng ta là m được thì chúng ta sẽ là m cho các dân tá»™c trên thế giá»›i Ä‘oà n kết thân yêu lẫn nhau.
Những lá»i nói má»›i lạ đó, anh đã nói ra từ đáy lòng giản dị cá»§a ngưá»i công nhân.
Khi anh nói xong, từ trên diễn đà n bước xuống, đám thanh niên hết sức cảm tình nhiệt liệt hoan hô anh, biểu thị đồng tình với anh.
Nhưng những ngưá»i lá»›n tuổi chưa dám công khai tán thà nh. "Biết đâu đấy? Nhỡ mai bôn-sê-vÃch lại rút lui, thì rồi lại phải vạ miệng. Nếu không bị treo cổ thì chắc Ãt ra cÅ©ng bị Ä‘uổi khá»i nhà máyâ€.
Ủy viên nhân dân phụ trách giáo dục là ông giáo Sê-nô-pư-ski, ngưá»i gầy, mảnh khảnh, bé loắt choắt. Hiện nay trong số các giáo viên địa phương chỉ má»›i có Sê-nô-pư-ski là ngưá»i hết lòng vá»›i bôn-sê-vÃch mà thôi.
Äại đội "công tác đặc biệt†đóng đối diện trụ sở á»§y ban cách mạng, là m trách nhiệm bảo vệ á»§y ban. Chiá»u đến, má»™t khẩu súng máy Mắc-xim, vá»›i băng đạn lòng thòng như con rắn, đặt chồm chá»—m ngay trước cá»a, sẵn sà ng đối phó vá»›i má»i chuyện bất trắc. Bên cạnh khẩu súng máy, hai chiến sÄ© đứng gác cầm súng trưá»ng.
Nữ đồng chà I-gÆ¡-na-chi-ê-va đến trụ sở á»§y ban thì để ý ngay đến ngưá»i vệ quân đỠtrẻ măng trong số hai ngưá»i đó.
- Äồng chà bao nhiêu tuổi?
- Tôi mưá»i sáu rồi.
- Äồng chà ngưá»i địa phương?
Anh lÃnh trẻ mỉm cưá»i:
- Vâng, tôi và o bộ đội mới hôm kia, giữa lúc ta đang đánh và o thà nh phố.
I-gÆ¡-na-chi-ê-va nhìn kỹ ngưá»i chiến sÄ© trẻ:
- Ông cụ đẻ ra đồng chà là m gì?
- Thợ máy phụ.
Giữa lúc ấy, Äô-lin-nhÃch cùng vá»›i má»™tquân nhân nà o nữa bước và o biệt thá»±.
Nữ đồng chà I-gÆ¡-na-chi- ê-va quay lại nói vá»›i Äô-lin-nhÃch:
- Anh nà y, tôi đã tìm được ngưá»i cán bá»™ tổ chức cho khu Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản rồi đó. Äồng chà nà y là ngưá»i địa phương.
Äô-lin-nhÃch đưa mắt nhìn Xéc-gây:
- À, té ra con bác BÆ¡-ru-giắc! Còn đợi gì nữa, em Ä‘i tổ chức bá»n trẻ lại.
Xéc-gây ngạc nhiên, nhìn các đồng chà lãnh đạo:
- Thế còn đại đội tôi?
Äô-lin-nhÃch đã chạy lên báºc thá»m còn ngoái lại:
- Việc đó đã có bá»n mình thu xếp.
Chiá»u hôm sau, Äoà n á»§y địa phương cá»§a Äoà n thanh niên cá»™ng sản U-cÆ¡-ren được thà nh láºp.
Cuá»™c Ä‘á»i má»›i áºp đến bất ngá». Xéc-gây bị cuốn và o cÆ¡n gió lốc cá»§a phong trà o, say sưa hiến tất cả cho phong trà o. Anh chẳng nghÄ© gì đến gia đình, tuy nhà ở ngay gần đây thôi.
Xéc gây đã thà nh má»™t ngưá»i bôn-sê-vÃch. Có đến mưá»i lần anh rút trong túi ra xem mảng bìa trắng có ghi dòng chữ Äảng cá»™ng sản bôn-sê-vÃch U-cÆ¡-ren chứng nháºn anh là đoà n viên thanh niên cá»™ng sản và bà thư cấp á»§y. Ai mà có ý không tin Ä‘iá»u đó thì cứ nhìn thắt lưng Xéc-gây khắc biết, thắt lưng Ä‘eo bao súng may tạm bằng vải bạt trong có khẩu súng ngắn Man-li-khe rất oai, món quà cá»§a Pa-ven thân thiết gá»i lại. Äó là má»™t thứ giấy chứng minh không gì già u sức thuyết phục hÆ¡n. Chà , cáºu Pa-ven lại không có ở đây má»›i tiếc là m sao!
Suốt cả ngà y, Xéc-gây chạy công tác cá»§a á»§y ban cách mạng giao cho. Giá» thì nữ đồng chà I-gÆ¡-na-chi- ê-va Ä‘ang đợi anh. Hai ngưá»i sẽ Ä‘i lên ga, và o ban chÃnh trị sư Ä‘oà n, lấy tà i liệu tuyên truyá»n và sách báo cho á»§y ban cách mạng.Xéc-gây chạy bổ ra đưá»ng. Äồng chà cán bá»™ ban chÃnh trị ngồi xe hÆ¡i đợi hai ngưá»i ngay ngoà i cá»a á»§y ban.
ÄÆ°á»ng lên ga khá xa. Ban tham mưu và ban chÃnh trị cá»§a sư Ä‘oà n U-cÆ¡-ren Xô-viết thứ nhất đóng ngay trên các toa xe lá»a nhà ga. Tranh thá»§ lúc Ä‘i đưá»ng, I-gÆ¡-na-chi-ê-va há»i Xéc-gây:
- Hôm nay vá» ngà nh cá»§a chú, chú đã là m được gì rồi. Äã gây được cÆ¡ sở chưa? Chú phải tuyên truyá»n và o các bạn bè cá»§a chú, những con em công nhân ấy. Không cháºm trá»… được, phải tổ chức ngay nhóm thanh niên cá»™ng sản. Ngay ngà y mai chúng ta sẽ thảo và cho in lá»i kêu gá»i cá»§a Äoà n thanh niên cá»™ng sản. Sau đó táºp hợp thanh niên mÃt-tinh ở rạp hát. Lát nữa đến ban chÃnh trị, chị sẽ giá»›i thiá»u vá»›i chú cô Ri-ta Uất-chi-nô-vÃch. Nếu chị không lầm thì cô ta phụ trách công tác thanh niên thì phải.
Ri-ta là má»™t thiếu nữ mưá»i tám tuổi, tóc nâu cắt ngắn, mặc chiếc áo va-rÆ¡ ka-ki má»›i, ngang lưng có thắt dây da nhá» bản. Gặp Xéc-gây, Ri-ta đã nói cho anh nghe rất nhiá»u Ä‘iá»u má»›i và hứa giúp Xéc-gây trong công tác. Khi Xéc-gây ra vá», Ri-ta đã đưa cho anh má»™t bó tà i liệu dà y, và đặc biệt là có giao táºn tay anh má»™t cuốn sách nhá»: cương lÄ©nh và điá»u lệ cá»§a Äoà n thanh niên cá»™ng sản.
Mãi tá»›i khuya, nữ đồng chà I-gÆ¡-na-chi-ê-va và Xéc- gây má»›i vỠđến á»§y ban cách mạng. VỠđến nÆ¡i thì Va-li-a Ä‘ang đứng đợi ở vưá»n, trông thấy anh là gay gắt trách ngay:
- Gá»›m, anh không biết xấu. Thế nà o, anh định từ bá» hẳn nhà hay sao? Tại anh cho nên mẹ khóc mấy ngà y, thầy giáºn lắm. Nếu cứ để thế mãi thì không tốt đâu.
- Không há» gì đâu, Va-li-a ạ. Anh tháºt tình hết sức báºn, không có thá»i giá» vá» nhà , anh nói tháºt đấy. Hôm nay nữa anh cÅ©ng không vá» nhà đâu. Nhưng Va-li-a Æ¡i, anh cần nhá» em việc nà y. Em Ä‘i và o đây. Anh phải nói vá»›i em má»›i được.
Va-li-a khó mà nháºn ra đấy là anh mình nữa. Xéc gây thay đổi hẳn, hình như có ai bắt Ä‘iện và o ngưá»i anh.
Xéc gây kéo em ngồi xuống ghế đâu đấy, rồi đi thẳng ngay và o câu chuyện.
- Chuyện thế nà y đây. Em phải và o Äoà n. Em không hiểu à ? Và o Liên Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản. Äoà n do anh là m chá»§ tịch. Em không tin à ? Äây Ä‘á»c Ä‘i!
Va-li-a Ä‘á»c chứng minh thư và sá»ng sốt nhìn anh:
- Em và o Äoà n thì là m gì được?
Xéc-gây dang rộng cánh tay:
- Là m gì à ? Em tưởng không có việc cho em là m à ? Äây nà y, bà cụ non ạ, mấy đêm nay là anh không ngá»§. Phải ra sức tuyên truyá»n. Nữ đồng chà I-gÆ¡-na- chi-ê-va bảo là sẽ táºp hợp tất cả thanh niên ở nhà hát để giải thÃch cho há» biết vá» chÃnh quyá»n Xô-viết. Äồng chà ấy lại bảo anh phải Ä‘á»c diá»…n văn. Anh thì anh nghÄ© rằng nữ đồng chà ấy đã lầm, vì anh chẳng biết Ä‘á»c diá»…n văn ra sao, giao cho anh thì đến há»ng mất… Sao, em nghÄ© vá» Äoà n thế nà o?
- Em không biết thế nà o. Nếu và o thì mẹ lại cà ng giáºn hÆ¡n nữa thôi.
- Va-li-a ạ, em đừng có nghe mẹ. Mẹ không hiểu tà gì đâu. Mẹ chỉ nghÄ© có má»™t Ä‘iá»u: giữ rịt con cái ở bên mình. Kể thì không phải là mẹ không ưa chÃnh quyá»n Xô-viết. Trái lại, mẹ còn cảm tình nữa là đằng khác. Song mẹ chỉ muốn cho con cái nhà khác đánh nhau ngoà i mặt tráºn, chứ không phải là con mình. Như thế có đúng không? Em có nhá»› anh Giu-khÆ¡-rai nói gì vá»›i chúng ta không? Em thá» xem Pa-ven, Pa- ven có nghe mẹ cáºu ấy đâu. Bây giá» chúng ta có quyá»n sống cho ra sống. Va-li-a ạ, em không thể từ chối việc và o Äoà n được. Kể hai anh em mình mà cùng công tác thì tốt biết chừng nà o. Em hoạt động trong đám con gái, còn anh công tác bá»n con trai. Còn thằng quá»· CÆ¡-lim-ca tóc Ä‘á», anh sẽ kết nạp nó ngay hôm nay. Em quyết định Ä‘i nà o. Sao... em và o hay không? Äây quyển sách nà y sẽ giải thÃch tất cả cho em má»i Ä‘iá»u.
Xéc-gây móc túi lấy cuốn sách đưa cho em. Va-li- a nhìn anh không rá»i mắt, thấp giá»ng há»i anh:
- Nhưng nhỡ bá»n Pết-lu-ra nó trở lại thì sẽ ra sao hở anh?
Lần đầu tiên Xéc-gây nghÄ© đến Ä‘iá»u có thể xảy ra đó.
- Nó trở lại ấy à , anh thì thế nà o cÅ©ng Ä‘i vá»›i anh em rồi. Nhưng còn em thì thế nà o nhỉ? Mẹ chắc sẽ khổ lắm. - Nói đến đây Xéc-gây lặng ngưá»i Ä‘i, im bặt.
- Anh cứ ghi tên em và o, anh Xéc-gây ạ, nhưng giữ kÃn đừng cho mẹ biết, cÅ©ng đừng cho ai biết cả. Chỉ riêng anh và em biết thôi. Em sẽ giúp anh má»i việc nhưng đừng cho ai biết cả thì lợi hÆ¡n.
- Em nói phải đấy, Va-li-a ạ.
Giữa lúc đó, I-gơ-na-chi-ê-va bước và o phòng.
- Äồng chà I-gÆ¡-na-chi-ê-va, đây là Va-li-a, em gái tôi. Tôi đã nói chuyện vá»›i Va-li-a vá» lý tưởng cá»§a ta. Va-li-a hoà n toà n đủ tiêu chuẩn và o Äoà n, đồng chà ạ. Nhưng chỉ phải cái là mẹ chúng tôi khó tÃnh. Äồng chà xem có thể kết nạp Va-li-a mà giữ kÃn không cho ai biết được không? Vì giá thá» ta có phải rút lui, tôi thì dá»… lắm, tôi thì thế nà o cÅ©ng vác súng Ä‘i rồi, nhưng còn Va-li-a, nó thương mẹ không nỡ rá»i Ä‘i được.
Nữ đồng chà I-gơ-na-chi-ê-va ngồi ở cạnh bà n, lắng tai nghe Xéc-gây, rồi nói:
- Kết nạp như thế cũng được. Mà lại cà ng tốt nữa.
*
Rạp hát đầy cháºt đám thanh niên ồn à o. Há» thấy có áp-phÃch dán báo có mÃt tinh thì kéo nhau đến đây. Äá»™i nhạc cá»§a công nhân máy đưá»ng đến giúp vui. Công chúng hôm nay gần như gồm rặt há»c trò ly-xê cả trai lẫn gái, và há»c sinh trưá»ng tiểu há»c.
Há» kéo nhau đến đây vì mÃt-tinh thì Ãt, mà vì nghe nói có biểu diá»…n văn nghệ thì nhiá»u.
Mà n kéo lên. Äồng chà Ra-din bà thư quáºn Ä‘oà n, ngưá»i nhá», gầy, mÅ©i nhá»n nhá»n vừa má»›i ở quáºn vá» bước ra sân khấu. Äồng chà nói được thÃnh giả chăm chú nghe, nói vá» cuá»™c đấu tranh Ä‘ang trà n lan khắp nước và kêu gá»i thanh niên Ä‘oà n kết chung quanh Äảng cá»™ng sản. Äồng chà nói như má»™t tay hùng biện tháºt, song bà i nói lá»§ng cá»§ng nhiá»u danh từ phức tạp như "mác-xÃt chÃnh phái", "xã há»™i vị chá»§ng†v.v..., những chữ ấy tất nhiên ngưá»i nghe không hiểu nghÄ©a là gì cả.
Äồng chà nói xong được vá»— tay ran tán thưởng. Äồng chà nhưá»ng lá»i cho Xéc-gây, rồi Ä‘i vá» ngay.
Cái việc mà Xéc-gây rất ngại đã đến. Bà i nói chưa chuẩn bị xong. "Nói gì? Nói vá» cái gì?". Xéc-gây cố nghÄ© ra lá»i mà nói, song chẳng ra được câu gì hết, đầu óc đảo lá»™n rối bá»i.
Chị I-gơ-na-chi-ê-va ngồi ở bà n chủ tịch khẽ nhắc Xéc-gây: "Nói vỠtổ chức chi đoà n".
Xéc-gây liá»n nói ngay và o các vấn đỠcông tác thá»±c tế.
- Tất cả các đồng chà đã nghe rõ rồi. Bây giá» chúng ta cần thà nh láºp chi Ä‘oà n. Váºy ai tán thà nh đỠnghị cá»§a tôi?
Cả phòng trở nên im lặng.
Ri-ta đỡ lá»i cho Xéc-gây, Ri-ta bắt đầu nói vá» tổ chức thanh niên ở Mát-xcÆ¡-va. Còn Xéc-gây thì ngượng nghịu đứng tránh ra bên.
Thái độ cá»§a ngưá»i nghe có vẻ thá» Æ¡ đối vá»›i việc tổ chức chi Ä‘oà n là m cho Xéc-gây thêm bối rối. Anh hằn há»c nhìn cá» tá»a. Ri-ta nói, thÃnh giả cÅ©ng không chú ý nghe. Thằng Da-li-va-nốp thì nhìn Ri-ta có vẻ khinh ra mặt, hắn ghé tai thì thầm cái gì vá»›i con bé Li-da. Bá»n há»c trò con gái lá»›p trên ở ly-xê, mÅ©i bé bằng tà đánh phấn, thì ngồi ở mấy
hà ng ghế đầu, liếc ngang, liếc dá»c, những cái liếc giết ngưá»i. Bá»n nó nói chuyện thì thà o vá»›i nhau không dứt. Ở má»™t góc rạp, gần chân thang bước lên sân khấu là nhóm thanh niên Hồng quân nhà mình, và giữa đám anh em ấy, Xéc-gây nháºn ra anh chà ng đội viên súng máy quen biết. Anh ta ngồi gần mép sân khấu, Ä‘ang bá»±c dá»c lắm, đầy căm tức nhìn con Li-da và con An-na diện ngất trá»i. Cả hai đứa Ä‘ang ngang nhiên tán chuyện vá»›i kép chẳng biết ngượng là gì.
Cảm thấy mình nói không ai nghe, Ri-ta liá»n kết luáºn nhanh bà i nói và nhưá»ng lá»i cho chị I-gÆ¡-na- chi-ê-va. Tiếng nói ôn tồn cá»§a chị là m phòng há»p yên lặng chăm chú.
Chị nói:
- Các đồng chà thanh niên, các đồng chà má»—i ngưá»i hãy suy nghÄ© kỹ những Ä‘iá»u nghe được tối nay. Tôi tin chắc rằng trong số các đồng chà sẽ có những ngưá»i đến vá»›i cách mạng để là m những chiến sÄ© tÃch cá»±c, chứ không phải là những khán giả xem chÆ¡i. Äoà n thanh niên sẵn sà ng mở cá»a đón các đồng chÃ, tùy các đồng chà quyết định lấy. Äể các đồng chà tá»± mình phát biểu ý kiến cá»§a mình thì hÆ¡n. Xin má»i những ai muốn phát biểu lên phát biểu ý kiến.
Phòng há»p lại im lặng. Ở tÃt hà ng ghế cuối phòng, có tiếng vang lên:
- Tôi xin nói!
Một thanh niên mắt hơi lác, trông như con gấu con, bước lên diễn đà n. Thanh niên ấy là Mi-sa Lép-súc.
- Äồng chà vừa rồi đã nói thế thì tôi xin có ý kiến. Nếu cần á»§ng há»™ những ngưá»i bôn-sê-vÃch thì tôi không bao giá» từ chối. Äồng chà Xéc-gây đã biết tôi đấy, tôi xin ghi tên và o Äoà n thanh niên cá»™ng sản.
Xéc-gây mỉm cưá»i, mặt mà y tươi rạng.
Anh nhảy ra đứng giữa sân khấu:
- Tôi biết đồng chà nà y. Mi-sa là má»™t thanh niên cá»§a ta. Cha anh là thợ bẻ ghi, bị xe lá»a kẹp chết, vì thế cho nên anh không được Ä‘i há»c. Các đồng chà xem đấy anh hiểu ngay nhiệm vụ phải là m, tuy chẳng có há»c qua ly-xê nà o cả.
Cá» tá»a la ó nhao nhao lên. Má»™t cáºu há»c trò tóc uốn quăn xin phát biểu: trò ấy tên là Ô-cu-sếp, con lão dược sÄ©. Ô-cu-sếp xốc áo đứng dáºy nói:
- Xin lá»—i các đồng chÃ, chứ tôi không hiểu ngưá»i ta muốn đòi chúng tôi là m gì. Muốn chúng tôi là m chÃnh trị ư? Váºy thì bao giá» chúng tôi má»›i được há»c? Chúng tôi phải há»c cho xong ly-xê. Vâng, nếu các đồng chà má»i chúng tôi và o há»™i thể thao hay cùng nữa và o câu lạc bá»™ để Ä‘á»c sách báo thì chúng tôi không có chối từ. Song Ä‘i là m chÃnh trị để rồi nhỡ ra thá»i thế thay đổi bị treo cổ ư? Xin lá»—i các đồng chà thôi. Tôi dám chắc rằng chẳng có ai đồng ý Ä‘i là m chuyện đó cả đâu.
Tiếng cưá»i rá»™ khắp gian phòng. Ô-cu-sếp bước xuống và ngồi lại chá»—. Anh bá»™ đội giữ súng máy hùng hổ kéo chụp mÅ© cát-két xuống trán, nhảy lên chá»— diá»…n đà n tức giáºn quắc mắt nhìn khắp lượt các dãy ghế, rồi thét lên:
- Chúng mà y cưá»i à , hở đồ khốn nạn?
Äôi mắt rừng rá»±c cháy như hai cục than hồng, anh vừa nói vừa thở, giá»ng nói và toà n thân run lên tức giáºn:
- Tên tôi là Giác-ky I-văng. Tôi không biết cha mà cÅ©ng không biết mẹ tôi là ai. Tôi là má»™t đứa trẻ mồ côi, sống cầu bÆ¡ cầu bất, ngà y lang thang hè phố, đêm lăn ra ngá»§ ở bá» giáºu bá» rà o. Äói khát không có chá»— nương thân. Äá»i khổ sở như chó, chứ không như hạng chúng mà y toà n là con cái những nhà già u sụ. Ngà y nay chÃnh quyá»n Xô-viết đến rồi. Các anh Hồng quân thu nạp tôi và o má»™t trung đội đã nuôi tôi, cho ăn, cho mặc, cho già y Ä‘i, dạy cho tôi há»c, và chá»§ yếu là đã là m cho tôi giác ngá»™. NhỠđó mà tôi thà nh má»™t ngưá»i bôn-sê-vÃch và tôi nguyện là m má»™t ngưá»i bôn- sê-vÃch cho đến chết. Tôi, tôi biết lắm, vì sao phải chiến đấu. Vì chúng tôi, vì những ngưá»i cùng khổ, vì chÃnh quyá»n công nhân. Chúng mà y ngồi đấy mà nhạo báng, mà cưá»i hà như má»™t đà n ngá»±a, chúng mà y không biết là ngay sát thà nh phố nà y, hai trăm đồng chà đã ngã, đã vÄ©nh viá»…n hy sinh... - Nói đến đây, giá»ng Giác-ky rung lên như má»™t dây đà n kéo căng. - Những đồng chà đó đã không há» do dá»±, đã hiến cả Ä‘á»i mình cho hạnh phúc cá»§a chúng ta, cho sá»± nghiệp cá»§a chúng ta. . . Và trên khắp đất nước, biết bao nhiêu đồng chà nữa đã hy sinh trên các mặt tráºn. Thế mà giữa lúc đó, bá»n chúng mà y còn ngồi yên, Ä‘á»ng đảnh, ngoảnh mặt Ä‘i...
Rồi Giác-ky, quay mặt vá» phÃa chá»§ tịch Ä‘oà n, giÆ¡ tay chỉ đám cá» tá»a:
- Các đồng chà lại Ä‘i kêu gá»i những quân ấy ư? Äồ chúng nó mà lại hiểu được hay sao? Không! Má»™t đứa thừa ăn vá»›i má»™t ngưá»i chết đói không Ä‘i đôi vá»›i nhau được. Mấy trăm mặt mà chỉ có má»™t tiếng đáp lại chúng ta thôi. Bởi vì đấy chÃnh là tiếng nói cá»§a má»™t cáºu bé mồ côi cùng khổ. - Anh quay lại phÃa cá» tá»a hét lên giáºn dữ. - Còn hạng chúng mà y thì chúng tao không cần đến mặt chúng mà y. Chúng tao không phải cầu xin chúng mà y á»§ng há»™! Äồ chúng mà y chỉ là m vướng cẳng chúng tao thôi.
HÆ¡i thở hầm háºp, Giác-ky kết luáºn:
- Những quân nà y, chỉ đem lia quách một băng đi cho rảnh !
Anh từ diá»…n đà n chạy xuống chẳng thèm nhìn ai, bước thẳng ra ngoà i cá»a.
Chá»§ tịch Ä‘oà n không má»™t ai ở lại dá»± dạ há»™i. Trên đưá»ng vá» á»§y ban cách mạng, Xéc-gây nói, giá»ng chán nản:
- Tháºt là nhỡ tà u. Giác-ky nó nói thế mà đúng. Chẳng được tÃch sá»± gì, cái đám há»c sinh ấy. LÅ© chúng nó, tháºt ghét mặt.
I-gÆ¡-na-chi-ê-va ngắt lá»i:
- Äiá»u đó không lấy gì là m lạ: hầu hết không phải là thanh niên vô sản. Phần lá»›n hoặc là đám thanh niên tiểu tư sản hoặc là lá»›p trà thức thà nh thị, lÅ© thanh niên nhởn
nhÆ¡. Phải tiến hà nh công tác ở trong quần chúng thanh niên công nhân. Dá»±a và o đám thanh niên máy cưa và máy đưá»ng. Song, cuá»™c mÃt-tinh không vô Ãch đâu: trong anh chị em há»c sinh có những phần tá» tốt đấy.
Ri-ta cũng đồng ý với I-gơ-na-chi-ê-va:
- Xéc-gây ạ, nhiệm vụ chúng ta là không ngừng tuyên truyá»n in sâu và o óc má»—i ngưá»i những tư tưởng và những khẩu hiệu cá»§a chúng ta. Má»—i việc xảy ra, Äảng phải giải thÃch bình luáºn cho quần chúng cần lao hiểu. Chúng ta sẽ tổ chức má»™t loạt những cuá»™c mÃt-tinh, những cuá»™c há»™i nghị, những cuá»™c đại há»™i. Ban chÃnh trị Ä‘ang mở há»™i nhà hát mùa hè ở trên ga. Ãt lâu nữa sẽ có má»™t chuyến tà u tuyên truyá»n đến. Lúc đó chúng ta có thể phát triển phong trà o. Xéc-gây hãy nhá»› lá»i Lê-nin. Lê-nin đã nói: chúng ta sẽ không bao giá» thắng được, nếu ta không lôi cuốn và o cuá»™c đấu tranh những khối đông đảo quần chúng cần lao.
Xéc-gây đưa Ri-ta vá» nhà ga thì đã khuya. Lúc bắt tay từ giã nhau, anh nắm lấy bà n tay Ri-ta, siết rất chặt và giữ trong tay mình má»™t giây. Ri-ta thoang thoáng mỉm cưá»i.
Trước khi vỠtrụ sở, Xéc-gây còn tạt thăm nhà .
Mẹ anh la lối om sòm, anh vẫn im không nói. Nhưng đến khi cha cũng nói chen và o thì anh không giữ được nữa, quay ra nói lại, khiến cha không còn biết nói thế nà o.
- Thầy để cho con nói. Con há»i thầy cái ngà y quân Äức ở đây thầy bá» việc, bãi công, lại thịt cả thằng lÃnh gác trên xe lá»a nữa thì thầy có nghÄ© đến nhà không? Thầy có nghÄ© chứ, song thầy vẫn là m bởi vì ý thức cá»§a ngưá»i thợ bắt thầy phải là m như thế. Thì ngà y nay, con cÅ©ng nghÄ© như thầy, con cÅ©ng nghÄ© đến nhà . Con biết, nếu quân ta phải bỠđất nà y mà đi thì nhà vì con cÅ©ng có thể bị chúng là m rầy đấy. Song, nếu chúng con đánh thắng, Hồng quân đánh thắng thì thắng lợi là thắng lợi chung cá»§a giai cấp công nhân ta. Con không thể cứ khoanh tay ngồi ở nhà được, thầy ạ. Thầy chắc hiểu cho con. Thế mà nhà còn cứ mè nheo con là m gì? Thầy biết con Ä‘i và o con đưá»ng phải, thầy phải nâng đỡ con, giúp con má»›i phải chứ. Äằng nà y, thầy lại cÅ©ng nhiếc móc con. Con xin thầy nghÄ© lại, thầy đừng nói con nữa, thầy không nói con thì con tin là mẹ con cÅ©ng thôi không kêu nữa.
Äôi mắt xanh và trong cá»§a Xéc-gây nhìn thẳng và o cha, dịu dà ng mỉm cưá»i, tin chắc là mình có lý.
Bác BÆ¡-ru-giắc ngồi trên ghế dà i, bối rối, nhếch đôi ria mép ráºm và chòm râu đâm tua tá»§a cưá»i xòa, lá»™ ra hai hà m răng và ng khè.
- Thằng quái, mà y lại định dạy khôn tao đấy hả? Mà y tưởng mà y giỠcó súng thì tao sợ không dám đánh đòn mà y đấy chắc?
Trong giá»ng nói cá»§a bác không có gì là đe dá»a cả. Lúng ta lúng túng, bác chìa bà n tay nổi chai ra bắt chặt tay con:
- Thôi, con Ä‘i. Con Ä‘ang Ä‘i lên chả nhẽ thầy lại hãm con lại. Chỉ cốt má»™t Ä‘iá»u là đừng có quên chúng tao, thỉnh thoảng con xin phép anh em vá» nhà chÆ¡i, Xéc-gây nhé!
Bấy giá» là đêm. Cánh cá»a mở hé hắt ra má»™t vệt ánh sáng chiếu lên những báºc thá»m. Trong gian phòng lá»›n kê ghế Ä‘i-văng đệm má»m lót da thú non, năm ngưá»i ngồi quanh chiếc bà n giấy rá»™ng nhà lão luáºt sư Lê-sinh-ski. á»§y ban cách mạng Ä‘ang há»p ở đấy. Äô-lin-nhÃch, I-gÆ¡-na-chi-ê-va, chá»§ tịch á»§y ban đặc biệt là Chi-mô-sen-cô đội mÅ© lông, trông giống như ngưá»i dân Kiếc-ghi, và hai á»§y viên á»§y ban cách mạng là Su-Ä‘Ãch, công nhân đưá»ng sắt, ngưá»i cao lêu nghêu như cây sà o, và anh công nhân sở đầu máy xe lá»a mÅ©i tẹt tên là Ô-sta-súc.
Äô-lin-nhÃch, ngả ngưá»i xuống bà n, nhìn chằm chằm thẳng và o mặt nữ đồng chà I-gÆ¡-na-chi-ê-va, giá»ng khà n khà n, dằn từng tiếng:
- Phải bảo đảm cung cấp cho mặt tráºn. Công nhân cÅ©ng cần ăn. Thế mà từ khi ta
và o đây, bá»n nhà buôn, bá»n đầu cÆ¡ tăng vá»t giá cả. Chúng không chịu bán hà ng lấy tiá»n Xô-viết, mà chỉ nháºn lấy giấy bạc "Ni- cô-lai" hoặc giấy bạc "Kê-răng-ski" thôi. Ngay hôm nay đây, ta phải định giá các mặt hà ng. Chúng ta cÅ©ng hiểu chán là bá»n đầu cÆ¡ không chịu bán theo giá ta hóa giá đâu. Thế nà o chúng cÅ©ng găm lại. Lúc đó ta sẽ khám xét và trưng thu hết hà ng cá»§a bá»n bóc lá»™t ấy. Không thể cứ nhẹ tay mãi được. Ta không thể để yên mãi cho anh chị em công nhân chết đói được. Äồng chà I-gÆ¡-na-chi-ê-va khuyên chúng ta tháºn trá»ng, chá»› có là m mạnh quá. Tôi thì tôi gá»i ngay cái lối dè dặt ấy là tÃnh chất nhu nhược cá»§a trà thức đấy. l-gÆ¡-na-chi-ê-va đừng giáºn. TÆ¡i thấy thế nà o thì nói như thế. Vả chăng, ta có là m gì các nhà buôn nhá» và bà con buôn thúng bán mẹt đâu. Ngưá»i ta báo cho tôi biết trong nhà cá»§a lão chá»§ quán Dô-na có má»™t cái hầm bà máºt. Trước khi quân Pết-lu-ra tá»›i, bá»n buôn sụ đã giấu ở đấy nhiá»u hà ng tÃch trữ lắm.
(Giấy bạc "Ni-cô-lai : giấy bạc cá»§a Nga hoà ng. Giấy bạc "Kê-răng-ski: tiá»n cá»§a chÃnh phá»§ lâm thá»i- chÃnh phá»§ tư sản phản động)
Äô-lin-nhÃch đưa mắt nhìn Chi-mô-sen-cô có vẻ châm biếm, Chi-mô-sen-cô há»i lại má»™t cách ỉu xìu:
- Sao cáºu biết được?
Thấy Äô-lin-nhÃch biết má»i chuyện trước cả mình, Chi-mô-sen-cô đâm ra bá»±c bá»™i vì đáng lẽ ra anh là ngưá»i phải biết những chuyện đó trước tiên. Äô-lin- nhÃch cưá»i:
- Hê hê. Tá»› biết tất, ông anh ạ, - ngừng má»™t lát, anh tiếp: Tá»› không những biết cái hầm mà lại còn biết cả chuyện hôm qua cáºu và đồng chà lái xe cá»§a sư Ä‘oà n trưởng đã tu cạn vá»›i nhau má»™t ná»a lÃt rượu nữa kia.
Chi-mô-sen-cô ngồi không yên trên ghế. Nước da mặt và ng và ng bá»—ng đỠá»ng lên. "Chà ! Thánh tháºt!" Chi-mô-sen-cô kêu lên giá»ng đầy khâm phục, nhưng nhìn thấy
I-gÆ¡-na-chi-ê-va cau mà y, thì lại im ngay. Rồi nhìn Äô-lin-nhÃch nghÄ© thầm: "Gá»›m, thằng cha thợ má»™c nà y quá»· quái tháºt. Chắc lại có tình báo riêng gì đâyâ€.
Tiếng Äô-lin-nhÃch nói tiếp:
- ChÃnh chú bé Xéc-gây đã cho tôi biết đấy. Xéc- gây có ngưá»i bạn là m ở hà ng cÆ¡m nhà ga. Những ngưá»i nấu bếp kể cho bạn Xéc-gây biết là trước kia lão chá»§ Dô-na giao hà ng cho há», cần bao nhiêu cÅ©ng có. Hôm qua thì Xéc-gây đã có tin chắc chắn: hầm thì có hẳn Ä‘i rồi, nhưng phải biết hầm đó ở đâu mà tìm. Äấy, Chi-mô-sen-cô hãy chá»n má»™t số anh em Ä‘i sục ngay Ä‘i bảo cả Xéc-gây Ä‘i theo nữa. Phải là m thế nà o để trong hôm nay truy cho ra cái kho. Truy ra thì có cái để cung cấp cho anh chị em thợ và bá»™ đội cá»§a sư Ä‘oà n.
Ná»a giá» sau, tám ngưá»i có súng áºp và o nhà lão chá»§ quán Dô-na. Hai ngưá»i đứng gác ngoà i cá»a.
Lão chá»§ béo quay, bụng phệ, tròn trùng trục như cái thùng rượu, tóc hung lởm chởm dá»±ng ngược; chiếc chân giả bằng gá»— Ä‘i lá»™p cá»™p trên sà n, hắn chạy ra khúm núm trước những ngưá»i má»›i đến, giá»ng mÅ©i khà n khà n, thì thà o khẽ thưa:
- Dạ, các đống chà đến có việc gì đấy ạ? Sao lại đến khuya thế nà y ạ?
Mấy đứa con gái lão chá»§, đứng sau lưng lão ta, chúng vừa thức dáºy, hãy còn khoác áo choà ng ngoà i. ánh đèn pin cá»§a Chi-mô-sen-cô là m chúng nheo mắt lại. Buồng bên cạnh, mụ vợ phốp pháp cá»§a lão vừa mặc lại quần áo vừa kêu rên.
Không nói quanh co, Chi-mô-sen-cô trả lá»i:
- Chúng tôi đến khám nhà ông.
Há» dõi từng viên gạch ná»n nhà . Rồi cái nhà dưới chất đầy cá»§i, ngoà i kho, trong bếp, cái hầm xếp rượu rá»™ng thênh thang chá»— nà o cÅ©ng lục soát tháºt kỹ, nhưng không thấy tăm hÆ¡i cái hầm bà máºt giấu hà ng đâu cả.
Trong chiếc buồng nhá» cạnh bếp, ngưá»i ở gái nhà chá»§ quán đã ngá»§ say lắm chẳng còn biết có ngưá»i nà o và o nhà nữa. Xéc-gây khẽ lay cô ta dáºy há»i: "Cô là m cho nhà nà y phải không?".
Cô ta còn ngái ngá»§, thấy há»i lạ quá, rụt vai và o chăn, lấy tay che mắt bị chói ánh đèn, rồi không hiểu đầu Ä‘uôi ra sao, há»i lại: "Phải, em là con ở. Thế còn các anh, các anh là ai?".
Xéc-gây nói cho cô ta rõ và đi ra để cô ta mặc quần áo đứng dáºy.
Chi-mô-sen-cô há»i lão chá»§ quán ở trong phòng ăn rá»™ng lá»›n. Lão nà y thở phì phì, nổi cáu, kêu la:
- Các đồng chà bắt chúng tôi thế nà o nữa? Nhà tôi không có cái hầm nà o khác cả. Các đồng chà thấy đấy các đồng chà xét lắm, tôi cam Ä‘oan là chỉ mất thá»i giá» thôi. Trước, tôi có cá»a hà ng rượu nà y. Giá» thì hết rồi. Nghèo xÆ¡ nghèo xác. Bá»n Pết-lu-ra cướp hết nhẵn, suýt nữa chúng giết cả tôi. ChÃnh phá»§ Xô- viết ta vá», tôi mừng lắm. Nhưng còn cá»§a cải cá»§a tôi có bao nhiêu thì các đồng chà thấy cả đấy. - Và hắn xòe những ngón tay chuối mắn ra. Äôi mắt gian đầy tia máu đỠcá»§a hắn hết nhìn Chi-mô-sen-cô đến nhìn Xéc-gây, hết nhìn Xéc-gây lại nhìn và o góc nhà , rồi nhìn lên trần.
Chi-mô-sen-cô cắn môi bực tức:
- Nghĩa là ông vẫn cứ giấu? Một lần cuối cùng, tôi bảo ông phải chỉ cho chúng tôi hầm giấu hà ng đâu.
Mụ vợ nói chen và o:
- Äồng chà bá»™ đội dạy thế nà o ạ? Chúng cháu đói khát, khổ sở, Ä‘ang chết dở. Há» lấy hết sạch sà nh sanh cá»§a nhà cháu.
Mụ định khóc, nhưng khốn nỗi chẳng rặn được ra hột nước mắt nà o cả.
- Nhà mụ chết dở váºy mà vẫn nuôi được con ở. - Xéc-gây đưa ra nháºn xét ấy.
- Con ở gì nó hở trá»i! Nó là con bé khôngcá»a không nhà , khổ sở, không có chá»— nương thân, chúng cháu thương hại Ä‘em vá» nuôi. Äấy cứ để cho con KhÆ¡-ri- chi-na nó nói cho các ông nghe xem có tháºt không.
Chi-mô-sen-cô sốt ruột quát lên:
- Thôi được, ta cứ tiếp tục khám đi!
Sáng rõ rồi, mà trong nhà lão chá»§ quán anh em vẫn tiếp tục khám xét ráo riết. Chi-mô-sen-cô bá»±c mình vì đã mất mưá»i ba tiếng liá»n tìm tòi không có kết quả. Anh đã định thôi không khám nữa. Xéc-gây đã định bá» Ä‘i, bá»—ng nhiên nghe thấy trong buồng xép ngưá»i ở gái có tiếng thì thà o khe khẽ cá»§a KhÆ¡-ri-chi-na.
- Cái hầm đâu ở trong bếp, dưới cái lò bánh ấy.
Trong mưá»i phút, cái lò to tướng đã bị dỡ Ä‘i, để lá»™ nắp hầm bằng sắt. Má»™t giá» sau, chiếc xe cam nhông chở đầy thùng và bao nặng từ nhà tên chá»§ quán rá»i Ä‘i, giữa má»™t đám đông tò mò xúm lại xem.
*
Má»™t ngà y nóng bức, bà mẹ Pa-vẹn cắp gói con quần áo trở vá» nhà . Nghe A-rÆ¡-chom kể chuyện lại vá» Pa- ven, bà khóc thương, lòng Ä‘au xót. Từ đấy, bà cụ sống những ngà y Ä‘au buồn. Không còn gì ăn nữa, phải nháºn quần áo anh em bá»™ đội vá» giặt. Anh em trả công, cấp cho bà phiếu má»™t khẩu phần lương thá»±c cá»§a bá»™ đội.
Và o má»™t buổi chiá»u, A-rÆ¡-chom Ä‘i là m vá», bà cụ trông qua cá»a sổ, thấy anh Ä‘i rảo bước khác má»i ngà y. Vừa đặt chân tá»›i cá»a, anh tay đẩy cá»a, miệng bô bô nói ngay:
"Thư của em Pa-ven !"
Thư Pa-ven viết:
Anh A-rÆ¡-chom thân mến, Em báo tin anh biết, em vẫn còn sống, song không được khá»e lắm. Em bị đạn và o đùi, nhưng nay đã khá rồi. Bác sÄ© bảo đạn chưa và o xương. Anh đừng lo chẳng việc gì đâu, sẽ khá»i anh ạ. Ở quân y ra, nếu được phép, em sẽ vá» thăm anh. Lần trước, em chưa Ä‘i đến chá»— mẹ ở được đâu. Dá»c đưá»ng, em nháºp Ä‘oà n kỵ binh Ä‘á», nay em là đội viên cá»§a lữ Ä‘oà n kỵ binh mang tên đồng chà Cô-lốp-ski, má»™t anh hùng nổi tiếng mà chắc anh cÅ©ng biết tên. Em chưa từng gặp ngưá»i nà o anh dÅ©ng như đồng chà lữ Ä‘oà n trưởng, em rất khâm phục đồng chà ấy. Mẹ đã vá» chưa anh? Nếu mẹ vá» rồi, anh thưa vá»›i mẹ: em, đứa con út cá»§a mẹ, xin tha thiết chà o mẹ và mong mẹ tha lá»—i cho em vì đã là m mẹ lo nghÄ© nhiá»u.
Em bé của anh
T.B. - Anh tạt lại nhà ông chánh kiểm lâm và cho bên ấy xem thư nà y với.
Bà cụ khóc nhiá»u. Và đứa con bé dại cá»§a bà quên cả ghi địa chỉ nÆ¡i Ä‘ang nằm Ä‘iá»u trị. Là m sao mà tìm được nó?
Xéc-gây năng ghé và o má»™t toa xe lá»a sÆ¡n xanh, ngoà i có biển để chữ: "Tổ tuyên huấn ban chÃnh trị sư Ä‘oà n". I-gÆ¡-na-chi-ê-va và Ri-ta là m việc ở đây, trong má»™t ngăn toa nhá». I-gÆ¡-na-chi-ê-va mồm ngáºm mãi má»™t Ä‘iếu thuốc không bao giá» hút, nhếch mép mỉm cưá»i dà dá»m.
Xéc gây là bà thư khu Ä‘oà n thanh niên, thưá»ng đến đây lấy tà i liệu, báo chÃ. Anh dần dần thân vá»›i Ri-ta lúc nà o không biết và cứ má»—i lần ở toa tà u ra vá» ngoà i tà i liệu sách báo, anh lại mang theo cả niá»m vui xôn xao cá»§a những buổi gặp gỡ ngắn ngá»§i ấy.
Nhà hát ngoà i trá»i do Ban chÃnh trị sư Ä‘oà n tổ chức hôm nà o cÅ©ng cháºt nÃch công nhân và bá»™ đội. Äoà n xe lá»a tuyên truyá»n cá»§a quân Ä‘oà n thứ 12 chung quanh dán đầy những áp-phÃch và biểu ngữ mà u tươi, Ä‘áºu trên đưá»ng sắt. Hoạt động sôi nổi ngà y và đêm. Bá»™ pháºn in đầy ắp công việc. Anh em in xuất bản báo, truyá»n đơn, hiệu triệu. Ở đây sát bên tiá»n tuyến. Má»™t buổi tối, Xéc-gây tình cá» và o nhà hát. Anh trông thấy Ri-ta ngồi giữa đám chiến sÄ© Hồng quân. Khuya vá», tiá»…n chân Ri-ta lên ga tá»›i chá»— ở cá»§a các cán bá»™ Ban chÃnh trị, Xéc-gây đột nhiên há»i:
- Äồng chà Ri-ta nà y, không hiểu sao tôi lúc nà o cÅ©ng mong gặp Ri-ta ghê lắm? - Và Xéc-gây nói thêm: Có Ri-ta ở bên cạnh tôi thấy trong ngưá»i thoải mái vô cùng. Má»—i lần gặp Ri-ta vá», tôi cảm thấy hăng hái thêm và muốn là m việc mãi không nghỉ.
Ri ta ngắt lá»i:
- Äồng chà Xéc-gây, chúng ta cần hiểu nhau má»›i được. Từ nay vá» sau, đồng chà không nên Ä‘i và o cái lối tình cảm lãng mạn ấy nữa. Tôi không thÃch thế đâu .
Xéc-gây thẹn đỠmặt như anh há»c trò bị thầy quở. Anh đáp lại:
- Tôi nói vá»›i Ri-ta như má»™t ngưá»i bạn thân mà Ri- ta thì lại... Tôi há»i Ri-ta: tôi có nói gì phản cách mạng không : Äã thế nhất định từ nay trở Ä‘i, tôi chẳng nói gì nữa!
Và Xéc-gây vội chìa tay bắt tay chà o biệt Ri-ta, anh quay trở lại xuống phố, đi nhanh như chạy.
Äến mấy hôm liá»n, Xéc-gây không ra ga nữa. Cho đến hôm chị I-gÆ¡-na-chi-ê-va cho gá»i Xéc-gây đến, anh cÅ©ng tìm cá»› thoái thác là báºn công tác. Mà tháºt tình, anh cÅ©ng báºn, vùi đầu và o công việc.
*
Má»™t đêm, Su-Ä‘Ãch Ä‘i vá» nhà anh, qua phố có nhiá»u công chức cao cấp cá»§a nhà máy đưá»ng ngưá»i Ba Lan ở, thì bị bắn trá»™m. Ta liá»n khám xét các nhà thì bắt được súng và nhiá»u tà i liệu tổ chức bà máºt là "Ngưá»i bắn cung†cá»§a bá»n đồng đảng vá»›i tên phát-xÃt Ba Lan Pin-xút-ki.
Ri-ta đến dá»± phiên há»p á»§y ban cách mạng bà n vá» vụ nà y. Gặp Xéc-gây, Ri-ta kéo ra chá»— khuất, há»i bằng giá»ng ôn tồn:
- Xéc-gây bây giỠlại nổi tự ái tiểu tư sản đấy à ? Vì chuyện cá nhân để ảnh hưởng đến công tác hay sao? Thế chẳng lợi gì đâu, đồng chà ạ! Và từ đấy Xéc-gây lại năng đến chiếc toa xanh như trước.
Anh Ä‘i dá»± há»™i nghị toà n khu. Hai ngà y Xéc-gây tham gia thảo luáºn sôi nổi. Äến ngà y thứ ba thì cùng vá»›i cả há»™i nghị cầm vÅ© khà suốt má»™t ngà y trá»i Ä‘uổi bá»n thổ phỉ Da-rút-ni là má»™t tên sÄ© quan cá»§a Pết-lu- ra chạy trốn và o khu rừng ven sông. Xong cuá»™c truy thổ phỉ đó, Xéc-gây vá» chá»— chị I-gÆ¡-na-chi-ê-va thì gặp Ri-ta. Lại đưa Ri-ta vá» trụ sở ngoà i ga. Sắp sá»a chia tay, anh nắm tháºt mạnh bà n tay cá»§a Ri-ta.
Ri-ta giáºt tay lại có vẻ giáºn. Và từ đấy, Xéc-gây rất lâu không há» bén mảng đến chiếc toa xanh nữa. Anh cố ý tránh mặt Ri-ta ngay cả những lúc có công việc cần gặp. Ri-ta đón gặp, chất vấn lại, thì Xéc-gây nói buá»™t ra:
- Nói gì vá»›i Ri-ta nữa? Nói rồi để Ri-ta lại ghép cho tÃnh chất tiểu tư sản, hay lại buá»™c cho tá»™i phản bá»™i giai cấp công nhân ấy à ?
*
Má»™t hôm các chuyến xe cá»§a sư Ä‘oà n Cô-ca-dÆ¡ mang tên CỠđỠđến nhà ga: Ba đồng chà chỉ huy da xám nắng Ä‘i đến á»§y ban cách mạng. Äồng chà ấy ngưá»i gầy dong dá»ng cao, lưng thắt chiếc dây da nạm bạc, vá»› được Äô-lin-nhÃch thì quay ngay:
- Thôi, đồng chà không phải trình bà y gì nữa . Chúng tôi cần một trăm xe cỠcho ngựa ăn. Ngựa đang đói nhăn răng ra.
Xéc-gây và hai đồng chà Hồng quân nữa được phái Ä‘i lấy cá». Äến má»™t là ng thì rÆ¡i ngay và o má»™t bá»n phỉ cu-lắc bị bá»n nà y tước hết vÅ© khà và đánh cho má»™t tráºn thừa sống thiếu chết. Chúng cho là Xéc-gây còn trẻ nên đánh Ãt hÆ¡n hai đồng chà kia. May có các.đồng chà trong á»§y ban dân cà y nghèo biết tin đến cứu được và cho xe đưa vá» tỉnh.
Má»™t phân đội Hồng quân được phái đến dẹp bá»n cu-lắc và hôm sau thì lấy được cá» vá».
Xéc-gây nằm Ä‘iá»u trị ở nhà chị I-gÆ¡-na-chi-ê-va, không vá» gia đình, tránh cho nhà biết để nhà khá»i lo. Ri-ta đến thăm. Tối hôm ấy, lần đầu tiên, chÃnh Ri-ta lại bắt tay anh trìu mến và siết chặt.
Rồi đến má»™t trưa hè nóng như thiêu, Xéc-gây đến toa xe Ri-ta, Ä‘á»c cho bạn nghe bức thư má»›i nháºn được cá»§a Pa-ven và nói chuyện vá»›i Ri-ta rất lâu vá» ngưá»i bạn thân cá»§a mình. Lúc Ä‘i, anh nói vá»›i Ri-ta:
- Xéc-gây và o rừng đây, đến hồ tắm một cái.
Ri-ta ngừng là m việc, gá»i vá»›i Xéc-gây:
- Äợi má»™t tÃ, hai chúng mình cùng Ä‘i.
Äến bên hồ, mặt nước phẳng lặng như má»™t tấm gương, hai ngưá»i dừng lại. Nước trong mát trông đến muốn tắm.
Ri-ta bảo Xéc-gây:
- Xéc-gây ra đưá»ng cái đứng chá» má»™t lát nhé. Ri- ta tắm đây!
Xéc-gây ra ngồi trên má»™t tảng đá gần cầu, mặt ngá»a ra nắng.
Äằng sau lưng, tiếng nước vá»— bì bõm.
Thấp thoáng qua rặng cây ngoà i đưá»ng, Xéc-gây nhìn thấy Tô-nhi-a và ủy viên quân sá»± cá»§a chuyến xe tuyên truyá»n là Tru-gia-nin. Tru-gia-nin đẹp trai lắm, diện bá»™ cánh rất bảnh, mình thắt nịt da có buá»™c nhiá»u dây tua là m Ä‘iệu, đôi á»§ng má»›i toanh. Chà ng ta khoác tay Tô-nhi-a và đang kể má»™t chuyện gì cho cô ấy nghe.
Xéc-gây nháºn ra ngưá»i con gái. ChÃnh là ngưá»i mang thư cá»§a Pa-ven lại cho mình hôm Pa-ven má»›i trốn khá»i nhà tù. Tô-nhi-a vẫn nhìn Xéc-gây chòng chá»c. Chắc cô ta cÅ©ng nháºn ra. Khi hai ngưá»i vừa bước tá»›i ngang mặt Xéc-gây, thì Xéc-gây rút bức thư trong túi ra gá»i Tô-nhi-a:
- Äồng chÃ, dừng lại cho tôi há»i má»™t chút. Tôi có má»™t cái thư trong đó có liên quan tá»›i đồng chà má»™t phần.
Xéc gây chìa mảnh giấy chữ viết kÃn đặc. Tô-nhi- a buông tay Tru-gia-nin, cầm thư Ä‘á»c. Lá thư rung rung trong bà n tay. Khi trao lại lá thư ấy, Tô-nhi- a há»i Xéc-gây:
- Anh không biết gì hơn nữa vỠanh Pa-ven, hở anh?
- Không.
Từ phÃa sau, tiếng chân Ri-ta giẫm lên hòn sá»i kêu ken két. Thấy Ri-ta, Tru-gia-nin vá»™i nói nhá» vá»›i Tô- nhi-a: "Ta Ä‘i thôi". Nhưng giá»ng chế giá»…u, khinh bỉ cá»§a Ri-ta đã gá»i giáºt lại:
- Äồng chà Tru-gia-nin, ở cÆ¡ quan suốt ngà y Ä‘ang tìm đồng chÃ.
Tru-gia-nin nguýt Ri-ta bằng cặp mắt hằn há»c:
- Tìm là m gì mới được chứ? Không có tôi, việc vẫn chạy.
Ri-ta nhìn theo Tô-nhi-a và . Tru-gia-nin, rồi nói:
- Không biết bao giá» má»›i tẩy được hạng nhÆ¡ bẩn ấy ra khá»i hà ng ngÅ©!
Rừng cây rì rà o những ngá»n sến to khá»e lắc lư. Nước hồ trong mát là m cho Xéc-gây thèm tắm.
Tắm xong, anh trở lại thấy Ri-ta đang ngồi ở thân một cây sến đổ.
Hai ngưá»i vừa trò chuyện vừa Ä‘i sâu và o rừng. Äôi bạn bảo nhau dừng lại nghỉ chÆ¡i ở má»™t khoảng rừng thưa đầy cá» tươi. Rừng sâu tịch mịch, chỉ có tiếng sến reo như thì thầm cùng nhau. Ri-ta nằm lên cá» mượt, lấy tay gối đầu. Cặp chân thon, đôi bà n chân xỠđôi già y đã cÅ©, luồn và o lá»›p cá» cao phá»§ kÃn. Xéc- gây bá»—ng đưa mắt thoáng nhìn. Äôi già y Ri-ta đã cÅ© mà vá má»›i khéo là m sao! Anh nhìn lại đôi già y ống cá»§a mình há mõm, ngón chân lòi ra. Bất giác anh phì cưá»i.
- Xéc-gây cưá»i gì thế ?
Xéc gây chỉ chiếc già y:
- Ri-ta trông. Già y thế nà y thì chúng mình Ä‘i tráºn đánh nhau là m sao được? Ri-ta không nói sao. Miệng ngáºm má»™t ngá»n cá», chị còn mải nghÄ© đến má»™t chuyện khác.
Cuối cùng, chị nói:
- Tru-gia-nin là má»™t đảng viên rất kém. Các cán bá»™ chÃnh trị cá»§a ta Ä‘á»u mặc quần áo rách mướp. Còn tay ấy thì chỉ nghÄ© đến diện và o thân cho đẹp. Tháºt là má»™t phần tá» lạc loà i và o Äảng…Còn như ở ngoà i mặt tráºn thì tình hình nghiêm trá»ng tháºt đấy. Äất nước chúng ta còn phải trải qua nhiá»u chiến đấu khốc liệt - Và ngừng má»™t lát, Ri-ta nói thêm: - Chúng ta phải đánh giặc bằng cả lá»i nói lẫn bằng súng, Xéc- gây ạ Xéc-gây đã biết nghị quyết cá»§a Trung ương Äảng động viên má»™t phần tư Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản ra mặt tráºn chưa? Ri-ta cho rằng chúng mình chẳng nhóm lá»a ở Sê-pê-tốp-ca được lâu đâu.
Xéc-gây lắng nghe, hÆ¡i sá»ng sốt và bất chợt trong giá»ng nói cá»§a Ri-ta có cái gì khang khác. Äôi mắt Ä‘en, ướt và sáng cá»§a Ri-ta nhìn chăm chăm và o anh.
Anh chá»±c thốt lên, nói vá»›i Ri-ta rằng đôi mắt Ri- ta như mặt gương long lanh, cái gì cÅ©ng có thể soi và o đấy được. Song anh kịp thá»i giữ miệng không nói.
Ri-ta nhổm dáºy, chống khuá»·u tay xuống đất.
- Súng Xéc-gây đâu?
Xéc-gây buồn thiu sỠtay lên thắt lưng:
- Hôm vá» nông thôn lấy cá», xảy ra xô xát, bá»n cu- lắc đã tước mất rồi.
Ri-ta thò tay và o túi áo va-rơ móc ra khẩu Bơ-rao- ninh sáng loáng:
- Xéc-gây trông cây sến kia nhớ ! - Ri-ta trỠmột thân cây xù xì cách chỗ nằm 25 bước. Ri-ta giơ súng ngang tầm mắt, gần như không ngắm, bắn ngay. VỠcây rạn nứt vì viên đạn.
- Thấy Ri-ta bắn chưa? - Ri-ta nói có vẻ thÃch thú, rồi lại bắn lần nữa. Vá» cây lại vỡ tung lên, rÆ¡i rà o rà o xuống cá».
Ri-ta đưa súng cho Xéc-gây, giá»ng chế nhạo:
- GiỠđến lượt Xéc-gây thỠbắn xem có phải là tay súng tốt không nà o.
Ba phát chỉ sai có một.
Ri-ta mỉm cưá»i: - Tưởng không bắn được như thế đâu kia đấy.
Ri-ta đặt súng xuống, và ngả mình trên cá». Dưới lượt vải áo chẽn nhú lên cặp vú nở.
- Xéc-gây Æ¡i, lại đây! - Tiếng Ri-ta gá»i khẽ.
Xéc-gây lại gần.
- Xéc gây Æ¡i, nhìn trá»i mà xem. Trá»i xanh quá nhỉ. Ờ, mà mắt Xéc-gây giống mà u da trá»i quá. Thế không tốt. Mắt Xéc-gây phải xám như mà u nước thép ấy má»›i được. Mà u xanh có cái gì má»m yếu quá.
Rồi đột nhiên, Ri-ta ôm chầm lấy mái đầu tóc và ng và áp môi hôn Xéc-gây, cái hôn không gì cưỡng nổi.
*
Hai tháng trôi qua. Rồi mùa thu tới.
Äêm tối áºp xuống lúc nà o không biết; bóng đêm trùm má»™t mà n Ä‘en lên cây cá». Ngưá»i Ä‘iện báo viên cá»§a ban tham mưu sư Ä‘oà n Ä‘ang mải cúi đầu trên chiếc máy đánh "moóc", băng chữ như con rắn dà i trưá»n qua những ngón tay. Từ những dấu chấm và dấu gạch tạch tè, anh ta dịch ra bức Ä‘iện, rất nhanh:
"Gá»i tham mưu trưởng sư Ä‘oà n thứ nhất, đồng sao gá»i chá»§ tịch á»§y ban cách mạng thà nh phố Sê- pê-tốp ca. Tôi ra lệnh tản cư hết tất cả các cÆ¡ quan cá»§a thà nh phố trong vòng mưá»i tiếng đồng hồ sau khi nháºn được Ä‘iện nà y. Trong thà nh để lại má»™t tiểu Ä‘oà n, tiểu Ä‘oà n nà y sẽ thuá»™c quyá»n chỉ huy cá»§a trung Ä‘oà n trưởng trung Ä‘oà n X. . ., chỉ huy trưởng phân bá»™ mặt tráºn. Ban tham mưu sư Ä‘oà n, ban chÃnh trị và tất cả các ban quân sá»± phải chuyển lùi vá» ga Ba-ran- sếp. Thi hà nh xong lệnh, báo cáo lên tư lệnh sư Ä‘oà n.
Chữ ký...
Mưá»i phút sau, chiếc mô-tô giương mắt đèn pha sáng thắp bằng đất, chạy vùn vụt qua các phố khuya lặng ngắt như tá», rồi dừng lại trước trụ sở cách mạng, máy rung lên sùng sục. Liên lạc viên cưỡi mô-tô đến đưa bức Ä‘iện há»a tốc cho chá»§ tịch á»§y ban cách mạng Äô-lin-nhÃch. Äiện vừa tá»›i xong, má»—i ngưá»i má»™t việc chạy tÃu tÃt. Äại đội công tác đặc biệt được táºp hợp lại Chỉ má»™t giá» sau, bánh xe lăn vang trên đưá»ng phố. Xe nà o xe ấy chở đầy ắp tà i liệu và đồ dùng cá»§a á»§y ban đưa đến ga Pô-đôn-ski xếp lên các toa tà u.
Xéc-gây, nghe Ä‘á»c xong bức thư Ä‘iện, chạy theo bám lấy đồng chà đi mô-tô.
- Äồng chà ơi, có thể cho tôi Ä‘i nhá» lên ga được không?
- Ngồi đằng sau, nhưng phải bám cho chắc nhớ.
Toa xanh đã mắc và o Ä‘oà n tà u. Äứng cách toa mươi bước, Xéc-gây ôm chặt lấy vai Ri-ta, lòng cảm thấy Ä‘ang mất Ä‘i má»™t cái gì hết sức thân thiết và quý vô giá miệng thá»§ thỉ :
- Chà o Ri-ta nhớ, chà o đồng chà thân mến của Xéc- gây. Chúng ta sẽ còn có ngà y gặp nhau, nhưng cốt nhất Ri-ta đừng quên Xéc-gây nhớ.
Xéc-gây kinh sợ thấy rằng mình sắp òa lên khóc mất. Äã phải xa nhau rồi. Không còn đủ sức để nói gì thêm nữa, anh chỉ nắm lấy tay Ri-ta, bóp chặt trong tay mình.
Vừa sáng thì thà nh phố Sê-pê-tốp-ca và nhà ga đã bá» không vắng ngắt, cô quạnh. Äầu máy chuyến xe lá»a cuối cùng rúc còi ầm Ä© như má»™t lá»i chà o từ biệt, và phÃa sau ga, tiểu Ä‘oà n chiến đấu còn bố trà trong thà nh để yểm há»™ cho cuá»™c rút lui đóng rải hai bên đưá»ng sắt.
Lá và ng rÆ¡i, bá» thân cây trÆ¡ trụi. Gió cuốn lá bay lả tả trên mặt đưá»ng phố.
Xéc-gây, mặc áo khoác Hồng quân, mình Ä‘eo chi chÃt băng đạn, cùng hÆ¡n chục đồng chà giữ ngã tư sau nhà máy đưá»ng. Quân ta đợi quân Ba Lan đến.
Lão Ãp-tô-nôm Pê-tÆ¡-rô-vÃch chạy sang gõ cá»a nhà láng giá»ng Ghê-ra-xim Lê-ông-chi-ê-vÃch : Lão Ghê- ra-xim ngá»§ dáºy chưa kịp thay quần áo, thò đầu bù ra ngoà i cá»a mở hé :
- Chuyện gì thế bác?
Lão Ãp-tô-nôm chỉ bá»™ đội đỠđang diá»…u qua, súng chÄ©a đà ng trước, nháy mắt bảo ông bạn hà ng xóm :
- HỠrút.
Lão Ghê-ra-xim nhìn ông bạn, vẻ lo ngại.
- Bác có biết huy hiệu của quân Ba Lan thế nà o không?
- Nghe đâu là huy hiệu diá»u hâu má»™t đầu thì phải.
- Tảo đâu được một cái bây giỠnhỉ?
Lão Ãp-tô-nôm đưa tay lên gãi gáy có vẻ giáºn dữ, suy nghÄ©, má»™t lát lão tuôn ra :
- Há» thì cần cóc gì. HỠđứng dáºy, giÅ© áo là kéo nhau Ä‘i. Còn cánh mình thì ở lại, mặc cánh mình xoay xở nát óc mà nghÄ© cách ăn ở cho hợp vá»›i chÃnh quyá»n má»›i đến.
Tiếng súng máy nổ, phá tan cái yên tÄ©nh cá»§a buổi sá»›m. Bá»—ng ngoà i ga, má»™t chiếc đầu tà u kéo còi, thét lên; ở phÃa ấy có tiếng đại bác nổ vang. Má»™t quả trái phá hạng nặng rÃt lên, xoáy vụt lên trá»i, rồi rÆ¡i xuống phố sau nhà máy, tá»a khói xanh bao phá»§ những bụi ráºm bên đưá»ng. Bá»™ đội đỠtừng hà ng lặng lẽ tiến qua phố, chốc chốc lại ngoái cổ lại nhìn.
Giá»t nước mắt là nh lạnh rÆ¡i trên gò má Xéc-gây. Anh vá»™i và ng lấy tay quệt nước mắt, liếc xem bạn đồng đội có nhìn thấy mình khóc hay không. Không, không ai nhìn thấy cả.
Cạnh anh là bác thợ máy cưa An-tÃch vừa gầy, vừa cao lêu nghêu. Ngón tay An-tÃch miết và o cò súng, nét mặt buồn bã, đăm chiêu. Mắt bác gặp đôi mắt Xéc-gây Ä‘ang nhìn mình. Bác liá»n ngá» vá»›i ngưá»i đồng chà trẻ những ý nghÄ© thầm kÃn trong lòng...
- Chúng nó rồi sẽ khá»§ng bố há» hà ng bà con thân thÃch chúng mình, nhất là nhà tôi thế nà o cÅ©ng bị. Tôi là ngưá»i Ba Lan. Chúng nó sẽ bảo: "Thằng nà y ngưá»i Ba Lan mà dám đánh quân đội Ba Lan". ông cụ tôi thế nà o cÅ©ng bị Ä‘uổi khá»i nhà máy cưa và chắc rồi sẽ bị chúng đánh Ä‘áºp mất. Tôi đã bảo ông cụ Ä‘i theo chúng mình. Song ông ấy bảo không nỡ lòng nà o bá» mặc gia đình. Chà , lÅ© giặc dã man! Chỉ mong được choảng ngay vá»›i chúng nó cho đỡ ức ! - Bác lấy tay hất mạnh lên chiếc mÅ© Hồng quân hÆ¡i rá»™ng vừa chụp xuống mắt.
…Thôi, tạm biệt quê hương yêu dấu, tạm biệt thà nh phố bé xÃu, bẩn thỉu, nhà cá»a tồi tà n, đưá»ng Ä‘i khúc khuá»·u nà y! Tạm biệt những ngưá»i thân, tạm biệt Va- li-a, tạm biệt các đồng chà từ đây phải rút và o bà máºt. Bá»n giặc trắng Ba Lan, bá»n lê dương ngoại chá»§ng, hung ác, tà n nhẫn, Ä‘ang tiến vỠđây rồi.
Công nhân sở đầu máy xe lá»a, áo nhá»›p dầu mỡ, Ä‘i tiá»…n bá»™ đội Ä‘á». Mặt há» buồn rầu nhìn theo bóng Ä‘oà n quân Ä‘i.
Xéc-gây đứt từng khúc ruột, nói to lên với anh em thợ:
- Chúng tôi nhất định sẽ có ngà y trở lại đây, các đồng chà ạ.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 08:49 PM.
|

14-06-2008, 10:38 AM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
Chương 8
Trong sương sá»›m lúc mặt trá»i chưa má»c, dòng sông ánh lên bà ng bạc và êm Ä‘á»m chảy rì rầm giữa hai bá» sá»i đá. Gần bá», mặt nước sông lặng mà u xám nhạt dưá»ng như không động, đôi lúc long lanh sáng. Nhưng giữa dòng sông, nước thăm thẳm sóng nhấp nhô quằn quại hối hả trôi Ä‘i. Con sông xinh đẹp, hùng vÄ© ấy là con sông ÄÆ¡-nhi-ép, con sông ÄÆ¡-nhi-ép mà nhà văn Gô-gôn đã viết nên áng văn tuyệt diệu : "Tươi đẹp thay, con sông ÄÆ¡-nhi-ép..." Bá» sông bên phải, núi đá dá»±ng đứng. Dưá»ng như núi ấy chạy đến đây, sắp sá»a đâm sầm và o bá» sông thì thốt nhiên dừng chân đứng sững lại, ngây ngất trước khoảng bao la trá»i nước. Bá» sông bên trái thoai thoải những bãi cát. Sau vụ nước lá»›n mùa xuân, dòng sông thu mình và o bá» sá»i, để lại những bãi cát ấy.
Bên bá» sông có năm ngưá»i nấp trong hầm cháºt hẹp, giữ khẩu súng Mắc-xim. Äấy là đội viá»…n tiêu cá»§a sư Ä‘oà n bá»™ binh thứ bảy. Xéc-gây nằm nghiêng bên súng máy, mặt ngoảnh ra sông.
Hôm qua, bá»™ đội ta giao chiến liên miên vá»›i giặc. Äại bác Ba Lan, như bão táp là m cho tan tác. Sau cùng, kiệt sức, hỠđà nh để thà nh Ki-ép lá»t và o tay giặc và lui vá» cố thá»§ ở tả ngạn sông ÄÆ¡-nhi-ép.
Äã phải rút lui, lại thương vong nặng và cuối cùng mất Ki-ép đã là m cho các chiến sÄ© Ä‘au buồn. Sư Ä‘oà n thứ bảy nà y đây đã chiến đấu anh dÅ©ng vượt qua vòng vây cá»§a địch, mở đưá»ng lách qua rừng ráºm, tiến đến gần ga Ma-lin-nÆ¡. Há» tấn công rất gắt, đánh tan bá»n Ba Lan chiếm đóng nhà ga, dồn chúng và o rừng, giải phóng đưá»ng Ä‘i Ki-ép.
Bây giỠthì thà nh Ki-ép diễm lệ đã mất và o tay giặc rồi. Các chiến sĩ mặt mà y ủ dột và buồn bực trong lòng.
Quân Ba Lan đã đánh báºt các đơn vị Hồng quân khá»i Äác-nhi-xa và chiếm được má»™t căn cứ nhá» bên tả ngạn sông, cạnh chiếc cầu đưá»ng xe lá»a.
Chúng ra sức đánh rá»™ng ra nữa, nhưng gặp sức phản công mãnh liệt cá»§a Hồng quân, chúng chẳng nhÃch thêm được bước nà o cả.
Xéc-gây ngắm dòng sông đang chảy và anh không thể không hồi tưởng lại chuyện xảy ra ngà y hôm qua.
Hôm qua, và o lúc mặt trá»i đứng bóng, anh Ä‘ang cùng anh em hăng máu xông lên thì đụng phải quân Ba Lan trắng trong má»™t đợt phản công quyết liệt. Lần đầu tiên, Xéc-gây đứng trước mặt đối mặt má»™t kẻ thù. Má»™t thằng lê-dương Ba Lan, không râu, không ria, cầm súng cắm lưỡi lê Pháp dà i như thanh kiếm, chạy lại đâm Xéc-gây.(Bá»n can thiệp Ba Lan lúc bấy giá» do các đế quốc Pháp, Anh, Mỹ trang bị ). Nó nhảy như choi choi, miệng kêu xì xà xì xồ. Xéc-gây chỉ còn kịp nháºn ra hai mắt nó trợn trừng Ä‘iên cuồng. Chưa đầy má»™t giây đồng hồ, Xéc-gây đã lấy đầu lưỡi lê cá»§a mình đánh báºt lưỡi lê tên Ba Lan. Chiếc lưỡi lê Pháp sáng loáng rÆ¡i bắn sang bên.
Tên Ba Lan ngã váºt xuống...
Xéc-gây đâm lưỡi lê không có run tay. Anh biết anh còn phải giết nhiá»u nữa. ChÃnh anh là ngưá»i biết yêu tha thiết, đối vá»›i tình bạn rất má»±c thá»§y chung, anh có phải đâu là má»™t đứa hung tà n độc ác. Song anh biết rằng những ngưá»i lÃnh bị lừa dối kia, ăn phải thuốc cá»§a bá»n sâu má»t toà n thế giá»›i, Ä‘ang xông lại đánh nước Cá»™ng hòa cá»§a anh vá»›i má»™t thú Ä‘iên giáºn tháºt là cá»§a loà i súc váºt.
Và Xéc-gây thẳng tay giết cho chóng đến ngà y trên trái đất nà y không còn có ngưá»i chém giết ngưá»i nữa.
Pa-ra-mô-nốp lắc vai Xéc-gây:
- Nà y, Xéc-gây xuống hầm đi, kẻo chúng nó trông thấy chúng mình đấy.
*
Äã má»™t năm nay, Pa-ven hà nh quân Ä‘i dá»c ngang khắp miá»n quê hương xứ sở, khi ngồi trên má»™t chiếc xe kéo súng máy, khi leo lên bệ má»™t khẩu đại bác, khi cưỡi trên con ngá»±a xám cụt tai. Khá»e ra, cứng rắn ra, anh đã lá»›n lên trong gian lao khổ cá»±c.
Ngưá»i anh Ä‘eo bao đạn sát và o da đến báºt máu, chá»— sát đã thà nh sẹo và dây súng lằn trên vai đã chai lên thà nh má»™t ụ thịt không bao giá» tan được nữa.
Trong có má»™t năm trá»i, mắt anh đã thấy biết bao nhiêu cảnh Ä‘á»i ghê gá»›m. Cùng hà ng ngà n chiến sÄ© khác, áo quần tả tÆ¡i, chân đất như mình, nhưng lòng hừng há»±c bốc cháy ngá»n lá»a không bao tắt cá»§a cuá»™c đấu tranh vì chÃnh quyá»n giai cấp, Pa-ven đã bước chân Ä‘i khắp các ngả cá»§a Tổ quốc U-cÆ¡-ren và chỉ bị dứt ra khá»i cÆ¡n bão táp ấy có hai lần.
Lần thứ nhất, bị thương và o đùi, lần thứ hai, và o má»™t ngà y tháng Hai lạnh buốt cá»§a năm 1920, anh giãy giụa trong cÆ¡n sốt nhá»›p nháp cá»§a bệnh chấy ráºn.
Cái bệnh chấy ráºn truyá»n nhiá»…m đã tác hại các trung Ä‘oà n và sư Ä‘oà n cá»§a táºp Ä‘oà n quân thứ mưá»i hai ghê gá»›m hÆ¡n cả những cá»— súng máy Ba Lan kia. Táºp Ä‘oà n quân lúc đó đóng ở má»™t khu rá»™ng lá»›n, rải hầu khắp miá»n Bắc U-cÆ¡-ren, ngăn đưá»ng tiến cá»§a quân Ba-lan. Vừa dứt bệnh, Pa-ven đã trở vỠđơn vị ngay.
Bây giá», trung Ä‘oà n cá»§a Pa-ven đóng ở má»™t vị trà cÆ¡ động gần ga PhÆ¡-rông-tốp-ca, trên con đưá»ng ngoặt từ Ca-da-chim Ä‘i U-mân.
Ga ở giữa rừng. Những túp nhà bị tà n phá xúm quanh khu ga bé nhá». Äấy là những căn nhà hoang trống trải, dân bá» Ä‘i vì không thể nà o ở được yên. Hai năm qua, cháºp chá»n có lúc yên tÄ©nh, có lúc lại đánh nhau dữ. Suất hai năm trá»i, ga PhÆ¡-rông-tốp- ca đã chứng kiến biết bao nhiêu là chuyện!
Lại sắp sá»a xảy ra nhiá»u việc lá»›n. Trong lúc sư Ä‘oà n mưá»i hai bị tổn thất nặng, tan rã từng phần, trước sức thá»c mạnh cá»§a quân đội Ba Lan, phải rút lui vá» gần Ki-ép thì nước Cá»™ng hòa vô sản chuẩn bị giáng má»™t đòn chà tá» và o quân thù lúc đó Ä‘ang say sưa thừa thắng tiến.
Những sư Ä‘oà n kỵ binh dạn dà y lá»a đạn cá»§a táºp Ä‘oà n kỵ binh thứ nhất đã mở cuá»™c trưá»ng chinh chưa từng có trong lịch sá» chiến tranh, từ vùng Bắc Cô- ca-dÆ¡ xa xôi chuyển đến U-cÆ¡-ren. Các sư Ä‘oà n kỵ binh thứ tư, thứ sáu, thứ mưá»i má»™t và thứ mưá»i bốn lần lượt tiến đến U-mân và táºp kết ở sau tráºn tuyến cá»§a ta. Trên đưá»ng xông tá»›i những cuá»™c chiến đấu ác liệt kỵ binh đã quét sách bá»n phỉ Ma-khÆ¡-nô.
Má»™t vạn sáu ngà n năm trăm thanh kiếm, má»™t vạn sáu ngà n năm trăm chiến sÄ© da rám nắng đồng cá».
Bá»™ Tổng tư lệnh Hồng quân và Bá»™ Tổng tư lệnh mặt tráºn Tây-nam hết sức giữ bà máºt để cho quân Ba Lan cá»§a phát-xÃt Äiu-xuýt-ski không thể nà o đối phó kịp vá»›i cuá»™c hà nh quân có tÃnh chất quyết định Ä‘ang chuẩn bị. Bá»™ tham mưu cá»§a nước Cá»™ng hòa và các mặt tráºn trá»±c tiếp phụ trách táºp hợp khối kỵ binh nà y.
Chiến sá»± ngừng hẳn ở mặt tráºn U-mân, đưá»ng dây liên lạc thẳng từ Mát-xcÆ¡-va đến Bá»™ tham mưu mặt tráºn Khác-cốp là m việc không ngừng. Từ Khác-cốp, Ä‘iện lại báo Ä‘i các bá»™ tham mưu các táºp Ä‘oà n quân thứ mưá»i bốn, thứ mưá»i hai. Äiện báo tạch tè ghi những mệnh lệnh máºt mã lên những băng Ä‘iện hẹp: "Không để cho quân Ba Lan chú ý đến quân Ä‘oà n kỵ binh cá»§a ta táºp kết". Chiến sá»± ngừng trên khu vá»±c U-mân. Chỉ giao chiến khi nà o và nÆ¡i nà o bá»n Ba Lan tiến quân uy hiếp Ä‘oà n kỵ binh cá»§a Bu-Ä‘i- on-ny, tránh cho kỵ binh khá»i bị dồn và o tình thế phải giao chiến quá sá»›m.
Äống lá»a trú quân báºp bùng ngá»n lá»a mà u hung, khói bốc lên xoắn tÃt hình trôn ốc. Loà i nhặng rừng không chịu được hÆ¡i khói bay tứ tung như ong vỡ tổ. Các chiến sÄ© ngồi quanh ngá»n lá»a theo hình vòng cung, lá»a hồng là m mặt hỠánh lên bóng như mà u đồng.
Những chiếc cà -mèn vùi trong tro biếc ánh lá»a. Nước sôi sùng sục. Má»™t ngá»n lá»a từ khúc gá»— cháy lóe ra bén sém má»™t chiếc đầu bù. Ngưá»i bị cháy tóc bá»±c mình phát bẳn:
- Rõ khỉ !
Anh em chung quanh báºt cưá»i khúc khÃch.
Má»™t ngưá»i lÃnh già mặc áo dạ, râu mép xén ngắn, Ä‘ang chìa nòng súng ra ánh lá»a xem, thấy váºy nói khẽ:
- Thằng bé nà y mải Ä‘á»c khoa há»c quá, đến ná»—i sán và o lá»a cháy mà cÅ©ng không biết.
- Pa-ven Æ¡i! Äá»c gì thế, kể cho chúng tá»› nghe vá»›i.
Pa-ven, ngưá»i lÃnh trẻ ấy, vừa lấy tay mân mê má»› tóc sém cá»§a mình, vừa mỉm cưá»i nói :
- Äồng chà An-đơ-rÆ¡-súc ạ! Cuốn sách hay tuyệt. Äã Ä‘á»c và o là tôi không thể nà o buông ra được nữa.
Ngưá»i ngồi cạnh Pa-ven là Xê-rê-Ä‘a, má»™t thanh niên có cái mÅ©i ngắn, hếch lên, Ä‘ang chăm chú vá lại dây Ä‘eo bao đạn, hai răng cắn chặt lấy sợi chỉ xám to, nghe bạn nói váºy thì tò mò há»i:
- Thế cuốn sách viết vá» ai hở cáºu? - Xê-rê-Ä‘a tay cuá»™n Ä‘oạn chỉ còn lại và o cái kim cắm trên mÅ© dạ, nói thêm:
- Nếu nói vỠtình yêu thì mình thú lắm đấy.
Chung quanh cưá»i rá»™ lên. Mát-vây-súc nhô cái đầu tóc cắt ngắn lên, nheo mắt láu lỉnh nói trêu Xê-rê-Ä‘a:
- Tình yêu là chuyện cÅ©ng hay, Xê-rê-Ä‘a ạ. Cáºu đẹp trai, trông rất bảnh ! Há»… quân ta Ä‘i đến đâu, các cô ả thấy cáºu Ä‘á»u mê tÃt. Chỉ phải má»™t cái táºt nhá»: mÅ©i cáºu quá ngắn và hếch lên là m cho mưa cứ rÆ¡i tá»t và o trong. Nhưng mà có thể chữa được. Cáºu cứ lấy quả lá»±u đạn Nô-vÃt-ki treo và o đầu mÅ©i, chỉ má»™t đêm là mÅ©i dà i ra và quặp xuống thôi.
(Thứ lựu đạn tay, nặng gần bốn cân, dùng để phá hà ng rà o dây thép gai).
Câu nói bông đùa ấy là m má»i ngưá»i phá ra cưá»i sằng sặc. Nghe tiếng cưá»i, mấy con ngá»±a buá»™c ở những xe súng máy cÅ©ng phải rùng mình phì hÆ¡i má»™t cách hoảng hốt.
Xê-rê-đa lừ đừ quay mặt lại:
- HÆ¡n nhau chẳng phải ở cái đẹp trai, mà ở cái sá» nà y. - Xê-rê-Ä‘a Ä‘áºp tay lên trán như ra hiệu chỉ cái đầu to - Äấy nhá»›, lưỡi cáºu cay như á»›t thế mà cáºu cứ vẫn là má»™t thằng hết sức khá». Vá»›i lại cáºu có đôi tai lạnh như tiá»n nữa.
Hai chiến sÄ© chá»±c xông và o váºt nhau, nhưng đồng chà tiểu đội trưởng Ta-ta-ri-nốp đã can ngay:
- Nà y, nà y, các cáºu Æ¡i, vặc nhau là m gì! Thôi để Pa-ven nó Ä‘á»c sách cho mà nghe còn hÆ¡n. - Phải đấy ! Äá»c Ä‘i Pa-ven ạ! - Tiếng hưởng ứng nhao nhao lên.
Pa-ven kéo cái yên ngá»±a lại gần ánh lá»a, ngồi cưỡi lên yên, mở trên đầu gối cuốn sách khổ nhá» song khá dà y.
- Báo cáo các đồng chÃ, cuốn truyện nà y tên là Ruồi trâu. Äồng chà chÃnh á»§y tiểu Ä‘oà n cho tôi mượn đấy. Cuốn truyện rất thấm thÃa đối vá»›i tôi. Các đồng chà ngồi yên đừng đùa, tôi Ä‘á»c cho mà nghe.
- Thôi Ä‘á»c Ä‘i, nhanh lên. Chẳng ai phá đám đâu.
Khi đồng chà trung Ä‘oà n trưởng Pu-dư-rếp-ski cùng đồng chà ủy viên quân sá»± Äô-rê-nin Ä‘i ngá»±a, lẳng lặng đến gần đống lá»a, thì trông thấy mưá»i má»™t cặp mắt châu châu và o má»™t chiến sÄ© Ä‘ang Ä‘á»c to quyển truyện.
Pu-dư-rếp-ski quay đầu lại phÃa đồng chà chÃnh á»§y viên lấy tay chỉ nhóm ngưá»i:
- Äây là má»™t ná»a số anh em quân báo cá»§a trung Ä‘oà n, trong đó có bốn thanh niên cá»™ng sản, Ãt tuổi lắm, song má»—i cáºu Ä‘á»u bằng má»™t chiến sÄ© cừ. Anh trông cáºu Ä‘ang Ä‘á»c truyện, và cáºu kia nữa có cặp mắt y như cặp mắt cá»§a con sói con, đấy là Ca-rÆ¡-sa- ghin và Giác-ki. Hai cáºu bé thân vá»›i nhau lắm, nhưng cÅ©ng ganh ngầm vá»›i nhau lắm. Trước kia thì Pa-ven là má»™t tay quân báo giá»i nhất cá»§a tôi. Giá» có Giác- ki là tay địch thá»§ khá lợi hại cá»§a cáºu ta. Anh trông kìa, các cáºu ta Ä‘ang là m công tác chÃnh trị đấy. Nhìn thì chẳng ai biết là là m công tác, nhưng tác dụng lại rất lá»›n. Anh em gá»i há» là "Äá»™i thanh
niên cáºn vệ", tên ấy tháºt đúng quá.
Äồng chà ủy viên quân sá»± há»i:
- Äồng chà đang Ä‘á»c kia có phải là chÃnh trị viên đội quân báo không?
- Không. ChÃnh trị viên là CÆ¡-ra-me.
Trung Ä‘oà n trưởng cho ngá»±a bước lên. Äồng chà cất giá»ng nói to:
- Chà o các đồng chÃ!
Má»i ngưá»i quay lại. Trung Ä‘oà n trưởng nhẹ nhà ng xuống ngá»±a, Ä‘i lại gần các chiến sÄ© Ä‘ang ngồi.
- Các đồng chà ngồi sưởi đấy à ? - Trung Ä‘oà n trưởng há»i, nụ cưá»i rá»™ng rãi ở trên môi. Trên khuôn mặt cứng cá»i cá»§a đồng chà vá»›i đôi mắt bé hÆ¡i giống mặt ngưá»i Mông Cổ, vẻ nghiêm khắc đã biến Ä‘i.
Các đồng chà niá»m nở đón đồng chà chỉ huy như má»™t ngưá»i đồng đội hiá»n từ, như má»™t ngưá»i bạn thân. Äồng chà ủy viên quân sá»± vẫn ngồi trên ngá»±a định Ä‘i tiếp sang đơn vị khác.
Pu-dư-rếp-ski kéo bao súng Mô-de ra phÃa sau, rồi lại ngồi cạnh Pa-ven và nói:
- Má»i các đồng chÃ, ta hút má»™t Ä‘iếu thuốc. Tôi có thuốc lá hút cÅ©ng tạm được.
Châm thuốc xong, trung đoà n trưởng quay ra nói với đồng chà ủy viên quân sự:
- Äồng chà cứ vá» trước Ä‘i, đồng chà Äô-rê-nin ạ. Tôi ở lại chÆ¡i vá»›i anh em má»™t lát. Nếu ở bá»™ tham mưu cần đến tôi, đồng chà tin cho tôi biết nhé.
Khi Äô rê-nin đã Ä‘i khá»i, Pu-dư-rếp-ski quay lại bảo Pa-ven:
- Chú Ä‘á»c tiếp Ä‘i, tôi cÅ©ng nghe vá»›i.
Äá»c xong những trang cuối, Pa-ven đặt sách lên gối và bâng khuâng nhìn chăm chăm và o ngá»n lá»a, nghÄ© ngợi.
Trong mấy phút đồng hồ, không ai nói má»™t lá»i. Tất cả má»i ngưá»i Ä‘á»u xúc động vì cái chết cá»§a "Ruồi trâuâ€.
Pu-dư-rếp-ski hút một hơi thuốc lá, chỠđợi anh em lên tiếng.
Lá»i phát biểu cá»§a Xê-rê-Ä‘a phá tan cái không khà yên lặng.
- Câu chuyện bi thảm tháºt. Ai mà tưởng có được những con ngưá»i bản lÄ©nh như thế trên Ä‘á»i nà y. Má»™t ngưá»i thưá»ng không thể chịu được cá»±c hình đến độ ấy Nhưng khi ngưá»i ấy đã vì lý tưởng mà chiến đấu thì nhất định giữ vững được tinh thần.
Giá»ng Xê-rê-Ä‘a hết sức xúc động. Câu chuyện là m anh cảm xúc sâu xa.
An-đơ-ru-sa, má»™t ngưá»i thợ há»c việc đóng già y vùng Bê-lai-a Xéc-cốp, bừng bừng phẫn ná»™:
- Thằng ác tăng khốn nạn đó mà vớ phải tay tôi thì tôi đâm chết nó ngay tại chỗ!
An-đơ-rÆ¡-súc lấy que cá»§i ấn thêm chiếc cả-mèn cá»§a mình và o bếp, rồi nói bằng má»™t giá»ng tin tưởng:
- Chết mà biết mình chết vì má»™t sá»± nghiệp gì thì chết cÅ©ng đáng lắm. Trong trưá»ng hợp ấy anh thấy mình có đủ sức mạnh để không sợ chết. Ta sẵn sà ng Ä‘i đến cái chết má»™t cách kiên nhẫn khi ta cảm thấy có chÃnh nghÄ©a ở phÃa ta. ChÃnh cái đó là m con ngưá»i ta trở thà nh anh hùng đấy. Tôi biết má»™t đồng chà trẻ tuổi tên gá»i là Pô-rai-ca. Cái hôm bá»n giặc trắng thá»c và o Ô-đét-xa, má»™t mình anh ta xung phong đánh cả má»™t trung đội chúng nó. Bá»n chúng chưa kịp giở lưỡi lê đâm anh, anh đã rút lá»±u đạn ra, quăng ngay dưới chân mình. Ngưá»i anh tan ra từng mảnh, nhưng cả bá»n Ba Lan cÅ©ng tan xác. Ấy thế mà trông anh ta bá» ngoà i chẳng có vẻ gì đâu. Không ai viết sách nói vá» anh ta. Song chuyện anh ta tháºt đáng chép và o sách. Hà ng ngÅ© ta có vô số đồng chà ưu tú như thế.
An-đơ-rơ-súc lấy thìa quấy cà -mèn, thè lưỡi ra nhắp ngụm trà , rồi nói tiếp:
- CÅ©ng có cái chết như chó chết, chết đục, chết ô nhục. Bữa chúng tôi đánh nhau ở I-di-a-sláp, má»™t thị trấn cổ, xây từ Ä‘á»i vua nà o ngà y trước trên sông Gô- rin, đấy có má»™t nhà thá» Ba Lan, y như cái pháo đà i, khó lắm. Thế mà cÅ©ng và o được tất. Quân ta hà ng má»™t trèo và o, leo lên các lối Ä‘i nhá» ngoằn ngoèo, sưá»n bên phải có anh em ngưá»i Lét-tô-ni kiá»m chế cho rồi. Còn ta đổ ra phố lá»›n. Ra đến phố lá»›n thì trông thấy gì? Gần vưá»n hoa có ba con ngá»±a đóng yên sẵn buá»™c và o hà ng rà o.
Bá»n tôi trước tình huống ấy tất nhiên bảo nhau: phen nà y tóm cổ bá»n Ba Lan. Cả mưá»i ngưá»i hết cả và o sân. Äồng chà đại đội trưởng ngưá»i Lét-tô-ni tay lăm lăm cầm khẩu Mô-de Ä‘i trước.
Và o đến nhà chÃnh thì cá»a đã mở. Bá»n tôi Ä‘i và o. Tưởng tóm được bá»n Ba Lan, hóa ra không phải. Trong đó có sẵn má»™t tổ cá»§a ta. Há» và o trước chúng mình. Chẳng hay há»›m gì cái chuyện Ä‘ang xảy ra ở đấy. Nhà nà y vốn có má»™t thằng sÄ© quan Ba Lan ở. Bá»n mất dạy ở tổ ấy và o đè ngay mụ vợ thằng ấy ra để cưỡng hiếp. Äồng chà chỉ huy ngưá»i Lét-tô-ni cá»§a chúng mình tên là BÆ¡-rê-Ä‘i, trông thấy thế thét lên câu gì bằng tiếng Lét-tô-ni. Rồi cho tóm cổ ba đứa kia lôi ra sân. Hôm ấy chỉ tôi và má»™t đồng chà nữa là ngưá»i Nga, còn toà n ngưá»i Lét-tô-ni cả. Há» nói gì vá»›i nhau, mình nghe không hiểu, song cÅ©ng thấy câu chuyện rõ rà ng: kẻ nà o phạm lá»—i thì sẽ bị xá». Ngưá»i Lét-tô-ni, tÃnh thẳng, rắn chắc như đá lá»a. HỠấn ba thằng kia và o sát vách chuồng ngá»±a. Mình nghÄ© thầm: chết, chắc là hỠđịnh bắn tan xác ba tên nà y đây. Trong số ba đứa đó có má»™t tên vạm vỡ, chắc nịch cố cưỡng lại, mồm chá»i rá»§a, văng tục lung tung. Hắn la ầm lên: ai lại nỡ vì má»™t mụ đà n bà mà treo cổ tôi? Hai tên kia cÅ©ng van xin rối rÃt.
Trông thấy như thế mà ớn lạnh cả ngưá»i. Mình chạy lại nói vá»›i BÆ¡-rê-Ä‘i: "Äồng chà đại đội trưởng, đồng chà bắn là m gì, dÃnh và o máu chúng nó cho bẩn tay? Äể đưa tòa án binh xá». Trong thà nh phố, chiến đấu Ä‘ang tiếp tục mà ta lại đứng đây để xá» tá»™i". Tức thì BÆ¡-rê-Ä‘i quay lại nhìn mình và mình thấy hối ngay là đã trót nói mất rồi. Mắt BÆ¡-rê-Ä‘i nhìn mình y như mắt hổ. Anh ấy gà súng và o táºn miệng mình. Mình chiến đấu đã bảy năm rồi, bây giá» nói ra tháºt khỉ, song lúc ấy tháºt tình là mình hoảng tháºt. Mình nghÄ© bụng: không khéo thì mất mạng phen nà y, chẳng còn nói năng gì nữa. Anh ta bảo mình bằng tiếng Nga lÆ¡ lá»›, mình khó lòng má»›i nghe rõ, nhưng cÅ©ng hiểu ý như thế nà y: "Ngá»n cá» cá»§a ta là máu nhuá»™m Ä‘á». Váºy mà quân chó nà y là m ô danh cả quân đội ta. Quân thổ phỉ phải lấy xác để Ä‘á»n tá»™i".
Mình không dám ở nán lại nữa, chạy má»™t mạch từ sân ra đến phố thì nghe thấy tiếng súng nổ ở phÃa sau. Mình nghÄ© thầm: thế là xong. Khi mình Ä‘i theo kịp đơn vị mình thì thà nh phố đã hoà n toà n vá» tay ta. Câu chuyện như thế đấy. Những tên ấy chết, tháºt chết như giống chó. Nghe đâu bá»n đó trước là quân phỉ cá»§a Ma-khÆ¡-nô, má»›i chạy sang theo ta ở gần Mê- li-tô-pôn. Bá»n chúng chỉ là má»™t lÅ© ô hợp, phức tạp.
Nói đến đây, An-đơ-rơ-súc, đặt cái cà -mèn xuống chân, tay mở túi dết lấy bánh mì ra:
- Có thể nà o má»™t đống phân bẩn như thế lại dÃnh và o hà ng ngÅ© chúng ta? Không sao kiểm tra hết được. Trông chúng, ngưá»i ta tưởng như chúng cÅ©ng chiến đấu vì cách mạng. Tháºt ra, chÃnh vì chúng mà bùn vấy cả lên mặt chúng ta. Dù sao thấy váºy cÅ©ng Ä‘au lòng. Chuyện đó cho đến bây giá» mình vẫn không quên được.
An-đơ-rÆ¡-súc kết luáºn câu chuyện, rồi bắt đầu nhắp trà .
Äá»™i quân báo kỵ binh mãi táºn đêm khuya má»›i ngá»§. Xê-rê-Ä‘a ngá»§ say hếch mÅ©i lên kéo gá»—. Pu-dư-rép-ski cÅ©ng đã ngá»§, đầu gối trên chiếc yên ngá»±a. Äồng chà chÃnh trị viên CÆ¡-ra-me thì Ä‘ang ghi sổ tay.
Ngà y hôm sau, Ä‘i trinh sát vá», Pa-ven buá»™c ngá»±a và o cây thấy đồng chà chÃnh trị viên CÆ¡-ra-me vừa uống trà xong, bèn má»i lại nói chuyện.
- Äồng chà chÃnh trị viên ạ, tôi có ý định như thế nà y, đồng chà nghÄ© có được không? Tôi định bỠđây sang bên Quân Ä‘oà n kỵ binh thứ nhất. Bên ấy, sắp nóng sốt đến nÆ¡i rồi. Vì nhất định là há» táºp trung đông ngưá»i như thế chắc không phải để mà chÆ¡i. Còn ta ở đây thì cứ chết gà má»™t chá»—. Tôi chán ngấy lắm rồi.
CÆ¡ ra-me sá»ng sốt nhìn Pa-ven:
- Sao, thế nà o, chú định bỠđây chuồn Ä‘i à ? Chú nghÄ© thế nà o? Váºy ra theo chú, Hồng quân là rạp chiếu bóng hay sao mà đòi đổi đơn vị như đổi chá»— ngồi thế? Nếu ai cÅ©ng đòi đổi đơn vị thế thì còn ra thế nà o nữa?
Pa-ven ngắt lá»i đồng chà chÃnh trị viên:
- Cốt sao đánh hăng là được. Ở đấy hay bên ấy cÅ©ng thế cả, không có gì quan trá»ng. Tôi có đà o ngÅ© chuồn vá» háºu phương đâu!
Cơ-ra-me một mực can ngăn Pa-ven:
- Thế chú cho ká»· luáºt là cái gì? Pa-ven ạ, chú có nhiá»u ưu Ä‘iểm, song chú phải cái tÃnh vô chÃnh phá»§. Chú thÃch sao, chú là m váºy. Chú quên rằng Äảng và Äoà n thanh niên dá»±a và o ká»· luáºt sắt ư? Äảng trên hết. Äảng cần mình ở đâu thì mình phải ở đấy, chứ không phải mình muốn ở đâu thì ở. Äồng chà trung Ä‘oà n trưởng đã không cho phép chú đổi đơn vị nữa rồi phải không? Thế là quyết định rồi, không bà n gì nữa.
CÆ¡-ra-me ngưá»i mảnh khảnh dong dá»ng cao, nước da và ng nhợt, ho sù sụ vì xúc động. Bụi chì cá»§a nhà in đã ngấm sâu và o hai lá phổi, thỉnh thoảng những quầng đỠtáºt bệnh cá»§a chứng lao lại hiện trên đôi má. Khi CÆ¡-ra-me dứt cÆ¡n ho, Pa-ven nói thấp giá»ng, nhưng cương quyết:
- Tất cả những Ä‘iá»u đồng chà nói Ä‘á»u rất phải, song mai tôi sẽ cứ sang Ä‘oà n kỵ binh Bu-Ä‘i-on-ny, tháºt đấy !
Và tối hôm sau không còn bóng Pa-ven bên đống lá»a trú quân nữa.
*
Ở thôn bên, trước cá»a trưá»ng há»c trên gò cao, các chiến sÄ© kỵ binh táºp hợp thà nh má»™t vòng lá»›n. Má»™t chiến sÄ© kỵ binh khá»e mạnh thuá»™c đơn vị Bu-Ä‘i-on- ny ngồi mé sau chiếc xe ngá»±a, mÅ© cát-két hất ra sau gáy, Ä‘ang kéo rên rỉ chiếc đà n gió. Trong tay đồng chà ấy chiếc đà n kêu rú lên, nhịp Ä‘iệu há»—n loạn, là m lạc cả bước chân cá»§a chiến sÄ© mặc chiếc quần thá»§ng mà u đỠđang nhảy má»™t cách Ä‘iên cuồng Ä‘iệu nhảy dân gian xứ U-cÆ¡-ren.
Trai gái trong là ng tò mò kéo ra, leo lên chiếc xe ngá»±a và những hà ng rà o bên cạnh để xem những nhà vÅ© đạo rất liá»u cá»§a lữ Ä‘oà n kỵ binh vừa má»›i đến đóng ở là ng nà y.
- Tốp-tan ơi! Kéo hăng lên nà o! Là m một quắn nữa chứ! Cho thêm chất nóng và o đi!
Nhưng những ngón tay to lá»›n cá»§a anh bá»™ đội kéo đà n gió, chỉ quen gò móng ngá»±a, nên ngó ngoáy má»™t cách khó nhá»c trên phÃm đà n.
Anh chiến sÄ© da rám nắng Ä‘ang nhảy, bá»—ng than phiá»n:
- Chà , tiếc thằng Cu-láp-cÆ¡ quá. Quân thổ phỉ Ma- khÆ¡-nô khốn kiếp đã giết chết mất cáºu ấy. Cu-láp- cÆ¡ kéo đà n gió còn phải nói. Hạng nhất...Chiến đấu luôn luôn Ä‘i hà ng đầu trung đội mình. Tiếc cáºu ấy quá! Vừa là má»™t chiến sÄ© cừ, vừa là má»™t tay chÆ¡i nhạc giá»i.
Pa-ven cÅ©ng đứng trong đám dá»± cuá»™c vui. Nghe mấy lá»i vừa rồi, anh liá»n len đến chiếc xe ngá»±a, lấy tay ấn và o hòm xếp cá»§a chiếc đà n. Tiếng đà n im bặt. Chiến sÄ© kéo đà n gió quắc mắt nhìn anh:
- Cáºu muốn gì?
Tốp-tan ngừng lại, không kéo nữa, là m má»i ngưá»i chung quanh nhao nhao, giá»ng không bằng lòng nổi lên:
- Cái gì thế? Sao dừng lại thế?
Pa-ven chìa tay vá» phÃa dây kéo đà n:
- ÄÆ°a cho mình chÆ¡i má»™t lát.
Tốp-tan nhìn ngưá»i đồng đội lạ mặt vá»›i cặp mắt hoà i nghi do dá»±, rồi gỡ dây Ä‘eo khá»i vai.
Bằng má»™t cá» chỉ quen thuá»™c, Pa-ven để đà n lên gối. Anh dìu dặt kéo nếp đà n lượn khúc mở ra hình cánh quạt, rồi sau từng nấc, từng nấc dồn dáºp, Pa- ven dạo bản nhạc vá»›i tất cả sức mạnh cá»§a chiếc đà n:
"Quả táo hồng hồng
Mà y lăn đằng nà o
Lăn và o Sê-kha
Chẳng ra được sớm"
( Sê-kha : cÆ¡ quan đặc biệt chống phản cách mạng trong những năm đầu cá»§a chÃnh quyá»n Xô-viết)
Tốp-tan cất giá»ng bắt ngay lấy Ä‘iệu hát quen thuá»™c. Anh dang hai tay lên như hai cánh chim, lượn vòng tròn, hai chân Ä‘áºp và o nhau, tay vá»— chan chát và o ống già y và o gối, và o sau gáy, và o trán, và o đế già y và cuối cùng và o cái mồm Ä‘ang hát to.
Tiếng đà n gió rung lên, kÃch thÃch, thúc giục chiến sÄ© Ä‘ang nhảy trong Ä‘iệu hùng mạnh, hừng há»±c, tá»›i tấp như những luồng gió cuồng liên tiếp. Tốp-tan bắt đầu quay tÃt Ä‘i như con cù Ä‘inh, vừa quay vừa nhảy má»™t vòng tròn hết chân nó đến chân kia đá vút và o không khÃ, miệng hét lên đến hết hÆ¡i:
- HÃch hắc! HÃch hắc!
*
Ngà y mồng năm tháng Sáu năm 1920, sau mấy cuá»™c giao chiến chá»›p nhoáng nhưng khốc hệt, táºp Ä‘oà n quân kỵ binh thứ nhất, do Bu-Ä‘i-on-ny chỉ huy, đã chá»c vỡ phòng tuyến Ba Lan ở Ä‘iểm đóng giáp nhau cá»§a quân Ä‘oà n thứ hai và quân Ä‘oà n thứ tư cá»§a địch, đánh tan được lữ Ä‘oà n cá»§a tướng địch Xa-vi-ski và thừa thế tiến vá» hướng Ru-gin.
Bá»™ chỉ huy Ba Lan muốn đối phó vá»›i cuá»™c tiến quân đột phá ấy liá»n hối hả cho láºp má»™t
đội xung kÃch. Năm xe tăng bá»c sắt chở từ xe lá»a tá»›i ga Pô-gá»-rê- bÃch cấp tốc đến tiếp viện.
Chúng chuẩn bị đối phó ở Da-rút-nhÃch, nhưng kỵ binh Hồng quân đã vòng qua Da-rút-nhÃch, lá»t và o háºu phương cá»§a các quân Ä‘oà n Ba Lan.
Chúng tung sư Ä‘oà n kỵ binh Ba Lan do tướng Coóc- nhi-ski chỉ huy ra Ä‘uổi theo vết chân táºp Ä‘oà n quân kỵ binh thứ nhất cá»§a Bu-Ä‘i-on-ny. Sư Ä‘oà n kỵ binh Coóc-nhi-ski có nhiệm vụ đánh táºp háºu bằng được và o cánh quân đỠmà bá»™ chỉ huy Ba Lan cho là có ý định tấn công và o Ca-da-chin, Ä‘iểm chiến lược trá»ng yếu nhất cá»§a háºu phương Ba Lan. Nhưng kế hoạch đó cÅ©ng không cứu vãn nổi tình hình nguy ngáºp cá»§a quân bạch vệ Ba Lan. Tuy ngà y hôm sau quân Ba Lan có lấp được chá»— tráºn tuyến bị chá»c thá»§ng và khép được phòng tuyến sau đưá»ng đánh thá»c cá»§a kỵ binh đỠnhưng lúc đó trong lòng háºu phương cá»§a chúng, cả má»™t Ä‘oà n quân đỠmạnh như vÅ© bão đã hoà nh hà nh rồi. Táºp Ä‘oà n quân nà y sau khi đã tiêu diệt các căn cứ háºu phương cá»§a địch, tiến lên đánh và o những lá»±c lượng cá»§a Ba Lan đóng ở Ki-ép. Dá»c đưá»ng tiến quân, các sư Ä‘oà n kỵ binh đỠđã phá há»§y các cầu và đưá»ng sắt để chặn đưá»ng rút lui cá»§a quân Ba Lan.
Theo tin tù binh khai thì tham mưu quân Ä‘oà n địch đóng ở Gi-tô-mia, nhưng tháºt ra ở đấy là cả bá»™ tham mưu mặt tráºn cá»§a địch. Chỉ huy táºp Ä‘oà n quân kỵ binh cá»§a ta quyết định chiếm lấy những đầu mối đưá»ng xe lá»a quan trá»ng và những trung tâm hà nh chÃnh quan trá»ng là Gi-tô-mia và Béc-Ä‘i-sép. Và ngà y mồng bảy tháng Sáu, khi trá»i vừa tảng sáng, sư Ä‘oà n kỵ binh thứ tư cá»§a ta đã áºp đến Gi-tô-mia.
Pa-ven được bổ sung và o má»™t trung đội kỵ binh, Ä‘i xung kÃch thay chân Cu-láp-cÆ¡ đã hy sinh. Cả táºp thể chiến sÄ© không muốn rá»i bá» ngưá»i kéo đà n gió cừ ấy, nên đã đỠnghị thu nạp anh và o trung đội.
Äến gần Gi-tô-mia, quân ta chia là m nhiá»u mÅ©i theo hình cánh quạt đánh tá»a và o. Không ai muốn ghìm vó ngá»±a Ä‘ang phi hăng. Ãnh nắng rá»i và o lưỡi kiếm, báºt ra muôn tia sáng óng ánh bạc.
Äất chuyển, ngá»±a hÃ, chiến sÄ© rướn ngưá»i trên bà n đạp. Mặt đất chạy lướt nhanh, lùi lại dưới vó ngá»±a. Thà nh phố Gi-tô-mia to lá»›n có những công viên xinh như chạy đến đón sư Ä‘oà n kỵ mã. Äã vượt qua những vưá»n hoa ngoại thà nh. Và giỠđây, sư Ä‘oà n áºp và o trung tâm, tiếng thét "xung phong†ghê rợn như thần chết, rung chuyển không trung.
Bá»n Ba Lan kinh hoà ng hầu như không dám chống cá»± lại. Quân đóng ở đây bị tiêu diệt tan tà nh.
Pa-ven cúi rạp xuống bá»m ngá»±a, phi như bay. Bên cạnh là Tốp-tan Ä‘ang phi trên con ngá»±a Ä‘en nhánh chân thon.
Mắt Pa-ven trông thấy nhát kiếm ác liệt của chiến sĩ Tốp-tan quả cảm bổ xuống một thằng lê dương Ba Lan, tên nà y không kịp đưa lưỡi lê lên đỡ.
Móng sắt cá»§a vó ngá»±a nện siết đưá»ng phố. Rồi bất chợt, ở ngã tư, má»™t khẩu súng máy nhô ra. Ba tên mặc binh phục xanh, đầu đội ca-lô cúi rạp trên khẩu súng, má»™t tên nữa, cổ áo có dải và ng như con rắn, chÄ©a súng lục nhằm bắn những ngưá»i Ä‘i ngá»±a.
Không ghìm được dÅ©ng mã, cả Tốp-tan lẫn Pa-ven cứ lao tá»›i khẩu súng, Ä‘i thẳng và o nanh vuốt cá»§a thần chết. Thằng sÄ© quan cầm súng lục nhằm thẳng Pa-ven. Bắn trượt... Äạn vÃu như chim sẻ kêu, sượt qua má. Và thằng sÄ© quan địch bị ngá»±a xô ngã lá»™n nhà o, đầu váºp xuống đưá»ng đá. Cùng lúc ấy, những súng máy hối hả nhả đạn như báºt ra những dịp cưá»i Ä‘iên cuồng ghê rợn. Như bị đà n ong bằng sắt châm đốt, Tốp-tan và ngá»±a bị trúng chừng chục viên đạn ngã nhà o xuống cả ngưá»i lẫn ngá»±a.
Con ngá»±a cá»§a Pa-ven hoảng sợ, rống lên, cất vó nhảy chồm qua xác ngưá»i và ngá»±a cá»§a Tốp-tan, rÆ¡i và o giữa bá»n giặc giữ súng máy. MÅ©i kiếm Pa-ven hoa lên má»™t vòng sáng rá»±c, xả và o má»™t chiếc ca-lô-xanh. Lưỡi kiếm lại vung lên không, nhằm bổ và o má»™t chiếc đầu khác. Nhưng con dÅ©ng mã Ä‘ang phi hăng đã nhảy tót sang bên.
Như thác lÅ© trà n vá» cả trung đội áºp đến ngã tư nà y, hà ng chục mÅ©i kiếm hoa lên ngang dá»c trên không…
Những hà nh lang hẹp và dà i của nhà pha Gi-tô- mia vang ầm những tiếng kêu hét.
Trong các xà -lim đầy ắp những ngưá»i bị giam, mặt hốc hác, Ä‘au khổ. Ngoà i phố Ä‘ang đánh nhau to, có thể nà o tin được là giải phóng đến nÆ¡i? Có thể nà o tin được đấy là quân mình đã bất ngá» từ đâu hiện đến?
Trong sân nhà pha đã có tiếng súng nổ rồi. Dá»c các hà nh lang, ngưá»i chạy vá»™i vã. Rồi có tiếng đột ngá»™t nói lên thân thiết, vô cùng thân thiết.
- Ra đi, các đồng chà ơi !
Pa-ven dừng lại trước tấm cá»a đóng kÃn. Hà ng chục cặp mắt nhìn qua lá»— nhá». Hăng máu lên, Pa-ven dùng báng súng cố ghè khóa cá»a. Ghè nữa, ghè nữa!
- Äể tá»› là m cho. Lấy mìn mà phá. - Mi-rô-nốp gạt Pa-ven sang bên, rồi thò tay rút quả lá»±u đạn trong bao ra.
Trung đội trưởng Xi-ga-sên-cÆ¡ giằng lấy quả lá»±u đạn: - Dừng lại, đồ ngốc! Mà y Ä‘iên à ? Äợi mang chìa khóa mở đến. Không bẻ được đâu, để ngưá»i ta lấy khóa mở cho chúng mình.
Bá»n canh ngục, có súng ta gà sau lưng, bị dẫn đến mở khóa xà -lim. Hà nh lang má»™t lát đã đầy những ngưá»i quần áo tả tÆ¡i, lâu ngà y không được tắm rá»a. Lòng há» Ä‘ang vui như Ä‘iên.
Pa-ven mở rá»™ng cá»a sắt, chạy và o nhà giam.
- Các đồng chà ơi! Các đồng chà đã được giải phóng rồi! Chúng tôi là chiến sĩ kỵ binh của Bu-đi-on-ny. Sư đoà n chúng tôi đã chiếm được thà nh phố rồi.
Má»™t ngưá»i đà n bà , nước mắt già n giụa, ôm chầm lấy Pa-ven như ôm ngưá»i nhà thân thiết, khóc nức nở.
Giải phóng bằng ấy đồng chà bôn-sê-vÃch cá»§a mình, đối vá»›i các chiến sÄ© cá»§a sư Ä‘oà n, tháºt quý hÆ¡n tất cả má»i thứ chiến lợi phẩm, quý hÆ¡n cả chiến thắng. Trong những há»™p bằng đá nà y, bá»n Ba Lan trắng nhốt cá»§a ta năm ngà n bảy mươi mốt đồng chà bôn-sê-vÃch Ä‘ang đợi ngà y chúng Ä‘em Ä‘i bắn hay Ä‘i treo cổ và hai ngà n chÃnh trị viên Hồng quân. Äối vá»›i bảy ngà n chiến sÄ© cách mạng được giải phóng ấy, đêm tối không cùng vừa qua phút chốc đã chuyển ngay thà nh ánh sáng chan hòa cá»§a má»™t ngà y tháng Sáu tươi nắng.
Má»™t đồng chà bị giam mặt và ng như vá» chanh á»§ng, sung sướng chạy đến gặp Pa-ven. Äấy là Xa-miên Lê-khe, ngưá»i thợ sắp chữ ở xưởng in Sê-pê-tốp-ca.
Nghe Xa-miên kể chuyện, mặt Pa-ven cứ xám dần. Má»™t tấn thảm kịch đẫm máu đã xảy ra ở thị trấn quê hương. Má»—i tiếng Xa-miên nói ra rÆ¡i và o lòng anh như từng giá»t sắt nung lá»ng.
- Có má»™t thằng khiêu khÃch khốn nạn báo, nên chúng tôi bị tóm tất cả. Cả bá»n chúng tôi rÆ¡i và o tay hiến binh. Chúng nó Ä‘em ra tra tấn ngay rất dã man. Tôi bị Ä‘au Ãt hÆ¡n các đồng chà khác: vì bị chúng nó đánh mấy tua đầu là tôi lăn ra bất tỉnh ngay. Còn các cáºu khác thì khá»e hÆ¡n tôi. . . CÅ©ng chẳng có gì mà giấu chúng nó nữa. Bá»n sen đầm biết má»i chuyện hÆ¡n cả chúng tôi kia. Chúng nắm được chẳng sót má»™t tý gì.
Là m sao mà chúng không biết, khi có má»™t thằng chó phản bá»™i đã len được và o tổ chức. Kể đến chuyện những ngà y đó tháºt Ä‘au lòng. Những anh chị em bị bắt, Pa-ven quen biết gần hết đấy. Va-li-a BÆ¡-ru- giắc, Rô-da GÆ¡-rÃt-sman, ngưá»i ở quáºn lỵ, anh nhá»› ra Rô-da chứ, má»™t cô bé con, má»™t nữ thanh niên mưá»i bảy tuổi, can đảm lắm, có đôi mắt ngưá»i ta cứ nhìn và o là tin ngay, rồi đến Xa-sa Bun-sáp, Pa-ven nhá»› chứ, thợ sắp chữ ở chá»— chúng tôi ấy mà , má»™t thằng bé vui tÃnh lắm, lúc nà o cÅ©ng vẽ nghịch lão chá»§ xưởng. Cáºu ấy rồi đến hai há»c sinh nữa: Nô-vô-xen-ki và Tu- gÃt. Những ngưá»i ấy Pa-ven Ä‘á»u biết cả. Còn những ngưá»i khác là ngưá»i ở quáºn và ở thôn ngoại ô. Hai mươi chÃn ngưá»i tất cả, trong đó có sáu phụ nữ. Ai cÅ©ng bị đánh dã man hết sức. Va-li-a và Rô-da bị chúng hiếp ngay hôm đầu. Thôi thì quân khốn kiếp tha hồ là m nhục hai ngưá»i con gái tá»™i nghiệp. Lúc chúng nó lôi hai ngưá»i vá» xà -lim thì đã chết dở cả. Sau lần đó, Rô-da bắt đầu nói huyên thuyên và và i hôm sau thì phát Ä‘iên hẳn.
Song quân giết ngưá»i không muốn tin là chị Ä‘iên. Cho là giả vá», má»—i lần há»i cung, lại đánh chị tà n tệ. Hôm chúng Ä‘em chị Ä‘i bắn, tháºt nhìn mà ghê sợ. Mặt bị đánh thâm tÃm khắp cả, đôi mắt dữ và dại Ä‘i. Trông y như má»™t bà lão.
Va-li-a cho đến lúc chết vẫn hiên ngang. Anh chị em đã chết ra cái chết cá»§a những chiến sÄ© chân chÃnh. Tôi không biết anh chị em đó đã lấy đâu ra sức mạnh mà dÅ©ng cảm phi thưá»ng như váºy. Pa-ven Æ¡i! Có tà i nà o thuáºt lại được hết vá» cái chết cá»§a há»? Không, Pa- ven ạ. Cái chết cá»§a há» ghê gá»›m hÆ¡n tất cả những lá»i kể lại... Va-li-a nguy nhất trong bá»n: chị phụ trách bắt liên lạc vá»›i cánh là m vô tuyến Ä‘iện cho tham mưu Ba Lan. Chị được phái đến quáºn để bắt liên lạc. Chúng và o khám nhà chị thấy khẩu BÆ¡-rao-ninh và hai quả lá»±u đạn. Súng lục và lá»±u đạn đó chÃnh do tên khiêu khÃch đã đưa cho chị. Chúng nó bà y trò ra tất cả, để buá»™c tá»™i chị âm mưu dùng mìn ám sát ban tham mưu.
Pa-ven ạ, tôi tháºt Ä‘au lòng mà kể lại những giá» phút cuối cùng cá»§a anh chị em, nhưng Pa-ven đã yêu cầu thì tôi xin kể hết. Tòa án binh cá»§a chúng đã tuyên án: Va-li-a và hai ngưá»i là m việc vá»›i chị thì bị treo cổ, những đồng chà khác thì xá» bắn.
Những lÃnh Ba Lan mà chúng tôi đã váºn động được bị Ä‘em ra xá» trước chúng tôi hai ngà y.
Äồng chà vô tuyến Ä‘iện tên là Snê-guốc-cô liên lạc vá»›i Va-li-a bị buá»™c tá»™i phản quốc và tuyên truyá»n cá»™ng sản trong binh lÃnh. Äồng chà ngưá»i còn trẻ, đóng cai, trước chiến tranh là m thợ máy Ä‘iện ở Lốt. Chúng kết tá»™i xá» bắn. Äồng chà từ chối không ký giấy chống án, và bị Ä‘em Ä‘i bắn ngay, hai mươi bốn giá» sau khi tuyên án.
Va-li-a bị gá»i đến là m chứng xá» vụ Snê-guốc-cô, vá» có kể lại là Snê-guốc-cô nháºn đã tuyên truyá»n chá»§ nghÄ©a cá»™ng sản, song cá»±c lá»±c phản đối án kết tá»™i anh là phản quốc. Anh nói:
"Tổ quốc cá»§a tôi là nước Cá»™ng hòa Xô-viết xã há»™i chá»§ nghÄ©a Ba Lan. Phải, tôi là đảng viên Äảng cá»™ng sản Ba Lan, bị cưỡng ép mà đi lÃnh. Và o lÃnh, tôi phải tìm hết cách để mở mắt cho các bạn đồng ngÅ© cÅ©ng bị ép ra mặt tráºn như tôi. Các ông viện cá»› đó muốn treo cổ tôi thì treo cổ, nhưng không bao giá» tôi phản bá»™i Tổ quốc cá»§a tôi, không bao giá» cả. Duy có má»™t Ä‘iá»u: Tổ quốc cá»§a các ông và Tổ quốc cá»§a tôi không phải là má»™t. Tổ quốc cá»§a các ông là tổ quốc cá»§a bá»n vương bá.Tổ quốc cá»§a tôi là Tổ quốc cá»§a thợ thuyá»n và dân cà y. Tổ quốc cá»§a tôi - phải, tương lai sẽ có Tổ quốc cá»§a tôi, tôi tin tưởng sâu xa Ä‘iá»u đó. - Trong Tổ quốc cá»§a tôi, không ai nói rằng tôi là phản quốc cả".
Bị kết án xong, chúng tôi bị giam táºp trung và o má»™t chá»—. Trước khi bị Ä‘em Ä‘i hà nh hình, chúng lại chuyển chúng tôi vá» nhà pha. Äêm trước chúng trồng cá»™t treo cổ ngay trước nhà pha bên cạnh nhà thương. Chá»— bắn lại ở nÆ¡i khác, hÆ¡i xa đấy, bên rừng, gần con đưá»ng men theo bá» lạch. Chúng đã đà o sẵn má»™t cái huyệt chung để vùi chúng tôi.
Bản án dán khắp nÆ¡i, trong thà nh phố ai cÅ©ng biết. Chúng rắp tâm định hà nh án chúng tôi giữa ban ngà y, có mặt dân, để cho nhân dân ai cÅ©ng trông thấy mà sợ. Từ sáng sá»›m, chúng lùa hà ng phố ra chá»— cá»™t treo cổ. Má»™t số ngưá»i vì tò mò mà kéo đến. Trông xá» treo cổ ghê mắt tháºt, nhưng há» vẫn đến. Quần chúng vây quanh những cá»™t treo cổ đông lắm. Nhìn đâu cÅ©ng thấy đầu ngưá»i như sóng biển. Pa-ven nhá»› có cái tưá»ng bao quanh nhà pha bằng gá»— cây ghép đấy nhỉ. Cá»™t treo cổ trồng dá»±a lưng và o nhà pha cho nên chúng tôi nghe rõ tiếng rà o rà o cá»§a đám đông bên ngoà i. Trên đưá»ng phố, phÃa sau lưng quần chúng, đã đặt sẵn súng máy, sen đầm Ä‘i ngá»±a và đi chân Ä‘á»u dồn vỠđây canh gác. Má»™t tiểu Ä‘oà n bá»™ binh vây lấy các vưá»n rau và các thà nh phố. Chúng đã đà o sẵn má»™t hố riêng chôn những ngưá»i bị treo cổ ngay bên cá»™t treo cổ. Chúng tôi im lặng chỠđợi trong ngục, thỉnh thoảng nói vá»›i nhau và i lá»i. Äêm hôm trước, chúng tôi đã nói hết má»i chuyện vá»›i nhau rồi và đã gá»i nhau lá»i vÄ©nh biệt. Chỉ có Rô-da đứng lẩm bẩm má»™t mình ở góc tưá»ng. Va-li-a bị đánh, bị hiếp, kiệt sức không bước được nữa, thưá»ng phải nằm liệt má»™t chá»—. Có hai chị em ruá»™t, đảng viên ở thôn ngoại ô, ôm lấy nhau chà o vÄ©nh biệt và không nén nổi, nấc lên khóc nức nở. Stê-pa-nốp, má»™t thanh niên ở quáºn khá»e như đô váºt, khi má»›i bị bắt đã choảng hai tên sen đầm bị thương, nghe khóc, lại gần hai chị ấy, nhắc Ä‘i nhắc lại: "Äừng khóc, các đồng chÃ! Nếu khóc ở đây để chốc nữa đừng khóc ngoà i kia thì các đồng chà cứ khóc. Äừng cho đà n chó khát máu thấy chúng ta yếu lòng mà chúng phởn bụng. Thế nà o thì chúng cÅ©ng chẳng thương gì chúng ta đâu, thế nà o rồi cÅ©ng chết. Vì váºy phải chết cho cứng cá»i. Äừng có ai trong chúng ta được quỳ gối, cúi đầu cả. Các đồng chà nhá»› lấy, chết thì phải chết cứng cá»i".
Rồi chúng đến dẫn chúng tôi Ä‘i. Äi đầu là thằng SÆ¡-vác-cốp, trưởng ban phản gián trắng, má»™t thằng cuồng dâm Ä‘iên loạn, má»™t đứa trông thấy đà n bà nếu chÃnh nó không đè ra hiếp, thì cÅ©ng để cho lÅ© sen đầm hiếp ngay trước mặt để nhìn cho sướng mắt. Từ nhà ga ra đến cá»™t treo cổ, xếp song song hai hà ng rà o sen đầm. Bá»n "vện" Ä‘eo lon và ng ấy đứng nghiêm, gươm tuốt trần sáng loáng.
Chúng nó lấy báng súng dồn chúng tôi ra sân nhà pha, rồi bắt chúng tôi xếp hà ng tư Ä‘iệu ra chá»— cá»™t treo cổ, định tâm bắt chúng tôi phải chứng kiến cái chết cá»§a đồng chà mình, trong khi chỠđợi đến lượt mình Ä‘i chết. Cá»™t treo cổ bằng những thanh gá»— to sù, cao dá»±ng đứng, lá»§ng lẳng ba thòng lá»ng bằng thừng to bện lại. Chung quanh, biển ngưá»i náo động, xì xà o. Dân nhìn chúng tôi... chúng tôi nhìn dân. Má»—i ngưá»i nháºn ra ngưá»i nhà cá»§a mình.
Xa xa, trên thá»m cao, tất cả bá»n quý tá»™c Ba Lan đã ngồi chầu sẵn, tay cầm ống nhòm. Nhiá»u đứa là võ quan. Chúng đến xem treo cổ ngưá»i bôn-sê-vÃch.
Dưới chân chúng tôi, tuyết êm lắm, rừng chung quanh trắng xóa, cây cối như có bông bao phủ, hoa tuyết quay tròn rơi từ từ và tan trên da mặt nóng bừng của chúng tôi. Bệ dưới cột treo cổ cũng có tuyết. Mặc phong phanh mà chúng tôi cũng chẳng thấy rét, Stê-pa-nốp cũng không biết là chân mình chỉ đi tất không mang già y.
Tên chưởng lý tòa án binh và các sÄ© quan cao cấp đứng trước cá»™t treo cổ. Rồi chúng dẫn Va-li-a và hai ngưá»i nữa bị xá» treo cổ ra khá»i nhà giam. Ba ngưá»i khoác tay nhau, Va-li-a Ä‘i giữa. Hai ngưá»i đỡ cho chị Ä‘i, chị không còn sức nữa, cố lê bước chân, mình không áo khoác, trần má»™t chiếc áo sợi. Chị cố Ä‘i thẳng ngưá»i, có lẽ chị Ä‘ang nhá»› tá»›i lá»i Stê-pa-nốp: "Phải chết cho cứng cá»i!" Thằng SÆ¡-vác-cốp trông thấy ba ngưá»i tá» tù khoác tay nhau mà đi thì lấy là m cáu lắm. Nó gạt hai ngưá»i đà n ông đỡ chị ra. Chị cá»± lại nó ngay. Thế là có má»™t thằng sen đầm Ä‘i ngá»±a đến quất roi da và o mặt chị, tay nà y má»i hắn lại đưa roi sang tay khác quất lấy quất để.
Trong đám quần chúng có má»™t ngưá»i đà n bà rú lên, tiếng rú cá»§a má»™t ngưá»i mất trà khôn, bà ta lăn xả và o lách qua hà ng rà o lÃnh, chạy đến hà ng ngưá»i bị xá», nhưng bà bị giữ lại và bị dẫn Ä‘i đâu không rõ. Chắc là bà mẹ chị Va-li-a. Khi ba ngưá»i đến dưới chân cá»™t treo cổ, Va-li-a cất tiếng hát. Chưa bao giá» tôi được nghe thấy má»™t giá»ng hát như thế. Chỉ có má»™t ngưá»i bị xá» tá», dÅ©ng cảm Ä‘i ra trước cái chết, má»›i hát say mê đến nhưá»ng ấy được. Va-li-a cất tiếng hát lên Bà i hát cá»§a ngưá»i dân thà nh Vác-xô-vi. Hai ngưá»i cùng bị tá»™i vá»›i chị đồng thanh hát theo. Thế là bá»n sen đầm quất roi như bão táp và o mặt há» tháºt cá»±c kỳ hung tợn. Nhưng há» dưá»ng như không biết Ä‘au nữa. Rồi bá»n chúng đánh há» ngã lăn ra, lôi lại cá»™t treo cổ như lôi những bì gạo. Chúng hấp ta hấp tấp Ä‘á»c bản án, rồi vứt thòng lá»ng và o cổ há». Thế là đến lượt chúng tôi hát lên.
Vùng lên, hỡi các nô lệ ở thế gian !…
Chúng nó tứ phÃa bổ lại nện chúng tôi túi bụi. Tôi chỉ còn kịp trông thấy má»™t tên lÃnh lấy báng súng đánh báºt cá»c giữ chân ra và ba thân ngưá»i lá»§ng lẳng, giãy giụa ở đầu dây thừng treo cổ.
Mưá»i ngưá»i trong bá»n tôi, trong số đó có tôi được ân giảm: khi chúng tôi đã bị đứng lấp quay mặt và o tưá»ng để ăn đạn chì, thì chúng Ä‘á»c cho chúng tôi nghe lệnh cá»§a tên tướng cho giảm xuống mưá»i năm khổ sai thay và o tá»™i xá» tá». Mưá»i bảy đồng chà kia bị bắn chết gục bên cạnh chúng tôi.
Xa-miên cởi giáºt cúc áo cổ dưá»ng như bị nghẹt thở, rồi kể tiếp:
- Trong ba ngà y, những ngưá»i bị treo cổ cứ lá»§ng lẳng ở đấy, ngà y đêm có má»™t tiểu đội lÃnh gác bên cá»™t treo cổ. Anh em bị bắt và o sau cho chúng tôi biết như thế. Äến ngà y thứ tư thì xác đồng chà Tô-bôn- Ä‘in nặng nhất rÆ¡i xuống. Bấy giá», chúng má»›i cởi hai cái xác kia, chôn ngay tại chá»—. Còn cá»™t treo cổ vẫn để đấy, hôm chúng dẫn bá»n tôi và o đây, bá»n tôi vẫn còn trông thấy. Cả cá»™t lẫn dây thòng lá»ng vẫn còn nguyên để đợi những ngưá»i khác bị xá» tá».
Xa-miên ngừng kể, mắt nhìn chằm chằm và o má»™t cái gì mÆ¡ hồ ở đằng xa. Câu chuyện kể hết và o lúc nà o, Pa-ven cÅ©ng không để ý nữa. Trước mắt anh hiện rõ ra hình ảnh ba xác ngưá»i, Ä‘ong đưa, im lặng, đầu rÅ© vá» bên má»™t cách thê thảm.
Ngoà i kia, kèn gá»i táºp hợp. Tiếng kèn oai hùng đưa anh vá» vá»›i thá»±c tại. Anh nói khẽ, tiếng báºt ra trong hÆ¡i thở.
- Xa-miên ạ, chúng ta ra khá»i đây Ä‘i thôi !
Ngoà i phố, tù binh Ba Lan lê bước giữa hai hà ng kỵ binh cá»§a ta áp giải. Ở cá»a trại giam, đồng chà chÃnh á»§y trung Ä‘oà n đứng viết nốt mệnh lệnh và o cuốn sổ tay Ä‘i tráºn. Äồng chà đưa mảnh giấy cho ngưá»i trung đội trưởng thấp lùn:
- Danh sách tù binh đây, đồng chà An-ti-pốp cầm lấy. Lấy một tổ đi theo và áp giải hỠvỠNô-vô-gơ-rát.
- Vô-lưn-xki. Cho băng bó những ngưá»i bị thương, rồi đặt há» nằm trên xe và cÅ©ng đưa vỠđấy cả. Ãp giải há» chừng hai mươi dặm, sau đó để há» tá»± Ä‘i tiếp. Ở đây chúng ta còn báºn việc khác. Song cẩn tháºn nhé, đừng để xảy ra chuyện gì ngược đãi đối vá»›i há».
Pa-ven lên ngựa, quay bảo Xa-miên:
- Anh nghe rõ chứ? Chúng nó treo cổ anh chị em ta, mà chúng ta thì dẫn hỠđi không được ngược đãi hỠ! Không dễ như thế đâu!
Äồng chà chÃnh á»§y quay lại, nhìn và o mặt Pa-ven và đồng chà nói những tiếng gá»n, rắn rá»i, như nói vá»›i chÃnh mình:
- Ai ngược đãi tù binh giải giáp rồi sẽ bị xá» bắn. Chúng ta không có như bá»n bạch vệ.
Rá»i trại giam, Pa-ven nhá»› lại những lá»i cuối trong bản mệnh lệnh cá»§a Há»™i đồng quân sá»± cách mạng đã Ä‘em ra Ä‘á»c trước toà n thể trung Ä‘oà n:
"Äất nước cá»§a thợ thuyá»n và dân cà y yêu mến Hồng quân cá»§a mình và lấy là m tá»± hà o vá» Hồng quân. Äất nước đòi há»i phải giữ cho lá cá» cá»§a Hồng quân trong sạch, không má»™t vết nhÆ¡".
Pa-ven nhủ thầm trên môi: "Không một vết nhơ".
*
Trong khi sư Ä‘oà n kỵ binh đỠthứ tư chiếm lÄ©nh Gi-tô-mia thì lữ Ä‘oà n thứ hai mươi cá»§a sư Ä‘oà n khinh binh thứ bảy vượt sông ÄÆ¡-nhi-ép ở quãng thôn Ô- cu-nhi-nô-vô. Lữ Ä‘oà n thứ hai mươi nà y nháºp và o binh Ä‘oà n xung kÃch cá»§a đồng chà Gô-li-cốp.
Äoà n nà y gồm có sư Ä‘oà n khinh binh 25 và lữ Ä‘oà n kỵ binh Ba-sÆ¡-kia, nháºn lệnh sau khi vượt sông ÄÆ¡- nhi-ép, thì cắt đưá»ng rút quân cá»§a địch từ Ki-ép đến Cô-rô-ten, gần ga La-sa. Do thế váºn động đó mà quân Ba Lan mất đưá»ng rút lui duy nhất. ChÃnh trong cuá»™c vượt sông ÄÆ¡-nhi-ép nà y mà Mi-sa, ngưá»i thanh niên cá»™ng sản thà nh Sê-pê-tốp-ca, đã hy sinh.
Lúc ấy bá»™ đội như Ä‘ang chạy thi vượt nhanh nhịp cầu nổi rung rinh, thì có má»™t quả đại bác, từ phÃa đằng kia, sau ngá»n đồi, rú lên, ghê rợn, bay trên đầu các chiến sÄ© rồi rÆ¡i tõm xuống nước. Mi-sa bị bắn, ngưá»i lá»™n nhà o ngay xuống dưới đáy má»™t chiếc thuyá»n là m cầu. Dòng nước cuốn nuốt chá»ng anh Ä‘i không buông tha nữa. Chỉ có I-a-ki-men-cô, má»™t thanh niên tóc và ng hoe, đội mÅ© mất lưỡi trai, kêu lên kinh ngạc:
- Cáºu không trông thấy gì à ? Mi-sa bị nước cuốn mất rồi. Tá»™i nghiệp thằng bé rÆ¡i xuống đã biến mất, như bị con bò thè lưỡi liếm phăng Ä‘i ! - I-a-ki-men- cô đứng sững lại, hoảng hốt, nhìn dòng nước thăm thẳm, nhưng Ä‘oà n quân từ phÃa sau tiến lên xô tá»›i, giục anh:
- Sao cáºu đứng há mồm ra nhìn như thằng ngố thế ? Tiến lên Ä‘i nà o!
Thá»i giá» không có để mà suy nghÄ© vá» ngưá»i đồng đội mất tÃch ấy nữa: lữ Ä‘oà n cá»§a hỠđã bị các đơn vị khác chiếm xong bên hữu ngạn, bá» rá»›t lại xa rồi.
Bốn ngà y sau, Xéc-gây má»›i biết tin bạn chết. Khi đó lữ Ä‘oà n đã chiếm được ga Bu-sa và chuyển thế tráºn quay sang Ki-ép, chống lại những đợt tấn công ác liệt cá»§a quân Ba Lan Ä‘ang tìm cách đánh thá»c và o Cô-rô-ten.
I-a-ki-men-cô nằm ngay cạnh cùng hà ng xạ kÃch vá»›i Xéc-gây. Anh ngừng nhịp bắn Ä‘iên giáºn, đẩy quy- lát má»™t cách khó nhá»c trên nòng súng nóng bá»ng, cúi đầu xuống đất, quay lại nói vá»›i Xéc-gây:
- Khẩu súng cá»§a mình nó đòi nghỉ. Ãi chà nòng súng nóng như lá»a!
Tiếng nổ ầm ầm át đi là m Xéc-gây chỉ thoáng nghe thấy tiếng nói của bạn. Khi tiếng súng im một lát, I-a-ki-men-cô mới báo tin qua cho Xéc-gây biết:
- Bạn cáºu bị chết Ä‘uối ở ÄÆ¡-nhi-ép rồi. Lúc ấy má»™t quả đại bác bắn tung tóe và o chúng tá»›. Mình chưa kịp kêu lên, Mi-sa đã lăn tòm xuống nước rồi không thấy ngoi lên nữa.
I-a-ki-men-cô nói rồi lấy tay kéo quy-lát, móc túi dết lấy đạn ra và vội vã lắp và o súng.
*
Sư Ä‘oà n mưá»i má»™t tấn công và o chiếm lÄ©nh Béc- Ä‘i-sép vấp phải sức kháng cá»± mãnh liệt cá»§a quân Ba Lan.
Chiến đấu gay go, máu loang các phố. Liên thanh nổ giòn chặn đưá»ng kỵ binh. Nhưng rồi thà nh phố cÅ©ng bị ta chiếm, tà n quân địch bá» chạy. Trên ga, ta thu được nhiá»u Ä‘oà n tà u chở quân trang, quân dụng cá»§a chúng. Thiệt hại nặng nhất cá»§a địch là kho dá»± trữ đạn dại bác cá»§a toà n mặt tráºn chừng má»™t triệu viên bị nổ tung. Các cá»a kÃnh trong phố vỡ vụn ra, nhà cá»a bị tiếng nổ mạnh rung chuyển, tưởng như là m bằng giấy bồi.
Bị đánh và o Gi-tô-mia và Béc-di-sép đối vá»›i quân Ba Lan tức là bị đánh quáºt từ sau lưng lại, cho nên chúng vá»™i và ng chia ngay là m hai mÅ©i như hai dòng thác ngưá»i hấp tấp chuồn khá»i Ki-ép, cố sống cố chết đánh má»™t cách tuyệt vá»ng để mở đưá»ng chạy thoát vòng vây sắt cá»§a quân ta.
Pa-ven đã không còn nghÄ© gì vá» cá nhân mình. Những ngà y Ä‘ang sống say sưa trong những tráºn xung sát ác liệt, anh hòa hẳn mình và o táºp thể và cÅ©ng như má»—i ngưá»i trong các chiến sÄ©, anh như đã quên hẳn tiếng "tôi" chỉ còn nói tiếng "ta": trung Ä‘oà n "ta", trung đội "ta", lữ Ä‘oà n "ta".
Mà tình hình thì dồn dáºp, diá»…n biến nhanh như gió bão. Má»—i ngà y Ä‘á»u mang đến má»™t chuyện má»›i. Äoà n kỵ mã lao đến đâu cuốn phăng phăng đến đấy. Äoà n kỵ binh quang vinh cá»§a tướng Bu-Ä‘i-on- ny đánh hết tráºn nà y đến tráºn khác, đã là m tiêu hao, kiệt sức tất cả háºu phương cá»§a Ba Lan. Say sưa trước thắng lợi ngà y cà ng má»™t lá»›n, các sư Ä‘oà n kỵ binh đỠhùng dÅ©ng tấn công và o Nô-vô-gÆ¡-rát-vô-lưn-ski, trái tim cá»§a háºu phương quân địch.
Quân ta lùi lại như những đợt sóng Ä‘áºp và o bá» sông có đá dá»±ng đứng, bị đẩy ra, rồi lại chồm lên vá»›i tiếng thét "xung phong†mãnh liệt.
Không gì cứu nổi quân Ba Lan nữa rồi, cả những hệ thống hà ng rà o dây thép gai và cuá»™c kháng cá»± liá»u chết cố sống cá»§a quân giữ thà nh nà y cÅ©ng chẳng ăn thua gì. Sáng hai mươi bảy tháng Sáu, quân kỵ mã cá»§a ta thúc ngá»±a lá»™i qua sông Xi-lút, áºp và o thà nh, truy kÃch quân địch ở phÃa là ng Cô-rét. Cùng lúc ấy, sư Ä‘oà n bốn mươi nhăm cÅ©ng vượt qua sông nà y ở quãng Mi-rô-pôn, còn lữ Ä‘oà n kỵ binh Cô-tốp-ski thì đã phóng tá»›i Lu-ba.
Vô tuyến Ä‘iện cá»§a táºp Ä‘oà n quân kỵ mã thứ nhất nháºn được lệnh cá»§a Bá»™ tư lệnh mặt tráºn: đưa toà n bá»™ quân kỵ mã xung phong chiếm lấy Rốp-nô. Cuá»™c tấn công ồ ạt không sức gì cản nổi cá»§a các sư Ä‘oà n đỠtruy kÃch quân Ba Lan, là m chúng bị chia cắt tán loạn, rá»i rạc, mất tinh thần, cố chạy dà i bán sống bán chết để tháo thân.
Má»™t hôm, Pa-ven được lữ Ä‘oà n trưởng phái đến chá»— ga có Ä‘oà n xe bá»c sắt đỗ. Tá»›i đấy, anh được gặp má»™t ngưá»i mà anh không ngá» là có thể gặp. Con ngá»±a cá»§a anh nhảy tót qua bá» dốc cá»§a đưá»ng xe lá»a. Pa- ven kéo cương dừng lại trước toa xe đầu sÆ¡n xám. Äoà n xe bá»c sắt kiên cố ghê sợ đứng lù lù, ló những chiếc mõm Ä‘en cá»§a nòng súng giấu trong tháp pháo. Chung quanh nhiá»u bóng ngưá»i bê bết dầu mỡ Ä‘ang loay hoay ỳ ạch nâng những tấm thép nặng bá»c ngoà i bánh.
Gặp má»™t chiến sÄ© mặc áo da Ä‘ang xách thùng nước, Pa-ven há»i:
- Äồng chà có biết đồng chà chỉ huy Ä‘oà n tà u bá»c thép nà y ở đâu không?
Chiến sÄ© kia hất đầu chỉ vá» phÃa đầu tà u:
- Ở đằng kia kìa.
Pa-ven Ä‘i lại đầu tà u há»i:
- Ở đây ai là đồng chà chỉ huy xin cho biết.
Má»™t ngưá»i mặc toà n đồ da từ đầu đến chân, mặt rá»—, quay lại :
- Tôi đây.
Pa-ven thò và o túi lấy ra một phong thư:
- Äây là mệnh lệnh cá»§a lữ Ä‘oà n trưởng. Äá» nghị đồng chà ký nháºn trên phong bì cho.
Äồng chà chỉ huy tì phong bì lên đầu gối ký tên.
Má»™t bóng ngưá»i Ä‘ang cầm bình dầu lúi húi gần bánh xe giữa cá»§a đầu máy. Pa-ven chỉ nhìn thấy cái lưng rá»™ng cá»§a ngưá»i ấy và báng súng lục lòi ra ngoà i túi quần da.
Äồng chà chỉ huy trao lại phong bì cho Pa-ven:
- Gá»i đồng chÃ. Tôi đã ký nháºn rồi đấy.
Pa-ven cầm dây cương ngá»±a định ra vá». Giữa lúc đó bóng ngưá»i bên đầu tà u đứng thẳng cả ngưá»i lên quay lại. Thì ngay lúc ấy, Pa-ven nhảy tót xuống như thoắt có má»™t cÆ¡n gió cuốn khá»i yên ngá»±a:
- Anh A-rơ-chom!
Ngưá»i thợ máy khắp ngưá»i nhá» nhem dầu ma-dút, đặt bình dầu xuống đất và ôm chặt lấy anh chiến sÄ© Hồng quân trẻ tuổi trong cánh tay khá»e như gấu cá»§a mình.
- Pa-ven! Ra mà y đấy à , hở thằng nhãi con. - A- rơ-chom kêu lên thế, mắt nhìn còn ngỡ là nhầm.
Äồng chà chỉ huy Ä‘oà n tà u nhìn cảnh đó rất lấy là m lạ. Anh em pháo thá»§ chung quanh cưá»i ran cả lên:
- Trông kìa, hai anh em gặp nhau.
*
Ngà y mưá»i chÃn tháng Tám, trong tráºn đánh ở vùng LÆ¡-vốp, Pa-ven để rÆ¡i mất mÅ© cát-két. Vừa hãm ngá»±a lại nhặt mÅ© thì thấy trước mặt các trung đội đỠđã đánh thá»c và o hà ng ngÅ© khinh binh Ba Lan. Lúc đó, Äê-mi-đốp phi ngá»±a vun vút giữa những lùm cây, vừa phi theo bá» dốc xuống sông, vừa kêu lên:
- Sư đoà n trưởng đã bị chúng giết rồi.
Pa-ven rùng mình. Äồng chà Lê-tu-nốp, ngưá»i chỉ huy anh hùng cá»§a sư Ä‘oà n, ngưá»i đồng chà có lòng quả cảm vô biên, ngưá»i ấy đã mất rồi. Pa-ven căm giáºn sôi ngưá»i, lấy đốc kiếm phát và o mông con ngá»±a GÆ¡-nê-đốc, ghì cương chặt, hà m thiếc siết mạnh là m mõm ngá»±a báºt máu tươi, anh lao sâu và o lòng cÆ¡n xung sát, thét lá»›n: - Chém hết đầu loà i súc sinh nhÆ¡ bẩn ấy Ä‘i! Chém Ä‘i! Chém hết bá»n quý tá»™c Ba Lan! Chúng nó đã giết mất Lê-tu-nốp rồi.
Và Pa-ven chém pháºp và o bóng má»™t tên mặc binh phục xanh, anh chẳng ngoái lại nhìn kẻ bị chém đó nữa. Äiên tiết lên vì căm thù trước cái chết cá»§a sư Ä‘oà n trưởng, quân kỵ mã đỠchém chết cả má»™t đơn vị lê-dương.
Há» xông lên đến táºn cánh đồng, truy kÃch lÅ© giặc Ä‘ang chạy thì vừa lúc ấy pháo binh địch bắn tá»›i. Trái phá nổ vừa bung lên xé đứt không trung, mảnh đạn chết ngưá»i bắn tung tóe.
Trước mắt Pa-ven, má»™t ngá»n lá»a xanh bùng lên, lóe sáng, như chá»›p lòe xoẹt mạnh bên tai nghe như tiếng sấm, mảnh đạn đỠrá»±c cháy sém và o đầu anh. Mắt Pa-ven hoa lên, đất bắt đầu xoay như chong chóng, ghê sợ, quay cuồng, lảo đảo rồi như ngã váºt xuống bên anh.
Tiếng nổ rung chuyển mạnh là m Pa-ven bắn khá»i mình ngá»±a nhẹ như chiếc lông. Anh lăn qua đầu con ngá»±a GÆ¡-nê-đốc, nặng ná» ngã nhà o ra đất.
Và anh thấy tối sầm lại.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 08:51 PM.
|

14-06-2008, 04:44 PM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
Chương 9
Trong cÆ¡n mê man, Pa-ven thấy má»™t con bạch tuá»™c. Mắt nó lồi lên, to bằng đầu con mèo, đỠngầu, giữa thì xanh, sáng óng ánh má»™t thứ ánh sáng chói lá»i. Con bạch tuá»™c ngá» nguáºy hà ng chục những tua cà ng xoắn lại như rắn rết, lá»›p vẩy trên da cá» sá»™t soạt. Con bạch tuá»™c nhúc nhÃch bò lên. Pa-ven thấy nó ngay trước tầm mắt mình. Tua cà ng cá»§a nó bò trên mình anh tê lạnh mà là m ngưá»i anh ngứa ran nóng bá»ng như bị lá han. Nó chìa vòi ra sắc như gươm rúc và o đầu anh như giống đỉa, co mình lại giãy lên đà nh đạch, rồi thì hút máu cá»§a anh. Pa-ven cảm thấy dưá»ng như máu mình thấm hết và o cái xác căng trương cá»§a con váºt. Vòi nó hút máu hút lấy hút để. Nó chui đến đâu thì anh lại thấy đầu anh Ä‘au nhói không tà i nà o chịu được.
Có tiếng ngưá»i nói văng vẳng ở đâu xa lắm.
- Mạch cáºu ấy bây giá» bao nhiêu?
Rồi có tiếng ngưá»i phụ nữ đáp lại, giá»ng nói cà ng khẽ hÆ¡n:
- Mạch 138. Nhiệt độ 39,5. Không lúc nà o ngớt mê sảng.
Con bạch tuá»™c đã biến rồi, nhưng đầu anh vẫn còn Ä‘au. Pa-ven cảm thấy có ngón tay ai chạm và o cổ tay mình. Anh cố mở mắt ra, nhưng hai hà ng mi nặng trÄ©u không sao hé ra được. Mà sao lại nóng thế nhỉ. Chắc là mẹ đốt lò nướng bánh rồi. Vẫn còn giữa cÆ¡n ná»a tỉnh ná»a mê ấy thì anh lại nghe có tiếng ngưá»i nói đâu đây:
- Mạch bây giỠ122.
Anh lại cố mở mắt ra. Trong ngưá»i nóng như lá»a đốt. Ngá»™t ngạt quá.
Khát quá Ä‘i mất! Anh định ngồi dáºy uống nước cho thá»a cÆ¡n khát. Nhưng sao không dáºy được? Muốn cá»±a mình má»™t cái, mà sao cái xác cứ ỳ ra, không nhÃch được, chẳng phải là thân thể mình nữa rồi. Anh vẫn còn mê man nghÄ© đến mẹ sắp Ä‘em nước tá»›i, anh sẽ nói vá»›i mẹ: "Con muốn uống nước". Có cái gì cá»±a quáºy bên anh. Hay lại con bạch tuá»™c rồi. Äấy mắt nó đỠngầu kia kìa...
Từ xa có tiếng nói nhá» vá»ng lại:
- Phơ-rô-xi-a, mang nước lại !
"Phơ-rô-xi-a? Tên ai đấy nhỉ?" Pa-ven cố nhớ lại xem là tên ai, nhưng sự cố gắng đó lại nhấn chìm anh và o bóng tối. Anh cố ngoi lên và một lần nữa lại nhớ ra: "Mình khát lắm".
Có tiếng nói:
- Tôi thấy cáºu ta tỉnh lại rồi đấy.
Và ngay đó có tiếng dịu dà ng, lần nà y nói nghe rõ hÆ¡n, gần hÆ¡n, há»i Pa-ven:
- Äồng chà bệnh binh muốn uống nước phải không?
"Té ra mình là bệnh nhân hay sao? Hay là không phải ngưá»i ta nói vá»›i mình đâu? Ừ, ta bị bệnh chấy ráºn tháºt rồi mà ". Và lần thứ ba, Pa-ven định mở mắt ra. Lần nà y thì mở được. Qua khe nhá» cá»§a bên mắt mở, cảm giác đầu tiên mà anh cảm thấy là má»™t quả cầu đỠlÆ¡ lá»ng trên đầu anh, nhưng rồi má»™t váºt gì tối om đã che mất; bóng tối om ấy cứ cúi xuống gần anh và là n môi anh nháºn ra cái thà nh cứng cá»a chiếc cốc rồi là nước, má»™t thứ nước mát rượi uống tỉnh ngưá»i. Lá»a nóng trong ngưá»i nguá»™i Ä‘i.
Anh khoan khoái thì thầm:
- Bây giỠdễ chịu rồi.
- Äồng chà bệnh binh! Äồng chà có nhìn thấy tôi không?
Ngưá»i há»i đó chÃnh là cái bóng tối om Ä‘ang ngả xuống ngưá»i anh. Pa-ven thiu thiu ngá»§, miệng vẫn còn kịp đáp lại:
- Không thấy, nhưng nghe thấy.
- Ai có thể nói là cáºu ấy qua khá»i được. Thế mà , cáºu ấy hồi lại rồi đấy. Tháºt là má»™t cÆ¡ thể rắn khá»e lạ thưá»ng. Chị Nhi-na ạ, chị có thể tá»± hà o là đã cải tá» hoà n sinh cho cáºu ta.
Và giá»ng ngưá»i phụ nữ, xúc động, trả lá»i:
- Cáºu ta khá»i được, tôi mừng lắm.
Sau mưá»i ba ngà y mê thiếp Ä‘i, Pa-ven đã hồi tỉnh lại.
Tấm thân trẻ cá»§a anh không muốn chết sá»›m, dần dần lại sức. Tháºt như sống lại; má»i váºt, má»i thứ đối vá»›i anh Ä‘á»u má»›i lạ khác thưá»ng. Chỉ có cái đầu nặng trình trịch nằm cứng trong há»™p bó thạch cao không nhúc nhÃch. Nhưng cảm giác toà n thân đã trở lại và những ngón tay anh đã có thể nắm và o duá»—i ra rồi.
Nhi-na, y sÄ© cá»§a má»™t quân y viện, ngồi bên chiếc bà n nhá» trong gian phòng vuông Ä‘ang láºt từng tá» quyển vở dà y bìa trắng bạch. Má»—i trang ghi những dòng nháºt ký ngắn, nét chữ thanh, viết nghiêng:
26 tháng Tám 1920.
Chuyến xe lá»a quân y hôm nay đưa vá» má»™t lô chiến sÄ© bị thương nặng. Trên giưá»ng ở góc toa, gần cá»a sổ, có má»™t chiến sÄ© Hồng quân má»›i mưá»i bảy tuổi bị thương ở sá». Tên cáºu ta là Ca-rÆ¡-sa-ghin Pa-ven An-đơ-rê- vÃch. Ngưá»i ta trao cho tôi những giấy má tìm thấy trong túi chiến sÄ©, bá» trong má»™t chiếc phong bì, cùng vá»›i y bạ cá»§a thầy thuốc. Trong phong bì có má»™t tấm thẻ đã nhà u nát cá»§a Äoà n thanh niên cá»™ng sản U- cÆ¡ ren số 967, má»™t cuốn sổ quân bạ đã rách, trong đó có ghi Pa-ven được tuyên dương vì đã hoà n thà nh tốt má»™t nhiệm vụ quân báo, và má»™t mẩu giấy có lẽ chÃnh tay Pa-ven viết:
"Nếu tôi chết, xin các đồng chà báo cho thân nhân tôi: thà nh Sê-pê-tốp-ca, sở đầu máy xe lá»a, ông thợ nguá»™i A-rÆ¡-chom Ca-rÆ¡-sa-ghin".
Ngưá»i thương binh ấy đã bất tỉnh từ lúc bị má»™t mảnh trái phá bắn bị thương, từ ngà y 19 tháng Tám. Ngà y mai, bác sÄ© A-na-tôn Stê-pan-nô-vÃch sẽ khám bệnh cho cáºu ta.
27 tháng tám.
Hôm nay đã xem vết thương cá»§a Pa-ven. Sâu lắm, nặng lắm. Há»™p sá» bị thá»§ng cho nên cả ná»a đầu bên phải bị liệt hẳn. Mắt phải bị đứt mạch máu, sưng vù lên.
Bác sÄ© giải phẫu A-na-tôn muốn lấy cả mắt Ä‘i cho khá»i sưng. Tôi can mãi vì còn có thể hy vá»ng chá»— sưng sẽ bá»›t tấy lên. Bác sÄ© đồng ý.
Tôi đỠnghị thế chỉ vì nghÄ© đến vẻ đẹp cá»§a con ngưá»i: nếu cáºu ta sống được, thiếu má»™t mắt là xấu Ä‘i bao nhiêu, mà lấy mắt ấy Ä‘i có lợi gì đâu.
Ngưá»i thương binh trẻ tuổi ấy váºt vã, mê hoảng liên miên. Phải cho ngưá»i gác luôn ở bên. Tôi để phần lá»›n thá»i giá» trông nom cáºu ta. Thấy cáºu ta trẻ măng mà thương quá. ước gì cứu được cáºu ta khá»i chết!
Hôm qua sau khi hết phiên, tôi đã ở lại rất lâu trong phòng cáºu ta, vì cáºu ta là ngưá»i bị nặng nhất. Tôi nghe hết những lá»i nói mê cá»§a cáºu ta. Äôi khi nói mê như kể chuyện ấy. Vì cáºu ta mê hoảng mà tôi được biết thêm vá» Ä‘á»i cáºu ta. Nhưng đôi lúc cáºu ta hét chá»i ghê quá. Nghe những câu hét chá»i như thế ở miệng cáºu ta ra, sao tôi tháºt Ä‘au lòng. Bác sÄ© A-na-tôn thì cho là không sao qua khá»i được. Ông già ấy cứ phà n nà n: "Tôi không hiểu cá»› sao ngưá»i ta lại nháºn những
thiếu niên bé tà tuổi đầu như thế và o bá»™ đội. Tháºt vô lý".
30 tháng Tám.
Pa-ven vẫn chưa tỉnh. Cáºu ta nằm riêng ra má»™t nÆ¡i ở buồng những ngưá»i hấp hối. Chị há»™ lý PhÆ¡-rô- xi-a trông nom cáºu ta, không rá»i cáºu ta má»™t bước. Äâu chị có quen biết cáºu ta. Trước kia hai ngưá»i cùng là m ở má»™t khách sạn. Cô ta phục vụ ngưá»i bệnh nà y hết sức ân cần, hết sức chu đáo. Bây giá» tôi cÅ©ng bắt đầu thấy rằng không có hy vá»ng gì cứu sống được cáºu ta.
2 tháng ChÃn.
Mưá»i má»™t giỠđêm. Hôm nay ngà y vô cùng tươi đẹp cá»§a tôi ! Ngưá»i bệnh Pa-ven cá»§a tôi đã tỉnh, đã hồi sinh. Qua được độ bệnh trầm trá»ng nhất rồi. Hai ngà y nay, tôi không vá» nhà .
Tháºt tôi không thể nói hết ná»—i vui mừng cá»§a mình: lại cứu sống thêm được má»™t ngưá»i bệnh nữa. Thôi thế là bá»›t được má»™t ngưá»i chết bệnh trong ban tôi. Trong công tác mệt nhá»c cá»§a tôi, nguồn vui trong trẻo nhất là thấy những ngưá»i bệnh qua khá»i Ä‘ang hồi lại sức. Há» quấn quÃt lấy tôi như má»™t đám trẻ nhá».
Tình thân cá»§a há» giản dị, tháºt thà , và đến khi cùng há» chia tay, nhiá»u lần tôi phải khóc. Buồn cưá»i tháºt, song tháºt như thế đấy, không sao cầm lòng được.
10 tháng ChÃn.
Hôm nay, tôi viết há»™ Pa-ven bức thư thứ nhất gá»i cho ngưá»i nhà cáºu ta. Cáºu ta bảo tôi viết là vết thương nhẹ thôi, sắp khá»i và sẽ vá» thăm nhà . Tháºt ra, cáºu ta mất nhiá»u máu lắm, ngưá»i xanh bệch, hãy còn yếu lắm.
14 tháng ChÃn.
Cái cưá»i thứ nhất cá»§a Pa-ven. Cưá»i ngoan lắm. Thưá»ng cáºu ta có vẻ mặt khắc khổ Ãt thấy ở số ngưá»i cùng lứa tuổi vá»›i cáºu. Cáºu đã bình phục lại nhanh chóng quá, tháºt không ngá». PhÆ¡-rô-xi-a và cáºu ta là đôi bạn thân. Tôi luôn thấy PhÆ¡-rô-xi-a ở bên giưá»ng cáºu ta. Chắc là cô ấy có nói cho cáºu ta biết, tôi đã chăm sóc thế nà o, có lẽ còn nói quá lên nữa. Cáºu ta thấy tôi đến thì há»›n hở cưá»i.
Hôm qua, cáºu ta há»i tôi: "Thưa bác sÄ© tại sao cánh tay bác sÄ© có nhiá»u vết tÃm bầm thế". Tôi không muốn nói cho cáºu ta biết đấy là vết móng tay cáºu ta: trong cÆ¡n mê hoảng, cáºu ta ôm ghì lấy cánh tay tôi, cà o cấu rất Ä‘au.
17 tháng ChÃn.
Vết thương Pa-ven đã khá. Tất cả các thầy thuốc Ä‘á»u ngạc nhiên trước tinh thần chịu đựng kiên nhẫn khác thưá»ng cá»§a cáºu ta trong những buổi là m thuốc. Thưá»ng thưá»ng trong những ca như váºy, ngưá»i bệnh rên la và khó tÃnh lắm. Thế mà Pa-ven thì không há» rên la và cho đến khi bôi canh-ki-dết lên vết thương, thì ngưá»i cáºu ta co lại, căng thẳng như chiếc dây thừng. Thưá»ng khi cáºu ta ngất Ä‘i.
Ở nhà thương, ai cÅ©ng hiểu: nếu Pa-ven rên la, ấy là cáºu ta đã bất tỉnh rồi. Là m sao mà cáºu ta gan thế nhỉ? Tôi cÅ©ng không biết nữa.
21 tháng ChÃn.
Lần đầu tiên, Pa-ven được ra ngoà i hiên chÆ¡i. Ngưá»i ta đặt cáºu ta ngồi trên cái ghế bà nh có bánh xe Ä‘un. Cáºu nhìn vưá»n hoa bằng con mắt háo hức vô chừng, hÃt lấy hÃt để không khà tươi mát ngoà i trá»i. Mặt cáºu ta quấn băng kÃn mÃt chỉ để hở con mắt trái. Con mắt đó sáng và nhanh ngắm nhìn sá»± váºt y như ngưá»i má»›i nhìn thấy lần đầu.
26 tháng ChÃn.
Hôm nay, ngưá»i ta gá»i tôi xuống phòng khách gặp hai cô thiếu nữ. Trong hai cô đó có má»™t cô rất xinh. Cả hai Ä‘á»u đến xin gặp Pa-ven. Má»™t cô tên là Tô-nhi- a, cô kia là Ta-chi-a-na. Tôi đã nghe đến tên Tô-nhi- a. Trong lúc mê, Pa-ven hay nhắc đến tên cô ta. Tôi cho phép và o thăm.
8 tháng Mưá»i.
Lần đầu tiên Pa-ven đã Ä‘i bách bá»™ má»™t mình ngoà i vưá»n được rồi. Nhiá»u lần cáºu ta há»i tôi khi nà o thì ra viện được. Tôi đáp: chóng thôi. Hai cô bé bạn cáºu ta ngà y nà o cÅ©ng đến thăm.
Giá» tôi má»›i biết tại sao cáºu ta không rên la. Tôi há»i thì cáºu ta trả lá»i:
- Bác sÄ© Ä‘á»c truyện Ruồi trâu tất hiểu.
14 tháng Mưá»i.
Pa-ven ra viện. Chúng tôi chia tay nhau má»™t cách rất trìu mến. Băng ở mắt Pa-ven đã bá» ra, chỉ còn băng ở trán. Má»™t mắt há»ng, song trông ngoà i không ai biết được. Từ biệt ngưá»i đồng chà tất ấy, tôi thấy hết sức buồn trong lòng.
Ở bệnh viện thưá»ng như váºy, các anh chị em thương binh chữa khá»i rồi ra Ä‘i, xa chúng tôi để có lẽ rồi không bao giá» gặp nữa. Lúc từ giã, Pa-ven có than thở:
- Giá há»ng mắt trái thì hÆ¡n, bác sÄ© ạ! Há»ng mắt phải thế nà y là m sao còn ngắm bắn được nữa?
Chưa chi cáºu ta đã nghÄ© đến mặt tráºn rồi.
*
Ở nhà thương ra, thá»i gian đầu Pa-ven ở nhà Ta- chi-a-na là nhà bà con vá»›i Tô-nhi-a, Tô-nhi-a vỠở đấy trong thá»i gian đến thăm anh.
Anh nghÄ© ngay đến chuyện đưa dần ngưá»i yêu và o công tác chung. Má»™t hôm anh rá»§ Tô-nhi-a đến dá»± cuá»™c há»p cá»§a Äoà n thanh niên thà nh phố. Tô-nhi-a nháºn lá»i. Nhưng khi thấy Tô-nhi-a từ trong buồng riêng bước ra diện rất sang, cầu kỳ nữa, Pa-ven cắn môi. Anh cảm thấy rất ngượng ngùng khó chịu phải dẫn Tô-nhi-a như thế đến vá»›i các đồng chà cá»§a mình.
Thế là xảy ra sá»± va chạm đầu tiên giữa hai ngưá»i. Khi Pa-ven há»i Tô-nhi-a tại sao lại ăn mặc như thế, thì Tô-nhi-a không bằng lòng:
- Em không bao giá» hòa vá»›i cái Ä‘iệu tầm thưá»ng cá»§a má»i ngưá»i được. Nếu anh thấy cùng Ä‘i vá»›i em không tiện, thì em ở nhà để anh Ä‘i má»™t mình.
Ở câu lạc bá»™, giữa anh chị em thanh niên cá»™ng sản mặc toà n quần áo bạc phếch, nhìn Tô-nhi-a mặc diêm dúa quá, Pa-ven cảm thấy khổ tâm. Các đồng chà coi Tô-nhi-a như má»™t ngưá»i xa lạ lạc Ä‘iệu. Tô-nhi-a cÅ©ng cảm thấy thế. Cô nhìn má»i ngưá»i bằng cặp mắt khinh bỉ có vẻ khiêu khÃch.
Anh công nhân khuân vác Pan-cÆ¡-ra-tốp, vai rá»™ng mặc áo vải bạt thô là bà thư chi Ä‘oà n, kéo Pa-ven ra má»™t chá»—, quắc mắt nhìn anh, rồi nheo mắt vá» phÃa Tô-nhi-a:
- Có phải cáºu dắt cái cá»§a ấy đến đây phải không?
Pa-ven đáp lại cộc lốc:
- Phải, mình đấy.
Pan-cơ-ra-tốp bĩu môi:
- Chà ! Cái bộ ấy chẳng hợp với chúng mình đâu, sặc mùi tư sản. Sao lại để cho nó và o đây được cơ chứ?
Pa-ven cảm thấy hai thái dương nóng rực lên:
- Äấy là má»™t đồng chà cá»§a tôi, và chÃnh tôi đưa đến đây, cáºu rõ chưa? Äối vá»›i chúng ta, cô ta không phải là thù địch. Còn vá» cách ăn mặc, cô ta thÃch thế, có thế tháºt. Song không thể cứ nhìn cách ăn mặc mà chụp mÅ© cho ngưá»i ta được đâu. Mình cÅ©ng hiểu như cáºu những ai có thể và o đây được. Cho nên chÄ©a mÅ©i dùi và o nhau thì không có lợi đâu, đồng chà ạ.
Pa-ven suýt bốp chát thêm nữa. Song nén được vì hiểu rằng Pan-cơ-ra-tốp đã nói lên ý kiến chung của anh chị em. Anh quay ra bực với Tô-nhi-a.
"Äã bảo mà ! Cứ thÃch lên khung lòe loẹt là m gì?"
Từ buổi tối hôm ấy, tình cảm giữa hai ngưá»i bắt đầu rạn nứt. Pa-ven nháºn ra ngay vết rạn ngà y má»™t to trong tình yêu mà anh tưởng bồi đắp đến thế là bá»n vững. Anh ngÆ¡ ngác và đau xót.
Qua mấy ngà y, má»—i lần gặp gỡ, má»—i lần trò chuyện lại cà ng là m không hiểu nhau thêm, hai bên dần dần cảm thấy đối vá»›i nhau lạnh nhạt, có phần không ưa nhau nữa mà nói ra. Chá»§ nghÄ©a cá nhân rẻ tiá»n cá»§a Tô-nhi-a đối vá»›i Pa-ven đã trở nên không thể nà o chịu được.
Má»—i bên Ä‘á»u thấy rõ đến nông ná»—i nà y thì cần phải cắt đứt.
Ngà y hôm ấy, hai ngưá»i đưa nhau đến công viên thương mại, để nói vá»›i nhau những lá»i quyết định. Lá khô và ng úa phá»§ đầy dưới đất. Tá»±a và o hà ng lan can nhô ra trên vá»±c sâu, hai ngưá»i cùng nhìn xuống con sông ÄÆ¡-nhi-ép lấp lánh mà u nước xám. Má»™t cái tà u kéo, từ má»™t chiếc cầu lá»›n ló ra, chạy ngược dòng Ä‘ang kéo hai chiếc sà -lan to phình, cánh guồng uể oải Ä‘áºp và o nước. Nắng xế chiá»u dát và ng lên hòn cù lao TÆ¡-ru-kha-nốp. Cá»a kÃnh những căn nhà nhá» chói nắng ánh lên rá»±c mà u và ng tÃa.
Tô-nhi-a nhìn những tia nắng và ng, buồn rầu nói:
- Có thể nà o tình bạn cá»§a chúng ta lại nguá»™i Ä‘i như mặt trá»i sắp tắt kia được?
Pa-ven cau mà y nhìn Tô-nhi-a không chá»›p, thấp giá»ng trả lá»i:
- Tô-nhi-a, chúng ta đã nói chuyện vá»›i nhau rồi đấy. Em đã biết anh yêu em đến thế nà o và bây giá» tình yêu đó vẫn còn có thể trở lại nữa. Nhưng muốn thế, thì Tô-nhi-a phải Ä‘i vá»›i các anh. Anh bây giá» chẳng còn là cáºu bé Pa-vÆ¡-lu-sa như hồi trước kia nữa đâu. Và anh đối vá»›i Tô-nhi-a sẽ chỉ là má»™t ngưá»i chồng rất đáng khinh bỉ nếu Tô-nhi-a đòi rằng anh trước hết là cá»§a em rồi sau má»›i là ngưá»i cá»§a Äảng. Không, anh trước hết phải là cá»§a Äảng, rồi má»›i đến là cá»§a em và cá»§a những ngưá»i thân khác.
Tô-nhi-a buồn rầu nhìn dòng nước xanh biếc, trên khóe mắt nhòa ánh lệ.
Nhìn bóng dáng thân yêu quá ấy, vá»›i mái tóc dà y mà u hạt dẻ, lòng Pa-ven cảm thấy ái ngại vô hạn. Ngưá»i con gái nà y trước đây đối vá»›i anh thân thiết và gần gÅ©i biết nhưá»ng nà o!
Tay anh đặt nhẹ lên vai Tô-nhi-a.
- Tô-nhi-a Æ¡i, em hãy trút hết những cái gì còn rà ng buá»™c em Ä‘i. Em hãy Ä‘i đến vá»›i các anh, cùng nhau hạ nốt bá»n quyá»n quý. Trong hà ng ngÅ© các anh có rất nhiá»u ngưá»i con gái can đảm, cùng các anh gánh vác nhiệm vụ chiến đấu ác liệt, cùng chia gian khổ vá»›i các anh. Các chị ấy có thể không há»c thức bằng Tô-nhi-a. Váºy mà tại sao, tại là m sao Tô-nhi- a lại từ chối không muốn Ä‘i vá»›i các anh? Tô-nhi-a bảo tại Tru-gia-nin đã chá»±c dùng vÅ© lá»±c mà chiếm lấy thân thể Tô-nhi-a. Nhưng thằng Tru-gia-nin ấy là má»™t con quái váºt, chứ không phải là má»™t chiến sÄ© cách mạng. Tô-nhi-a bảo tại anh chị em trong Äoà n thanh niên khinh khỉnh vá»›i Tô-nhi-a, có phải không? Nhưng tại là m sao Tô-nhi-a Ä‘i há»p lại tô son Ä‘iểm phấn như Ä‘i dá»± há»™i khiêu vÅ© cá»§a bá»n tư sản ấy thế? ChÃnh là tÃnh kiêu ngạo khiến Tô-nhi-a là m ra như váºy. Tô-nhi-a không muốn hòa mình và o những ngưá»i mặc toà n quần áo nhem nhuốc. Tô-nhi-a đã từng có gan yêu má»™t công nhân, nhưng Tô-nhi-a không có đủ can đảm để yêu má»™t lý tưởng. Phải xa Tô-nhi-a, anh rất tiếc, và đối vá»›i Tô-nhi-a anh muốn còn giữ những ká»· niệm tốt đẹp.
Pa-ven im không nói nữa.
Ngà y hôm sau, Pa-ven Ä‘á»c thấy ngoà i phố bản mệnh lệnh cá»§a á»§y ban chống phản cách mạng tỉnh, ký tên Giu-khÆ¡-rai là chá»§ tịch á»§y ban nà y. Lòng Pa-ven bồi hồi. Anh vất vả lắm má»›i đến tìm gặp được Giu-khÆ¡- rai vì ngưá»i ta không cho và o. Pa-ven là m om lên khiến những đồng chà đứng gác đã chá»±c bắt giữ lại. Cuối cùng vẫn và o được.
Cuá»™c gặp gỡ tháºt thắm thiết. Giu-khÆ¡-rai bị má»™t viên đạn đại bác cụt mất má»™t tay. Hai anh em đồng ý vá»›i nhau ngay vá» công tác. Giu-khÆ¡-rai nói:
- Chú cÅ©ng chưa được khá»e lắm để trở ra tiá»n tuyến. Váºy thì chú ở lại là m việc vá»›i anh ở đây váºy, hai anh em ta sẽ cùng nhau bóp chết hết bá»n phản cách mạng ở đây Ä‘i. Mai chú đến đây ngay tìm anh nhé.
Chiến tranh vá»›i bá»n Ba Lan trắng kết liá»…u. Những đạo Hồng quân đã tiến đến chân thà nh Vác-sa-va, tiêu hết sức ngưá»i sức cá»§a. Xa háºu phương không tiếp viện kịp, há» không chiếm được chiến tuyến cuối cùng, nên đà nh rút lui. Cuá»™c rút lui cá»§a ta trước thà nh Vác-sa-va là "phép lạ trên sông Vi-stuyn" như bá»n thù địch Ba Lan thưá»ng nói. Nước Ba Lan cá»§a bá»n bạch vệ thế là sống sót. Trong lúc nà y, ta đà nh chưa thá»±c hiện được ước mÆ¡ có má»™t Nhà nước Cá»™ng hòa xã há»™i chá»§ nghÄ©a Xô-viết Ba Lan.
Äất nước bị ngáºp trong máu lá»a cần có má»™t thá»i gian hòa hoãn.
Pa-ven không vá» thăm nhà được vì Sê-pê-tốp-ca lại bị quân Ba Lan trắng chiếm đóng lại và tạm thá»i lấy là m thà nh phố giá»›i tuyến cá»§a hai bên. Ta và địch Ä‘ang tiến hà nh đà m phán láºp lại hòa bình. Ngà y đêm, Pa-ven công tác trong Ban đặc biệt chống phản cách mạng, là m má»i nhiệm vụ cấp trên giao cho. Anh ở cùng phòng vá»›i Giu-khÆ¡-rai. ÄÆ°á»£c tin quê hương nằm trong vùng chiếm đóng cá»§a Ba Lan, Pa-ven buồn rưá»i rượi:
- Äồng chà Giu-khÆ¡-rai ạ, nếu sau khi đình chiến vẫn giữ được nguyên tình trạng ấy thì mẹ em hóa ra thà nh sống ở nước ngoà i mất ư?
Giu-khÆ¡-rai giải thÃch cho Pa-ven yên tâm:
- Chắc giá»›i tuyến sẽ chạy qua Gô-rin, dá»c theo bá» sông. Như thế thì Sê-pê-tốp-ca vẫn là cá»§a ta. Chúng ta sẽ chóng được tin chắc chắn.
Những sư Ä‘oà n Hồng quân rá»i mặt tráºn Ba Lan đổ vá» phÃa Nam. Lợi dụng thá»i cÆ¡ ngừng chiến, tên VÆ¡-ran-ghen đã bò ra khá»i CÆ¡-ri-mê. Và trong khi nước Cá»™ng hòa tuôn hết sức ra mặt tráºn Ba Lan thì tên tướng Nga trắng ấy đã từ phương Nam lần lần tiến vá» phÃa Bắc, dá»c sông ÄÆ¡-nhi-ép, tìm cách chiếm tỉnh Ê-ca-chê-rin.
Nhân lúc chiến tranh vá»›i quân Ba Lan chấm dứt, đất nước ta Ä‘iá»u quân đến CÆ¡-ri-mê để tiêu diệt cái ổ cuối cùng nà y cá»§a bá»n phản cách mạng.
Những chuyến tà u chất đầy ngưá»i, đầy xe cá»™, chở những bếp cấp dưỡng lưu động, những khẩu đại bác, chạy qua Ki-ép, đổ vá» phương Nam. Ủy ban đặc biệt địa phương cá»§a ngà nh váºn tải là m việc sốt vó. Tất cả là n sóng những chuyến tà u như thác lÅ© đổ vỠđó bị ứ lại mắc nghẽn. Nhà ga cháºt ăm ắp, sá»± Ä‘i lại bị tắc vì đưá»ng nà o cÅ©ng mắc cả. Máy Ä‘iện đà i nhả ra hà ng loạt băng ghi những bức Ä‘iện tối háºu thư, những bản mệnh lệnh khẩn cấp mở đưá»ng cho sư Ä‘oà n nà y, sư Ä‘oà n khác. Những băng Ä‘iện vô táºn ấy chi chÃt những chấm, gạch cứ bò ra dà i dằng dặc và gần như Ä‘iện nà o cÅ©ng Ä‘á»c thấy "tối khẩn. . . mệnh lệnh chiến đấu có đưá»ng ngay láºp tức" và bức Ä‘iện nà o cÅ©ng nhắc ai không chấp hà nh mệnh lệnh sẽ phải đưa ra tòa án quân sá»± cách mạng.
Bao nhiêu chuyện mắc nghẽn, trách nhiệm Ä‘á»u đổ lên đầu á»§y ban đặc biệt vá» giao thông váºn tải cả thôi.
Luôn luôn có những cán bá»™ chỉ huy đơn vị xồng xá»™c áºp tá»›i á»§y ban, khoa súng ngắn và đòi phải có đưá»ng ngay cho đơn vị mình Ä‘i, chiểu theo Ä‘iện thượng khẩn số ná» số kia cá»§a tư lệnh trưởng táºp Ä‘oà n quân.
Chẳng ai chịu hiểu cho rằng những việc yêu cầu cá»§a há» tháºt không thể nà o là m nổi được. "Mặc kệ! Các đồng chà cứ giải quyết đưá»ng cho chúng tôi Ä‘i ngay thôi". Thôi thì tiếng la, tiếng chá»i om sòm suốt ngà y trong trụ sở. Gặp những trưá»ng hợp nan giải nhất, ngưá»i ta phải cấp tốc má»i Giu-khÆ¡-rai đến. Có thế má»›i trấn tÄ©nh được đám ngưá»i hùng hổ sắp sá»a xông và o cấu xé lẫn nhau.
Nét mặt rắn rá»i như đúc bằng thép, bình tÄ©nh lạnh lùng, giá»ng nói cứng không thể cãi lại được cá»§a Giu- khÆ¡-rai, buá»™c há» phải chịu ngoan ngoãn cho súng và o bao.
Ở phòng là m việc bước ra ke, Pa-ven thấy đầu đau nhoi nhói. Công tác ở đây rất hại đến thần kinh của anh.
Có má»™t hôm, trên má»™t chiếc toa không mui chở đấy những hòm đạn, Pa-ven nhìn thấy Xéc-gây. Cùng lúc ấy Xéc-gây nhảy bổ xuống suýt nữa xô ngã bạn và ôm ghì lấy Pa-ven: - Pa-ven, thằng quá»·, tao nháºn ngay ra mà y.
Äôi bạn gặp nhau, không biết há»i nhau, kể cho nhau nghe chuyện gì bây giá». Thá»i gian gấp lắm mà từ lúc xa nhau, hai ngưá»i đã sống biết bao chuyện trong Ä‘á»i. Há»i nhau câu nà y, chưa kịp nghe trả lá»i, đã lại nói luôn. Còi tà u giục Ä‘i, cÅ©ng không nghe thấy nữa. Mãi khi Ä‘oà n xe chuyển bánh, từ từ bò Ä‘i, đôi bạn má»›i chịu buông nhau ra.
Là m thế nà o bây giá»? Cuá»™c gặp gỡ thế là bị ngắt. Con tà u mở thêm tốc độ. Äể khá»i bị rá»›t lại, Xéc-gây choà ng Ä‘uổi theo xe, chạy dá»c bá» ke, ngoái lại phÃa Pa-ven, kêu gì lần cuối không nghe rõ, rồi nhảy tót lên bám lấy cá»a má»™t toa chở hà ng. Những bà n tay từ trong toa thò ra nắm lấy tay anh, kéo và o trong. Pa-ven đứng lại, bà ng hoà ng, nhìn theo con tà u xa dần. Mãi bây giá» anh má»›i sá»±c nhá»› ra là thằng bạn nó chưa biết tin Va-li-a chết rồi. Ừ, nó có vá» qua Sê- pê-tốp ca đâu mà biết. Pa-ven ngây ngưá»i vì cuá»™c gặp gỡ bất ngá» nên đã quên khuấy không nói vá»›i bạn.
"Thế cà ng hay, không biết tin đó, nó Ä‘i cà ng yên tâm hÆ¡n". Pa-ven tá»± bảo thế. Anh có ngỠđâu là anh gặp bạn lần ấy là lần cuối cùng. Xéc-gây đứng trên nóc toa xe lá»a, phanh ngá»±c ra hứng gió mùa thu, cÅ©ng không biết là mình Ä‘ang Ä‘i ra trước cái chết.
Äô-rô-sen-cô, má»™t chiến sÄ© mặc áo ca-pốt, lưng áo bị cháy sém, nói vá»›i Xéc-gây:
- Ngồi xuống không bị ngộ gió đấy, Xéc-gây ạ.
Xéc-gây cưá»i đáp lại:
- Không hỠgì. Mình với gió là bạn đấy mà . Cứ để mình đứng, gió thổi cho mát.
Và má»™t tuần sau, Xéc-gây hy sinh ngay trong tráºn đầu cá»§a cuá»™c Nam hạ giữa đồng cá» và ng úa mùa thu cá»§a xứ U-cÆ¡-ren.
Một viên đạn lạc trúng và o anh.
Anh bị đạn, rùng mình, giúi thêm má»™t bước, ngá»±c Ä‘au buốt như xé, miệng không kêu không nói, lảo đảo tay sá» soạng không gian, rồi hai bà n tay đưa lên ôm ghì lấy ngá»±c, khom khom mình như ngưá»i chá»±c chạy, thân thể bá»—ng chốc nặng như chì, anh ngã váºt xuống, đôi mắt xanh thao láo trừng lên nhìn như dán và o khoảng mênh mông đồng cá».
*
Công việc hết sức căng thẳng ở á»§y ban đặc biệt đã ảnh hưởng lá»›n đến sức khá»e cá»§a Pa-ven vốn yếu sẵn, chưa lại ngưá»i. Vết thương cÅ© lại luôn luôn Ä‘au nhói lên và sau hai đêm mất ngá»§, Pa-ven bị ngất Ä‘i. Vì thế Pa-ven lại há»i Giu-khÆ¡-rai:
- Anh Giu-khÆ¡-rai ạ, em muốn đổi công tác, ý kiến anh thấy có đúng không? Em thì rất muốn trở lại nghá» cÅ©, ở phân xưởng chÃnh nhà máy xe lá»a. Không có là m ở đây em thấy sức em yếu quá. Tiểu ban y tế khám lại sức khá»e nói là em yếu sức không thể tòng quân được nữa. Nhưng ở đây còn gay hÆ¡n ngoà i mặt tráºn kia. Mấy hôm vừa rồi, Ä‘i tiá»…u bá»n phỉ Xu- tưa đã là m em mệt lả ngưá»i Ä‘i. Cứ sau loạt bắn là em lại phải nghỉ tay để thở. Anh Giu-khÆ¡-rai ạ, chắc anh cÅ©ng hiểu, chân em đứng cÅ©ng chẳng còn vững nữa, thì em là m công tác tốt thế nà o được ở á»§y ban đặc biệt nà y.
Giu-khơ-rai nét mặt lo lắng nhìn Pa-ven:
- Phải đấy, tôi thấy chú yếu lắm. Äáng lẽ phải đổi công tác cho chú từ trước đây rồi. Khuyết Ä‘iểm ở tôi. Báºn công tác quá không nhìn đến.
Sau buổi nói chuyện đó, Pa-ven được Ä‘iá»u động sang tỉnh Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản nháºn công tác.
Má»™t tay trẻ măng tÃnh hay cá»±a quáºy luôn, mÅ© cát- két kéo sụp xuống táºn mắt rất ngang, nhìn lướt qua mảnh giấy, rồi vui vẻ nháy mắt há»i Pa-ven:
- Cáºu ở á»§y ban đặc biệt đến à ? CÆ¡ quan đó dá»… chịu đấy! Chá» nháy mắt là chúng mình giao công tác cho cáºu ngay. Bên mình bấn ngưá»i quá. Tháºt là nạn thiếu cán bá»™. Cáºu muốn sang đâu? Ủy ban cung cấp? Không à ? Ừ đừng sang đó. Sang cÆ¡ sở tuyên truyá»n ngoà i bến sông? Không à ? Thế thì dại quá. Chá»— nà y bở lắm, sinh hoạt phà theo chế độ xung phong đấy.
Pa-ven ngắt lá»i: "Mình muốn sang đưá»ng sắt là m ở các phân xưởng chÃnh".
Gã kia trố mắt nhìn Pa-ven:
- Sang phân xưởng chÃnh à ? Hừ, ở đấy có cần ngưá»i đâu. Thôi cáºu cứ đến gặp chị Ri-ta, chị ấy sẽ xếp công việc cho.
Sau cuá»™c nói chuyện ngắn vá»›i ngưá»i con gái nước da ngăm ngăm bánh máºt, Pa-ven được chỉ định là m bà thư chi Ä‘oà n thanh niên cá»™ng sản xà nghiệp xe lá»a, vừa công tác vừa tham gia sản xuất.
*
Giữa lúc đó, trước cá»a ngõ vùng CÆ¡-ri-mê, tại những đưá»ng biên giá»›i cổ xưa đã từng là ranh giá»›i giữa những ngưá»i Tác-ta xứ CÆ¡-ri-mê và những trung Ä‘oà n ngưá»i Da-pô-rô, ở chá»— thắt lại cá»§a bán đảo, nổi lên pháo đà i cá»§a bá»n bạch vệ má»›i xây lại, chung quanh có những công sá»± kiên cố rất lợi hại: pháo đà i Pê-rê-cốp.
Sau pháo đà i ấy, cả cái xã hội cũ đã bị lên án, từ khắp xó xỉnh trong nước chúi và o xó Cơ-ri-mê nà y, yên trà ở đấy an toà n, say sưa túy lúy với nhau trong hơi men rượu nho.
Má»™t đêm mùa thu băng giá, hà ng vạn ngưá»i con cá»§a nhân dân lao động đã đổ xuống eo biển nước giá lạnh để đêm tối vượt vịnh Xi-vát đánh và o sau lưng kẻ địch đã chui tá»t và o các công sá»±. Äi trong hà ng quân đó có Giác-ki, hai tay nâng niu khẩu súng máy đội trên đầu.
Và khi rạng đông, cả vùng eo biển Pê-rê-cốp sôi lên sùng sục trong cÆ¡n sốt rét Ä‘iên cuồng; hà ng ngà n ngưá»i à o à o áºp và o hà ng rà o dây thép gai, những mÅ©i quân tiến đầu tiên lá»™i qua vịnh Xi-vát, đặt chân lên những bỠđá lởm chởm cá»§a bán đảo Li-tốp ở sau lưng quân địch. Và má»™t trong những chiến sÄ© đầu tiên đổ bá»™ lên được là Giác-ki.
Chiến đấu ác liệt chưa từng thấy. Bá»n trắng tung kỵ binh và o đám ngưá»i vừa lá»™i dưới nước lên; kỵ binh cá»§a chúng lao và o như thú dữ. Giác-ki không ngừng bắn, khẩu liên thanh cá»§a anh nhả đạn như khạc cái chết và o kẻ địch. Từng đống xác ngưá»i và ngá»±a địch chồng chất lên nhau trong tráºn mưa chì nà y. Giác- ki, nhanh đến run tay lên, lắp hết băng đạn nà y đến băng đạn khác bắn và o kẻ địch.
Hà ng trăm khẩu pháo nổ ầm ầm ở Pê-rê-cốp. Dưá»ng như cả eo đất nà y cÅ©ng sụt xuống biển sâu thẳm không đáy. Hà ng ngà n quả đại bác rú lên ghê rợn, bay nhằng nhịt trên trá»i, rắc tung cái chết, rÆ¡i xuống tóe ra thà nh từng mảnh nhá». Mặt đất bị cà y nát, bị nghiá»n vụn, bị bắn tóe lên. Những tảng đất Ä‘en lá»›n do đại bác cà y đã hất lên, che lấp cả ánh mặt trá»i.
Äầu con rắn độc đã bị đánh giáºp rồi. Dòng thác đỠlại băng mình vá» phÃa CÆ¡-ri-mê, các sư Ä‘oà n cá»§a Ä‘oà n quân kỵ mã thứ nhất băng mình và o CÆ¡-ri-mê giáng cho quân địch má»™t đòn cuối cùng ác liệt. LÅ© bạch vệ kinh hoảng, sợ run lên, há»›t ha há»›t hải cố chạy xô nhau bám lấy những tà u biển sắp rá»i bến.
Trên những bá»™ quân phục đã sá»n đã bạc. Tổ quốc Cá»™ng hòa gắn và o chá»— trái tim ngưá»i ta thưá»ng Ä‘áºp những đồng tròn và ng cá»§a huân chương Cá» Ä‘á». Trong số những quân phục được gắn huy chương ấy có áo cá»§a ngưá»i Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản giữ súng máy: Giác-ki.
Hòa ước vá»›i Ba Lan đã ký và đúng như Giu-khÆ¡- rai hy vá»ng, Sê-pê-tốp-ca trở vá» vá»›i xứ U-cÆ¡-ren Xô- viết. Giá»›i tuyến là con sông cách thà nh phố ba mươi lăm cây số. Tháng Chạp năm 1920, Pa-ven vá» quê thăm nhà , buổi sá»›m đó, anh ghi nhá»› mãi trong lòng.
Pa-ven bước xuống sân ga chá»›m tuyết, đưa mắt nhìn thấy tấm biển "Sê-pê-tốp-ca, ga thứ nhất" liá»n quay sang trái, Ä‘i và o sở đầu máy. Há»i anh A-rÆ¡-chom, nhưng anh chẳng có ở đấy. Pa-ven khép vạt áo choà ng cho thêm khÃt và o ngưá»i, rồi Ä‘i ngang qua rừng và o thà nh phố.
Anh gõ cá»a. Lúc ấy bà mẹ Ä‘ang ngồi ở ghế nghe tiếng Ä‘áºp cá»a, quay lại má»i khách và o nhà . Nhưng khi cá»a mở rồi, má»™t ngưá»i mình đầy tuyết trắng hiện ra trong khung cá»a, bà cụ nháºn ra khuôn mặt yêu dấu, liá»n đưa tay lên ôm lấy ngá»±c. Mừng quá, bà cụ không nói được nên lá»i nữa.
Bà ấp tấm thân già , gầy còm và o ngực con trai, hôn lấy hôn để lên mặt con, nước mắt trà o ra, mừng mừng tủi tủi.
Pa-ven ôm lấy mẹ, nhìn nét mặt mẹ răn reo, hốc hác vì lo buồn và mong nhớ con, anh im lặng chỠmẹ bình tâm lại.
Bà cụ Ä‘au khổ đã nhiá»u, hôm nay mắt lại sáng lên vì sung sướng. Ngà y hôm ấy và mấy ngà y liá»n, bà nói không chán, nhìn con không chán. Bà đã tưởng chẳng còn hy vá»ng gì gặp lại con nữa. Ba ngà y sau A-rÆ¡-chom ná»a đêm Ä‘eo ba-lô trên vai cÅ©ng trở vá» căn nhà cÅ© bé nhá» nà y. Ná»—i mừng cá»§a bà cụ cà ng không để đâu cho hết.
Dưới mái nhà nhá» bé cá»§a gia đình Ca-rÆ¡-sa-ghin, những ngưá»i Ä‘i xa đã trở vỠđông đủ. Sau bao nhiêu thá» thách gian khổ, hai anh em không ai tổn thất, đã được gặp lại nhau.
Mẹ há»i các con:
- Giá» thì các con tÃnh là m gì?
A-rơ-chom đáp:
- Con lại sẽ trở vỠvới ổ bi bánh xe, là m nghỠnhư trước, mẹ ạ.
Còn Pa-ven thì ở nhà được mưá»i lăm ngà y, rồi lại trở vá» Ki-ép. Ở đấy công việc Ä‘ang chá» anh.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 08:53 PM.
|

14-06-2008, 09:28 PM
|
Guest
|
|
Bà i gởi: n/a
Thá»i gian online: 0 giây
|
|
Phần thứ hai
Chương 1
Ná»a đêm. Chuyến tà u Ä‘iện cuối cùng kéo lê thân tà u á»p ẹp chạy qua đã được má»™t lúc lâu rồi. Trăng suông trải lên thà nh cá»a sổ, ánh trăng lá»t và o nhà như trải lên mặt giưá»ng má»™t tấm mà ng xanh, bá» khoảng còn lại cá»§a gian phòng trong bóng tối lá» má». Trên chiếc bà n ở góc phòng, má»™t vầng ánh sáng loe dưới chao đèn. Ri-ta cặm cụi vá»›i táºp nháºt ký thân thiết.
Äầu bút chì nhá»n nguệch ngoạc trên giấy:
"24 tháng Năm,
Lại thá» ghi lại cảm nghÄ© cá»§a mình. Thế là bá» má»™t khoảng trống nữa trong nháºt ký. Sáu tuần qua, không viết má»™t chữ. Äà nh váºy thôi.
Lấy đâu ra thá»i giá» ghi nháºt ký thân yêu nà y được. Giá» nà y, đêm khuya, mình má»›i có thá»i giá» viết. Không ngá»§ được. Äồng chà Xê-gan vá» công tác ở Trung ương. Tin ấy là m tất cả bá»n mình ngao ngán. Xê-gan cá»§a chúng mình tháºt là má»™t ngưá»i ưu tú. Mãi bây giá», mình má»›i thấy rõ tình thân giữa bá»n mình và Xê- gan tháºt quý vô ngần. Cố nhiên, Xê-gan Ä‘i là nhóm há»c táºp duy váºt biện chứng sẽ tan. Hôm qua bá»n mình há»p ở nhà anh đến táºn khuya để kiểm Ä‘iểm bước tiến cá»§a "các con đỡ đầu†cá»§a chúng mình. Äến dá»±, có A- kim bà thư Tỉnh Ä‘oà n thanh niên, và anh chà ng trưởng phòng quản lý cán bá»™ Túp-ta đáng ghét. Không thể nà o chịu được hạng ngưá»i tá»± phụ "cái gì tôi cÅ©ng biết†ấy! Xê-gan thì há»›n hở. Ngưá»i há»c trò anh là Pa-ven Ca-rÆ¡-sa-ghin đã Ä‘áºp gãy Túp-ta ra trò vá» môn lịch sá» Äảng. Phải, hai tháng qua tháºt đã không phÃ. Khi có được những kết quả như thế, ngưá»i ta chẳng thấy tiếc sức. Có tin Giu-khÆ¡-rai sang công tác ở Ban đặc biệt cá»§a Quân khu. Tại sao thế nhỉ? Mình chẳng biết nữa.
Xê-gan đã giao phó ngưá»i há»c trò cá»§a anh cho mình. Khi chia tay, anh nói:
"Hãy là m cho xong công tác mà tôi đã bắt đầu ở đây nhá»›. Äừng bá» dở ná»a đưá»ng. Ri-ta ạ, đối vá»›i chị cÅ©ng như anh ta, cả hai Ä‘á»u có những Ä‘iá»u há»c há»i lẫn nhau được. Chà ng thanh niên ấy, chưa bá» hẳn được tÃnh bồng bá»™t tá»± phát. Tình cảm anh ta sôi sục, khiến anh ta không tá»± chá»§ được và có thể đẩy anh ta Ä‘i chệch con đưá»ng đúng. Ri-ta ạ, theo chá»— tôi hiểu chị, chị sẽ là ngưá»i hướng dẫn thÃch hợp nhất đối vá»›i Pa-ven. Chúc chị may mắn. Äừng quên viết thư vá» Mát-xcÆ¡-va cho tôi nhé!"
Hôm nay, Trung ương phái Giác-ki đến là m bà thư má»›i cá»§a Quáºn Ä‘oà n Xô-lô-men-ca. Mình quen Giác- ki từ hồi ở bá»™ đội.
Ngà y mai, Äu-ba-va sẽ dẫn Pa-ven đến giá»›i thiệu vá»›i mình. Hình dạng anh chà ng Äu-ba-va: vóc ngưá»i tầm thước, khá»e, bắp thịt nở nang. Và o Äoà n thanh niên cá»™ng sản từ 1918, và o Äảng từ 1920. Äấy là má»™t trong số ba ngưá»i đã bị khai trừ ra khá»i tỉnh Ä‘oà n vì thuá»™c "khối đối láºp thợ thuyá»n". Giúp Äu-ba-va há»c táºp tháºt không dá»…. Lần nà o anh ta cÅ©ng phá kế hoạch, phóng ra nhiá»u câu há»i quay mình, là m mình nói lạc ra ngoà i Ä‘á». Giữa Ôn-ga I-u-rê-nê-va, cô há»c trò thứ hai cá»§a mình, và anh chà ng Äu-ba-va, hay xảy ra cãi nhau. Ngay tối há»c đầu tiên, anh ta nhìn Ôn-ga suốt từ đầu đến chân, rồi nháºn xét:
- Trang bị cá»§a bà không đủ lệ bá»™, bà cụ non Æ¡i! Bà thì phải mặc quần da, mang Ä‘inh ba, đội mÅ© kiểu Bu-Ä‘i-on-ny Ä‘eo kiếm và o, chứ ăn mặc như bà thì tháºt chẳng ra nạc, cÅ©ng chẳng ra mỡ.
Ôn-ga cÅ©ng không chịu lép. Mình phải can há». Nếu mình không lầm thì Äu-ba-va là bạn Pa-ven. Thôi, hôm nay ghi thế nà y đủ rồi. Äi ngá»§".
*
Nóng như thiêu rang khô kiệt mặt đất. Tay vịn bằng sắt ở cầu bắc vắt ngang qua nhà ga, sá» và o nóng bá»ng. Äoà n ngưá»i dãi nắng mệt lá», uể oải bước lên cầu Há» không phải là hà nh khách. Phần đông là dân khu nhà bên đưá»ng sắt qua cầu sang bên phố.
Äứng trên đầu thang lên cầu, Pa-ven trông thấy Ri-ta. Ri-ta đã tá»›i ga trước Pa-ven và đang nhìn hà nh khách xuống tà u.
Äến Cách Ri-ta và i ba bước, Pa-ven dừng lại. Ri- ta không trông thấy Pa-ven. Anh đứng ngắm Ri-ta vá»›i cặp mắt tò mò khác thưá»ng. Ri-ta mặc áo sÆ¡-mi cá»™c tay kẻ dá»c, báºn váy xanh ngắn bằng vải thưá»ng, chiếc áo khoác ngoà i bằng da má»m vắt lên vai, đầu không mÅ©, má»› tóc ngang ngược bao quanh lấy khuôn mặt rám nắng. Ri-ta đứng hÆ¡i ngả đầu vá» phÃa sau, nắng chói là m chị nheo mắt lại. Lần đầu tiên Pa-ven nhìn ngưá»i bạn và ngưá»i phụ đạo cá»§a mình bằng cặp mắt ấy, và cÅ©ng lần đầu tiên trong đầu anh nảy ra ý nghÄ©: Ri-ta không phải chỉ là ủy viên Ban Thưá»ng vụ Tỉnh Ä‘oà n, mà còn là ... Giáºn mình đã có ý nghÄ© "tá»™i lá»—i", Pa-ven gá»i giáºt Ri-ta:
- Tôi đứng suốt má»™t tiếng đồng hồ nhìn Ri-ta, thế mà Ri-ta không trông thấy. Äến lúc Ä‘i rồi, tà u đã và o ga.
Hai ngưá»i dẫn nhau đến lối ra ke.
Hôm qua, Tỉnh Ä‘oà n đã cá» Ri-ta là m đại biểu Ä‘i dá»± há»™i nghị cá»§a má»™t huyện Ä‘oà n. Pa-ven được cá» Ä‘i phụ vá»›i Ri-ta. Hôm nay thế nà o cÅ©ng phải lên xe lá»a Ä‘i cho bằng được, chuyện đó không phải dá»…. Thá»i buổi hiếm tà u xe Ä‘i lại, và o giá» tà u chạy, nhà ga do má»™t ban xếp ngưá»i lên tà u rất có uy quyá»n Ä‘iá»u khiển, ai không có giấy cá»§a ban nà y không được bước ra ke. Tất cả các cá»a ra và o Ä‘á»u có ngưá»i cá»§a ban nà y đứng chắn. Tà u đầy ắp mà vẫn chỉ má»›i chở được má»™t phần mưá»i những ngưá»i cần Ä‘i. Không ai muốn ở lại để chá» ngà y ná» qua ngà y kia, há»a ra má»›i có má»™t chuyến tầu khác. Hà ng nghìn ngưá»i vây các lối ra ke, cố chen ra tá»›i những toa xanh. Nhà ga mấy ngà y nay sống trong cảnh bị bao vây tháºt sá»±, đôi khi xảy ra ẩu đả. Pa-ven và Ri-ta định chen ra ke, nhưng không sao len được.
Vốn biết hết ngõ ngách ra và o, anh liá»n dẫn ngưá»i bạn gái Ä‘i qua kho chứa hà nh lý.
Vất vả lắm, hai ngưá»i má»›i đến được toa tà u số bốn. Anh công an đặc biệt, ướt đẫm mồ hôi đứng trước cá»a xe, giữ cho đám đông khá»i chen lên. Anh nhắc Ä‘i nhắc lại có đến trăm lần:
- Tôi nói vá»›i đồng bà o là toa cháºt nÃch rồi. Còn những chá»— nối toa và o mái tà u, lệnh trên cấm ngặt không được ai trèo lên cả.
Có những ngưá»i hùng hổ xấn đến chá»— anh công an, ấn và o mÅ©i anh những vé do ban xếp ngưá»i phát cho há» Ä‘i toa số bốn. Trước toa tà u nà o cÅ©ng có tiếng chá»i rá»§a giáºn dữ, tiếng kêu la, xô đẩy nhau. Pa-ven hiểu là lên tà u theo lối thưá»ng thì không thể nà o lên được Mà việc thì cần, không Ä‘i được thì há»™i nghị không thà nh mất.
Pa-ven kéo Ri-ta ra bên, trình bà y kế hoạch hà nh động cá»§a mình. Pa-ven sẽ len và o trong toa, bá» cá»a kÃnh xuống và kéo Ri-ta lên qua cá»a sổ. Không có cách nà o khác.
- Ri-ta đưa tôi chiếc áo da của Ri-ta, đấy là cái chứng minh thư tốt nhất.
Pa-ven khoác chiếc áo cá»§a Ri-ta lên ngưá»i, nhét súng ngắn và o túi, cố ý để lòi báng súng và dây súng ra ngoà i. Anh đặt túi lương ăn xuống chân Ri-ta, rồi lại chá»— toa xe. Pa-ven không nể nang ai, lấy cùi tay chen lấn đám hà nh khách, vá»›i được thà nh sắt báºc lên tà u.
- Nà y, đồng chà đi đâu?
Pa-ven ngoảnh lại nhìn ngưá»i công an béo lùn.
- Tôi là ngưá»i cá»§a Ban đặc biệt Quân khu. Tôi kiểm tra xem hà nh khách các đồng chà cho lên tà u có đủ vé cá»§a ban xếp ngưá»i không. - Giá»ng Pa-ven không để cho ai mảy may ngá» vá»±c uy quyá»n cá»§a mình.
Ngưá»i công an nhìn túi Pa-ven, lấy tay áo lau mồ hôi trán và nói bằng má»™t giá»ng há» hững:
- Ừ đồng chà cứ việc và o mà kiểm tra, nếu đồng chà chen và o được.
Pa-ven chen lách bằng tay, bằng vai và có lúc bằng nắm tay, trưá»n lên vai ngưá»i khác, rướn tay đánh Ä‘u lấy giá ghế trên; tiếng la chá»i đổ lên đầu anh như mưa đá; chá»i thì chá»i, Pa-ven cÅ©ng len được và o giữa toa tà u.
"Quá»· tha ma anh Ä‘i đâu mà anh chen gá»›m thế hở cái nhà anh trá»i đánh thánh váºt kia!". Má»™t mụ béo phị mắng Pa-ven khi anh giẫm chân lên đầu gối mụ ta. Mụ đã thu cái thân hình nặng hÆ¡n má»™t tạ và o thà nh ghế dà i ở hà ng dưới, hai chân Ä‘ang kẹp lấy cái bình đựng đầy bÆ¡. Bình đựng nước, há»™p đựng sữa, hòm, bao và thùng ngổn ngang các ghế dà i. Không khà ngạt thở.
Äáp lá»i chá»i rá»§a cá»§a mụ ta, Pa-ven há»i:
- Bà cho tôi xem vé cá»§a ban xếp ngưá»i!
Mụ phát khùng với nhà anh soát vé chẳng ai khiến ai cần đó:
- Cái gì?
Má»™t cái đầu du côn từ ghế tầng ba thò xuống, và giá»ng ồ ồ rống lên:
- Vát-ca, nó là cái thứ gì mà đến đây nhiễu sự? Mà y cho nó một vé và o mõm ấy!
Ngay trên đầu Pa-ven nhô ra má»™t tên dáng chừng là Vát-ca: ngưá»i nó lá»±c lưỡng, ngá»±c đầy lông, giương cặp mắt to như mắt bò má»™ng nhìn Pa-ven chòng chá»c.
- Mà y nhiá»…u sá»± cái gì vá»›i ngưá»i đà n bà nà y? Mà y há»i vé gì?
Từ giá ghế bên, bốn đôi chân buông thõng xuống. Bốn tên ngồi sát nhau, thi nhau cắn hạt hướng dương lách tách. Rõ rà ng đây là má»™t bá»n trá»™m cắp buôn láºu chợ Ä‘en. Pa-ven không có thá»i giá» gây chuyện vá»›i chúng. Phải đưa Ri-ta và o trong toa đã.
Pa-ven chỉ tay và o cái hòm gá»— đặt bên cá»a sổ, há»i má»™t công nhân đưá»ng sắt đứng tuổi:
- Hòm nà y của ai đây?
Bác công nhân chỉ tay vá» phÃa hai cái chân to trùng trục, Ä‘i tất mà u hạt dẻ:
- Của nhà chị nà y!
Phải kéo cá»a kÃnh xuống. Cái hòm chắn mất cá»a, không chuyển Ä‘i đâu được. Pa-ven nâng hòm lên và đưa cho chá»§ nó Ä‘ang ngồi ở giá ghế trên:
- Äồng bà o giữ cho má»™t chút để tôi mở cá»a sổ.
Khi Pa-ven đặt chiếc hòm lên đùi mụ kia thì nhà mụ mũi tẹt ấy tru tréo lên:
- Cái nhà anh nà y sao lại mó và o đồ đạc cá»§a ngưá»i ta?
Rồi mụ cầu cứu lão bên cạnh.
- Mốt-ca ơi! Cái nhà anh kia là ai mà đến đây là m nháo cả lên thế!
Tên gá»i Mốt-ca ngồi giá ghế trên, chẳng buồn nhổm dáºy, lấy chân Ä‘i dép nện và o lưng Pa-ven:
- Ê đồ muá»—i tép kia! Xéo ngay không ông Ä‘áºp cho vỡ mặt bây giá»!
Pa-ven nÃn lặng chịu cái đạp. Anh cắn môi mở cá»a và nói vá»›i bác công nhân đưá»ng sắt:
- Äồng chà lùi ra cho má»™t chút.
Pa-ven dẹp má»™t cái thùng ra bên để lấy chá»—, rồi đứng sát ngay cá»a sổ. Ri-ta đã chỠở ngoà i, chị nhanh tay đưa cái túi cho Pa-ven. Pa-ven ném cái túi lên đùi mụ Ä‘ang kẹp bình đựng bÆ¡, rồi cúi xuống nắm tay Ri-ta kéo lên. Äồng chà Hồng quân trong đội tuần tra chưa kịp trông thấy và ngăn việc trái phép đó thì Ri-ta đã ở trong toa rồi. Äồng chà bá»™ đội cháºm chạp ấy không là m sao được, chỉ còn cách cà u nhà u bá» Ä‘i. Thấy Ri-ta và o, lÅ© trá»™m cắp chợ Ä‘en nhao nhao lên, là m cho Ri-ta bối rối và lo ngại. Chị không có chá»— nà o đặt chân, đà nh phải đứng lên mép giá ghế dưới, tay vÃu lấy chá»— vịn cá»§a giá ghế trên. Lá»i chá»i rá»§a từ má»i chá»— dồn lại. Giá»ng ồ ồ ở phÃa trên phì ra:
- Rõ thằng đê mặt, nó đã lên rồi còn tha cả "mèo" lên nữa!
Má»™t tên ngồi khuất đâu trên cao hết lên: "Mốt-ca! Cáºu cho nó dăm quả tống cho tối mắt Ä‘i!"
Mụ mÅ©i tẹt định đặt cái hòm gá»— lên đầu Pa-ven. Chung quanh toà n những bá»™ mặt ti tiện, hằn há»c. Pa-ven tiếc là Ri-ta có mặt ở đây, nhưng thế nà o cÅ©ng phải thu xếp cho có chá»— ngồi.
- Nà y anh, cất há»™ những bao ở lối Ä‘i Ä‘i, lấy chá»— cho nữ đồng chà nà y đứng. - Pa-ven nói vá»›i tên mà ngưá»i ta gá»i là Mốt-ca, nhưng nó đã đáp lại má»™t câu thô tục bần thỉu là m cho anh sôi cả ngưá»i lên. Anh cảm thấy tức tối, Ä‘au nhức trên mu mắt phải.
- ÄÆ°á»£c mà y chá» má»™t chút, đồ du côn, mà y sẽ biết tay tao - Pa-ven cố nén, nói vá»›i tên lưu manh như váºy, nhưng vừa dứt lá»i anh bị liá»n bị má»™t cái đá và o đầu. Bá»n chúng ở bốn chung quanh thét lên ầm Ä©:
- Vát-ca, cứ nện đi, cho nó nảy đom đóm mắt ra !
Bao nhiêu giáºn dữ từ nãy Pa-ven cố nén trong lòng bây giá» báºt ra, và trong những lúc như thế nà y, cá» chỉ cá»§a anh bao giá»
cũng nhanh và quyết liệt.
- Bá»n đầu cÆ¡ chó má, chúng mà y tưởng có thể trêu được tao đấy phải không? - Pa-ven, tay bÃu lấy giá ghế thứ hai, đánh Ä‘u lên như lò xo và giáng má»™t quả đấm và o cái mặt đểu giả vênh váo cá»§a Vát-ca. Quả đấm mạnh là m tên con buôn đầu cÆ¡ ngã bổ nhà o lên đầu những đứa khác, rồi lăn ká»nh xuống lối Ä‘i.
"Bá»n khốn nạn ! Bá» ghế, cút ngay không tao bắn chết cả như chó ấy!" Pa-ven giáºn dữ quát lên, tay vung khẩu súng ngắn và o mặt bốn tên côn đồ.
Câu chuyện đã xoay ra chiá»u hướng khác. Ri-ta chăm chú theo dõi, sẵn sà ng nổ súng và o bất cứ kẻ nà o định chạm đến ngưá»i Pa-ven. Trong nháy mắt ghế dà i tầng trên đã quang hẳn. LÅ© gian vá»™i vã chuồn sang toa bên.
Khi Pa-ven đã đưa Ri-ta lên ngồi trên ghế đã quang ngưá»i anh rỉ tai vá»›i Ri-ta:
- Ri-ta ngồi đây nhá»›, để tôi Ä‘i thanh toán vá»›i bá»n chúng.
Ri-ta ngăn anh lại:
- Pa-ven định đi đánh nhau với chúng đấy à ?
Pa-ven nói cho Ri-ta yên tâm:
- Không, tôi sẽ vỠngay.
Pa-ven lại mở cá»a sổ và nhảy xuống thá»m nhà ga. Và i phút sau, anh đã có mặt ở phòng là m việc cá»§a Bua-mây-stÆ¡, cục trưởng Cục công an đặc biệt và là ngưá»i phụ trách cÅ© cá»§a anh. Äồng chà Bua-mây-stÆ¡ là ngưá»i Lét-tô-ni. Sau khi nghe Pa-ven kể, đồng chà hạ lệnh cho hà nh khách ra khá»i toa và kiểm tra lại giấy tá» cá»§a má»i ngưá»i.
Bua-mây-stơ lẩm bẩm:
- Tôi nói y như rằng, tà u và o đến ga là đã đầy ắp bá»n con buôn đầu cÆ¡ rồi.
Má»™t đội công an đặc biệt gồm mưá»i ngưá»i đến kiểm soát toa tà u. Theo thói quen, Pa-ven giúp việc kiểm tra lại cả chuyến tà u. Tuy thôi công tác ở Cục công an đặc biệt, Pa-ven vẫn Ä‘i lại vá»›i các bạn mình ở đấy. Khi còn là m bà thư Ä‘oà n thanh niên đưá»ng sắt, anh đã đưa nhiá»u Ä‘oà n viên thanh niên cá»™ng sản ưu tú và o công tác ở Cục công an đặc biệt. Kiểm tra xong, Pa- ven vá» chá»— Ri-ta. Toa tà u bây giỠđầy hà nh khách má»›i: những cán bá»™ Ä‘i công tác và các chiến sÄ© Hồng quân.
Trên ghế tầng ba ở góc toa chỉ đủ chỗ cho Ri-ta thôi. Những bó báo đã choán hết chỗ.
Ri-ta nói:
- Không sao, rồi thế nà o cũng thu xếp được chỗ ngồi.
Äoà n tà u chuyển bánh.
Nhìn qua cá»a sổ, hai ngưá»i lại trông thấy mụ lắm Ä‘iá»u lúc nãy ngồi trên đống bao bì. Tiếng kêu cá»§a mụ vẳng lại: "Man-ca Æ¡i, cái bình toong cá»§a tao đâu rồi ?".
Ri-ta và Pa-ven ngồi ở má»™t chá»— hẹp, những bó báo ngăn cách há» vá»›i những ngưá»i bên cạnh. Hai ngưá»i giở bánh mì và táo ra ăn má»™t cách ngon là nh, vui vẻ ôn lại câu chuyện chẳng lấy gì là m vui lắm vừa qua.
Xe lá»a bò cháºm chạp. Những toa tà u xá»™c xệch chở quá nặng, chạy lắc lư, bánh xe khô nghiến ken két và răng rắc, toa rùng mình nảy lên khi bánh lăn qua chá»— đưá»ng sắt nối. Trá»i nhá nhem, cảnh váºt bên ngoà i chìm trong mà u xanh dà y đặc. Rồi đêm tối giăng mà n Ä‘en lên những khoang cá»a sổ mở toang. Trong toa cÅ©ng tối như bưng.
Ri-ta mệt má»i thiu thiu ngá»§, đầu gối lên túi dết.
Pa-ven ngồi hút thuốc lá ở mép ghế, chân buông thõng xuống. Anh cÅ©ng mệt nhoà i, nhưng không có chá»— đặt lưng. Gió hiu hiu đưa hÆ¡i đêm lạnh mát lá»t và o cá»a sổ. Tà u lắc mạnh, Ri-ta sá»±c tỉnh. Nhìn thấy chấm đỠở đầu Ä‘iếu thuốc cá»§a Pa-ven, Ri-ta nghÄ© thầm: "Cáºu Pa-ven ngồi mãi thế được cho đến sáng đấy. ÄÃch là anh chà ng ngại không muốn là m phiá»n mình đây". Ri-ta nói giá»ng thương mến: "Äồng chà Pa-ven, bá» những kiểu cách tư sản ấy Ä‘i, nằm xuống mà nghỉ!"
Pa-ven ngả mình bên cạnh Ri-ta và khoan khoái duá»—i cặp giò đã má»i tê.
"Mai chúng mình phải là m khối việc. Ngá»§ Ä‘i, ông tướng hay đánh nhau ạ". Cánh tay Ri-ta ôm chặt lấy ngưá»i đồng chà má»™t cách tin cáºy. Pa-ven cảm thấy là n tóc Ri-ta áp và o má mình.
Äối vá»›i anh, Ri-ta là thiêng liêng. Má»™t ngưá»i bạn thân, ngưá»i đồng chà cùng chung lý tưởng, giảng viên chÃnh trị cá»§a anh. Thế nhưng Ri-ta dù sao cÅ©ng vẫn là phụ nữ. Khi ở gần cầu đưá»ng sắt, anh cÅ©ng đã lần đầu tiên cảm thấy Ä‘iá»u đó, cho nên cái ôm cá»§a ngưá»i bạn gái hôm nay má»›i là m lòng anh xúc động đến thế. Pa-ven nghe thấy hÆ¡i thở mạnh và đá»u cá»§a Ri-ta; đôi môi Ri-ta ở đâu đây, gần lắm. Sá»± gần gÅ©i đó như thúc giục, khêu gợi Pa-ven tìm đến đôi môi hấp dẫn ấy. Cuối cùng, Pa-ven phải dùng hết ý chà để nén lòng mình lại.
Hình như Ä‘oán biết tình cảm cá»§a Pa-ven, Ri-ta mỉm cưá»i trong tối. Ri-ta đã từng trải qua niá»m sung sướng trong tình yêu say đắm, cÅ©ng như ná»—i kinh sợ khi tổn thất. Ri-ta đã yêu hai ngưá»i bôn-sê-vÃch, và những viên đạn cá»§a bá»n Nga trắng đã cướp mất cá»§a Ri-ta cả hai ngưá»i. Má»™t ngưá»i to lá»›n, dÅ©ng cảm, tư lệnh má»™t lữ Ä‘oà n. Còn ngưá»i kia là má»™t thanh niên có đôi mắt trong sáng.
Chẳng mấy chốc, tiếng bánh xe lăn đã ru ngá»§ Pa- ven. Mãi đến sáng, tiếng còi tà u rú lên má»›i đánh thức anh dáºy.
*
Ri-ta khuya má»›i vá» nhà . Trong cuốn nháºt ký Ãt khi mở ra, có ghi thêm mấy Ä‘oạn ngắn:
"11 tháng Tám,
Xong há»™i nghị, A-kim, Sum-ski và các đồng chà khác đã Ä‘i Khác-cốp để dá»± há»™i nghị toà n xứ U-cÆ¡-ren. Má»i công việc hà nh chÃnh Ä‘á»u trút lên đầu mình. Äu-ba- va và Pa-ven được đỠbạt và o Ban chấp hà nh Tỉnh Ä‘oà n. Từ khi Äu-ba-va được phái Ä‘i là m bà thư Huyện Ä‘oà n Pê-séc thì không đến há»c tối nữa. Anh ta báºn quá. Pa-ven còn cố tiếp tục há»c, nhưng lúc thì mình không có thá»i giá», lúc thì Pa-ven báºn Ä‘i công tác. Tình hình ngà nh đưá»ng sắt trở nên nghiêm trá»ng nên bên ấy phải ra lệnh động viên thưá»ng xuyên. Hôm qua, Giác-ki đến gặp mình tá» vẻ không bằng lòng, vì bên mình đã lấy cá»§a anh nhiá»u ngưá»i, anh ta kêu là số ngưá»i đó cÅ©ng rất cần thiết đối vá»›i bên ấyâ€.
"23 tháng Tám,
Hôm nay, mình Ä‘ang Ä‘i ngoà i hà nh lang thì thấy Pan-cÆ¡-ra-tốp, Pa-ven và má»™t ngưá»i lạ nữa đứng ở cá»a phòng hà nh chÃnh. Mình lại gần, nghe tiếng Pa- ven Ä‘ang kể:
- Ở đấy toà n những quân đáng ăn đạn. Chúng dám nói: "Các anh không được phép can thiệp và o quyá»n hạn sá» dụng cá»§a chúng tôi. Ở đây là do á»§y ban váºn chuyển gá»— là m chá»§, chứ chẳng biết có Ä‘oà n Côm-xô-môn nà o cả". Mồm nó nói thế đấy, các cáºu ạ. LÅ© ăn hại nó nấp ở những chá»— ấy đấy chứ ở đâu.
Tiếp đó, Pa-ven buông lá»i chá»i rá»§a rất tục, Pan- cÆ¡-ra-tốp nhìn thấy mình, liá»n máy Pa-ven. Pa-ven quay lại thấy mình, mặt anh ta tái Ä‘i, không dám nhìn thẳng rồi lỉnh Ä‘i ngay. Chắc Pa-ven sẽ tránh đến đây gặp mình má»™t dạo lâu cho mà xem. Pa-ven biết là mình không tha thứ cho ai hay nói tục".
"27 tháng Tám,
Ban thưá»ng vụ há»p kÃn. Tình hình trở nên phức tạp. Bây giá» thì chưa thể ghi má»i chuyện và o nháºt ký được. Nhỡ lá»™ bà máºt. A-kim ở huyện vá», mặt mà y buồn bá»±c. Hôm qua, bên Chê-chê-rếp, bá»n chúng lại là m trượt má»™t chuyến xe chở lương thá»±c xuống chân đưá»ng. Có lẽ đến bá» không ghi nháºt ký. Lâu nay chỉ ghi toà n những mầu chuyện
vụn vặt. Äợi Pa-ven. Hôm trước thấy Pa-ven: Pa-ven Ä‘ang cùng Giác-ki láºp công xã năm ngưá»i".
*
Äang giữa trưa ở xưởng máy, ngưá»i ta gá»i Pa-ven đến dây nói. Ri-ta báo cho anh biết tối nay Ri-ta rá»—i rãi có thể giảng cho xong vấn đỠđang nói dở: "Nguyên nhân thất bại cá»§a Công xã Pa-ri".
Tối hôm ấy, Pa-ven đến gần ngôi nhà phố CÆ¡-rúc U-ni-ve, ngước mắt nhìn lên cá»a sổ phòng Ri-ta có ánh đèn. Pa-ven chạy lên thang gác và như má»i lần, lấy nắm tay Ä‘áºp cá»a và không chá» trả lá»i, đã bước và o ngay.
Má»™t cán bá»™ quân đội Ä‘ang nằm trên giưá»ng Ri-ta; giưá»ng nà y các bạn Ri-ta không má»™t ai được phép ngồi lên dù chỉ má»™t chốc lát. Khẩu súng ngắn, cái xà -cá»™t và chiếc mÅ© Ä‘Ãnh sao nằm trên bà n. Ri-ta ngồi bên cạnh, tay ôm chặt lấy ngưá»i đà n ông kia. Hai ngưá»i Ä‘ang nói chuyện gì vá»›i nhau, sôi nổi lắm... Pa- ven và o, Ri-ta quay ra nhìn, mặt há»›n hở.
Anh cán bá»™ quân đội gỡ tay Ri-ta ra và đứng dáºy.
Ri-ta bắt tay Pa-ven và giới thiệu:
- Äây là …
Ngưá»i đà n ông đó bắt tay Pa-ven rất chặt và đỡ lá»i Ri-ta:
- Tôi là Äa-vÃt Uốt-chi-nô-vÃch.
Ri-ta vừa cưá»i vừa nói vá»›i Pa-ven:
- Anh ấy đến bất ngỠquá. Như hòn ngói rơi xuống đầu mình…
Cái bắt tay cá»§a Pa-ven thì lạnh nhạt. Äôi mắt anh ngầm nảy lá»a. Anh còn kịp nháºn ra trên tay áo cán bá»™ quân đội cá»§a Äa-vit có bốn gạch.
Ri-ta chưa nói, thì Pa-ven cướp lá»i ngay:
- Tôi chạy đến báo cho Ri-ta biết là hôm nay tôi báºn tham gia dỡ gá»— ở ngoà i bến. Äể
Ri-ta khá»i phải chá» tôi... HÆ¡n nữa, hôm nay Ri-ta lại có khách. Thôi, tôi Ä‘i kẻo anh em Ä‘ang đợi ở dưới chân thang.
Pa-ven đến má»™t cách đột ngá»™t và cÅ©ng đột ngá»™t biến Ä‘i ngay. Tiếng chân anh chạy nhanh thoăn thoắt xuống cầu thang. Cá»a đóng lại kêu đánh rầm má»™t cái. Rồi lại im phăng phắc.
Trước cái nhìn ngạc nhiên cá»§a Äa-vÃt, Ri-ta nói má»™t giá»ng không vững lòng lắm:
- Chắc anh ấy có chuyện gì đây
…Dưới gầm cầu, chiếc đầu tà u thở hồng hộc, lồng ngực rắn chắc của nó phun ra hà ng đà n đom đóm loé và ng. Vòng đom đóm muôn hình, muôn vẻ tung lên và tắt biến đi trong khói cuộn.
Pa-ven đứng dá»±a lưng và o lan can cầu, nhìn những đèn hiệu nhiá»u mà u nhấp nháy trên ngã ba đưá»ng. Anh nhắm mắt lại.
Anh tá»± mình mỉa mai há»i mình:
"Äồng chà Pa-ven Æ¡i, dù thế nà o Ä‘i nữa, không hiểu cá»› sao đồng chà lại thấy lòng Ä‘au đớn đến như thế khi biết Ri-ta đã có chồng kia chứ? Có khi nà o Ri- ta nói vá»›i đồng chà là Ri-ta chưa chồng đâu? Mà dù có nói chăng nữa, thì đã sao? Cá»› sao đồng chà lại bá»±c dá»c? Thôi, xin đồng chà thân mến, đồng chà đã chẳng cho là giữa hai ngưá»i chỉ có tình bạn, tình đồng chà cùng chung lý tưởng và chỉ có thế thôi đấy ư? Thế thì cá»› sao đồng chà lại...? Và nhỡ ngưá»i đó không phải là chồng Ri-ta? Äa-vÃt Uốt-chi-nô-vÃch có thể là anh hay là chú Ri-ta… Nếu như thế thì hóa ra, chà ng ngố ạ, anh đã giáºn oan ngưá»i ta. Rõ rà ng đồng chà cÅ©ng chỉ là má»™t đứa nhá» nhen như những đứa đà n ông khác. Có phải anh Ri-ta hay không, chuyện đó cÅ©ng dá»… biết thôi. Nhưng nếu là anh hay là chú, thì đồng chà sẽ ăn nói vá»›i Ri-ta ra sao vá» thái độ cá»§a mình? Không ! Từ nay trở Ä‘i, đừng có đến gặp Ri-ta nữa!"
(Uốt chi-nô-vÃch là tên há» cá»§a Ri-ta. Ở Liên Xô, cha con, anh em, chú cháu, vợ chồng Ä‘á»u lấy má»™t tên há» trùng nhau. Nghe qua tên Äa- vÃt Uốt chi-nô-vÃch có thể hiểu là anh hay chú, và cÅ©ng có thể là chồng, cho nên Pa-ven thắc mắc)
Còi tà u rú lên, ngắt luồng ý nghÄ© cá»§a Pa-ven. "Muá»™n rồi. NghÄ© vẩn vÆ¡ mãi ! Äã đến giá» vá» !".
*
Ở xóm Xô-lô-men-ca (tên gá»i khu công nhân đưá»ng sắt ở) năm thanh niên láºp nên má»™t tiểu công xã. Xã viên gồm có Giác-ki, Pa-ven, má»™t thanh niên Tiệp tóc hoe, vui tÃnh tên là CÆ¡-la-vi-sếch, Ô-cu-nhép và đồng chà A-chu-khin, bà thư chi Ä‘oà n Ä‘oạn đầu máy kiêm nhân viên Ban đặc biệt ngà nh đưá»ng sắt; cách đây không lâu, đồng chà ấy còn là thợ đốt lò ở xưởng trung tu đầu máy.
Há» kiếm được má»™t căn phòng, rồi ba ngà y liá»n, cứ Ä‘i là m vá» là há» lau chùi, quét tước, quét lại vôi. Tiếng xô xách nước loảng xoảng ầm Ä© khiến lắm lúc hà ng phố tưởng là chữa cháy. HỠđóng phản nằm, lấy lá khô ngoà i công viên nhồi và o bao là m đệm. Sang đến ngà y thứ tư thì há» treo lên tưá»ng bức chân dung Pê- tÆ¡-rốp-ski( Má»™t cán bá»™ lâu năm cá»§a Äảng hồi đó là m Chá»§ tịch toà n U-cÆ¡-ren) và má»™t bản đồ lá»›n. Gian phòng bóng lá»™n, trắng tinh.
Giữa hai cá»a sổ gian phòng là giá xếp đầy sách. Hai hòm gá»— không lót bìa dà y thay nệm dùng là m ghế ngồi, hòm nữa to hÆ¡n là m tá»§. Giữa phòng có kê má»™t bà n bi-a tháºt rá»™ng, do các xã viên lấy lưng ra khiêng đến: mặt bà n dạ lót mà u xanh đã bị bóc Ä‘i rồi, bà n ấy ban ngà y dùng là m bà n viết, ban đêm là giưá»ng ngá»§ cá»§a CÆ¡-la-vi-sếch. Tất cả cá»§a riêng tây cá»§a má»—i ngưá»i Ä‘á»u Ä‘em đến đây. CÆ¡-la-vi-sếch tÃnh rất tỉ mẩn, đã là m bản kiểm kê tà i sản cá»§a công xã, định treo lên tưá»ng, nhưng bị anh em phản đối rầm rầm lại thôi. Trong phòng cái gì cÅ©ng thà nh cá»§a chung. Tiá»n lương tháng, thá»±c phẩm được cấp phát và cả những quà bà con thân thÃch gá»i cho Ä‘á»u Ä‘em chia Ä‘á»u. Chỉ có vÅ© khà thì được coi là cá»§a riêng mà thôi. Các xã viên nhất trà quyết nghị: ai vi phạm ná»™i quy tà i sản công cá»™ng và bất tÃn vá»›i anh em thì bị khai trừ ra khá»i công xã. Ô-cu-nhép và CÆ¡-la-vi-sếch còn nèo ghi thêm: và bị Ä‘uổi ra khá»i nhà nà y.
Hôm ăn mừng thà nh láºp công xã, tất cả cán bá»™ Äoà n ở khu phố công nhân đưá»ng sắt Ä‘á»u đến dá»±. Mượn hà ng xóm được má»™t ấm pha chè gá»™c và cho ra hết cả số đưá»ng dá»± trữ. Anh chị em là m xong tuần trà thì hát đồng ca vang lên.
Thế gian nà y nước mắt trà n đầy
Äá»i chúng ta nhục nhằn, lao khổ.
Nhưng rồi nhất định sẽ đến ngà y. . .
Ta-li-a, nữ công nhân xưởng thuốc lá, chỉ huy ban đồng ca. Khăn trùm sợi đỠtuá»™t ra bên đầu, chị có đôi mắt cá»§a trẻ em tinh nghịch. Chưa ai được ghé sát nhìn gần và o cặp mắt ấy. Cái cưá»i cá»§a Ta-li-a là m ai cÅ©ng vui lây. Cô thợ là m há»™p nà y nhìn Ä‘á»i qua tuổi trẻ Ä‘ang nở hoa, nhìn Ä‘á»i trên báºc thang cá»§a tuổi mưá»i tám. Tay Ta-li-a đánh nhịp vung lên và điệp khúc vang như tiếng kèn đồng.
Bà i ca ta bay xa, bay khắp bốn phương
Ngá»n cá» ta phấp phá»›i khắp thế gian,
Äấy là máu đà o cá»§a ta rá»±c cháy
In trên cỠđỠthắm sáng chói...
Khuya lắm há» má»›i chia tay ra vá». Tiếng hát chia tay vang lên rá»™n rã là m mất giấc hà ng phố Ä‘ang yên ngá»§.
Giác-ki choà i tay ra vá»›i ống nghe dây nói. Trong phòng đồng chà bà thư phụ trách nà y, anh chị em Ä‘oà n viên đứng cháºt, chuyện ồn à o. Giác-ki phải kêu lên:
- Các cáºu Æ¡i! Khẽ má»™t chút, chẳng còn nghe thấy gì cả.
Tiếng chuyện trò hạ thấp hẳn giá»ng xuống.
- Tôi nghe đây. Äồng chà đấy à ? Vâng, vâng. Ngay bây giá». Chương trình há»p à ? Vẫn vấn đỠấy: vấn đỠdỡ cá»§i ngoà i bến?
Không, cáºu ta không Ä‘i công tác đâu cả. Äang ở đây. Có muốn gá»i cáºu ta không? ÄÆ°á»£c chá» nhé!
Giác-ki vẫy gá»i Pa-ven:
- Nữ đồng chà Ri-ta Uốt-chi-nô-vÃch há»i cáºu. Và anh chuyển ống nghe cho Pa-ven.
- Ri-ta cứ tưởng là Pa-ven không có đấy. May quá, tối nay Ri-ta không báºn. Äến nhé. Hôm trước anh Ri-ta Ä‘i qua rẽ và o chÆ¡i, anh em đã hai năm nay má»›i gặp nhau đấy.
Hóa ra là anh Ri-ta!
Pa-ven không còn để tai nghe Ri-ta nói những gì nữa. Anh nghÄ© đến buổi tối hôm ấy, nghÄ© đến Ä‘iá»u mà lòng anh đã quyết định lúc đứng trên cầu. Ừ, ngay hôm nay, phải đến gặp Ri-ta và tuyên bố cắt đứt. Tình yêu bắt phải nghÄ© ngợi nhiá»u và gây ra khá là đau đớn cho lòng. Lúc nà y không phải là lúc nghÄ© đến yêu.
Tiếng bên kia ống nói:
- Sao thế ? Pa-ven không nghe rõ Ri-ta nói phải không?
- Có Ä‘ang nghe. Äồng ý. Há»p xong sẽ đến.
Nói rồi, bỠống nói xuống.
*
Pa-ven nhìn thẳng và o mắt bạn, tay bám chặt mép chiếc bà n gỗ sên và nói:
- Chắc chắn là tôi không thể tiếp tục đến với Ri- ta được nữa đâu.
Hà ng lông mi dà y cá»§a ngưá»i bạn gái Ä‘áºp Ä‘áºp và o nhau. Chiếc bút chì trên tay Ä‘ang lướt trên trang giấy bá»—ng ngừng lại và ngả xuống nằm yên trên cuốn vở để mở.
- Sao thế ?
- Thá»i giá» má»—i lúc má»™t khó thu xếp quá. Ri-ta cÅ©ng biết đấy: cà ng ngà y công tác cà ng gay. Bá» há»c cÅ©ng đáng tiếc lắm, nhưng đà nh phải gác lại...
Pa-ven cảm thấy lá»i nói vá» cuối mình thiếu bá» chắc chắn. Anh nghÄ© thầm:
"Sao lại nói quanh thế Ra mi chẳng có can đảm lấy tay đấm thẳng một cái và o trái tim mi ư?"
NghÄ© thế, Pa-ven nói tiếp, giá»ng quả quyết hÆ¡n:
- Ngoà i ra, từ lâu đã định nói vá»›i Ri-ta là Pa-ven nghe Ri-ta giảng tháºt ra không hiểu lắm đâu. Khi há»c vá»›i Xê-gan thì trong đầu nhá»› được hết. Còn vá»›i Ri-ta thì Pa-ven há»c không có kết quả. Cứ má»—i lần nghe Ri-ta giảng xong, Pa-ven lại phải tìm đến há»i đồng chà Tô-ca-rếp. Äầu óc Pa-ven chẳng chịu là m việc nữa. Ri-ta nên tìm má»™t ngưá»i há»c trò và o sáng dạ mà giúp thì hÆ¡n.
Và Pa-ven quay đi để tránh cái nhìn chằm chằm của bạn. Anh nói thêm, nhất quyết:
- Cho nên, chúng ta không nên tiếp tục là m mất thì giá» chung cá»§a cả hai ngưá»i.
Pa-ven đứng dáºy, chân nhẹ nhà ng đẩy lùi chiếc ghế, mắt nhìn xuống đầu Ri-ta Ä‘ang cúi gục; ánh đèn soi rõ mặt Ri-ta tái nhợt Ä‘i. Pa-ven đội mÅ© cát- két lên đầu:
- Thôi, từ biệt đồng chà Ri-ta nhá»›. Tiếc rằng lâu nay đã là m phiá»n Ri-ta. Äáng lẽ phải nói vá»›i Ri-ta ngay từ lâu rồi. Äấy là lá»—i cá»§a Pa-ven.
Ri-ta đưa tay ra bắt. Vẻ lạnh nhạt không ngỠcủa Pa-ven là m chị lặng đi. Chị chỉ còn nói được mấy tiếng:
- Pa-ven ạ, Ri-ta không oán trách gì Pa-ven hết. Ri-ta đã không là m cho Pa-ven hiểu Ri-ta, thì Ri-ta đà nh phải chịu lấy Ä‘iá»u xảy ra hôm nay.
Chân Pa-ven bước ra nặng ná». Anh lặng lẽ khép cá»a lại, rồi Ä‘i ra. Äến cổng, anh đứng lại suy nghÄ©:
"Có lẽ nên trở lại chăng? Nói cho Ri-ta hiểu... Nói để là m gì cÆ¡ chứ? Äể nháºn má»™t lá»i khinh bỉ đốp và o mặt và lại bước ra cổng như thế nà y ư? Không!"
Trên các ngả đưá»ng sắt và o nhà kho Ä‘oạn đầu máy, những toa tà u xÆ¡ xác, những đầu tà u lạnh ngắt nằm lổng chổng trông y như những bãi tha ma. Gió lùa và o thổi bay mù mạt cưa trong nhà kho chứa gá»— từ nay bá» trống không.
Bá»n phỉ cá»§a tên O-rÆ¡-lÃch Ä‘ang như thú dữ rình mồi quanh thị trấn. Chúng men theo những khe sâu, men theo các lối mòn trong rừng. Ban ngà y lÅ© phỉ nghỉ chân trong những bản lân cáºn, náu mình trong nhà cá»§a bá»n chá»§ trại nuôi ong già u có, đêm đến chúng mò ra các ngả đưá»ng sắt, lấy nanh vuốt cà o cấu bóc Ä‘i từng mảng đưá»ng ray; khi đã là m xong cái trò ghê tởm ấy, chúng lại bò vá» thu mình trong sà o huyệt.
Thưá»ng có những chuyến tà u bị lăn nhà o xuống chân dốc ná»n đưá»ng, những toa xe báºt tung lên vỡ tan tà nh, đè bẹp gà những hà nh khách còn Ä‘ang ngon giấc; những hạt lúa mì quý đổ vãi ra mặt đưá»ng, trá»™n lẫn vá»›i máu và đất.
Bá»n phỉ tấn công những thị trấn thanh bình trong tổng. Äà n gà mái hoảng sợ, kêu quang quác, chạy túa ra khắp ngả. Má»™t tiếng súng nổ vang trước ngôi nhà trắng cá»§a trụ sở Xô-viết tổng, nghe như những cà nh khô kêu răng rắc dưới chân ngưá»i. Bá»n phỉ cưỡi những con ngá»±a béo tốt, chạy sục sạo khắp bản là ng, gặp ngưá»i là chém ngay. Chúng vung kiếm vun vút, chém như bổ cá»§i. Súng nổ thưa thá»›t: chúng còn để dà nh đạn.
LÅ© phỉ hiện ra rất nhanh, rồi cÅ©ng biến Ä‘i rất nhanh. Bá»n chúng có tai mắt rình mò khắp nÆ¡i. Những cặp mắt cú vỠấy đã nhìn như xoáy và o trụ sở Xô-viết tổng mà lão thầy tu và bá»n cu-lắc thưá»ng rình mò. Có những đưá»ng dây liên lạc vô hình từ đấy đến táºn đám rừng ráºm. Äạn dược, những súc thịt lợn tươi, những chai rượu mạnh xanh xanh Ä‘á»u được lén lút chở và o đấy. Cả tin tức cÅ©ng tháºm thụt thì thầm truyá»n đến tai những tên tiểu đầu lÄ©nh, rồi qua má»™t mạng lưới thông tin phức tạp hÆ¡n, đến táºn tai tên trùm O-rÆ¡-lÃch.
Äám phỉ nà y tất cả chỉ gồm vẻn vẹn độ hai ba trăm tay chuyên môn chặt đầu ngưá»i, nhưng chia ra đến mấy toán hoạt động cùng má»™t lúc ở hai ba huyện. Ta vẫn chưa tóm được chúng vì không sao theo dõi được chúng. Ban đêm, nó là m phỉ, ban ngà y nó lại khoác áo nông dân hiá»n là nh, loay hoay là m lụng ở sân, cho ngá»±a ăn và kéo tẩu thuốc. Äứng trước thá»m nhà chúng nhếch mép cưá»i thầm, đưa mắt lấm lét nhìn theo những đội kỵ binh tuần tra Ä‘i lùng dõi chúng.
Pu-dư-rếp-ski lâu nay mất cả nghỉ, mất cả ngá»§: đồng chà đã chỉ huy cả trung Ä‘oà n cá»§a mình phi ngá»±a lùng khắp ba huyện. Äồng chà không biết mệt, kiên tâm lùng riết lÅ© giặc, đôi khi đã nắm được Ä‘uôi cá»§a bá»n chúng.
Trong vòng má»™t tháng tên phỉ O-rÆ¡-lÃch phải rút bá»n lâu la cá»§a nó ra khá»i hai huyện. Nó bị ép trong má»™t vòng vây khép chặt Ä‘ang giãy giụa.
Trong thà nh phố, dòng Ä‘á»i cứ trôi xuôi như thưá»ng lệ. Khắp năm khu chợ ngưá»i lúc nhúc đông nghìn nghịt, tiếng huyên náo rà o rà o, ầm Ä©. Hai xu hướng ngá»± trị ở nÆ¡i đây: kẻ bán muốn bán giá cắt cổ, ngưá»i mua muốn mua giá há»i nhất. Bá»n bịp bợm đủ loại tha hồ mà trổ tà i đánh xoáy. Có đến hà ng trăm dứa lùi lùi rình mò như má»™t đà n rệp, cá» chỉ nhanh thoăn thoắt, cứ nhìn mắt chúng, ngưá»i ta có thể biết được đủ má»i tÃnh tình, trừ bản chất là m ăn lương thiện. Cả lÅ© cặn bã cá»§a thà nh phố Ä‘á»u tụ táºp ở đây như bu và o má»™t đống phân vá»›i mục Ä‘Ãch duy nhất: "xoay" cá»§a những ai lá»› ngá»› má»›i đến. Những chuyến tà u thưa chạy đến như khạc ra bên đưá»ng hà ng đám ngưá»i tay xách, lưng Ä‘eo nặng trÄ©u những bao vá»›i bị. Bá»n há» Ä‘á»u Ä‘i đến các ngả chợ nà y.
Chiá»u tối, chợ nà o cÅ©ng vắng tanh. Những phố buôn bán, những dãy cá»a hà ng tối om, trông chẳng khác gì những phố hoang. Há»a hoằn má»›i có những tay cứng bóng vÃa ban đêm dám mạo hiểm Ä‘i và o khu phố chết nà y, nÆ¡i đây má»—i căn phố lặng ngắt Ä‘á»u như có quân bất lương nấp sẵn và sắp sá»a xồ ra hăm dá»a. Äêm đêm lại hay có tiếng súng nổ đánh đẹt má»™t cái nghe như tiếng búa Ä‘áºp và o mảnh tôn, rồi có tiếng ngưá»i kêu ú á»›, máu sặc trong há»ng. Và chá» cho đến lúc mấy anh công an ở các đồn gần đấy cùng chạy đến (há» không dám Ä‘i từng ngưá»i má»™t) thì ngoà i cái xác ngưá»i còn Ä‘ang giãy chết ra chẳng còn thấy bóng má»™t ai. Bá»n giết ngưá»i đã Ä‘i xa rồi và tiếng nổ là m những ngưá»i còn Ä‘i chÆ¡i đêm lánh cho xa khu phố chợ. PhÃa trước là rạp chiếu bóng "Ô-ri-ông" ánh Ä‘iện dãi trên đưá»ng phố và vỉa hè, công chúng Ä‘ang chen chúc nhau ở đấy.
Trong rạp máy chiếu phim lẹt xẹt. Trên mà n ảnh, những cặp tình nhân bất hạnh giết lẫn nhau, và má»—i lần phim đứt, ngưá»i xem lại la ó dữ dá»™i.
Ở khu trung tâm và ở các ngoại ô, cuá»™c sống xem ra như không Ä‘i chệch vết xe cÅ©, và ngay ở Tỉnh á»§y, nÆ¡i đầu não cá»§a chÃnh quyá»n cách mạng nà y, má»i sá»± vẫn trôi theo dòng thưá»ng lệ. Song đấy chỉ là vẻ yên tÄ©nh bá» ngoà i.
CÆ¡n bão táp Ä‘ang chÃn mùi, sắp nổ ra giữa thà nh phố.
Có nhiá»u kẻ biết cÆ¡n bão táp sắp đến: chúng là những kẻ từ các nÆ¡i kéo lên tỉnh, giấu không kÃn khẩu súng trưá»ng trong tà áo dà i nông dân. Chúng còn là những đứa giả dạng là m bá»n con buôn đầu cÆ¡ lương thá»±c ngồi trên mái các toa xe lá»a đến đây, đáng lẽ Ä‘i tá»›i chợ, lại mang những bao bị ấy đến những địa chỉ mà chúng nhá»› như in trong óc.
Bá»n chúng thì biết rõ, còn các xóm thợ và ngay cả những ngưá»i bôn-sê-vÃch thì lại không hay gì vá» cÆ¡n giông tố Ä‘ang kéo đến gần.
Trong thà nh phố, chỉ có năm ngưá»i bôn-sê-vÃch là nắm vững tình hình chuẩn bị là m loạn cá»§a lÅ© phản động.
Tà n quân Pết-lu-ra bị Hồng quân đuổi chạy sang nước Ba Lan trắng đã câu kết chặt chẽ với các phái đoà n nước ngoà i ở Vác-xô-vi, chuẩn bị tham gia và o cuộc nổi loạn đã dự định.
Số tà n dư cá»§a các trung Ä‘oà n Pết-lu-ra được bà máºt láºp thà nh đội xung kÃch.
Bá»n đầu sá» phiến loạn cá»§a chúng cÅ©ng có bá»™ pháºn ở Sê-pê-tốp ca nữa, gồm bốn mươi bảy tên, phần lá»›n là những tên tÃch cá»±c phản cách mạng mà trước đây á»§y ban đặc biệt địa phương vì cả tin, nên đã tha bổng chúng.
Tổ chức nà y do lão cố Vát-xi-li, lão chuẩn úy Vin- nÃch và lão võ quan cá»§a bá»n Pết-lu-ra là Cu-mên-cÆ¡ cầm đầu. Hai đứa con gái lão cố, em và bố tên Vin- nÃch và cả lão Xa-mô-tư-nha đã len lá»i được và o á»§y ban hà nh chÃnh sở tại là m chân thư ký chép công văn, tiến hà nh do thám lượm tin cho chúng.
Bá»n phiến loạn đã quyết định trong đêm khởi sá»± sẽ ném lá»±u đạn và o phân đồn công an biên phòng đặc biệt, đánh tháo tù và nếu có thể được thì chiếm nhà ga.
Giữa khu phố lá»›n, trung tâm cá»§a cuá»™c nổi loạn sắp tá»›i chúng Ä‘ang hết sức bà máºt táºp trung bá»n sÄ© quan lại. Trong khi đó thì bầy thổ phỉ cÅ©ng tụ táºp ở những khu rừng lân cáºn ngoại ô. Từ những khu rừng ấy, chúng phái những tay chân tin cáºy cá»§a chúng sang Ru-ma-ni và đến táºn nÆ¡i báo cáo vá»›i Ä‘Ãch thân Pết-lu-ra.
*
Giu-khÆ¡-rai là m việc ở á»§y ban đặc biệt quân khu chống phản cách mạng. Äêm nà y nữa là sáu đêm ròng anh thức trắng chưa há» nhắm mắt lấy má»™t phút. Anh là má»™t trong năm ngưá»i bôn- sê-vÃch biết rõ má»i chuyện. Giu-khÆ¡-rai có cảm giác như ngưá»i Ä‘i săn đã dõi thấy vết chân con thú dữ giữa lúc nó sắp nhảy xổ ra cắn.
(Ủy ban đặc biệt, má»™t cÆ¡ quan vừa là công an, vừa là tình báo còn được gá»i là công an đặc biệt nữa)
Song biết mà không thể kêu lên, không thể báo động được. Phải Ä‘áºp chết con ác thú. Có Ä‘áºp chết tươi nó, má»›i có thể yên ổn là m ăn được, Ä‘i đâu khá»i phải nÆ¡m ná»›p nhìn từng bụi ráºm. Cần nhất đừng là m cho con thú dữ kia kinh động. Trong tráºn tá» chiến nà y, chiến sÄ© phải có trà sáng suốt, lòng kiên tÄ©nh và cánh tay vững mạnh má»›i đảm bảo được thắng lợi.
Ngà y ấy, giỠấy sắp đến nơi rồi.
Tại má»™t nÆ¡i nà o đó ở thà nh phố, trong ngóc ngách cá»§a tổ chức bà máºt cá»§a chúng, bá»n chúng đã há»p kÃn vá»›i nhau quyết định: đêm mai.
Nhưng năm ngưá»i bôn-sê-vÃch biết chuyện đã trù tÃnh chặn trước. Không, phải ra tay ngay hôm nay, ngay đêm nay.
Lúc tối, má»™t chuyến xe lá»a bá»c sắt lặng lẽ không kéo còi, từ từ chạy ra khá»i nhà ga, và xe vừa ra khá»i, cổng lá»›n nhà kho khép ngay lại, im ắng như không.
Các đưá»ng dây Ä‘iện báo trá»±c tiếp hối hả truyá»n những bức máºt Ä‘iện; những hà ng chữ số đó bay đến đâu là bá»™ đội biên phòng ở đấy quên cả ngá»§, tróc cho tiệt ổ thú dữ.
A-kim gá»i dây nói cho Giác-ki.
- Các há»™i nghị chi bá»™ đã triệu táºp xong chưa? Thế nà o? Tốt. Äồng chà cùng vá»›i đồng chà bà thư Äảng á»§y khu phố lại há»p ngay nhá»›. Vấn đỠtiếp tế cá»§i thế mà trầm trá»ng hÆ¡n ta tưởng đấy. Äến đây ta sẽ bà n - Giác-ki nghe xong câu nói nhanh, vá»›i giá»ng quả quyết cá»§a A-kim, vừa đặt ống nói xuống vừa cà u nhà u:
- Vẫn vấn đỠcủi. Còn là điên đầu với nó.
Hai ngưá»i bà thư Äảng và Äoà n từ trong chiếc xe cá»§a anh lái LÃt-kê bước ra. Lên đến tầng hai, há» hiểu ngay không phải vấn đỠcá»§i.
Má»™t khẩu súng máy "Mác-xim" nằm trên bà n giấy đồng chà phụ trách. Các chiến sÄ© súng máy cá»§a đơn vị đặc công Ä‘ang tÃu tÃt chung quanh. Ngoà i hà nh lang, những đảng viên và đoà n viên trung kiên cá»§a thà nh phố lặng lẽ đứng gác. Trong phòng là m việc cá»§a đồng chà bà thư Tỉnh á»§y, cuá»™c há»p bất thưá»ng cá»§a ban thưá»ng vụ sắp sá»a kết thúc.
ÄÆ°á»ng dây từ ngoà i phố mắc qua cá»a sổ con nối vá»›i hai máy nói kiểu dùng khi hà nh quân.
Ngưá»i ta thì thầm nói chuyện vá»›i nhau. Giác-ki gặp A-kim, Ri-ta và Mi-khai-lô ở trong phòng. Ri-ta mặc quân phục, như hồi còn là m chÃnh trị viên đại đội: mÅ© Bu-Ä‘i-on-ny, váy ka-ki, thắt lưng Ä‘eo súng "Mô-de" nặng trÄ©u.
Giác-ki sá»ng sốt há»i:
- Thế nà y nghĩa là thế nà o?
Ri-ta nói cho anh biết:
- Táºp báo động đấy, Giác-ki ạ. Chốc nữa, tất cả sẽ đến khu phố đồng chÃ. Có hiệu lệnh là táºp hợp ở Trưá»ng Lục quân thứ năm. Anh chị em há»p chi bá»™ xong thì cứ đến thẳng đấy ngay. Chá»§ yếu là táºp hợp thế nà o cho không ai để ý đến mình.
Im lặng bao trùm khu rừng "Há»c sinh quân".
( Thá»i trước ở đây có trưá»ng "Há»c sinh quân" cá»§a chÃnh phá»§ Nga hoà ng nên gá»i là rừng "Há»c sinh quân")
Hà ng cây sên đại thụ đứng yên không lay động. Mặt nước ao tù phá»§ đầy những mảng bèo Ä‘ang yên ngá»§. Những lối Ä‘i rá»™ng kÃn cá». Giữa rừng, sau bức tưá»ng trắng cao là những tòa nhà cá»§a trưá»ng "Há»c sinh quân" trước kia, ngà y nay là Trưá»ng Lục quân thứ năm cá»§a Hồng quân. Äêm đã khuya. Từng nhà trên không thắp đèn sáng. Äứng ngoà i trông và o có vẻ tịch mịch lắm. Ai qua đây cÅ©ng tưởng trong mấy tòa nhà nà y má»i ngưá»i Ä‘ang ngá»§ say. Song nếu ngá»§ thì tại sao hai cánh cá»a đúc bằng gang nặng trình trịch lại mở toang ra và ngoà i cá»§a có hai đống đứng lù lù như hai con cóc khổng lồ thế ? Ngưá»i ở khắp các ngả trong khu công nhân đưá»ng sắt kéo đến Ä‘á»u biết rằng có báo động đêm thì trong trưá»ng chẳng ai ngá»§ đâu. Từ những cuá»™c há»p chi bá»™ Äảng, sau khi được nghe chỉ thị vắn tắt, há» liá»n Ä‘i thẳng đến đây, lẳng lặng, không trò chuyện. Há» Ä‘i từng ngưá»i má»™t hay từng đội, nhưng không quá ba ngưá»i, trong túi ngưá»i nà o cÅ©ng có chứng minh thư trên đỠ"Äảng cá»™ng sản bôn-sê-vÃch" hoặc "Äoà n thanh niên cá»™ng sản U-cÆ¡- ren". Có chìa má»™t trong hai giấy chứng nháºn đó má»›i qua được hai cánh cá»a đúc bằng gang nà y.
Trong phòng há»p lá»›n, ngưá»i đã đông. Gian phòng nà y thắp đèn sáng. Vải bạt che kÃn các cá»a sổ. Những ngưá»i bôn-sê-vÃch há»p mặt ở đây nói đùa nhau rằng cách táºp báo động nà y có vẻ công thức. Há» thản nhiên hút thuốc như không có chuyện gì xảy ra. Không ai cảm thấy có biến cả. Ai cÅ©ng tưởng táºp hợp lại như thế chỉ là để kiểm tra tinh thần ká»· luáºt cá»§a các đơn vị công tác đặc biệt mà thôi. Song những cá»±u chiến binh dà y kinh nghiệm hÆ¡n, vừa bước chân và o cổng trưá»ng Lục quân, đã cảm thấy ngay có má»™t cái gì hoà n toà n không phải là táºp báo động cả. Má»i việc Ä‘á»u tiến hà nh má»™t cách quá lặng lẽ. Theo tiếng hô khe khẽ, từng trung đội há»c viên sÄ© quan im lặng xếp thà nh hà ng ngÅ© , và súng máy xách tay, há» tiến ra ngoà i đưá»ng. Ở ngoà i nhìn và o, không má»™t ngôi nhà nà o có chút ánh đèn.
Pa-ven đến gần Äu-ba-va, khẽ há»i:
- Có gì nghiêm trá»ng không, Äu-ba-va?
Äu-ba-va Ä‘ang ngồi ở thà nh cá»a sổ, cạnh má»™t cô con gái mà Pa-ven chỉ má»›i thoáng gặp ở nhà Giác-ki hôm kia. Nghe há»i, Äu-ba-va vá»— vai Pa-ven nói đùa:
- Thế ra cáºu lo mất hồn rồi à ? Chẳng ngại gì đâu! Rồi chúng mình sẽ dạy cáºu đánh nhau. À, cáºu không quen cô nà y hay sao? - Äu-ba-va hất đầu chỉ vá» phÃa thiếu nữ kia: - Äây là cô An-na. Há» gì, mình không biết, còn chức vụ: phụ trách cÆ¡ sở tuyên truyá»n.
Thiếu nữ nghe lá»i giá»›i thiệu tinh nghịch cá»§a Äu- ba-va, đưa mắt nhìn kỹ Pa-ven. Cô vuốt lại mái tóc tuá»™t ra ngoà i khăn quà ng mà u hoa cà .
Cặp mắt cô bạn má»›i bắt gặp mắt Pa-ven. Nhìn nhau không nói mấy giây. Äôi mắt cô bạn Ä‘en xanh, ánh lên, hÆ¡i kiêu kỳ dưới hà ng mi dà y mượt. Pa-ven quay sang nhìn Äu-ba-va. Cảm thấy mặt mình đỠlên, Pa- ven bá»±c mình cau mà y và cố nhếch mép mỉm cưá»i, há»i cô bạn má»›i:
- Váºy thì trong hai đồng chÃ, ai là ngưá»i Ä‘ang tuyên truyá»n thuyết phục ai?
Giữa lúc ấy, trong phòng há»p có tiếng ồn à o. Äại đội trưởng trèo lên ghế, hô lá»›n:
- Các đảng viên cá»™ng sản thuá»™c đại đội thứ nhất! Sắp đội ngÅ© trong phòng nà y ! Mau lên, các đồng chÃ, mau lên !
Vừa lúc ấy, Giu-khÆ¡-rai, đồng chà chá»§ tịch Ban chấp hà nh tỉnh và A-kim bước và o. Cả ba vừa má»›i tá»›i đây. Gian phòng cháºt nÃch ngưá»i đứng sắp thà nh hà ng. Äồng chà chá»§ tịch bước lên chá»— đặt khẩu súng máy thưá»ng ngà y dùng để táºp, giÆ¡ tay lên, cất tiếng nói:
- Các đồng chÃ, hôm nay chúng ta há»p nhau ở đây vì má»™t công việc rất khẩn trương. Việc đó đòi há»i má»™t tinh thần trách nhiệm cao. Bây giá» thì tôi có thể nói ra Ä‘iá»u mà hôm qua chưa thể nói được, vì đấy là má»™t bà máºt quân sá»± quan trá»ng. Äêm mai, trong thà nh phố nà y và các thà nh phố khác cá»§a U-cÆ¡-ren sẽ nổ ra cuá»™c nổi loạn cá»§a bá»n phản cách mạng. Thà nh phố đã đầy rẫy bá»n võ quan trắng. LÅ© phỉ đã táºp trung quanh thà nh. Má»™t bá»™ pháºn cá»§a bá»n phiến loạn ấy đã chui và o tiểu Ä‘oà n thiết giáp cá»§a ta là m chân lái xe. Ủy ban đặc biệt cá»§a ta đã khám phá ra vụ nà y và hôm nay, chúng tôi huy động tất cả tổ chức Äảng và Äoà n thanh niên cá»™ng sản tá»›i đây để vÅ© trang Ä‘i dẹp phiến loạn. Tiểu Ä‘oà n cá»™ng sản thứ nhất và thứ hai sẽ cùng phối hợp hà nh động vá»›i các đơn vị há»c sinh sÄ© quan và Ban đặc biệt đã từng quen chiến đấu. Há»c viên sÄ© quan đã Ä‘i trước rồi. GiỠđến lượt các đồng chÃ. Các đồng chà có mưá»i lăm phút để nháºn vÅ© khà và xếp đội ngÅ© cho xong. Äồng chà Giu-khÆ¡-rai đây sẽ chỉ huy chiến đấu. Các đội trưởng sẽ nháºn chỉ thị cụ thể ở đồng chà Giu-khÆ¡-rai. Tôi thiết tưởng không cần nói nhiá»u vá»›i tiểu Ä‘oà n cá»™ng sản ta đây vá» tÃnh chất nghiêm trá»ng cá»§a giá» phút nà y. Cuá»™c phiến loạn sắp nổ ngà y mai, chúng ta phải bóp chết nó ngay hôm nay.
Mưá»i lăm phút sau, toà n tiểu Ä‘oà n đã vÅ© trang đầy đủ đội ngÅ© chỉnh tỠđứng trong sân trưá»ng. Giu-khÆ¡-rai đưa mắt nhìn những hà ng ngưá»i đứng im.
Äứng trước, cách hà ng ba bước, hai ngưá»i nai nịt gá»n gà ng: tiểu Ä‘oà n trưởng Mê-nhay-lô, vóc ngưá»i to lá»›n, vốn là m nghá» thợ đúc ở U-ran, và bên cạnh là A-kim là m chÃnh á»§y. Bên trái, những trung đội thuá»™c đại đội thứ nhất. Trước đại đội hai bước là đồng chà đại đội trưởng và đồng chà chÃnh trị viên. Sau lưng há», những hà ng quân im lặng cá»§a tiểu Ä‘oà n cá»™ng sản. Ba trăm tay súng.
Giu-khơ-rai ra hiệu lệnh:
- Äến giá» rồi! Tiến lên, bước!
Ba trăm chiến sĩ tiến bước và o các ngả phố vắng tanh.
Thà nh phố đang ngủ yên.
Tiểu Ä‘oà n dừng chân tại phố LÆ¡-vốp, ngay chá»— đối diện vá»›i phố Äi-cai. Bắt đầu hà nh động từ địa Ä‘iểm nà y.
Các khối nhà đá»u bị bao vây má»™t cách lặng lẽ. CÆ¡ quan tham mưu đóng ngay trên thá»m má»™t cá»a hiệu. Má»™t chiếc ô-tô từ khu trung tâm đổ xuống, xuôi dá»c con đưá»ng LÆ¡-vốp, đèn pha rá»i lên hè phố. Chiếc xe đỗ xịch trước cÆ¡ quan tham mưu.
Anh thanh niên Guy-gô, con trai LÃt-kê, lẩn nà y lái xe đưa cha tá»›i. Cha anh là tư lệnh đơn vị bảo vệ thà nh phố. Ông nhảy xuống đưá»ng nói vá»›i con mấy câu vắn tắt bằng tiếng Lét-tô-ni. Chiếc xe lại nhảy chồm lên phÃa trước và trong nháy mắt đã biến và o lối rẽ sang phố ÄÆ¡-ni-tÆ¡-rép. Guy-gô mắt nhìn không chá»›p, hai tay như gắn chặt và o tay lái, ngoặt sang phải, ngoặt sang trái.
Cái tÃnh lái xe táo bạo cá»§a Guy-gô thế mà cÅ©ng có lúc được việc! Chẳng ai còn có ý muốn bắt phạt giam anh hai đêm vì cái tá»™i cầm lái Ä‘iên cuồng nà y nữa.
Và Guy-gô bay khắp phố phưá»ng như má»™t tráºn cuồng phong.
Guy-gô đưa Giu-khơ-rai thoắt từ đầu nà y thà nh phố, trong nháy mắt đã vụt đến đầu kia thà nh phố, là m cho Giu-khơ-rai cũng phải khen:
- Guy-gô ạ, nếu đêm nay không chẹt phải ai thì mai cáºu sẽ được thưởng má»™t chiếc đồng hồ và ng.
Guy-gô mừng quýnh, đáp lại bằng giá»ng Lét-tô- ni lÆ¡ lá»› cá»§a anh:
- Em thì cứ tưởng là em đến phải ngồi tù mưá»i ngà y vì cái tá»™i lái bạt mạng nà y mất.
Những đòn đầu tiên nhằm giáng và o tổng hà nh dinh bá»n phiến loạn. Những tên bị bắt và những tà i liệu thu được đưa ngay đến Ban đặc biệt.
Trên phố Di-cai, ở ngõ cÅ©ng mang cái tên lạ lùng ấy tại nhà số 1 có má»™t đứa tên là Xuy-béc. Căn nhà nó ở có cá»a sổ nhìn ra má»™t khu vưá»n, vưá»n nà y chỉ cách có bức tưá»ng ngăn vá»›i ngôi nhà trước kia là nhà tu kÃn. Lúc quân ta đến thì căn nhà không có ai ở đấy. Láng giá»ng nói là hôm ấy Xuy-béc không vá» nhà . Khám trong nhà thì thấy có má»™t hòm lá»±u đạn cùng vá»›i bản danh sách có kèm địa chỉ. Äồng chà LÃt-kê hạ lệnh phục kÃch sẵn ở những địa chỉ ấy, còn mình thì đứng lại bên bà n má»™t phút xét qua những tà i liệu tìm được.
Ngưá»i đứng gác ở trong công viên là má»™t há»c viên sÄ© quan trẻ tuổi. Cáºu ta trông thấy rõ cá»a sổ có ánh sáng. Äứng ở trong góc nà y, có má»™t mình thôi, chẳng thú tà nà o; cáºu thấy ngà i ngại. Ngưá»i ta ra lệnh cho cáºu gác bức tưá»ng bao phá»§ khu vưá»n. Nhưng từ chá»— tưá»ng đến chá»— ánh sáng yên ổn ở cá»a
sổ kia còn xa lắm. HÆ¡n nữa, mặt trăng quái ác kia lại cứ bị mây che má» luôn. Trong bóng tối, bụi cây nà o cÅ©ng như có ngưá»i trong ấy. Cáºu há»c viên sÄ© quan lấy lưỡi lê dò dẫm quanh mình: chẳng có gì cả.
"Sao lại đặt mình gác ở đây? Tưá»ng cao thế thì ai mà leo và o được kia chứ. Thôi mình lại gần cá»a sổ ngó và o xem cái đã !". NghÄ© thế, cáºu ta nhìn đầu tưá»ng cao chót vót má»™t lần nữa, rồi bước khá»i góc tối sặc mùi ẩm mốc ấy. Cáºu dừng lại bên cá»a sổ má»™t lát. Äồng chà LÃt-kê thu nhặt nhanh những giấy tá» và định bước ra khá»i phòng. Giữa lúc đó trên đầu tưá»ng hiện ra má»™t bóng Ä‘en. Bóng Ä‘en đó từ trên tưá»ng nhìn thấy rõ ngưá»i đứng gác trước cá»a sổ và cả ngưá»i Ä‘ang đứng ở trong phòng. Nhẹn như má»™t con mèo, nó chuyá»n sang má»™t ngá»n cây rồi bò xuống đất, rón rén đến chá»— anh lÃnh gác, tay nó vung lên và anh há»c viên sÄ© quan quỵ xuống. Lưỡi Ä‘oản kiếm cắm pháºp và o cổ ngưá»i gác lút đến táºn cán.
Tiếng súng nổ giữa khu vưá»n Ä‘áºp và o tai các chiến sÄ© Ä‘ang vây quanh khu phố như má»™t luồng Ä‘iện giáºt.
Sáu ngưá»i lá»™p cá»™p chạy đến.
Äồng chà LÃt-kê đã chết, xác ngã trong chiếc ghế bà nh, đầu đẫm máu gục trên bà n. KÃnh cá»a sổ vỡ toang. Kẻ địch không có thá»i giá» lấy lại tà i liệu.
Tiếng nổ tá»›i tấp vang lên ở chân tưá»ng khu nhà tu kÃn. Hung thá»§ đã nhảy ra phố và chuồn vá» khoảng đất trống ở đưá»ng Lu-ki-an, vừa chạy hắn vừa bắn trở lại. Nhưng thoát sao được: má»™t viên đạn cá»§a ta đã bắn theo trúng.
Khám xét suốt đêm. Hà ng trăm ngưá»i không có tên trong danh sách há»™ khẩu, nhưng có vÅ© khà và những tà i liệu khả nghi trong ngưá»i, đã bị giải đến Ban đặc biệt, ở đây có bá»™ pháºn chuyên môn tra xét.
Ở má»™t và i chá»— bá»n phiến loạn đã dùng vÅ© trang kháng cá»±. Ở phố Gi-liên, đồng chà An-tô-sa bị chúng bắn chết giữa lúc ta Ä‘ang
khám xét một nhà .
Tiểu Ä‘oà n Xô-lô-men-ca đêm ấy mất Ä‘i năm chiến sÄ©. Ban đặc biệt mất đồng chà Lit-kê, lão đồng chà bôn-sê-vÃch, ngưá»i lÃnh gác trung thà nh và mẫn cán cá»§a nước cá»™ng hòa.
Âm mưu phiến loạn đã bị chặn đứng.
Cũng đêm ấy Ở Sê-pê-tốp-ca, lão cố Vát-xi-li, hai con gái và cả bè lũ nhà hắn đã bị bắt.
Tình thế nguy ngáºp đã dịu dần.
Song má»™t kẻ thù má»›i lại Ä‘e dá»a thà nh phố : thiếu cá»§i, đưá»ng xe lá»a bị tê liệt, và tiếp sau đó là giặc đói và giặc rét.
Bánh mì và củi sẽ quyết định tất cả.
Last edited by quykiemtu; 18-11-2008 at 08:57 PM.
|
 |
|
| |