Ba ngày luân lạc - Lê Văn Trương

[phongvan]

Chương 6




Một bọn trẻ dơ dáy và rách như tổ đỉa đã chờ ở cổng, thấy người đàn bà về thì ồ cả ra:
- Kìa bu, bu không đi chợ à?
Rồi trông thấy nó:
- Ai đấy?
- Bu thấy nó nằm ngủ ở gốc cây xanh đằng gò Phương, bu đưa nó về đây. À, thế nào? Đã thổi cơm chưa? Cho nó một bát, nó đói lắm! Từ chiều hôm qua đến giờ, nó chưa ăn gì.
Thằng bé nhỏ trong đám, nhìn Đức trừng trừng:
- Ồ, nó ăn mặc thế kia mà phải đi ăn xin à?
Thằng Đức vụt thấy nóng rực cả tai. Thằng bé nhớn trong đám, cũng trạc tuổi thằng Đức, đập ngay vào vai em:
- Nó quen đâu với bu ấy chứ, đâu phải nó ăn xin.
Thằng Đức thấy yêu ngay thằng bé từ đấy.
Lúc nó vào trong nhà thì bốn đứa trẻ, hai giai hai gái, vây chung quanh nó. Người đàn bà liền quát:
- Xê ra, sao vây lấy nó thế kia? Cu Nhớn, mày chưa thổi cơm à?
- Chưa, con mới vo gạo.
Người đàn bà dắt Đức vào gần bếp lửa:
- Cậu ngồi xuống đây mà sưởi. Rồi thì khi nào nó thổi cơm xong, nó lấy cho mà ăn.
Đức ngoan ngoãn ngồi xuống cạnh bếp. Chà, những ngọn lửa mới phúc đức làm sao! Nó khiến cho tay chân Đức đang cóng, dần dần ấm lại.
Người đàn bà nhìn Đức, rồi nhìn ra bóng mặt giời, rồi lại nhìn đàn con, rồi thì người đàn bà ấy vùng bảo Đức:
- Tôi xem ra cậu cũng mệt lắm, không thể đi về Hà Nội ngay hôm nay đâu. Thôi, cậu ở đây mà nghỉ. Rồi sáng mai, nhân tiện thằng Cu Nhớn nhà tôi nó đem áo rét ra cho thầy nó làm lò gạch ở Yên viên, cậu sẽ đi với nó.
Đức chưa biết nên trả lời ra sao thì thằng Cu Nhớn, đang tra gạo vào nồi, quay lại:
- Sao bu bảo năm hôm nữa mới đi cơ mà?
Người đàn bà nhìn con:
- Ừ, bu định năm hôm nữa, nhưng bây giờ nhân tiện có cậu ấy đây thì con đưa cậu ấy đi một thể.
Thằng Cu Nhớn vỗ rá cho những hạt gạo rơi cả xuống nồi, rồi hỏi:
- Thế nó cũng ra Yên Viên à?
- Không, cậu ấy đi Hà Nội.
- Thế là xa hơn Yên Viên chứ. Từ Yên Viên sang Hà Nội, đi còn gần nửa buổi nữa.
- Ừ thì mày đưa cậu ấy đến đấy, rồi thì cậu ấy đi lấy một mình.
Người đàn bà lại nhìn ra phía bóng nắng như có vẻ vội vàng:
- Thế nào, cậu có bằng lòng không?
- Vâng.
- Thế cậu ở đây ngày hôm nay, rồi sáng mai đi sớm với cháu nhé?
- Vâng.
- Thế bây giờ tôi phải đi chợ đây, không trưa mất rồi. Chiều thì tôi về. Cậu ở nhà chơi với chúng nó nhé. Thằng Cu Con với cái Đĩ đừng có ra ao, nhỡ một cái, khốn đấy! Thôi, cậu ở nhà nhé.
Người đàn bà nói xong, cũng chẳng kịp chờ Đức trả lời, tất tả quay ra, nhưng tới cửa lại lộn vào. Thằng Cu Nhớn đang ghé nhìn, thấy mẹ quay lại, liền hỏi ngay:
- Bu còn về làm gì đấy! Bu không đi chợ đi, trưa mất rồi!
Người đàn bà lật chiếc thúng, nhìn xuống cái thạp nhỏ:
- À, trưa nay, hễ cậu ấy có đói thì còn ít khoai đây, luộc cho cậu ấy ăn nhé.
- Ồ, thế chiều lấy gì mà ghế vào cơm?
- Thôi được. Cứ luộc cho cậu ấy ăn rồi chiều sẽ hay.
Nói xong, người đàn bà lại tất tả quay ra, nhưng tới ngưỡng cửa, lại quay lại:
- Nhớ lấy rau thật nhiều, nấu cám cho lợn ăn thật no đấy nhé.
Thằng Cu Nhớn gõ hai chiếc đũa cả vào nhau, rồi nói với mẹ bằng một giọng bực tức:
- Thôi, bu không đi chợ đi, trùng trình mãi, trưa mất rồi! Con biết rồi mà. Hôm nào con chả cho lợn ăn no, nào có hôm nào đói ở đâu!
- Thế ở nhà trông các em nhé, nhớ đừng cho chúng nó theo đi vớt bèo, nhỡ một cái, ngã xuống ao thì khốn đấy!
Lần này thì thằng Cu Nhớn giận thật, nó gắt to:
- Biết rồi, không phải dặn mãi thế! Ngày nào cũng dặn, dặn mấy mươi lượt!
Người đàn bà cười rồi quay ra:
- Mẹ chó! Có thế mà cũng gắt.
***
Người đàn bà đi rồi, Đức mới để ý nhìn đến những hành vi của thằng Cu Nhớn, và nó lấy làm lạ sao thằng Cu Nhớn nhỏ hơn nó mà làm được tuốt cả những việc thằng Bếp nhà nó đã làm. Quái, tay nó vần nồi cơm, cứ dẻo quẹo.
Thằng Cu Nhớn vần nồi cơm xong, rồi gạt lửa, rồi nó chạy ra sân, ngắt một cái lá khoai đệm dưới vung.
Xong, nó quay lại, bảo thằng Cu Con:
- Không đi lấy chiếu trải ra, ngồi giương mắt ra đấy à?
Trong khi em nó chạy lên nhà trên lấy chiếu, thì nó lấy mâm xếp bát đĩa, vớt rau muống ở nồi ra, rồi ra sân múc một bát tương đầy, đem vào để ở giữa mâm.
Mâm vừa đặt xuống chiếu thì cái Đĩ Con và cái Đĩ Nhớn sà ngay vào nghịch đũa bát.
Thằng Cu Nhớn quát ngay:
- Nghịch đổ tương ra đấy, mất ăn bây giờ!
Hai đứa rụt ngay tay vào, và từ đấy không dám nhúc nhích nữa.
Thằng Cu Nhớn quét nhà, đẩy gọn đống rơm vào một bên bếp, treo rá lên tường. Nó làm, nó cứ làm thoăn thoắt, cũng chẳng để ý đến thằng Đức.
Nó làm xong mọi việc, mới đến mở vung nồi cơm, nhón một hột, đút vào mồm nhai:
- À, chín rồi!
Bao nhiêu con mắt của các em nó liền sáng lên. Rồi chúng nó đều ngồi dịch vào mâm.
Thằng Cu Nhớn lấy một chiếc mo để lên chiếu, rồi mới bắc nồi cơm, đặt lên. Chà, cái tay nó đánh cơm mới dẻo làm sao!
***
Chưa thấy thằng Đức ngồi vào chiếu, nó liền bảo:
- Thôi, mày ngồi vào ăn đi chứ!
Đức cởi giày, rồi rón rén ngồi vào chiếu, cạnh thằng Cu Con. Nó nhìn xuống mâm cơm, chỉ thấy một dĩa rau muống tú ụ, và một bát tương đầy thì nó chắc rằng là còn thức ăn nữa để ở đâu, nhưng thằng Cu Nhớn chưa mang ra.
Nhưng không, thằng Cu Nhớn lần lượt xới từng bát cơm đầy để trước mắt các em, rồi sau một tiếng: “Thôi, ăn đi!” thì sáu bàn tay nhem nhuốc liền cầm lấy đũa và bát. Rồi thì chúng cứ và những miếng lớn, và chấm rau muống vào tương, đút thun thút vào mồm.
Đức tuy đói, đói lắm, nhưng vì còn mải nhìn, chưa kịp ăn thì thằng Cu Nhớn liền giục:
- Kìa, mày chưa ăn đi, sao bu tao bảo mày đói lắm cơ mà?
Lúc ấy, Đức mới cầm lấy bát cơm. Chà, cái gạo đỏ kệch và lổn nhổn làm sao!
Tuy nó đói lắm, nhưng nó cũng thấy rằng không dễ nuốt bằng cái gạo trắng của nhà nó. Ấy thế mà bọn trẻ thì cứ và những miếng lớn tướng. Và xem chúng nó ăn mới ngon lành làm sao! Đói, nó đành phải ăn, nhưng nó chỉ ăn nhạt… Cái gì chứ rau muống với tương thì nó không quen ăn.
Cu Nhớn thấy nó không gắp cái món ăn “quốc túy” ấy, liền mời:
- Kìa, mày không gắp đi, trong rá còn cả khối.
Đức nể lời, gắp mấy sợi rau, chấm vào tương. Rồi thì nó cũng buộc lòng phải nhai, phải nuốt. Thật quả, những miếng đầu, nó chẳng thấy ngon một tí nào, nhưng sau nó thấy đậm đà, dễ ăn, nó cũng gắp thêm mấy miếng.
Nhưng chỉ hết bát đầu, chứ từ bát sau thì nó chịu. Nó chỉ ăn nhạt. Phải, lúc ấy nó đã đỡ đói rồi.
Cu Nhớn thấy nó không gắp, lại mời. Nó buộc lòng phải thú thực:
- Tao không quen ăn tương.
Đến lượt Cu Nhớn kinh ngạc:
- Thế mày quen ăn gì?
- Tao quen ăn nước mắm Ô Long cơ.
- Nước mắm, nước mắm, nhà tao thỉnh thoảng cũng ăn, nhưng ít thôi. Tương làm được, chứ nước mắm thì phải mua.
Câu chuyện, vì món rau muống tương, bắt đầu có giữa chúng nó.
Thằng Đức nhìn mâm, nhìn những hột gạo đỏ kệch, rồi hỏi:
- Thế tại sao ở đây, mày không mua gạo trắng mà ăn có được không?
Cu Nhớn giả nhời một cách rất ngon lành:
- Gạo trắng đắt, tiền đâu! Đến gạo này cũng nhiều khi không có nữa là…
Đức lại chỉ bát rau muống và bát tương:
- Thế ở đây, mày chỉ ăn cơm với những thứ này thôi à? Thế mày không biết ăn thịt à?
Cu Nhớn mở to hai mắt:
- Có chứ, nhưng những hôm việc làng cơ.

[phongvan]

Chương 7




Ăn hết bát thứ ba, thằng Cu Con đưa bát nữa thì Cu Nhớn gạt đi:
- Thôi, hôm nay mày ba bát thôi.
Cu Con phản đối:
- Kìa, phần em vẫn bốn bát cơ mà?
- Hôm nay có thêm một người nữa ăn, chỉ ba bát thôi, con Đĩ Nhớn cũng thế, tao cũng thế đấy thôi.
Con Đĩ Con chống đũa xuống thành mâm:
- Thế còn em?
- Mày thì tha hồ.
Nhưng tha hồ thì còn đâu để mà tha hồ. Đĩ Con cũng chỉ còn được một vực xới nữa thôi.
Lúc ấy, Cu Nhớn mới đánh hết cơm cháy và cơm sườn lên. Nhưng tất cả chỉ còn miệng bát. Nó sẻ hai miếng cháy nhỏ đưa cho Cu Con và Đĩ Nhớn mỗi đứa một miếng:
- Đây, cho thêm chúng mày.
Rồi nó lấy một tí nước lã và giội một tí tương, đem ra cũi cho con Vện.
Lúc ấy thì cái nồi đã sạch gần như chùi. Nó lấy tay nhặt những hột cơm còn sót ở thành nồi đưa lên mồm nhai tóp tép, coi bộ khoái trá lắm.
Thằng Cu Con trông thấy thế, đòi ngay:
- Em mấy!
Cu Nhớn giơ cái nồi bóng loáng cho nó xem.
- Còn đâu, anh nhặt những hột còn sót đấy thôi mà. Thôi, đi uống nước và rửa chân tay, mặt mũi đi, rồi ở nhà trông em cho tao đi lấy sen Nhật Bản, nghe không? Hễ ra đồng mà tao mót được lúa, tao sẽ cho mỗi đứa mấy bông, nướng mà ăn.
Nói xong, nó đem bát đĩa ra cầu ao, rửa sạch sẽ, rồi đem vào chạn, xếp tử tế. Nó lại lấy gio đổ lên bếp, kẻo sợ bếp còn lửa, ở nhà những đứa nghịch dại cháy nhà chăng.
Sau khi xếp dọn mọi việc xong xuôi rồi, nó với một cái rổ sề to tướng, rồi quay hỏi Đức:
- Thế nào, mày có đi với tao không, hay mày ở nhà chơi với chúng nó?
Đức đã được no nê, lại được nghỉ ngơi, nên trong người đã thấy khoẻ khoắn, với lại nó đã thích Cu Nhớn và thèm những cử chỉ dẻo dang của nó, nên nói ngay:
- Cho tao đi với!
- Ừ, đi thì đi. Nhưng để chờ tao thả chó đã.
Đức nghe thấy nói đến chó, rụng rời:
- Ấy chết, nó cắn tao!
Cu Nhớn cười một cách kiêu hãnh:
- Đừng sợ, chó nhà tao khôn lắm. Người đã vào đến trong nhà và đi với chủ rồi, không bao giờ nó cắn cả. Nó chỉ cắn những người ở ngoài vào thôi. Chó nhà tao dữ lắm, vì tao đi vắng, sợ ai vào lấy cái gì, chứ tao ở nhà thì cứ là cũi suốt ngày, chỉ đêm mới thả.
Đức bất giác thốt lên:
- Nhà mày thì còn cái gì để cho ai lấy nữa?
- Nhà tao không có cái gì nhiều tiền, nhưng cũng khối đồ vặt. Với lại nó lấy cái gì chẳng thiệt cái ấy.
Nó cầm chiếc nứa dài, rồi khoác cái rỗ sẽ trên vai. Trước khi đi, nó quay sang dặn các em:
- Ở nhà, không được đùa đấy nhé. Phải ở nhà trông nhà. Cấm không được ra khỏi cửa và lại gần cầu ao, nghe chưa! Con Đĩ Nhớn, mày phải trông cái Đĩ Con, nghe không? Hễ nó có buồn ngủ thì nhớ lấy chiếu đắp cho nó, nghe không? Hễ nó không khóc thì được cua về, tao nướng lên cho mà ăn.
Cái Đĩ Nhớn sung sướng:
- Ừ nhé, anh bắt cua cho em nhé!
Thằng Cu Con thấy có thằng Đức cùng đi, liền theo đi. Cu Nhớn quắc mắt, quát to:
- Mày đi thì ai trông nhà? Với lại bu đã bảo không cho mày theo tao ra ngoài đầm cơ mà!
Cu Con oà lên khóc:
- Cho em đi với, cho em đi với, một mình cái Đĩ Nhớn nó trông nhà, được rồi.
Cu Nhớn quát càng to:
- Không. Mày nhớn thì mày phải ở nhà coi nhà, chứ nó bé, nó coi nhà làm sao được?
Cu Con khóc và cứ níu lấy nó. Cu Nhớn lúc ấy mới không quát nữa và dịu giọng:
- Ở nhà, chóng ngoan, mày theo anh đi, chiều bu về, bu biết, bu mắng anh. Thôi nghe anh. Chóng anh bắt cho con chuồn chuồn chúa.
Những lời dỗ dành ngon ngọt của Cu Nhớn làm cho Cu Con Xuôi tai:
- Ừ, thế anh nhớ bắt chuồn chuồn chúa cho em nhé.
***
Ra tới cổng, Cu Nhớn quay sang bảo thằng Đức:
- Nó mến tao lắm. Tao đi đâu, nó cũng cứ đòi đi. Nhưng tao đi đây là có việc, chứ có phải đi chơi đâu mà bảo cho nó theo được. Chốc nữa, hễ thấy chuồn chuồn, mày nhớ nhắc tao bắt cho nó nhé, chứ không về không có cho nó, cái mặt nó tiu nghỉu, tao thương lắm!
Đức gật đầu:
- Mày chiều em mày nhỉ?
- Chúng nó là em, chẳng chiều thì chiều ai? Với lại chúng nó bé.
Câu ấy khiến cho Đức nhớ lại những hành vi của nó đối với các em nó. Chẳng những nó không chiều, động một tí, nó lại còn đánh và làm tội là khác nữa. Thốt nhiên, nhìn thằng Cu Nhớn, nó thấy kém thằng Cu Nhớn đủ mọi đường. Và nó thấy nó là người anh không tốt bằng Cu Nhớn.
Nhưng những điều đó, nó chỉ để bụng mà không dám nói ra.
Thằng Cu Nhớn đi trước nó cứ nhanh thoăn thoắt, nó theo không kịp. Nhiều khi thằng Cu Nhớn phải đứng lại đợi nó và giục:
- Mày đi mau lên, không trưa thì lợn tao đói.
Thì ra cái thằng Cu Nhớn này, nó lo đủ mọi thứ. Nó có biết bao nhiêu là trách nhiệm. Rồi thì Đức thấy nó từ xưa đến nay chẳng có một trách nhiệm gì. Và nó thường gây ra những phiền lụy cho kẻ khác.
***
Đột nhiên, một sự so sánh nổi lên ở trong nó. Rồi nó vùng hỏi thằng Cu Nhớn:
- Thế mày bao nhiêu tuổi, hở mày?
- Tao lên mười. Tao lại đẻ tháng chín, tao non năm nên không khoẻ mấy. Thế mày?
Đức thấy thẹn, ấp úng:
- Tao cũng lên mười.
- Thế ra tao với mày bằng tuổi nhau à?
“Tao với mày bằng tuổi nhau”. Câu ấy vang lên ở trong tâm hồn thằng Đức. Bằng tuổi, nhưng nó thì thế nào, mà thằng Cu Nhớn thì thế nào?
Thằng Cu Nhớn thật là hơn nó đủ mọi thứ.
Nó nhìn Cu Nhớn bằng con mắt kính phục, rồi lại hỏi:
- Thế mày có đi học không?
- Có, năm ngoái tao có đi học ông Tổng sư ở xóm dưới được bảy tháng. Nhưng rồi sau, vì tao khôngcó tiền trả tiền học và mua giấy bút, nên tao phải ở nhà. Với lại tao còn phải ở nhà làm và trông coi chúng nó. Thầy tao, từ khi đi làm lò gạch thì không có ai ở nhà.
Rồi nó nói bằng một giọng tiếc rẻ:
- Giá tao mà được đi học đến bây giờ thì tao đỗ bằng Sơ học yếu lược rồi. Tao học biết vần Tây thì phải thôi.
Đến đây, nó ngửng đầu lên:
- Mày ở tỉnh, chắc là mày đi học phải giỏi lắm. Mày biết những gì rồi?
Đức ta sượng cả mặt. Nó rặn mãi mới ra được:
- Tao biết đọc quốc ngữ.
- Ồ, mới biết đọc có quốc ngữ thôi à? Thế mày đi học bao lâu rồi?
Đức líu lưỡi, và thấy cần phải nói dối:
- Tao mới đi học có năm tháng.
- Ồ, năm tháng, thế thì cũng khá chậm. Tao đi học chỉ có ba tháng là tao đọc làu được quốc ngữ. Bốn tháng thì tao viết được ám tả. Năm tháng thì tao làm được tính đố. À, giá thầy tao không đi làm lò gạch, và bu tao cứ cho tao đi học…

[phongvan]

Chương 8




Cu Nhớn tiếc không được đi học… Còn Đức thì phải bắt người ta thuê đi học mà chẳng chịu học cho.
Cứ nghĩ như thế mà nó thấy nó xấu hổ quá. Cu Nhớn thì lại không có đủ cơm mà ăn, còn nó thì thôi, trên cái sự no đủ.
Nó thốt nhiên thấy không bằng lòng nó và thương Cu Nhớn. Nó tiến lên một bước để cho hai đứa đi bằng nhau, rồi nó hỏi một câu tự lòng ruột:
- Sáng này, mày và em mày phải nhịn cơm cho tao ăn đấy có phải không?
Cu Nhớn chẳng giấu giếm:
- Ừ, mọi hôm chúng tao mỗi đứa bốn bát, có mày thì mỗi đứa rút đi một. Nhưng cũng không đói nữa.
Phải rồi, đói thì không đói, nhưng cũng không no.
Đức ta hỏi một câu vớ vẩn:
- Thế tại làm sao mày không thổi nhiều?
- Làm gì có. Hôm qua, bu tao đi kiếm được có chục bát gạo, chiều qua thổi vào với khoai đã mất năm bát, còn năm, sáng nay thổi nốt.
- Thế sao bu mày không mua cho rõ thật nhiều vào có được không?
Cu Nhớn phì cười:
- Phải có tiền mới mua được chứ. Hôm qua u tao đi gánh thuê được có gần ba hào thì đong gạo cả.
- Thế hôm nay u mày cũng lại đi gánh thuê đấy à?
- Chứ còn đi đâu. Nhưng tao lo hôm nay vì rắc rối có mày, u tao đi chợ trưa không biết có kiếm được như hôm qua không?
Thốt nhiên, Đức thấy hổi hận về sự mình đã đến làm phiền lụy gia đình này, hối hận về chỗ anh em Cu Nhớn phải nhịn cơm để nhường cho mình ăn.

***

Nhìn nét mặt tần ngần của Đức, Cu Nhớn hiểu ngay, nó vội an ủi:
- Mày đừng lo. Không có thì bu tao lại đi vay gạo ở bên bác tao rồi chờ khi nào thầy tao gửi tiền về thì trả.
- Thầy mày có giàu không? Có làm được nhiều tiền không?
- Thầy tao làm lò gạch, cơm nuôi mỗi tháng tám đồng. Thì mỗi tháng thầy tao gửi tiền về sáu đồng. Mai tao ra là để đem tiền về đây.
- Thế sao có số tiền ấy bu mày không mua gạo cả?
- Ồ, còn để may mặc, đóng thuế các thứ, chứ ăn cả thì lấy gì mà mặc. Với lại thầy tao có nợ của bác tao, còn phải trả nợ chứ. Nhưng cũng chỉ hết năm nay là hết nợ thôi. Sang năm bán lợn đi thì bu tao lại có vốn buôn.
- U mày buôn gì?
- Đi chợ, gặp gì thì buôn. Buôn cá, buôn khoai, buôn mía.
- Thế sao bu mày không buôn vóc, nhiễu? Cậu mợ tao buôn vóc nhiễu giàu lắm cơ.
Cu Nhớn trợn hai mắt, rồi nó khinh đứt Đức ta:
- Buôn vóc nhiễu phải có nhiều tiền. Ông Lý trưởng làng tao trước may một cái áo gấm mất những hơn năm chục, mày ra ở tỉnh mà mày cũng dốt không biết gì. Nhà tao đến bán tất cả đi cũng không đủ mua một cái áo gấm như ông Lý trưởng.
À, trước kia, giá ai mà bảo Đức ta dốt không biết gì như thế thì phải khốn đốn to với Đức ta rồi. Nhưng nay thì nó nhận thấy nó không biết gì thật. Và nó dốt lắm thật, vì thế cho nên nó không giận Cu Nhớn.
- Ừ, mà tao dốt thật.
Cu Nhớn thấy nó nhận thế thì liền an ủi:
- Tại mày không phải lo gì nên mày không biết đấy thôi.
- Thế mày thì phải lo à?
- Ừ ừ, tao lo nhiều thứ lắm chứ. Đấy mày xem ở nhà tao đấy, tao tất. Nấu cám lợn xong, tao lại còn phải đi kiếm củi để mai, kia, kìa đun, và nếu có nhiều thì đem bán. Đã có lần ta tích lại, đem bán được những hơn một đồng cơ. Rồi u tao mua cái quần này cho tao đấy. À thế còn mày, tại làm sao mày lại đến đây? Mày lại phải nhịn đói? Sao mày bảo nhà mày bán nhiễu giàu lắm cơ mà?
Đức ta cúi đầu không trả lời, rồi thì một lát sau, nó ngửng đầu lên, mắt sáng một ý định. Nó thấy nó cấn phải thú hết với Cu Nhớn là đứa mà nó thấy hơn nó đủ mọi cái.
Nó kể, nó kể hết tất cả cho Cu Nhớn nghe. Nó kể tất cả những sự hư hỏng và lười biếng của nó.
Đến gần bờ đầm Bừng thì nó kể xong.
Khi thằng Cu Nhớn nghe xong rồi thì nó liền bảo Đức:
- Thế thì bác Giáo mày bảo mày lười và hư là đúng lắm rồi. À, giá tao được sung sướng như thế, và được ngày ngày cắp sách đi học thì tao chăm phải biết. Chỉ dăm bảy năm là tao đỗ đi làm quan rồi.
Đức nhìn Cu Nhớn toan nói gì, lại thôi.

***

Đến đầm Bừng là Cu Nhớn cởi trần ngay, rồi bơi ra giữa kéo một mảng sen Nhật Bản vào. Rồi nó lấy những cái nõn cho vào rổ. Đức cũng bóc và nhặt giúp nó, và rất sung sướng được làm như thế.
Mặt trời gần đúng Ngọ thì chiếc rổ sề đã đầy.
- Nào, bây giờ mày nhấc hộ lên đầu cho tao đội về nào.
- Trời nắng thế này mày đội thì gẫy cổ mất.
- Không sao, mọi hôm tao vẫn đội, nhưng thôi, mày muống khiêng thì hai đứa chúng mình khiêng.
Đức ta thì có làm việc gì bao giờ, cho nên mấy lần bị đổ lên, đổ xuống, cứ phải nhặt vào mãi.
Cu Nhớn thấy thế nóng ruột:
- Thôi để tao đội chứ thế này trưa thì lợn tao đói mất
Đức rất không được vui về chỗ không được giúp Cu Nhớn, nhưng nhờ về sự sốt sắng giúp đỡ ấy mà hai đứa thành thân nhau.
Lúc hai đứa về tới nhà thì bọn trẻ ùa ra đón. Đứa đòi cua, đứa đòi chuồn chuồn tíu tít, vì chúng nó líu ríu với nhau, cho nên chúng nó quên khuấy ngay đi cái chuyện ấy. Cu Con, Đĩ Nhớn lăn ra khóc.
Thằng Đức vụt nghĩ ra, nó móc túi lấy xu ra cho mỗi đứa một xu.
Bọn trẻ trông thấy xu mừng rỡ quá chừng, nín ngay tắp lự.
Thằng Đức cho em Cu Nhớn mỗi đứa một xu rồi, còn hai xu nó cầm đưa cả cho Cu Nhớn:
- Thôi đây tao cho cả mày.
- Thế mày hết rồi ư?
- Tao không dùng đến.
- Ồ, sao lại không dùng? Mai đi thì phải dùng đến chứ. Thôi tao chỉ lấy một xu thôi, còn mày giữ lấy một xu. Ai lại lấy hết cả của mày như thế.
- Ồ, mày cứ cầm cả lấy, mai tao về nhà tao lấy của mợ tao bao nhiêu cũng có.
- Nhưng chờ tới khi mày về với mợ mày hãy hay. Từ đây về tới Hà Nội thì mày lấy gì mà tiêu?
Lời nói đầy khôn ngoan ấy khiến cho Đức phải nghe ngay.

***

Các em Cu Nhớn được một xu đứa nào đứa ấy buộc vào giải rút quần tử tế lắm. Chúng nó thắt những mấy vòng chỉ sợ rơi mất. Đức nhìn cái cung cách ấy mới biết đồng xu là quý. À, lúc ấy nó mới hối về chỗ nhiều khi nó tức lên vất những đồng hào đi.
Từ trước đến giờ, sinh trong cảnh giàu, lại được bố mẹ yêu chiều, nó không thấy bộ mặt thực của sự sống bao giờ. Bây giờ sẩy nhà ra thất nghiệp, nó đã biết rồi. Nó miết miết đồng xu ở trong túi quần rồi nó vùng bảo Cu Nhớn:
- À, ra tao sướng hơn mày thật. Mà tao cũng lại hư hơn mày nhiều. Thì ra tại mợ tao chiều tao quá.
Và ngậm ngùi:
- Bu mày thì không chiều mày nhỉ!
- Bu tao đi chợ cả ngày, còn lúc nào mà chiều tao. Đến cái Đĩ Con cũng chả được chiều nữa là tao. Nó khóc theo, bu tao đánh phải biết.
- Thế bu mày có thương nó không?
- Sao lại không thương, nhưng để nó theo thì đói. Làm sao mà kiếm gạo được?

[phongvan]

Chương 9




Thấy Cu Nhớn khiêng một khúc gỗ lớn và vác một con dao rựa nặng bằng cả thân hình nó, Đức kinh ngạc hỏi ngay:
- Mày đem những thứ ấy ra để làm gì đấy?
- Băm rau lợn chứ có làm gì.
Đức lè lưỡi trỏ đống bèo sen:
- Thế thì đến bao giờ cho xong?
- Ồ, chỉ một loáng thôi, băm xong lại còn phải nấu cho lợn ăn nữa chứ.
- Thế thì đến tối rồi còn gì! Thế thì mày còn lúc nào để mà chơi? Thế cả ngày mày không chơi một tí nào ư?
Cu Nhớn nhìn Đức như người ta nhìn một quái tượng:
- Nhỏ như chúng nó mới chơi chứ. Tao lớn rồi còn chơi gì? Làm suốt cả ngày còn chưa hết công việc. Bu tao thế mà về còn gắt với tao đấy. Nếu chơi nữa thì có chết.
Đức lẩm bẩm như nói với mình:
- Cậu mợ tao thì không bao giờ gắt với tao cả.
Tuy thế, nhưng còn một đoạn nữa nó không dám nói ra miệng, thứ nhất nói trước mặt thằng Cu Nhớn, nó chỉ nói thầm ở trong bụng: “Chỉ có tao là gắt với cậu mợ tao thôi”.
Thật ra thì lúc ấy nó nhận thấy mình hư lắm rồi. Và không hiểu sao nó thấy ngượng không dám nhìn thẳng lên mặt Cu Nhớn nữa.
Cu Nhớn thấy nó thế, không hiểu cái tâm sự, lại hỏi nó một câu khiến cho nó đã thẹn lại càng thẹn, đã hối lại càng hối:
- Thế mày cả ngày chỉ chơi thôi à?
Tuy không muốn trả lời, nhưng Đức bị một sức mạnh bí mật vít cổ xuống, nó sẽ gật đầu:
- Ồ, thế thì trẻ con Hà Nội kỳ nhỉ?
Ý nó thì là muốn nói: “ Trẻ con Hà Nội hỏng và vô dụng nhỉ?” Nhưng chữ hỏng thì nó không nỡ nói, mà hai chữ vô dụng thì nó chưa biết dùng đến.
Mặc dầu nó không nói ra, nhưng Đức ta cũng cảm rõ rệt thấy cái ý của nó. Đức ta mới ngửng đầu lên, nói một lời để tự thú cái tội của mình:
- Không, từ giờ giở đi thì tao phải khác mới được.
Cu Nhớn gật lấy gật để:
- Ừ, phải thế chứ. Mày được đi học, mày lại lười trốn về, chứ tao ấy à, cầu xin đi không được. Tao mà được đi học thì tao cứ sướng mê đi, tao học cả ngày. Với lại mày bảo tốn cơm, tốn áo, tốn giấy, tốn bút để đi học, mà không chịu học, thì chỉ có đem chôn, ấy lúc nào tao làm hỏng cái gì, thầy bu tao vẫn nói như thế.
Đức nhìn Cu Nhớn bằng con mắt kính phục, rồi se sẽ nói:
- Nhưng mày thì chắc ít khi mày làm cái gì hỏng lắm.
- Cũng có chứ. Nhưng là lúc nào tao vô ý thôi. Với lại dù tao có không làm hỏng thì thầy bu tao cũng cố tìm ra lỗi để mắng vì thầy bu tao bảo trẻ con phải răn dạy từ bây giờ thì nhớn lên mới khá được. Tao biết thầy bu tao như thế, cho nên dù có bị mắng oan, tao cũng chả cãi. Bố mẹ có thương con thì mới mắng con chứ.
Đức sực nghĩ đến cách của cậu mợ đối với mình. Chẳng những không mắng bao giờ, mà lại còn chiều cả những cái hư của mình nữa. Mà mình thì chẳng những chẳng giúp đỡ gì cậu mợ, lại còn tìm đủ mọi cách để quấy rối.
Thốt nhiên, nó thấy thương cậu mợ sắt ruột lại, rồi thì nó hấp tấp hỏi Cu Nhớn:
- Thế thầy bu mày có đánh mày bao giờ không?
Cu Nhớn lắc đầu:
- Không, không. Tao có làm gì mà phải đòn. Chỉ có khi nào hư và lười thì thầy bu tao mới đánh chứ, à, à, thế mà có.
Rồi nó chép miệng:
- Nhưng lần ấy cũng không phải lỗi ở tao. Chà, lần ấy, tao bị năm roi đau quắn đít. Nhưng tao chỉ khóc thôi, tao không muốn gì.
Rồi giơ dao chỉ về phía các em:
- Lần ấy mà tao nói ra thì chúng nó chết đòn, thầy tao hôm ấy đang nóng lắm.
Bất giác, Đức ngồi xích vào để nghe cho được rõ. Cu Nhớn ngùi ngùi:
- Đằng nào thì nồi cám cũng cháy rồi mà chúng nó thì còn bé. Tao nấu cám lợn xong rồi tao dụi bếp để đấy đi kiếm củi thì chúng nó ở nhà chúng nó chơi nấu cám, chúng nó đốt lửa đùng đùng lên cháy hết cả cám và hỏng cái nồi. Lúc tao về tao thấy thế, tao đã chữa hết sức mà không thể được. Mày tính cám khê mùi nồng nặc, và chiếc nồi đã bị cháy xém đen, còn chữa thế nào được. Tao biết thầy tao mà biết thì thế nào thầy tao xót ruột, thầy tao cũng đánh ghê lắm. Mà thầy tao biết ngay. Y như rằng, về tới sân, thầy tao ngửi thấy mùi cám khê. Thầy tao đã gắt ngay. Đến khi trông đến cái nồi thì thầy tao quát rầm nhà. Chúng nó sợ hãi mặt mũi tái xanh, ngồi nép vào một xó, run lên cầm cập. Tao thấy chúng nó thế, thương hại, thành ra khi thầy tao đánh tao, tao cắn răng chịu không mách chúng nó.

***

Không muốn, mà Đức cũng phải thốt ra:
- Thế mày chịu đòn oan cho chúng nó à?
Cu Nhớn thản nhiên như không:
- Kể thì cũng chẳng phải là oan. Thầy bu tao phải đi làm vắng, mà để cho chúng nó nghịch ngợm như thế thì cũng là lỗi tại tao rồi.
Rồi nó buông dao giơ ngón tay cái:
- Với lại thầy tao đánh bằng cái roi tre đực to ngần này, để cho chúng nó bị đòn thì chúng nó có chết, với lại tao im đi thì tao chỉ bị một mình năm roi thôi. Tao biết tính thầy tao đã đánh thì chỉ năm roi thôi, và ít ra thì cũng là năm roi. Năm roi với mười lăm roi, mày bảo đằng nào hơn?
- Nhưng mười lăm roi đánh chúng nó chứ có đánh mày đâu?
Cu Nhớn đã trả lời một cách rất anh hùng khiến cho Đức ta xạm cả mặt mà không tự biết:
- Thì mày tính chúng nó cũng như tao, khác gì. Chúng nó là em tao, chứ là ai.
Rồi nhìn về phía ba đứa em đang lấy những đồng xu của thằng Đức cho ra chơi đáo:
- Tao thấy chúng nó bị đòn thì tao thương lắm, không chịu được. Lần nào chúng nó bị đòn cũng khóc thét lên gọi tao.
Rồi lấy gân tay:
- Mày phải biết tao nhớn, tao cố chịu được nhé.
- Nhưng mày có đau không?
Cu Nhớn xuýt xoa:
- Ứ ù, lại chả đau, đau mê cù đì đi ấy chứ lị.
- Thế mày có khóc không?
- Mọi lần thì tao cũng có khóc, nhưng lần ấy tao biết nghe thấy tao khóc thì chúng nó… sẽ thương tao, tao cắn răng tao chịu. Nhưng cắn răng mà tự nhiên đau quá, răng cũng phải rời ra. Thầy tao tay lò gạch, đánh thì mày bảo roi nào chẳng chết người. Tao cố không khóc, nhưng nước mắt nó cứ trào ra. Rồi tới khi thầy tao cho tao dậy, chúng nó chạy đến để dỗ tao, tao phải vội vàng lau đi, không cho chúng nó trông thấy.

***

Đức nghe đến đấy, vùng ôm chầm lấy Cu Nhớn khóc rưng rức. Cu Nhớn ngơ ngác không hiểu, hay nó chỉ hiểu ở chỗ Đức thương nó vội vàng đàn giải:
- Bố mẹ đánh con là thường. Đau một tí thì nó hết đi, chứ mày tính có phải đòn hằn, đòn thù đâu mà đau lâu.
Đức cứ khóc, khóc rũ rượi, khóc thảm thiết. Bọn trẻ con nghe thấy Đức khóc xúm cảm lại, Cu Nhớn lại vội vàng an ủi:
- Tao bị đánh đã từ mấy tháng trước cơ, hết đau đã từ tám hoánh rồi, việc gì mà mày còn khóc nữa. Kìa nín đi, không chúng nó cười cho kia kìa.
Đức lau nước mắt, nhưng miệng vẫn còn mếu:
- Thế ra mày hơn tao nhiều, bác tao bảo tao hư thật là đúng quá.
Cu Nhớn vội dỗ dành:
- Từ sáng đến giờ, tao chả thấy cái gì là mày hư cả.
- Có, có, tao hư, ở nhà tao, tao hư lắm, mày không biết đấy thôi, mày chịu đòn thay cho em mày. Còn tao thì tao đánh em tao luôn. Tao lại còn làm cho chúng nó bị cậu mợ tao đánh là khác nữa.
- Thế mày không thương chúng nó à?
Đức lặng thinh một lát:
- Tao cũng không biết nữa.
Rồi giọng bỗng rắn lại:
- Nhưng từ giờ giở đi thì tao thương lắm rồi.
Cu Nhớn vẫn không hiểu hết tâm sự của Đức:
- Ừ, em thì phải thương chúng nó chứ.
Rồi vì lăn lóc với cuộc mưu sinh gay go đã quen, Cu Nhớn không chịu được những sự tỏ tình một cách “đàn bà” như thế, vội ẩy Đức ra:
- Thôi mày tránh ra để cho tao băm, rồi còn nấu, chứ không chiều mà chưa xong thì có giời cũng không can được bu tao đánh tao.
Tuy thế, nhưng từ đấy, nó đã nhìn Đức bằng một con mắt khác. Đức cũng cảm thấy như thế.

***

Giời tháng một, rét như thế, mà Cu Nhớn chỉ băm bèo có một lúc, mồ hôi đã vã ra ở mặt. Đức thấy thế, liền bảo:
- Thôi, mày mệt rồi, để tao băm đỡ cho mày một lúc.
Không phải Cu Nhớn mệt đâu, nhưng vì nể bạn, nó đưa dao:
- Đây thì mày băm, nhưng khéo không chặt phải tay đấy nhé.
Đức cầm con dao thấy nặng trĩu cả tay, cơ hồ giơ lên không muốn nổi. Và đúng như lời Cu Nhớn dặn, chỉ đến nhát thứ năm, là nó băm phải đầu ngón tay.
Nó kêu rú lên một tiếng, buông dao. Cu Nhớn vội vàng nắm ngay lấy tay nó:
- Tao đã bảo mà, tao đã bảo mà. Nhưng không sao, chỉ sướt một tí ở đầu ngón thôi. May quá, may quá, nếu vào trong thì mất tay đi, đứng dậy tao lấy mồ hóng rịt cho thì cầm máu ngay, và mai thì khỏi.
Đức đau, đau lắm. À, giá ở nhà nó thì thôi thật là loạn nhà lên rồi. Nó đã khóc và giẫy lên như con trạch bị nằm trong rọ cua rồi. Đằng này ở đây không, nó nghiến răng chịu, và thấy Cu Nhớn lo sợ, nó cố cười:
- Không, không đau đâu
Cu Nhớn lấy bồ hóng dịt cho nó, rồi lấy giẻ buộc gọn gàng và khéo léo như một người lớn. Buộc xong nó cười:
- Thôi, mày cứ ngồi đấy mà xem tao băm.
Còn đoạn dưới tuy nó chỉ nói ra ở cái cười hóm hỉnh. Đức cũng hiểu. Rồi Đức dịch cái cười ấy ra thành tiếng:
- Tao chỉ được có cái ăn thôi có phải không?
Nói xong, nó cảm ngay thấy lời chế giễu ấy còn là nhẹ. Thì nó có bằng lòng cứ ngồi yên mà ăn đâu, nó còn bắt người ta dỗ dành lạy lục mới chịu ăn. Và ăn rồi, thì còn gây ra cho gia đình nó bao nhiêu cái khổ ải nữa chứ.
Cu Nhớn ngồi băm, thì nó ngồi nhìn Cu Nhớn, vừa nhìn, nó vừa nghĩ đến những hành vi của nó trước kia. Nó cảm mơ hồ thấy rằng nó cần phải thay đổi để cho nó giống được Cu Nhớn.
Cu Nhớn băm xong, nhặt bèo vào rổ. Nó muốn giúp Cu Nhớn trong cái công việc ấy thì Cu Nhớn vội can:
- Thôi, thôi, mày đừng có động đậy tay, máu nó đã cầm, động đậy nó lại bật ra thì khốn. Kìa mày phải nghe tao mới được.
Thì nó chỉ muốn nghe Cu Nhớn, nên nó thôi ngay.
Nó theo Cu Nhớn ra ao, xem rửa, nó lại theo Cu Nhớn từ ao vào để xem nhôm bếp, bắc nồi.
Chà, cái nồi gì mà to quá thế cơ, chừng có thể nấu luôn nó và Cu Nhớn ở trong được.
Cu Nhớn đặt cái nồi không lên ông đồ rau rồi hò các em:
- Mau mau, đi đổ nước vào cho tao.
Các em nó rất sung sướng được nó sai, đứa đi lấy liễn, đứa lấy gạo vục nước từ chum chuyên sang, cả cái Đĩ Con cũng lấy cái bát làm theo anh và chị.
Thằng Đức cũng toan giúp thì Cu Nhớn đã gắt:
- Kìa tao đã bảo mày yên tay, không nó lại bật máu ra mà.
Đức muốn làm lắm, nhưng vì nể bạn, nên phải ngồi im. Nhưng ngồi im mà nó thấy khó chịu. Nó chép miệng:
- Ra tao ở đâu cũng chỉ ngồi ăn không thôi.
- À, lúc này mày đau tay kể gì. Người ta lúc đau thì phải nghỉ chứ.

***

Sau khi nồi nước gần đầy rồi, Cu Nhớn nhìn cái nồi, rồi nhìn Đức:
- Người nhớn bao giờ cũng hơn chúng mình mày ạ. Thầy bu tao có ở nhà, thì thầy bu tao chỉ vục một cái ở ao đem lên là được ngay, chứ không phải mất công như thế này.
Rồi đá một cái gộc tre:
- Mà đàn ông thì hơn đàn bà mày ạ. Đấy tối hôm qua, bu tao chẻ cho tao đấy, còn to nguyên. Thầy tao mà ở nhà ấy à, chỉ vài nhát búa là cứ nhỏ tí tất cả. Đun mới dễ làm sao. Đằng này thì phải nhóm lâu lắm, và tốn nhiều cành tre thì lửa mới bén được vào gộc.
Rồi bâng khuâng nhìn lên ba gian nhà xiêu vẹo:
- Thầy tao đi vắng thế mà cũng lôi thôi cơ.
Rồi lại lắc đầu:
- À, nhưng mà không sao. Chỉ vài ba năm nữa, tao lớn là tao thay thầy tao được. Chưa biết chừng mà tao cũng đi làm gạch được với thầy tao cơ đấy. Thầy tao bảo nếu tao nhớn lên có sức một chút thì tao cũng đóng gạch được ngày cơm nuôi một hào cơ đấy.
Đức nhìn đàn em của Cu Nhớn một cách khắc khoải:
- Nhưng mày đi thì ở nhà mày…
Cu Nhớn ngắt lời:
- À, à, thì thằng Cu Con nó lại nhớn lên, nó thay tao, và rồi nhà tao lúc ấy, chắc không nghèo như bây giờ nữa.
Những câu nói ấy vùng mở cho Đức nhìn thấy những chân trời mới lạ, mà từ trước đến nay, Đức chưa bao giờ nghĩ tới.
Sao Cu Nhớn cũng mười tuổi như nó mà Cu Nhớn đã biết nghĩ đến ngày mai, đến sự giúp đỡ gia đình. Còn nó, nó chỉ độc một niềm quấy rầy cha mẹ và hành hạ các em?
Sao cùng một tuổi như nhau, mà nó lại “tồi” như thế?
Thường ngày, nó làm những gì, mà Cu Nhớn làm những gì?
Tự vấn tâm như thế, nó thấy nó thật là “đáng đem chôn” như lời bu Cu Nhớn vẫn mắng các con.
Rồi thì tự nhiên nó thấy rúm người nó lại, chẳng muốn nhúc nhích.
Cu Nhớn thấy nó thế, liền hỏi:
- Mày rét đấy à?
- Không. Mày mặc có hai chiếc áo mà không lạnh, tao mặc áo dạ lại áo len trong còn lạnh chỉ có đem chôn.
Cu Nhớn thấy nó nhắc lại câu ấy mỉm cười:
- Chôn gì! Bu tao bảo mặc bao nhiêu áo mà cứ ngồi yên, không làm việc thì cũng rét. Chờ tao nhóm xong nồi cám, rồi tao luộc khoai cho mà ăn.
Các em nó nghe nói thế, mừng nhảy cỡn lên:
- A, sắp có khoai ăn.
Nhìn lũ em vui mừng một cách thái quá, Đức liền hỏi:
- Thế mọi ngày, chúng nó không được ăn khoai à?
- Không, khoai để ghế vào cơm buổi chiều. Mỗi ngày cứ có hai bữa cơm là tốt rồi, khoai nữa thì có chết. Mày ở Hà Nội, chắc trưa mày ăn nhiều lắm đấy nhỉ? Tao nghe thầy tao thường đi Hà Nội về nói ở Hà Nội có bán nhiều thứ ngon lắm cơ mà.
Đức đã không dám công khai các nết xấu của mình ra nữa, và đã thấy cần phải giấu bớt đi:
- Không, tao cũng ăn vừa thôi.
- Thế bây giờ mày đã thấy đói chưa?
Nhịn đói buổi chiều hôm trước, lại buổi sáng có ba vực cơm, lại sống một cuộc đời như thế, quả tình là thằng Đức thấy đói rồi, nhưng bây giờ thì đời nào nó lại đi quan tâm về những cái vặt như thế.
- Không, tao không đói. Thế mày?
Cu Nhớn cười tủm:
- Tao ấy à? Giá bây giờ có một rổ khoai tao ăn cũng hết. Nhưng tao không dám ăn rồi sợ quen đi thì chết. Hà Nội chúng mày thế thì ăn yếu lắm. Mày xem sáng ngày hôm nay, tao có no đâu, chỉ có ba bát vơi. Tao thật no ấy à? Phải sáu bát đầy.
Đức bâng khuâng:
- Thế thường ngày, không bao giờ mày được no cả à?
- Ít khi lắm. Chỉ trừ khi nào thầy tao gửi tiền về, bu tao bảo thổi thêm gạo, nhưng chỉ một bữa thôi.
Đức sực nhớ đến sự nhịn đói của mình chiều hôm qua:
- Thế có bao giờ mày bị nhịn đói không?
Cu Nhớn ngập ngừng nhìn Đức, rồi thấy kẻ đứng trước mặt nó là một đứa bạn có thể nói thật được:
- Luôn, như những buổi chợ mà bu tao đi trưa thế này chẳng hạn, hay hôm nào mưa gió, bu tao không đi làm thuê được, không có tiền mua gạo thì phải nhịn chứ. Hay nếu kiếm được ít thì thổi ít cho chúng nó ăn thôi, còn tao với bu tao nhịn.
- Thế ra… mày làm nhiều như thế, chúng nó chẳng làm gì, mà chúng nó lại được sướng hơn mày à?
- À, thì mình nhớn, mình phải thế chứ.
Rồi nhìn thấy bóng nắng ngả qua hàng rào, Cu Nhớn liền giục Đức:
- Thôi, mày đưa chúng nó lên nhà trên mà chơi, tao luộc khoai xong, tao khắc gọi chúng mày xuống.
Đức đời nào muốn xa Cu Nhớn một bước:
- Không, tao ở đây với mày cơ.
Cu Nhớn thích chí:
- Mày cũng trẻ con như chúng nó, mày chỉ thích gần tao thôi.
Thì thằng Đức cảm ngay thấy sự đúng nghĩa của câu nói ấy, chẳng những thế, nó còn trẻ con hơn. Mà những đứa trẻ con này lại là những đứa trẻ con bảo được, chứ nó thì là đứa trẻ con mất dạy.
Nó lặng lẽ một khắc không nói gì, rồi thì bỗng nó ngửng đầu lên:
- Trước kia, tao cứ dính lấy mợ tao, nhưng từ nay thì không. Quyết là tao không trẻ con nữa. Rồi bao giờ mày sang chơi với tao mà xem, à hôm nào mày sang chơi với tao nhé, tao sẽ cho mày ăn tha hồ, tao sẽ bảo cậu mợ tao cho mày vô số vải lụa để mày và các em mày may áo. Tao sẽ cho mày vô khối là xu.
Cu Nhớn lắc đầu:
- Tao bận thế này thì còn đi chơi đâu được nữa.
- Thì mai đấy, mày đi thẳng sang nhà tao.
- À, không được. Tao chỉ đưa mày quá Yên Viên một đỗi thôi. Rồi tao còn phải xuống lò gạch với thầy tao chứ.
- Mày đưa áo cho thầy mày rồi sang tao.
- Thầy tao thì không thích sự đi chơi nhảm. Thầy tao thì không bao giờ bằng lòng như thế. Tao cũng muốn sang Hà Nội lắm, người ta bảo Hà Nội đẹp lắm lắm, nhưng một khi thầy tao đã không bằng lòng cho đi thì tao biết làm thế nào.
Đức ngẫm nghĩ một lát:
- Thế hay mai mày cứ trốn sang chơi tao đi rồi mày hãy về lò gạch với thầy mày.
Cu Nhớn mở to hai mắt:
- Thế thì thầy tao biết, thầy tao đánh ốm. Với lại thế không được, thế là tao hư à? Thôi để chờ khi nào tao nhớn, tao đi làm ăn một mình được, tao sang chơi với mày. Hay là bao giờ mày nhớn, mày sang chơi với tao, mày đã biết nhà tao, chứ tao chưa biết nhà mày.
Đức vội vàng nói ngay:
- Tao thì không cần phải chờ nhớn, tao đòi cậu mợ tao cho đi thì cậu mợ tao cho đi ngay.
- Thế thì mày sang chơi tao có tốt hơn không, tao sang mày chơi để nhỡ phải đòn và làm cho thầy bu tao buồn.
Cái lý của nó cứng quá, khiến Đức không còn nói gì nữa, mặc dầu Đức yêu nó, muốn cho nó sang nhà mình chơi, để cho nó ăn no một bữa, và cho nó các thứ.
Đức dí mũi giày xuống đất rồi tần ngần bảo nó:
- Ừ thôi, thế hôm nào tao sang chơi với mày vậy. Thế ra mày sợ thầy bu mày thế cơ à?

***

Cu Nhớn thật quả không muốn nói đau, nói đớn bạn, bởi cách ăn ở của Đức, nó biết đâu. Đây chẳng qua là tấm lòng thực của kẻ làm con nó thốt ra:
- Con mà không sợ cha mẹ thì có đem chôn. Cha mẹ nuôi cho ăn, cho mặc, không sợ thì còn sợ ai?
Rồi nó hỏi Đức ta một câu khiến Đức ta có cái cảm tưởng như nó tát vào mặt mình:
- Thế mày không sợ thầy bu mày à?
Đức đời nào còn dám thú ra nữa:
- Không, tao cũng có sợ chứ!
- Thế sao mày lại hỏi tao như thế?
Đức không còn biết trả lời làm sao, phải nói tránh:
- À, thì tại tao muốn cho mày sang chơi với tao mà lỵ.
- Tao thì những cái gì, thầy bu tao không bằng lòng thì tao không làm bao giờ, và thầy bu tao đã dặn tao điều gì là thế nào tao cũng theo. Bởi mày phải biết, người lớn bao giờ cũng hơn trẻ con. Trẻ con mà không có người nhớn thì chết đói rã họng ra ngay.
Đức cũng nói đưa đà:
- Tao cũng thế chứ, tao cũng biết thế chứ.

***

Ấy thế là bao nhiêu điều kiện cốt yếu để làm người mà Đức không học được ở gia đình thì tới đây, thằng Cu Nhớn đã vô tình mà dạy cho nó biết cả.
Tới đây, nhìn thằng Cu Nhớn làm, và nghe thằng Cu Nhớn nói, nó vụt nhận thấy nó là một đứa con hư, một người anh tồi, một đứa học trò lười.
Những bài học gián tiếp ấy, lý ưng ra thì nó cũng không nhận thấy đâu, nhưng nhờ những đau đớn của đêm hôm trước mở đường, nó đã cảm thấy được một cách thấm thía, nó cảm thấy rằng từ nay nó phải ăn ở khác, ăn ở để hơn thằng Cu Nhớn, bởi nó đã được may hơn thằng Cu Nhớn là đứa lúc nào cũng bị đói luôn.
Là con nhà nghèo, thằng Cu Nhớn còn ngoan như thế; là con nhà giàu, nó phải ngoan hơn thằng Cu Nhớn chứ.
Nó nói xong, tần ngần nhìn thằng Cu Nhớn:
- Nhưng thế nào thì tao cũng còn kém mày nhiều.
Giọng nói của nó mới buồn làm sao, khiến cho thằng Cu Nhớn phải thương hại:
- À, rồi thì mày… gì… thì mày cũng bằng tao chứ lỵ.
Rồi trỏ đàn em:
- Bây giờ chúng nó thế, rồi sau chúng nó cũng như tao chứ.
- Nhưng chúng nó bây giờ còn bé, chứ tao thì bằng tuổi mày.
- Thế thì chắc là mày để non năm hơn tao.
- Không, ta đẻ tháng ba cơ. Tao lại già năm hơn mày chứ.
Rồi nó gật gật đầu, như thầm nhủ điều gì với mình.
Rồi thì nó thở dài và ngửng đầu lên:
- Nhà này mà không có mày thì lôi thôi to nhỉ?
Cu Nhớn thản nhiên chẳng một chút tự phụ:
- Đói to ấy chứ lỵ, không có tao ở nhà cơm nước, và trông coi chúng nó thì bu tao phải ở nhà. Thế thì một ngày thiệt đi bao nhiêu là tiền, bao nhiêu là gạo, và dù thằng Cu Con nó có thay tao trông nhà tạm được, thì nó cũng không thể nấu cám lợn. Thiệt một năm bao nhiêu. Nhà tao tuy nghèo, nhưng có ba con lợn đấy, lúc nào bán đi, cũng có vô khối là tiền… thành ra cũng không nghèo mấy.

***

Đức ta không muốn là đồ vô dụng liền đề nghị với Cu Nhớn:
- Thôi, mày bận nấu cám lợn thì để tao đi luộc khoai cho.
Cu Nhớn thật không muốn, nhưng biết để cho Đức làm thì Đức sẽ sung sướng nên bằng lòng:
- Nếu thế thì mày vào trong cái thạp kia lấy khoai ra rửa đi, rồi lấy cái nồi đất kia, để nước vào mà luộc, luộc tất cả.
Đức sung sướng quá, cởi phăng ngay giày, lấy bảy củ khoai to tướng bỏ vào rổ đem ra cầu ao để rửa. Ba em thằng Cu Nhớn theo ra.
Quan viên Hà Nội thì có quen xuống cầu ao đất sét trơn như mỡ bao giờ! Ấy thế là khi bước xuống bậc thứ tư, Đức bị trượt chân suýt ngã, văng cả rổ khoai xuống ao.
Ba em Cu Nhớn thấy mất ăn, liền khóc thét lên.
Cu Nhớn nghe thấy tiếng khóc, vội chạy ra. Nhìn thấy cơ sự như thế, nó liền mắng các em:
- Nín đi. Sao lại khóc? Mọi hôm không có khoai ăn thì làm sao.
Rồi thấy nét mặt buồn khổ của Đức, nó liền an ủi:
- Tại mày đau tay đấy mà. Tao quên khuấy đi mất. Nhưng không sao. Lên đi, tao mò cho.
Miệng nói là nó cởi phăng quần áo, nhảy tủm xuống. Chỉ một loáng là nó mò được hai củ, ném lên bờ.
Bọn trẻ sung sướng, hò reo. Mà có lẽ người sung sướng nhất là thằng Đức. Cu Nhớn, khi nó mò, nó sục, nó ngụp, nó lặn, trong nửa tiếng đồng hồ, chỉ mò được sáu củ, còn một củ mò mãi không thấy.
Thằng Đức thấy trời rét, thương nó:
- Thôi, mày ạ. Thiếu cái củ ấy thì tao không ăn, tao không đói đâu.
Cu Nhớn không nghe:
- Đành thế, nhưng bỏ mất thì phí của giời chứ. Mày tính những củ khoai lớn như thế, bây giờ gần một xu một củ đấy.
Rồi nó lại lặn, lại mò, lại ngụp, rồi thì vụt, bọn trẻ nhìn thấy củ khoai từ từ ở mặt nước dâng lên, mà chẳng thấy Cu Nhớn đâu:
Cả bọn vỗ tay hò reo:
- A, được rồi! Được rồi!

***

Cu Nhớn, một lúc lâu mới ngoi lên:
- Đấy, mày xem, nếu không cố một tí nữa thì có phải phí một đồng xu không?
Đức đăm đăm nhìn những giọt nước chạy trên da nó:
- Nhưng mày rét.
- Ồ, không rét.
Tuy miệng nó nói thế mà nó cứ run cầm cập. Đức vội cởi áo tây của mình khoác cho nó. Nó giờ tay xua và nói chữa:
- Ở dưới nước ấm, lên bờ mới rét đấy. Không, tao không cần.
Rồi nó rửa sạch nõn những củ khoai, bỏ vào rổ, đưa cho Đức:
- Thôi, bây giờ thì không còn sợ mất đi đâu được nữa.
Rồi nhe bộ răng trắng nhởn:
- Có lẽ mất vào mồm.
Các em nó nghe câu khôi hài ấy thấy thú quá, đều cười rũ lên.
- Thôi, con khỉ, cười ít chứ! Đứa nó về nhóm bếp lên, để tao tắm một cái cho sạch sẽ rồi tao về. À, đun củi ấy, chứ đừng có đun rơm. Chúng mày lóng ngóng, nhỡ cháy nhà một cái thì chết.

***

Đức cho nước vào nồi, Đức bỏ khoai vào nồi. Phải, những công việc ấy thì dễ lắm rồi. Nhưng tới khi nhóm bếp thì nó mới khó làm sao! Nó thổi, nó quạt, nó ra sân châm bao nhiêu lần lữa mà vẫn chưa cháy cho, lửa vẫn chưa bén vào củi cho.
Cu Nhớn ở ao về, thấy cái cơ ngơi ấy, cười tít:
- Thôi, hỏng rồi, quan viên Hà Nội không biết đun bếp rồi. Mày cứ cho những cái củi tướng như thế vào, rồi mày giơ cái đóm tí ti ra, thì bao giờ mà lửa bắt vào củi được. Đây này, mày xem tao. Tao không cần phải làm nòm bằng đóm mà cũng cháy đùng đùng lên cho mày xem.
Nó ẩy Đức ta ra, rồi nó rút những thanh củi lớn ra. Nó lấy một tí rơm để vào giữa bếp, xếp một ít cành con lên, rồi nó mới đặt những thanh củi lớn vào. Chỉ một thanh đóm đốt vào giữa là lát sau, lửa bốc lên đùng đùng.
Nó nhìn Đức một cách khoái chí:
- Phải để rác và củi con vào giữa thì lửa mới bén, mới bắt ra được chứ.
Đức tiu nghỉu:
- Tại tao không đun bếp bao giờ.
Cu Nhớn kinh ngạc, vì nó không thể ngờ rằng ở trần gian này lại có những đứa trẻ con nhớn như nó mà không đun bếp bao giờ:
- Thế ở nhà mày, mày làm gì?
Nhưng hỏi xong, nó lại sực nhớ đến những câu tâm sự mà Đức đã nói với nó:
- À quên, tao quên, mày ở nhà chỉ chơi không thôi nhỉ. Nhưng tại nhà mày giàu, chứ nhà tao nghèo, tao phải làm.
Rồi nhìn vào nồi khoai, thấy đầy ắp những nước, nó la trời:
- Luộc có mấy củ khoai ranh mà mày làm như cả tổng làm lợn thế này ư? Thế này thì bao giờ sôi, và tốn bao nhiêu củi!
Nó đổ đi ba phần tư nước, rồi gật gật đầu:
- Trước kia, tao tưởng mày nói đùa. Ra ở nhà mày, mày không làm gì thật.
- Giá tao có định làm thì cậu mợ tao cũng không cho làm.
Cu Nhớn cười khì khì:
- Ở đây, giá tao không làm thì thầy bu tao đánh chết!
Rồi chép miệng:
- Mà tao làm thì nó đã quen rồi, bây giờ không làm thì nó buồn buồn làm sao ấy.

***

Sau khi sôi vài dạo rồi, Cu Nhớn chắt hết nước ở nồi khoai đi, rồi rút hết lửa ra, chỉ để một tí than và giảng cho Đức nghe:
- Thế này thì nó ngọt và ra mật, nghe chưa. Không làm thế này thì khoai nhủn ra mà không ngon nghe chưa. Chốc mày xem, mật bám chung quanh củ khoai bóng lọng. Thôi, để một tí tao trông cho nồi cám chín, vào bắc ra thì vừa.
Bọn trẻ con không theo Cu Nhớn ra sân, ngồi túc trực chung quanh nồi khoai. Cu Nhớn sẽ củng vào đầu Cu Con, rồi hét ngay:
- Chúng mày làm gì như lũ chết đói thế! Ra ngoài kia chơi, rồi lúc nào chín, ta khắc cho ăn mà.
Bọn trẻ con tiu nghỉu đi ra. Cu Nhớn tủm tỉm cười, bảo Đức:
- Tao mắng chúng nó thế thôi, sợ chúng nó quen cái tính ấy đi thì có người lạ, người ta cười cho. Chứ tao cũng biết chúng nó đói lắm chứ. Mày tính từ sáng giờ có vài bát cơm và chiều nay thì không biết có được ăn không.
Rồi nhìn cái vẻ băn khoăn của Đức, nó lại nói:
- Nhưng hôm nay có mày thì nếu không kiếm được, bu tao cũng sang vay bác tao.
- Thế nếu không có tao?
- Thì nhịn cả. Hay chạy được ít gạo thì nấu cháo lên.
Xưa nay, Đức ta thường ăn cháo cao lâu có trứng và thịt, liền hỏi một câu dớ dẩn:
- Tao tưởng cháo ăn ngoan chứ?
Cu Nhớn cười:
- Nhưng nó không no. Cứ ra đằng đầu nhà vài lần, là hết veo ngay.
- Thế đói thế thì các em mày nó có khóc không?
- Cũng có hôm nó khóc. Nhưng bu tao quát lên vài tiếng thì chúng nó lại im ngay. Với lại ngủ tít đi thì nó quên đi chứ. Nhưng sáng dậy thì phải biết.
- À tao hiểu rồi.
- À nhỉ, chiều qua mày nhịn đói nhỉ. Thế mày nhịn đói tất cả mấy lần rồi?
- Chỉ có một lần chiều qua. Thế mày?
- Úi chào, tao thì luôn, không nhớ hết nữa.

***

Sau khi nồi cám chín rồi, Cu Nhớn vươn vai, nói to:
- Nào vào đây, tao cho ăn khoai.
Các em nó sung sướng, chạy ùa lên.
Nó vớt khoai ra rổ, rồi bảo Đức:
- Đấy mày xem, tao nói có đúng không? Những củ khoai bóng lên những mật, trong ngon không?
À, giá ở Hà Nội thì những củ khoai ngon thế, chứ ngon nữa, Đức cũng vứt đi. Bây giờ thì nó thấy ngon, vì sáng nó ăn ít cơm, lại không ăn quà, lại nhịn đói tối hôm qua. Tuy thế, nó cũng có can đảm từ chối, khi Cu Nhớn cầm hai củ khoai đưa cho nó.
- Không, tao không ăn đâu. Tao không đói mà. Để cho mày và các em mày.
Cu Nhớn không bằng lòng.
- Bu tao có mày thì mới bảo luộc khoai mà. Mày không ăn thì bu tao sẽ mắng tao.
Đức ta buộc lòng phải cầm, nhưng chỉ cầm một củ thôi:
- Thôi, thế tao ăn củ nhỏ này vậy.
Cu Nhớn nhìn các em:
- Thế sướng nhé!
Rồi chia đều cho mỗi đứa hai củ, chẳng để một củ nào cho mình.
Đức vội bẻ củ khoai làm đôi:
- Thế mày không ăn à? Thôi, mày ăn với tao một nửa vậy.
Cu Nhớn hất tay nó ra:
- Không, tao không đói.
Rồi nó vỗ vào cái bụng lép kẹp:
- Đây, tao vẫn hãy còn no căng, mày trông đây.
Đức ta đã hiểu cái no của nó là thế nào rồi, liền rơm rớm nước mắt:
- Nếu mày không ăn thì tao cũng không ăn đâu.
Rồi nó cầm hai mảnh khoai, toan đưa cho Cái Đĩ Nhớn và cái Đĩ Con.
Thằng Cu Nhớn vội giằng lấy.
- Ừ thì tao ăn vậy, nhưng sao mày hay khóc thế?
- Thôi, từ giờ tao không khóc nữa.
Tuy nó nói thế, nhưng nước mắt nó cứ chảy ra ròng ròng.
Cu Nhớn lấy tay chùi nước mắt cho nó:
- Thôi nín đi, không nước mắt nó xuống miệng, lại nhạt cả khoai ra bây giờ đây này.

[phongvan]

Chương 10




Miếng khoai hôm ấy, Đức ăn thấy ngon lạ. Có lẽ từ trước tới nay, nó chưa thấy ăn một thứ gì mà ngon như thế. Củ khoai hôm ấy lại có một cái vị khác ngày thường, cái vị chia bùi sẻ ngọt với một người bạn mình biết rằng thương mình mà mình cũng yêu. Bây giờ thì nó mới hiểu rằng có đói thì ăn mới ngon. Mà ăn một mình thì chẳng thứ gì là có vị cả.
Rồi thì nó bừng nghĩ ra rằng ở đời này, người ta không thể sống một mình được. Phải có cha mẹ, anh em, bè bạn nâng đỡ, khuyến khích, và treo những cái gương đẹp cho mình là khác.
Buổi chiều đói rét ngày hôm qua là một bài học thấm thía cho nó. Nó nhìn thằng Cu Nhớn ăn như nuốt thì ngùi ngùi, bảo thằng Cu Nhớn:
- Giá mày được ra Hà Nội ở với tao thì không bao giờ mày bị đói cả. Mà mày sẽ được tha hồ ăn.
- Biết thế, nhưng tao đi thế nào. Còn chúng nó kia kìa.
- Tao sẽ cho tiền mày để mày gửi về cho chúng nó.
- Ồ, không. Thế thì thầy bu tao đánh chết! Nhà tao nghèo thế, nhưng mà bác tao cho gì, thầy bu tao không chịu lấy đâu đấy nhé. Vay cái gì là thầy bu tao giả sòng phẳng. Bây giờ lại lấy của mày, không phải là họ hàng nhà tao, thì đời nào thầy bu tao bằng lòng. Thôi, cứ lâu lâu mày về chơi với tao ở đây, được rồi. Mày về thì mày nhớ đem một con giao díp cho tao nhé. Tao thấy bác tao có một con dao díp gập bỏ túi được, tiện lắm. Tao mà có một con dao như thế, thì tao tiện gọt cái gì, phải biết đẹp lắm?
- Được rồi, tao sẽ mua hai con, mày một con, thằng Cu Con một con.
Cu Nhớn giật mình, tưởng chừng như em nó đã có con dao díp ở trong tay rồi:
- Ấy chết! Mày mua cho nó cái gì thì mua, chứ đừng cho dao, đứt tay chết! Nhớn như tao thì mới dùng dao được chứ.
Đức ngao ngán mà nhận thấy rằng cậu mợ nó cũng sợ nó chơi dao đứt tay như thế. Thì ra trước con mắt cậu mợ nó, nó cũng như thằng Cu Con trước con mắt thằng Cu Nhớn, chỉ là bé con mà thôi.
Nó lặng thinh, ngẫm nghĩ về cái điều ấy một lát rồi nó mới hỏi Cu Nhớn:
- Nhưng biết em mày nó thích gì mới được chứ.
Cu Nhớn trỏ vào những cái cúc áo của Đức:
- Nó thích những cái cúc như thế này này. Những cái cúc này mà đánh đáo thì phải biết.
Đức ta cầm ngay lấy con dao rựa, toan cắt thì Cu Nhớn đã hét lên:
- Ấy thế thì mày lấy gì mà cài áo? Mà như thế thì nó chơi còn sướng gì nữa. Thôi, thôi, khi nào mày về chơi đây thì mày mang cho nó.
- Áo tao không cần phải cài mà.
Cu Nhớn cương quyết:
- Không, nó xấu áo đi, tao không bằng lòng thế mà.
***
Nó vác dao đi kiếm củi thì Đức cũng đòi theo đi.
- Xa và phải trèo cơ đấy.
- Tao trèo được. Có xa thì cũng không xa bằng từ đây về Hà Nội.
- Ừ, thì hẳn thế. Ừ, mày muốn đi thì đi.
Trước khi đi, Cu Nhới đóng cổng cẩn thận, và dặn các em kỹ càng như buổi sáng. Cũng như buổi sáng, các em nó dặn nó lấy cho đủ thứ. Lần này thì nó chẳng chiều đứa nào:
- Không, hôm nay thì không lấy gì cả. Hôm nay trưa rồi, với lại tao còn cần phải kiếm nhiều củi để mai đun. Mai tao đi Yên Viên, ai kiếm?
Trẻ con trong xóm, từ sáng đã biết có một thằng bé quần áo tây đến nhà thằng Cu Nhớn, nên khi thoáng thấy hai đứa thì xúm cả lại, hỏi Cu Nhớn tíu tít:
- Ai đấy? Ai đấy?
Cu Nhớn đều một câu:
- Quen với bu tao đấy.
Trong đám trẻ có mấy đứa trẻ cười:
- Nhà mày như thế mà quen được với người như thế?
Câu ấy khiến cho Đức thấy thẹn. Cái phần vinh dự là phải về phần nó được quen với Cu Nhớn chứ. Vì thế cho nên khi thấy đám trẻ nhìn nó bằng con mắt kính phục, thì nó thấy ngượng lạ ngượng lùng. À, giá ngày hôm qua mà như thế thì nó lấy làm đắc chí lắm. Nhưng nó ngày hôm nay với nó ngày hôm qua là hai đứa khác nhau rồi. Hôm nay thì nó đã hiểu giá trị con người ở đâu rồi. Hôm nay thì nó đã biết cái giá trị ấy không phải ở quần áo sang trọng và sự giàu có của cha mẹ nữa rồi.
Muốn tỏ cho lũ trẻ con biết sự kính phục của nó đối với thằng Cu Nhớn, nó mới đỡ lấy cái quang mây:
- Anh để tôi cầm cho.
Cu Nhớn sợ bọn trẻ chế nó, liền bảo:
- Thôi, để tao cầm cũng được. Từ giờ mày đừng gọi tao bằng anh, tao ngượng lắm. Với lại ở đây, trẻ con với nhau, chẳng đứa nào gọi đứa nào bằng anh cả.
Mặc dầu Cu Nhớn nói như thế, Đức cũng cứ gọi nó bằng anh như thường:
- Gọi thế mới phải chứ.
- Nhưng tao không thích.
- Nhưng anh hơn tôi.
Vì Đức cứ gọi Cu Nhớn bằng anh, nên Cu Nhớn buộc lòng phải gọi trả lại:
- Ừ, nếu mày muốn thế thì tao cũng gọi mày bằng anh vậy.
- Ồ, thì anh cứ gọi tôi bằng mày cũng được.
- Ồ, sao lại có thể thế, anh gọi tôi bằng anh, tôi lại gọi anh bằng mày là cái nghĩa lý gì. Không, cứ gọi bằng anh cả.
Lũ trẻ, trước thấy thằng Đức thì có vẻ kính phục lắm, nhưng sau dần dần quen đi, cái dễ quên là sự kính phục của loài người đối với loài người.
Rồi thì có đứa ném đất để trêu thằng Đức.
Thấy hòn đất đầu tiên ném ra, Cu Nhớn liền kéo áo, bảo Đức:
- Thôi, mặc kệ chúng nó. Chúng nó là lũ chăn trâu mất dạy cả đấy mà. Thả trâu rồi đùa nghịch nhảm nhí với nhau. Thầy bu tôi vẫn dặn tôi không nên đàn đúm chơi bời với chúng nó. Chúng nó là con nhà khá, chẳng phải làm gì, chỉ có việc chăn trâu thôi, chứ tôi thì còn phải nhiều việc. Thôi, ta đi kiếm củi, rồi còn về.
***
Lũ trẻ thấy ném một hòn đầu tiên, hai đứa không nói gì, lại ùa lại ném, ném như mưa.
Đức thấy chúng nó đông, sợ hãi, toan chạy thì Cu Nhớn nắm lại:
- Anh đừng có sợ.
Rồi nó dứ con dao:
- Này, chúng tao không có trêu chúng mày, nếu thằng nào trêu chúng tao thì chúng tao đánh thật đấy. Lúc ấy thì đừng có trách.
Đức đang đứng ở phía sau, thấy bạn cứng cáp thế, cũng tiến lại, đứng sát cạnh bạn.
Bọn trẻ im một lát, rồi thì lại có mấy đứa ném. Cu Nhớn vung con dao lên:
- À, đã thế thì ông chém cho chúng mày xem.
Rồi nó đuổi bọn trẻ chạy ùa như vịt. Đức thích chí, cũng đuổi theo. Cu Nhớn vội nắm áo nó lại:
- Thôi, chúng nó đã sợ rồi, thôi không đuổi nữa. Với lại chúng mình có việc của chúng mình, chứ gây sự với chúng nó làm gì!
Đã phục thằng Cu Nhớn, bây giờ Đức ta lại phục hơn:
- Chúng nó hình như sợ anh ấy nhỉ?
- Không biết. Tôi thì không trêu ai bao giờ, nhưng thằng nào trêu tôi thì tôi đánh ghê lắm, chết thôi. Mình cũng có tay chân, để cho chúng nó bắt nạt thì không được. Thế anh, anh ở Hà Nội, anh có đánh nhau bao giờ không?
- Có, tôi cũng đánh vung mạng.
Có một điều mà thằng Đức không thú là ở Hà Nội, nó trêu người ta chứ không ai trêu nó cả. Đi đâu, cũng có thằng xe nhà nó đi kèm, thì còn ai mà trêu được nó nữa.
- Phải chứ, mình không trêu ai, ai trêu mình, mình phải đánh vung mạng đi chứ. Với lại những đứa nào đi trêu người, toàn là những đứa mất dạy, không đánh còn để làm gì!
Đức ta chín cả ruột, cả gan, nhưng cũng phải nói luôn miệng:
- Phải chứ, phải chứ.
- Tôi ở đây ngoan, cả xóm ai cũng biết. Đứa nào mà đánh nhau với tôi thì y như lúc thầy bu chúng nó biết, chúng nó cũng bị đòn.
Rồi nó thở dài:
- Nhà tôi chỉ kém nhà chúng nó vì nhà tôi nghèo thôi. Nhưng nhà tôi cũng mới nghèo dăm sáu năm nay đấy. Trước thầy tôi cũng có con bò và mấy sào đất. Tại thầy tôi ốm một trận, với lại bu tôi cứ sinh đẻ mãi. Anh tính, một người kiếm, bao nhiêu người ăn. Thật đúng như thầy tôi nói: “đến núi cũng phải lở”
Lại thở dài, và mắt sáng quắc:
- Nhưng không sao. Chỉ vài ba năm nữa, tôi lớn, thế nào rồi tôi cũng kiếm được tiền tậu bò và chuộc ruộng lại. Ruộng, thầy tôi cầm cho bác tôi đấy, chứ có cầm cho ai đâu. Bác tôi cứ muốn cho thầy tôi mượn bò để làm ruộng, nhưng thầy tôi khí khái lắm cơ, cả làng này, ai cũng phải phục thầy tôi, thầy tôi không chịu. Thà đi làm lò, chứ thầy tôi không muốn nhờ vả ai cả.
Rồi thốt nhiên, Cu Nhớn ứa nước mắt:
- Anh chưa biết, trước kia, tôi cũng như anh ấy, chả thích làm cái gì cả. Nhưng một hôm không có gạo, chúng nó khóc, rồi thầy bu tôi vì thương chúng nó, cũng khóc. Từ hôm ấy thì thôi, tôi thôi chơi, và tôi làm, làm như một người nhớn. Bu tôi thấy tôi ngoan ngoãn như thế, mới giao nhà cho tôi trông coi để đi chợ kiếm thêm đấy chứ. Bây giờ thì nhà tôi đã có lợn. Và tuy cũng có khi phải nhịn đói, nhưng hơn trước nhiều. Vì thế mà thầy tôi mới có thể bỏ nhà đi làm lò gạch được đấy chứ.
Nói đến đấy, nhìn bóng nắng đã đổ chếch trên đồi, nó lại hốt hoảng:
- Ấy chết, chúng mình phải đi kiếm củi đi chứ, không tối rồi. À, hôm nay có anh thì chắc được nhiều. Tôi trèo lên cây bẻ cành khô, anh ở dưới nhặt để vào quan cho tôi nhé.
Đức sung sướng:
- Được rồi, được rồi. Lúc về, tôi khiêng với anh nữa.
***
Khi hai đứa lễ mễ khiêng được bó củi lớn về tới nhà, thì bu thằng Cu Nhớn đã về tới nhà rồi. Thằng Cu Nhớn thấy mẹ, vội hỏi ngay:
- Kìa, sao bu về sớm thế? Thế nào, có kiếm được gạo đấy không?
- Tại có cậu ấy ở đây, nên bu nóng ruột về sớm. Có hôm nay thế là ra ngõ gặp giai. Nhờ vốn bà Chánh, buôn được gánh quít phát tài quá!
Rồi trông thấy Đức nhễ nhại mồ hôi, bu thằng Cu Nhớn liền mắng con:
- Tại sao mày lại bắt cậu ấy đi như thế?
Đức lễ phép:
- Thưa bà, con thích như thế ạ.
Bu thằng Cu Nhớn thấy nó lễ phép như thế thì bằng lòng lắm:
- Nó lam lũ đã quen, chứ cậu thì đi như thế làm gì cho nó khổ thân.
- Thưa bà, con thích được như anh ấy ạ.
Bu thằng Cu Nhớn cười:
- Ai lại thích dại thích dột như thế. Chẳng qua là cái thế không thể được. Cậu đi chơi một hôm thì thích, chứ vài lần thì lại không chối ra ấy à?
- Thưa bà, con thích như thế mãi ạ.
Bu thằng Cu Nhớn lại tủm tỉm cười, rồi quay sang con:
- Thôi, đi lấy gạo thổi cơm đi. Thổi gia gia một ít nhé. À, nhớ mai thì dậy sớm thổi cơm ăn, rồi nắm lấy một nắm mà đi. Đưa cậu ấy cho đến nơi đến chốn nhé. À, bu đã mua muối vừng đây. Rang đi cả một thể, mai khỏi phải rang. Rang nhạt một tí nhé, chứ rang mặn đắng như mọi hôm thì cậu ấy không ăn được đâu.
Thằng Cu Nhớn nhìn mẹ, rồi nhìn bạn một cách sung sướng:
- Thổi gia thì cũng chỉ một bơ nữa thôi nhỉ?
- Thôi, thổi hơn bơ đi, cho chúng nó ăn thật no một bữa. Mấy khi giời cho kiếm được.
Và nhìn thằng Đức một cách yêu mến:
- Ấy chẳng qua cũng là tại cái lộc của cậu ấy mang lại. Người ta ở hiền thì gặp lành. À quên, bu còn mấy quả quít kia, đem chia nhau, rồi cho cậu ấy ăn mấy.
Cu Nhớn sung sướng, nhảy cỡn lên:
- À, lại có quít. Thế thì hôm nay bu phát tài lắm nhỉ!
Rồi nó vỗ vào vai Đức:
- Bu tôi bảo vì có anh đem cái may lại cho nhà tôi, nên mới phát tài như thế đấy. Chứ tôi tưởng đi trưa như hôm nay thì không kiếm được gạo cơ đấy.
Đức cũng mừng:
- Tôi cũng cứ lo ngay ngáy rằng vì tôi mà bu anh không kiếm được. Anh và các em anh đã vì tôi mà nhịn đi rồi.
***
Nó nhìn anh em thằng Cu Nhớn ăn quít ngon lành như người ta ăn một thứ gì ngon nhất trần đời, mà nó lại bâng khuâng nhớ tới những lúc nó vất những quả cam Triều Châu đi. Thì ra nó bậy thật!
Quả quít Cu Nhớn cho nó, nó tuy khát và thèm lắm, nhưng nó không dám ăn. Nó đem dúi cho thằng Cu Con. Cu Con cầm ngay:
- Thế anh không ăn ạ?
- Không. Tôi ăn sợ… đau bụng.
Cu Con ta sung sướng:
- Tôi ăn thì bao nhiêu cũng chả đau bụng. Đã lâu lắm, tôi mới lại được ăn quít đấy.
Nó bóc, rồi nó chia cho cái Đĩ Nhớn, cái Đĩ Con, mỗi đứa một góc.
Cái cử chỉ ấy lại khiến cho Đức nghĩ tới những lúc nó ăn phần trùm, phần thưởng, đánh bạt cả các em đi, không cho đứa nào lại gần.
Thì ra nội trong cái gia đình nghèo nàn này, dưới cái túp lều này, ai cũng hơn nó cả.
Bây giờ, nó đã biết cái lẽ tại sao người ta không nên khinh những kẻ rách áo.
***
Bây giờ cũng như buổi sáng. Cu Nhớn thổi cơm, rồi dọn cơm, nhưng có khác một điều là lúc bưng nồi cơm ra, nó hể hả bảo với các em:
- Thôi, bữa này thì cho tha hồ, nhưng ăn vừa chứ, không có bội thực đấy.
Cơm đã nhiều, lại có vừng đậm miệng, các em nó đánh thùng bất chi thình. Còn Cu Nhớn ta chỉ ăn có năm bát. Mẹ nó thấy nồi còn cơm, bảo nó ăn nữa. Nó từ chối:
- Thôi, để cho chúng nó ăn cho thích. Trưa, con đã làm nửa củ khoai rồi.
Nói xong thì nó lại vội vàng giảng ngay:
- Tại anh ấy bẻ cho con đấy. Anh ấy bảo nếu con không ăn thì anh ấy cũng không ăn. Anh ấy cũng chỉ ăn một nửa củ thôi.
Bu nó nhìn các em nó:
- Thế thì thích nhé!
Rồi xuýt xoa:
- Tao tưởng luộc cho cậu ấy ăn cơ chứ. Thế có phải phí đi không. Để ghế vào cơm chiều hôm nay, có phải thừa ra được một bơ không.
Quay sang Đức:
- Thế cậu không ăn quà trưa, cậu không đói à?
Tấm lòng tử tế của bu thằng Cu Nhớn đối với mình như thế làm cho Đức cảm kích:
- Thưa bà, con không đói ạ.
- Tôi tưởng trẻ con ở tỉnh, trưa đến phải ăn quà chứ?
Thì ra bu thằng Cu Nhớn đã nghĩ đến nó hơn nghĩ đến các con. Đức thấy lòng ngùi ngùi:
- Bà tốt với con quá!
- Chẳng qua thấy cậu gặp bước ấy thì tôi thương.
- Thưa bà, con trốn học như thế này là tại con chứ. Nhưng từ giờ giở đi thì con không trốn nữa.
- Ồ, thế thì tốt, ấy thằng bé nhà tôi trước cũng đi học đấy, học giỏi đáo để, nhưng vì nghèo, thành ra phải cho nó thôi.
- Thưa bà, thế mà anh ấy vẫn còn giỏi hơn con đấy. Anh ấy ngoan và tốt hơn con nhiều.
***
Cơm xong, Cu Nhớn sắp bát, toan đi rửa thì bu nó bảo:
- Thôi, con nghỉ tay mà chơi, để bu rửa cho.
Cu Nhớn không nghe:
- Con nghỉ cả ngày, còn nghỉ gì nữa. Bu đi chợ mệt, nghỉ đi, để con rửa cho. Rửa ít bát có nhọc mệt gì. Con rửa, rồi con còn tắm cơ mà. Đi kiếm củi, mồ hôi ra, chua lắm!
Nó tự tắm cho nó, rồi tắm cả cho các em, rồi nó giặt quần áo của chúng nó, phơi lên dây tử tế.
Mọi việc nó làm xong xuôi thì vừa tối.
Tối đến thằng Đức không thấy nhà nó thắp đèn liền hỏi:
- Nhà anh không có đèn à?
- Có chứ. Nhưng ít khi thắp. Thắp sợ tốn dầu. Trừ hôm nào bu tôi đi chửa về, tôi mới thắp thôi. Bây giờ thì đi ngủ, còn làm gì mà phải thắp? À, Hà Nội có đèn điện sáng lắm phải không?
- Ừ, sáng lắm. Nhà tôi để đèn suốt đêm. Thế anh không để đèn, anh không sợ ma à?
- Có chứ. Nhưng sợ thì cũng phải chịu chứ. Tiền đâu! Hôm nay có anh thì tôi không sợ nữa. À, thế hôm qua anh ngủ một mình ở đường như thế, anh có thấy ma không?
- Tôi không trông thấy, nhưng chỉ thấy nó kêu thôi.
Liền lúc đó thì một hồi tù và ở đầu xóm rúc lên. Đức, mắt trước mắt sau:
- Đấy, tiếng nó đấy.
Cu Nhớn phá lên cười:
- Đấy là tù và người ta gọi tuần ra điếm đấy chứ. Thế Hà Nội không có tiếng tù và à?
- Không! Thế người ta làm thế nào mà thổi kêu to như thế được?
Cu Nhớn cúp tay vào để lên miệng, rồi thổi “tu tu tu” một hồi. Đức phục quá:
- Anh tài nhỉ, cái gì anh cũng biết.
- Đây không có sừng trâu, tôi thổi bằng tay. Chứ có sừng trâu, tôi thổi còn kêu nữa cơ. Nhớn lên, tôi cũng phải đi tuần cơ. Lúc ấy thì không thể sợ ma được nữa.
***
Sau khi các em đi ngủ với mẹ nó rồi, Cu Nhớn vác một cái chiếu, kéo Đức ra chiếc phản ở gian giữa:
- Đây, tôi với anh, ta ngủ đây.
Đức không thấy có chăn, hỏi ngay:
- Thế nhà anh không có chăn à?
- Không.
- Thế từ trước đến giờ, anh không bao giờ đắp chăn cả à?
- Không.
- Thế anh không rét à?
- Cũng có khi rét, nhưng ngủ say rồi thì nó quên đi chứ.
À, điều này thì Đức ta đã biết rồi. Đêm qua, đã hai lần, nó chả ngủ thiếp đi, quên cả đói, cả rét đấy ư?
Cái giường này thì không sướng bằng cái giường nhà nó, mà đắp chiếu thì không đời nào ấm bằng đắp chăn. Nhưng vì đã nằm qua màn trời chiếu đất một đêm, nó thấy thú đáo để. Càng thú hơn, vì có Cu Nhớn là người bạn nó yêu mến ở bên cạnh.
Nó tả lại cái đêm hôm qua cho Cu Nhớn nghe, rồi kết luận:
- Hôm qua, tôi thấy khổ ghê khổ gớm, và sợ kinh sợ khiếp!
Cu Nhớn cười:
- Có anh ngốc thế, chứ tôi thì chẳng khi nào tôi chịu nằm đêm ở giữa giời. Tôi thấy nhà nào có đèn thì tôi gọi cửa vào xin ngủ nhờ chứ lỵ.
- Thì tôi có đi đâu bao giờ mà tôi biết. Nhưng từ giờ thì tôi đã biết rồi. Tôi mới ra khỏi nhà lần này là lần đầu tiên đấy. Thế còn anh, anh đã đi đâu chưa?
- Tôi đi luôn với thần bu tôi. Cứ ngủ ở ngoài hai ba đêm là thường. Đi như thế thích lắm nhé.
- Tôi chả thấy thích một tý nào.
- À, đi như anh, không có người lớn trông coi cho thì kể gì. Ngủ đường, ngủ xá như thế thì chỉ khổ, chứ còn thú cái nỗi gì! Tôi ấy à… ở nhà thầy tôi không cho tôi hút thuốc lào bao giờ, nhưng đi như thế thì thầy tôi cho tôi hút sái nhỉ. Hút vào say, sướng lắm cơ.
- Ở nhà tôi, chả ai cấm tôi hút, nhưng tôi chả hút bao giờ cả.
Rồi nghĩ đến sự cùng đi với Cu Nhớn ngày mai:
- Tôi thì tôi không cần người nhớn. Cứ đi với anh thì bất cứ đi đâu, ở đâu, tôi cũng thấy thích.
- À, từ đây Yên Viên, đường cái lớn, ai chả đi được. Chứ đi xa, tôi cũng chịu.
- Thế anh đi Yên Viên nhiều lần rồi à?
- Từ khi thầy tôi làm lò gạch ở đấy, tôi ra luôn.