Ba ngày luân lạc - Lê Văn Trương

[phongvan]

Chương 11




Giời chưa sáng rõ, Cu Nhớn tung chiếu dậy, rồi lay Đức:
- Dậy chứ, thổi cơm ăn, rồi còn đi chứ.
Đức ta có bao giờ quen dậy sớm như thế, thứ nhất là dậy trong một buổi sáng mùa đông, thứ hai là sau đi đã sống một đêm và một ngày như thế, cứ ú ớ mãi.
Cu Nhớn thấy thế, thương hại, quay đi. Nhưng nó vừa quay đi thì Đức đã cố thắng cơn rét, vùng dậy:
- Ấy, anh chờ tôi mấy!
Nhưng vì còn ngái ngủ, ra tới bờ hè, nó loạng choạng, vấp phải bực cửa, suýt ngã. Cu Nhớn díu nó đi xuống bếp, rồi đốt lửa to lên cho nó sưởi. Lúc ấy, nó mới tỉnh hẳn. Cu Nhớn tủm tỉm cười, hỏi nó:
- Thế anh không dậy sớm như thế này bao giờ à?
Nó lắc đầu:
- Không bao giờ cũng cứ bảy giờ hơn, tôi mới dậy. Mà cậu mợ tôi phải lay mãi, tôi mới dậy. Thế anh, bao giờ anh cũng dậy sớm như thế này ư?
- Bao giờ, tôi chả dậy như thế. Tôi thương bu tôi phải đi chợ mệt nhọc. Bao giờ tôi dậy, tôi cũng thổi cơm xong, rồi mới gọi bu tôi dậy ăn đi chợ.
- Thế sáng hôm qua?
- À, vì là còn cơm nguội. Với lại bu tôi định đi chợ sớm. Còn chúng tôi ăn sau.
Đức ta lại hỏi một câu vớ vẩn:
- Thế không phải ai gọi anh à?
- Ồ, lại còn phải gọi. Nhà này thì ai có thể gọi tôi, nếu không là bu tôi. Mà tôi thì muốn cho bu tôi ngủ thêm một chút để đi chợ cho khỏi mệt.
Nói song là nó cởi cạp quần, lấy một bao diêm ra:
- À, chỉ còn có hai que. Lại sắp phải mua diêm rồi. Một bao diêm, tôi dùng được một tháng cơ đấy. Chỉ có buổi sáng như thế này, sang gọi người ta bất tiện, chứ trưa thì tôi đi xin lửa.
- Anh tằn tiện quá nhỉ?
- Thì nhà nghèo phải tằn tiện thế. Bao diêm ít gì cũng một xu. Với lại không thế thì nó cũng phí của giời. Anh không nghe các cụ nói: “Phí của giờ, mười đời không có” hay sao?
Đức tủm tỉm cười:
- Anh không phí của giời, tại sao anh không có?
- À, tôi còn ít tuổi, kể gì. Rồi sau này tôi nhớn lên, tôi có có không. Ít gì, tôi cũng dành dụm tậu được bò chứ. Mà có bò thì ở làng tôi là giàu rồi. Anh mà phí của giời thì tuy bây giờ anh có, nhưng giời sẽ không cho anh có nữa chứ.
- Phải, anh nói phải, tôi hiểu rồi. Và không cứ giàu nghèo, cứ phí của giời, là không tốt rồi. Từ nay thì tôi cũng sẽ tằn tiện như anh. Nhà anh nghèo, mà bu anh tử tế với tôi quá.
Rồi ngập ngừng:
- Nhà anh thế mà hơn nhà tôi đấy.
***
Nồi cơm, Cu Nhớn chỉ thổi đánh nhoáng một cái là xong. Thấy giời còn tối, nó bảo Đức:
- Bây giờ, hãy còn sớm lắm. Để cho bu tôi và các em tôi ngủ một chút nữa. Bây giờ tôi đi tắm đây, anh có đi tắm với tôi không? Mà anh cũng nên đi tắm đi. Cả ngày hôm qua anh không tắm. Tôi sáng nào tôi dậy một cái thổi cơm là tôi tắm, vì người ta bảo tắm sớm khoẻ mạnh và thông minh.
Cứ cái cơ màu rét mướt như thế, Đức trông nước đã sợ rồi. Xưa nay thì nó có tắm nước lạnh bao giờ, thứ nhất là tắm sớm. Đến mùa nực, mợ nó còn bắt nó tắm nước ấm nữa là. Nhưng vì lòng muốn bắt chước bạn, nó thuận ngay.
Nhưng ở đời này, muốn là một lẽ khác, mà sức mình có thể làm được hay không lại là một lẽ khác.
Nó cứ cởi quần áo thì đã rét rồi, mà khi xuống tới nước thì nó run lên. Nhưng nó cắn răng chịu, không muốn cho bạn biết mình là một thằng hèn không chịu rét mướt.
Muốn cho khỏi rét, nó cũng bắt chước Cu Nhớn vùng vẫy để cho khỏi rét. Nhưng nó vùng vẫy đến đâu thì cái rét vẫn mạnh hơn nó là đứa mà da thịt chưa từng chịu quen cái thứ rét ghê gớm ấy bao giờ.
Lên đến bờ thì tay chân nó cóng cả. Gió sớm lại thổi những làn nhè nhẹ như quạt, thành thử nó bật lên đánh đàn mồm. Nhưng may, Cu Nhớn lại quay đi phía kia mặc quần áo nên không trông thấy nó run để cho nó kịp đủ thì giờ cắn hai hàm răng lại.
Về tới nhà, nó chạy vào bếp trước. Nó giơ hai tay hơ lên lửa, rồi nó cười bảo Cu Nhớn:
- Tôi muốn bắt chước cái gan anh, tắm sớm xem nó thế nào, chứ tôi thật chưa tắm nước lã, và tắm sớm bao giờ. Thật một suýt nữa thì chết rét.
Cu Nhớn nhe răng cười:
- Thế à? Thế mà tôi không biết đấy. Giời này đã rét gì. Đến tháng chạp thì phải biết, rét cóng cơ, thế mà sáng nào tôi cũng tắm ùm ùm. À mà anh bảo rét sao tôi không thấy anh run?
- Tôi thấy anh thế, tôi sợ xấu hổ, tôi cắn răng chịu, không dám run.
Cu Nhớn vỗ vào vai nó:
- Ồ, chỗ anh em, sao anh lại xấu hổ với tôi. Anh không quen thì có gì mà là xấu hổ. Thôi bây giờ, tôi đánh thức bu tôi dậy ăn cơm nhé. Chúng ta tí nữa còn phải đi chứ.
***
Xưa nay, không quen ăn cơm sáng bao giờ, Đức cố lắm mới nuốt trôi được có hai bát.
Mẹ Cu Nhớn thấy thế liền hỏi con:
- Mày có nắm cơm nhiều cho cậu ấy ăn không ấy?
- Có, đủ ăn. Với lại bây giờ, con ăn no rồi, đi đường con sẽ nhường cho anh ấy.
- Thôi, thế lên thay quần áo đi cho nó tươm tất, không đến đấy người ta lại cười thầy mày.
Khi Cu Nhớn xúng xính chiếc áo ba ga và chiếc quần trắng xuống thì các em nó trầm trồ:
- Chà, anh Cu Nhớn đẹp ghê!
Trái lại, thằng Đức thấy Cu Nhớn mặc thế thì chỉ xấu đi, chứ chẳng đẹp lên được tí nào. Nó thấy Cu Nhớn lúng túng trong áo chứ không được nhanh nhẹn gọn gàng như khi mặt những chiếc áo vá.
Bu nó lúc ấy mới quay sang hỏi thằng Đức:
- Thế cậu về tận Hà Nội có phải không?
- Vâng.
- Thế cậu đã đi bao giờ chưa?
- Tôi chỉ mới đi ô-tô thôi.
Bu Cu Nhớn thở dài:
- Giá tôi giàu thì tôi cũng đãi cậu xuất tàu để cho cậu về. Nhưng tôi không có. Đấy cậu xem, cháu cũng phải đi bộ đấy.
Đức vội vàng nói ngay:
- Thế này là bà cũng tử tế với con nhiều lắm rồi. Con cũng muốn đi bộ cho biết, với lại đi với anh ấy thì đi bộ càng thích. Anh ấy đi được thì con cũng đi được.
- Không, giá có tiền đi tàu thì cũng hơn.
Đức vội nói ngay, nhưng bu thằng Cu Nhớn thì không hiểu được nghĩa câu nói của nó:
- Không, con cho đi bộ tốt hơn.
Bu thằng Cu Nhớn lại tủm tỉm cười một cách đại lượng rồi quay sang con:
- Thế con đưa cậu ấy đến quá Yên Viên nhé. Còn từ đấy thì cậu ấy về Hà Nội một mình.
Lại quay sang Đức:
- Nhưng cậu có biết đường không đã chứ?
Đức chưa kịp trả lời thì Cu Nhớn đã nói ngay:
- Đường ở mồm ấy chứ ở đâu mà không biết. Với lại từ Yên Viên sang Hà Nội thì có một thôi đường thôi, chứ có bao nhiêu đâu. À mà đấy là quá Yên Viên cơ đấy. Thầy con bảo chỗ ấy gần huyện Gia Lâm, sang Hà Nội chỉ độ một loáng. Đứng trên cái đường đê ấy, trông thấy cái cầu Hà Nội rồi mà.
Đức nghe thấy thế vội vàng nói:
- Nếu thế thì con đi được.
***
Bu thằng Cu Nhớn trao gói quần áo và nắm cơm cho nó rồi cở hầu bao lấy ra năm xu:
- Đây cho anh em để đi uống nước. Và nếu có muốn ăn gì thì ăn.
Cu Nhớn từ chối ngay:
- Uống nước gì mà phải năm xu. Và có cơm nắm rồi còn phải ăn gì nữa. Mọi lần con đi, bu chỉ cho con có một xu là đủ thôi mà.
Rồi móc túi giơ đồng xu ra:
- Con có một xu của anh ấy cho con đây rồi, với lại anh ấy cũng còn một xu. Thôi, để năm xu ấy bu đong gạo.
Bu nó xoa đầu nó. Không nghe:
- Mọi lần, một mình khác, bây giờ có cậu ấy khác. Thôi con cứ cầm lấy, còn thừa thì mang về giả bu. À, nhớ cầm kỹ cái gói không nhỡ đứa nào nó giật mất đấy. Nhớ đi vào ven đường không xe cộ đấy.
- Ờ, thì con đi luôn con biết rồi, việc gì bu còn phải dặn.
- À, bảo thầy nhà bình yên cả, thầy có gửi tiền về thì con thắt vào thắt lưng tử tế nghe không?
Cu Nhớn ta bực:
- Thì con đi bao nhiêu lần, có mất mát lần nào đâu, mà bu cứ phải dặn mãi.
- Thế đi thì rồi mai về nhé, hay có mỏi chân thì đến ngày kia cũng được.
- Ồ, đi chơi như thế thì có gì mà mỏi. Mai con còn phải về để trông nhà cho bu đi chợ chứ.
Sự nó lúc nào cũng nghĩ đến nhà cửa khiến cho Đức phải nao nao và càng phải nghĩ đến sự mình ăn ở với cậu mợ và các em mình.
Lúc Cu Nhớn đi, nó xoa đầu các em nó một lượt:
- Ở nhà ngoan nhé. Rồi tao ra ngoài ấy tao bảo thầy mua quà cho nhé, và có cái gì hay hay thì tao sẽ lấy về cho nhé.
Các em nó đều mặt tiu nghỉu:
- Nhưng anh Cu Nhớn phải về ngay cơ.
Câu ấy làm cho Đức ta lại nghĩ đến sự khi nào nó đi đâu thì các em nó đều mừng. Mà nó ở nhà thì các em nó đều len lét.

[phongvan]

Chương 12




Chúng nó dắt tay nhau ra đi một buổi sáng mùa đông giời đẹp như tô. Gió sớm thổi lướt trên những ngọn cây. Lá reo ào ào mà lòng chúng nó thì cũng thấy rộn rực vui sướng.
Sướng vì được cùng đi với nhau.
Sướng vì có một người bạn ở bên cạnh.
Sướng vì được tự do muốn làm gì thì làm, chẳng bị ai kiềm thúc.
Nhưng cái điều về sau này là về phần Cu Nhớn kia, chứ Đức ta thì từ xưa đến nay có bị kiềm thúc bao giờ, nó còn kiềm thúc người khác kia.
Đi qua cổng nhà nó một quãng, nó còn ngoái lại:
- Tôi đi thế mà chúng nó nhớ tôi đáo để đấy, anh nhé. Chúng nó ở gần tôi luôn rồi, xa tôi một tí là chúng nó nhao lên.
Đức ngùi ngùi hỏi bạn:
- Thế anh có nhớ chúng nó không?
- Nhớ lắm chứ lại. Tôi đi vắng, ở nhà bu tôi hay gắt với chúng nó lắm. Vì thế cho nên mấy lần tôi ra đây, thầy tôi giữ tôi ở lại tôi không đành lòng, cứ hôm sau là tôi về ngay.
Rồi thì nó quay lại hỏi Đức ta một câu nó làm cho Đức ta tưởng chừng thẹn cháy mặt:
- Thế anh đi như thế này, các em anh ở nhà nó có nhớ anh không?
Đức ta đã chết cả lòng ruột cũng phải nói đưa đà:
- Có chứ! Có chứ!
Thế chắc anh cũng nhớ chúng nó lắm đấy nhỉ?
- Nhớ lắm chứ! Nhớ lắm chứ!
Rồi thì sợ Cu Nhớn cứ cái đà ấy mà hỏi mãi, nó liền vội đánh trống lảng sang chuyện khác:
- Đây ra Hà Nội xa lắm đấy nhỉ?
Cu Nhớn trầm trộ:
- Lại chả xa! Chả xa lại mất những ba hào tàu!
Đức sực nhớ ra:
- Ồ, thế sao bác tôi bảo đi mất có hai giờ?
Cu Nhớn cười ngặt nghẽo:
- Hai giờ là đi tàu, đi ô tô kia chứ! Người nhớn thì phải mất nửa ngày. Mà trẻ con như chúng mình thì phải hơn.
Đức ta đập vào ngực thình thình:
- Ờ, thế ra tôi ngu quá, ngu hơn con lợn. Tôi cứ tưởng đi bộ mất hai giờ cho nên tôi mới dám đi, chứ thế này thì vía. Thảo nào mà tôi đi mãi không thấy cái cầu thôi.
- Cầu sông Cầu ấy phải không? Từ Bắc Giang lên cầu sông Cầu gần được nửa đường rồi đấy. Từ đây đến sông Cầu thì phải chục cây số đấy. Chúng mình thì phải mất ba giờ.
Đức ta lè lưỡi:
- Ồ, thế tôi biết đâu! Tôi ngu thật! Ngu như con lợn, có phải không, anh nhỉ?
Cu Nhớ cười tủm:
- Có phải ngu đâu. Anh nhầm đấy thôi!
Đức vỗ vào đít nó:
- Nhầm là ngu chứ còn là gì nữa! Anh lại cứ cãi cho tôi.
Rồi lẩm bẩm, như tự nhủ với mình:
- Tôi nhầm nhiều cái kia, chứ không phải một việc này mà thôi. Nhưng từ giờ thì tôi sẽ như anh, tôi sẽ không nhầm nữa.
Cu Nhớn rún vai và giơ tay như người lớn:
- Ô, thầy tôi bảo người ta lầm cho đến già kia ấy. Ai mà chả phải lầm. Mà bu tôi bảo người ta cứ biết đến đâu hay đến đấy, chứ không khôn được với giời đâu. Bu tôi bảo cứ tử tế thì giời thương đấy thôi. Anh tuy thế mà anh cũng tử tế cho nên anh mới gặp bu tôi. Chứ không thì gặp ma ấy à, cướp ấy à, thì phải biết, không còn sống được cho đến ngày hôm nay.
Đức ta rùng mình, rồi lè lưỡi, rồi nó ngẫm nghĩ mãi về cái điều tử tế của nó. Nhưng nó ngẫm nghĩ mãi nó cũng vẫn thấy từ trước đến nay, nó chẳng tử tế một tí nào.
Nó không tử tế với mợ nó, cũng như nó không tử tế với các em nó, cũng như nó không tử tế với các bè bạn nó, cũng như nó không tử tế với các đầy tớ nó.
Rồi thì nó đâm nghi câu cách ngôn của bu thằng Cu Nhớn:
- Tôi ấy à? Tôi đã bảo với anh rằng tôi hư lắm, tôi chẳng tử tế một tí nào.
Cu Nhớn nói bằng một giọng tin tưởng:
- Ồ, thế thì cậu mợ anh tử tế, ông bà anh tử tế. Bác tôi vẫn bảo rằng cha mẹ hiền lành để phúc cho con.
Điều này thì thằng Đức tin ngay. Cậu mợ nó thì tử tế với tất cả mọi người, mà nhất là tử tế với nó, nếu không thì nó hư hỏng như thế, cậu mợ nó dung thế nào được. Chà! Cứ nghĩ thế mà nó thấy thương cậu mợ nó rộn lên.

***

Ra tới đường thiên lý, Cu Nhớn trỏ bảo nó:
- Đây này, đường này lên Bắc Giang, đi qua Nghi Thiết, rồi tới cầu sông Thương. Đường này thì về thẳng Hà Nội này. Đi qua Sen Hồ, Đáp Cầu, Bắc Ninh, Lim, Phủ Từ, Yên Viên, rồi Gia Lâm, rồi Hà Nội. Đến cầu sông Cái rồi đến đấy.
Đức ta thấy nó đọc những tên tỉnh vanh vách, phục lắm:
- Ồ, sao anh đi qua mà anh nhớ được thế?
- Khó gì! Nghe mãi thì nhớ, mãi thì biết. Đây này, chúng ta đi một chốc thì đến Sen Hồ. Sen Hồ chẳng có cái gì đẹp cả, chứ Đáp Cầu thì vô số, có trại lính. Bắc Ninh thì có cái thành người ta bảo trước ta đánh nhau với Tàu ở đấy, có cái cột cờ xây đá ong vút trời kia.
Đức rủ ngay:
- Thế đi qua đấy anh đưa tôi vào xem nhé.
Cu Nhớn lắc đầu:
- Không. Chúng mình vào xem thì bao giờ đến nơi. Với lại bu tôi sai tôi đi công việc thế này, bu tôi không muốn tôi la cà ở đường. Bu tôi vẫn bảo phép làm con cha mẹ sai đi đâu thì phải đi đến nơi, về đến chốn.
Rồi nhìn Đức bằng một cái nhìn hóm hỉnh:
- Chúng mình tuy đi như thế này, chứ thầy bu chúng mình ở nhà nóng ruột lắm đấy chứ!
Câu ấy vụt làm cho Đức nhớ đến sự cậu mợ mong ngóng mình, càng mong ngóng vì không biết mình đi đâu. À, lúc ấy nó ước gì có đôi giày bảy dặm, bước mấy bước đến Hà Nội bảo cho cậu mợ biết, rồi lại quay lại đây, đi chầm chậm thôi, với thằng Cu Nhớn. Đến bây giờ nó mới thấy nóng ruột. Nó rảo cẳng bảo thằng Cu Nhớn:
- Ta đi mau lên một tí chứ?
Cu Nhớn giơ tay cản, rồi nói như một ông cụ:
- Phép đi đường trường, cứ phải từ từ mà đi. Nếu anh vội vàng hấp tấp như thế, thì chỉ từ đây đến Sen Hồ là anh bết gối, mà không bao giờ đến nơi. Cứ phải từ từ không vội được. Đằng nào cũng phải đến nơi.
Đức sực nhớ đến sự mình chạy ngày hôm trước, hiểu ngay:
- Ừ, anh nói phải.
Rồi đi chậm lại:
- Sao anh cũng bằng tuổi tôi mà anh biết nhiều thế nhỉ?
- Thì tại ai nói gì là tôi để ý tôi nghe, còn anh thì nói ai nói gì, anh không nghe cả.

***

Đi qua một bụi cây, nhìn thấy hai cây xoan con mọc chĩa ra, Cu Nhớn dừng lại:
- À, chúng mình phải mỗi đứa làm cái gậy.
Đức ta phản đối ngay:
- Ồ, chúng mình đi khoẻ thế này, việc gì phải gậy. Già thì mới phải chống gậy chứ.
- Ồ anh chưa biết! Bây giờ thì còn khoẻ thế! Chứ từ Bắc Ninh ra ấy à? Lại không chống lên gậy ấy à? Thầy tôi đi đâu xa bao giờ cũng mang một cái gậy. Với lại có gậy thì còn cái này nữa. Với những thằng bé chăn trâu thấy chúng mình cầm… binh khí như thế này, không dám trêu nữa. Lần trước, tôi đi một mình, gặp một đứa nó chửi, tôi phải im vì không muốn gây sự.
Nghe đến điều ấy, Đức ta biểu đồng tình ngay:
- Ừ, phải đấy. Tôi với anh, mỗi đứa một cái gậy. Đứa nào trêu, chúng mình diệt cho nó ốm xác.
Cu Nhớn giơ tay:
- Thôi, thôi, tôi can bác. Chúng mình đi cốt đến nơi, hơi đâu gây sự với chúng nó. Cầm gậy thế này để cho chúng nó sợ mà thôi.
Miệng tuy nói khôn thế, nhưng tính trẻ thì vẫn là tính trẻ. Sau khi bẻ hai chiếc gậy cầm ở tay rồi thì chúng nó tưởng mình là ông tướng ở chiến trường. Đức ta dửng mỡ, chọc Cu Nhớn trước, Cu Nhớn gạt, rồi Cu Nhớn quai Đức ta ở ngoài Hà Nội chỉ quen đấm đá xì xằng, thành ra không đỡ được, bị Cu Nhớn quai cho một cái vào cánh tay nên thân. Nó hét lên một tiếng, rồi buông gậy. Cu Nhớn cũng buông gậy, chạy lại:
- Có đau không? Tôi lại tưởng rằng anh đỡ được!
Đức ta đau, đau lắm. Từ tước đến giờ đã chưa ai giáng nó một gậy đau đến thế bao giờ. Nhưng sợ bạn buồn, nó cố nến:
- Không, không đau mấy.
Rồi nó cố cười:
- Hôm qua, tôi nghe thấy tiếng tù và kêu, tôi tưởng ma, tôi chạy, vấp vào cây duối, đau hơn nhiều. Thế nà đã thấm vào đâu.
Cu Nhớn xoa xoa cho nó:
- Ừ! Cũng đau chớ. Tôi quai thì phải biết! Cả xóm tôi, không thằng nào địch được. Trêu tôi thì tôi đánh phải biết!
Rồi nó cười ngặt nghẹo:
- Chúng mình đánh ai ốm xác chả thấy đâu, thấy chúng mình choảng phải nhau cái đã. Thôi, chả chơi dại. Đi, anh.
Vừa lúc ấy, thì một chiếc ô-tô vùn vụt đi qua. Đức ngó trâng:
- Trời ơi! Ô-tô nó đi nhanh thế kia thì mới hai giờ, chứ chúng mình đi chậm rì rì thế này, thì có đến hai mươi giờ. Thế mà hôm kia nghe bác tôi, tôi lại ngỡ là đi chân đất mất hai giờ, thế mới chết chứ.
Rồi Đức phá lên cười:
- Tôi về Hà Nội mà tôi bảo chúng nó rằng tôi đi bộ từ Bắc Giang về thì không đứa nào tin. Mà cậu mợ tôi nghe tôi nói thì phải phục tôi lè lưỡi.
Thốt nhiên, nó thấy sung sướng về chỗ đã làm cho cậu mợ nó phải phục nó. Nó phưỡng ngực lên, hít không khí. Rồi nó sung sướng bảo Cu Nhớn:
- Chà! Hôm trước tôi đi thì thấy mệt ghê! Hôm nay đi với anh thì chả thấy mỏi tí nào.
- Hôm trước, anh đi một mình. Hôm nay, anh đi hai người. Đi đường trường mà hai người thì chưa cười đã tới. Với lại bây giờ chúng mình mới đi. Thử đến Lim thôi, chứ đừng nói phủ Từ Sơn, lại không rã gối ấy à! Thế nào mà chúng mình chả ngồi nghỉ từ đấy đến đấy bao nhiêu chỗ. Bây giờ chúng mình còn khoẻ, chứ đi mãi thì nó mỏi dần đi chứ lại.
- Thế mọi lần anh đi từ đây ra Yên Viên, anh nghỉ mấy chỗ?
- Tôi đi lần trước giời nắng kia, cho nên tôi nghỉ luôn, nghỉ đến sáu bảy chỗ. Nhưng bây giờ giời rét, thì chỉ đến tỉnh lớn, mình nghỉ thôi.
- Thế từ đây đi Hà Nội với từ đây đi Yên Viên, xa hơn nhau bao nhiêu?
- Anh không đi bao giờ, nói thì anh không hiểu được. À, từ Yên Viên lên Hà Nội thì cũng bằng từ đây lên Phủ Lạng ấy. Nói thì anh hiểu chứ?
- Ồ, nếu chỉ thế thì tôi đi được, không sao.

[phongvan]

Chương 13




Đang ở chỗ thị thành chật chội mà lúc nào tầm con mắt cũng như vấp phải những cái tường gạch, Đức được trông giời cao đất rộng, lấy là thú lắm.
Lại lúc ấy, buổi bình minh đang trong cái phút rực rỡ nhất. Mặt giời, vua của sự sống, ngự toạ trên trên ngai vàng đặt trong một làn mây không chút vẩn.
Những đàn chim mót thóc rập rờn bay từng đàn đông đặc, rồi lại sà xuống những ruộng lúa cắt trụi, còn trơ gốc rạ.
Xa tít xa tắp, những làng mạc viền một đường xanh lá mạ dưới những chân núi màu xanh lơ.
Gió sớm nhẹ nhàng thổi qua tất cả, tạo nên một điệu nhạc êm êm như gần mà lại như xa.
Cả cảnh vật, cái gì cũng hùng vĩ, đăng đối với những màu sắc rục rỡ. Sự sống như một chất men nồng, quyện lấy tất cả, rồi thì lấy ở tất cả, đem tiêm một chất gì say sưa, sảng khoái vào lòng người.
Đức nhìn, nhìn tất cả không chán mắt. Rồi bỗng nó thốt ra:
- Trời ơi, rộng và đẹp quá nhỉ? Trước kia, ở Hà Nội, tôi nghe người ta nói những đâu đâu, tôi chẳng biết đâu đâu là thế nào, nay mới biết nó là thế này đây.
- Ừ, anh chưa biết lên rừng và xuống bể còn to đẹp bằng mười.
Đức muốn biết rừng bể, liền hỏi ngay:
- Thế anh đã lên rừng xuống bể chưa? Rừng thế nào? Bể thế nào nhỉ?
Cu Nhớn hơi luống cuống:
- Tôi chưa lên rừng xuống bể, nhưng tôi nghe người ta đi về bảo thế. Người ta bảo rộng và to gắp trăm, gắp nghìn thế này này.
- Nhưng rừng thế nào mới được chứ?
- Rừng là cây ấy!
Đức trỏ một cây xoan tây:
- Cây thế này ấy à? Thế sao người ta không gọi là rừng?
- À không, không. Nhiều cây cơ chứ, nhiều lắm lắm cơ chứ, mà toàn là những cây to cao vút giời, mà lá thì trùm kín mặt đất.
- Ghê nhỉ!
- Chả ghê mà người ta lại bảo rừng thiêng nước độc. Nhưng không sao, thầy tôi bảo đi rừng mà không ăn những thứ sống sít thì không sao. Nước đun sôi, mà cái gì cũng luộc hín thì thôi, không còn sợ gì nước độc. Mà ngủ đừng có ngủ ở ngoài sương thì rừng thiêng cũng không làm gì được mình.
Đức trầm trồ:
- Thế thì nhớn lên, thế nào chúng ta cũng phải lên rừng xem cho biết.
Cu Nhớn nói một cách kiêu hãnh:
- Tôi thì chẳng cần phải nhớn. Thầy tôi bảo sang năm, nếu có ai thuê thầy tôi đi thả bè thì thầy tôi sẽ cho tôi đi để thổi cơm.
- Thế thì anh sướng nhỉ, sướng hơn tôi nhỉ. Cậu mợ tôi mà cứ nghe nói đến chỗ nào thiêng và độc là không khi nào bằng lòng cho tôi đi rồi.
Rồi buồn rầu, nhưng chân thành nhận lấy cái chỗ kém của mình:
- Nhưng thế thì cũng lại là anh hơn tôi nhiều. À mà này, bể thế nào nhỉ? Người ta bảo ở ngoài bể có những con cá to bằng con voi nó nuốt người cơ mà?
- À, à, đấy là cá voi đấy. Cá voi nó hiền lắm, nó không nuốt người đâu. Nuốt người là cá nhà táng đấy. Úi dà dà, ở bể thì nhiều cá lắm, mà con nào cũng to. Thầy tôi đi Quảng Yên về, nói chuyện có những con tôm hùm to bằng bắp đùi chúng ta này này.
- Thì là hùm, sao lại không to. Tôi đã trông thấy ông ấy ở trên trại Bách Thú, to gần bằng con bò ấy.
- À, à, không phải, đây là tôm cơ mà. Nó dữ như hùm thì người ta gọi nó thế. Còn cái con anh trông thấy đấy, gọi là ông ba mươi. Nhưng ông ba mươi ở rừng, sao người ta lại có ở trong vườn?
- À, vườn ấy nuôi các thứ súc vật, ở sau phủ Toàn Quyền ấy. Cậu tôi đưa tôi đi xem, bảo người ta bắt các ông ấy về từ bé, người ta nuôi, rồi người ta đem nhốt vào chuồng sắt cho những bé con như chúng mình xem.
- Ồ, thế thì tài nhỉ! Thảo nào người ta cứ bảo không có cái gì hơn được người. Ấy những cá to như cá voi, người ta cũng bắt được về, đem làm thịt bán ở chợ đấy.
- Bể nuôi được những giống cá ấy, chắc phải to lắm đấy nhỉ?
- To, to lắm. Chẳng to mà người ta lại bảo bể rộng, sông dài. Thầy tôi bảo đứng trông ra bể thì chỉ thấy nước cuồn cuộn cho tới chân mây, chẳng thấy đâu là bờ cả. Thầy tôi lại bảo ở ngoài ấy có đường lên giời, nhưng chỉ có tiên mới lên được thôi. Mà ở dưới nước thì có đường xuống địa ngục, bao nhiêu quỷ, giời dồn cả xuống đấy, rồi bỏ vào vạc dầu nấu.
Đức ngẫm nghĩ một lát:
- Thế tiên thế nào, quỷ thế nào nhỉ?
- Ồ, ồ, thế thì anh không biết gì cả. Những người tử tế, hiền lành tu nhân, tích đức lúc chết đi thì thành tiên. Còn những đứa gian ác, trộm cướp, những đứa chửi cha, mắng mẹ, đánh anh, đánh em thì lúc chết xuống địa ngục tất cả.
Đức ta bỗng rùng mình rợn gáy, nín thin thít không dám thở.
Cu Nhớn lại bồi thêm cho nó một búa cái, khiến cho nó choáng váng cả đầu óc:
- Bu tôi bảo những kẻ ăn bơ, làm biếng, những kẻ đong non, cân thiếu, thì đều bị quỷ sứ cho vào cối giã, hay bắt leo cầu vồng, rồi du xuống vực sâu cho rắn cắn.
Cảnh vật đang tưng bừng, bỗng tối sầm ở trước con mắt Đức. Nó bồi hồi nghĩ đến cái thân nó về mai sau.
Nhưng lòng sợ hãi của trẻ con như trận mưa bóng mây, thoáng cái rồi tan. Bao giờ nhựa sống đầy ứ ở trong nó vẫn là mạnh hơn, làm át được tất cả.
Chỉ một việc cỏn con xảy ra là liền làm cho nó quên ráo cả thiên đường và địa ngục.
***
Hai đứa đương đi thì vụt một đàn trâu bò ở trong cổng làng lồng ra. Đức thấy những cái sừng nhọn hoắt, những con mắt trợn trừng, cùng cái dáng điệu hung dữ của chúng, sợ quá, toan trèo lên cây.
Cu Nhớn kéo áo nó lôi xuống:
- Ồ, trâu bò đấy mà, bao giờ nó chẳng sợ mình. Chúng trông hung hăng như thế, nhưng không bao giờ dám húc ai cả, trừ khi nó phát điên thì chẳng kể.
Đức giơ giơ tay:
- Thế thế kia không là phát điên à?
Cu Nhớn cười ngoẹo cả cổ:
- Không, không phải. Cả đêm bị nhốt trong chuồng, nay được thả ra đi ăn, chúng nó sướng, chạy tung tăng thế thôi. Đây là đàn trâu bò của ông nghị Hắc đấy mà. Ông ấy giàu nhất vùng tôi đấy. Con bò của thầy tôi trước cũng bán cho ông ta đấy.
Rồi nhìn kỹ vào đàn trâu bò:
- À, không thấy nữa. Có lẽ ông ta đã bán cho người khác rồi. Bò nhà tôi có tiếng tốt nhất vùng này.
Và nhìn kỹ khắp cả một lượt:
- Đàn trâu bò này tuy nhiều, nhưng ít con tốt, vởi vì ông ấy bắt nợ và mua lung tung. Với lại ông ta có nhiều, chẳng cần.
Trỏ một con trâu:
- Nhà tôi mà sau này nếu có mua trâu là không mua những con ấy bao giờ.
- Tại sao? Nó to và béo đấy chứ.
- Ồ, ồ, to béo vất đi thì to làm gì? “Quá tóc, hóc chủ” đấy, anh ạ. Tướng nó không tốt. Còn con kia thì “tam tinh, rình ăn trộm”. Mua con ấy thì đêm nào mình cũng bị kẻ trộm rình, mà trâu thì cũng đến mất thôi.
Đức ta toan hỏi thế nào là “tam tinh”, thế nào là “hóc chủ” thì Cu Nhớn đã lại trỏ một con khác:
- Con kia xoáy hậu thế nào cũng bị sét đánh. À, à, đàn trâu bò này xấu cả. Thì anh tính, của bắt nợ ấy mà. Có xấu thì người ta mới chịu gán đi chứ. Thầy tôi mà tậu trâu bò thì không con nào phí được cả. Lái nào cũng không lừa được thầy tôi. Dán sừng, chắp đuôi, làm xoáy là thấy tôi thoáng nhìn, biết cả. Thầy tôi trông là biết con nào bền, con nào xổi, con nào phàm ăn, con nào lười vật.
***
Đức ta như lạc vào cái hầm vô đề của những tiếng lóng nhà nghề. Rồi khi thoát ra, Đức ta hỏi một câu nó chứng tỏ cái ngu si của một cậu bé tỉnh thành không biết hột cơm mình ăn tự đâu ra:
- Trâu bò thì chỉ dùng để ăn thịt, chứ còn làm được cái gì, mà sao tôi thấy anh thích thế?
Cu Nhớn bật lên như một thanh tre cong bị tuột lạt, bênh vực một cách triệt để con vật nó đã cùng chia sự vất vả, gian lao với mình:
- Không có trâu bò thì chết đói ráo, hàng tỉnh cũng chết rã họng ra. Không có nó ấy à, đừng hòng có ruộng cấy, có thóc ăn. Nhà quê, con trâu, con bò là quý nhất. Không có nó vật lực cho mình ấy à, thì ruộng đất bao nhiêu cũng vất đi.
Rồi trỏ những thửa ruộng đã cày ải:
- Đấy, trâu bò nó cày lên đấy. Rồi thì người ta mới bừa, mới tháo nước vào mà cấy được chứ.
- Tôi tưởng đấy là người ta cuốc đấy chứ?
- Cuốc thì cuốc được bao nhiêu? Một con trâu làm bằng hai mươi người. Mấy thửa ruộng kia ấy à, trâu chỉ một buổi sáng, chứ cuốc thì hai mươi hôm chưa xong. Ở nhà quê có ăn là nhờ trâu bò cả. Úi chà, người ta nuôi nó như nuôi con ấy chứ, hơn con nữa chứ. Con nhiều đứa chỉ ăn báo hại, chứ trâu bò thì giúp giập người ta vô kể. Tôi đã thấy lắm người lúc túng phải bán trâu bò đi, khóc rưng rức. Chính bu tôi, lúc thầy tôi đem bán trâu đi, cũng khóc sưng cả mắt lên đấy.
- Thế à?
- Chứ lại chả thế. Nó làm với mình quen chân, quen tay rồi. Lại cho tới khi nó già, mình bán nó đi, cũng vẫn được tiền. Và nếu không bán đi cho lái, nhà làm thịt thì cũng vẫn bán được da, được xương, được sừng. Mà anh còn chưa biết, phân trâu bò bón ruộng tốt đệ nhất.

[phongvan]

Chương 14




Nghe Cu Nhớn bênh vực và giãi bày về tài năng của con trâu, Đức mới sực vỡ ra. Nó nắm tay Cu Nhớn, và nhìn như để xin lỗi:
- Thì tôi có biết đâu!
Cơn tức bực hình như chưa dẹp hết ở trong lòng Cu Nhớn:
- Ừ, thế tại anh không biết thì anh mới nói thế, chứ ở nhà quê, ai cũng quý trâu bò cả.
Rồi thì hình như nó sực nhớ ra một điều gì:
- À anh, có phải người ngoài tỉnh khinh người ở nhà quê lắm có phải không?
Đức chối lia, chối lịa:
- Không, không có. Đấy thì anh xem, tôi quý anh biết chừng nào!
Cu Nhớn đã hả lắm rồi:
- Tại tôi nghe thầy tôi đi tỉnh về nói thế, chứ tôi có ra tỉnh mấy đâu mà biết.
Rồi chợt đến một chỗ có mấy thửa mạ xanh rờn, Cu Nhớn trỏ tay:
- Đấy, không có trâu bò, sao có thể gieo được mạ? Mà đã không có mạ thì làm sao có lúa cấy? Mà đã không cấy được lúa thì lấy đâu ra thóc? Mà không có thóc thì có đâu cơm mà ăn?
Đức bật lên hỏi:
- Ồ, tôi tưởng cơm là ở gạo nấu ra, chứ có phải thóc đâu?
Lúc này thì Cu Nhớn nhìn Đức thật là ngơ ngác như người ta nhìn một quái tượng. Rồi thì sau nó hiểu ra:
- À, ra anh ở tỉnh không cày cấy bao giờ, nên anh không biết. Thóc tức là gạo. Thóc bỏ cái vỏ đi là gạo.
- Thế cái gì sinh ra thóc?
- Cây lúa.
- Thế cái gì sinh ra cây lúa?
- Mạ.
- Thế còn mạ?
- Hạt thóc gieo lên.
- Ồ, thế thì hay nhỉ. Ồ, thế thì về Hà Nội, tôi cũng gieo mạ chơi.
Cu Nhớn trề môi:
- Anh tưởng gieo mạ dễ lắm đấy à? Ồ, từ hạt thóc thành bông lúa, lâu lắm đấy chứ. Bao nhiêu công cày bừa khó nhọc, làm cỏ, tát nước, chứ lại chơi mà được. Nếu thế thì đã không có nhiều người bị đói.
Đức ngoái cổ, toan hỏi thì Cu Nhớn đã hiểu ý:
- Anh muốn biết từ đâu hạt thóc thành cây lúa phải không?
Đức gật đầu:
- Tôi chỉ có thể nói sơ sơ cho anh hiểu được thôi.
Rồi chỉ một thửa ruộng có một nông phu đang cày:
- Đấy là mùa chiêm nhé. Gặt xong mùa rồi cày ngay thế kia, gọi là cày vỡ. Để cho ải, rồi chờ mưa mới cày đi vài lượt nữa, rồi bừa, rồi mới nhổ mạ lên cấy từng túm nhỏ vào. Rồi chờ nó mọc, rồi phải làm cỏ, tát nước, còn bao nhiêu thứ nữa, rồi tháng tư, tháng năm mới được gặt, gặt về đem phơi. Rồi khi nào ăn thì bỏ vào cối xay, xay xong, còn giã, còn sàng cám, rồi mới thành gạo. Được hạt gạo, lâu công lắm lắm. Mà hễ có mưa nhiều hay hạn hán, lúa cứ đét đi mà chết nữa, chỉ còn có rạ thôi. Chà! Anh ở tỉnh không biết, chứ được hạt gạo ăn, phải thức khuya dậy sớm, phải chân lấm tay bùn, khó nhọc biết là chừng nào ấy chứ!
***
Một giọng hát véo von, lúc ấy từ ruộng xa đưa lại:
Tháng giêng là tháng ăn chơi,
Tháng hai trồng đậu, trồng khoai, trồng cà.
Cu Nhớn lúc ấy lòng đang say sưa với hồn đất, và tưng bừng cái đời cần lao của thú quê, liền nối ngay:
Tháng ba thì đậu đã già,
Ta đi ta hái về nhà phơi khô.
Tháng tư đi tậu trâu bò,
Để cho ta lại làm mùa tháng năm,
Sớm ngày đem lúa ra ngâm,
Bao giờ mọc mầm, ta sẽ vớt ra.
Gánh đi, ta ném ruộng ta,
Đến khi ra mạ thì ta nhổ về.
Lấy tiền mượn kẻ cấy thuê,
Cấy xong rồi lại trở về nghỉ ngơi.
Cỏ lúa làm đã sạch rồi,
Nước ruộng vơi mười còn độ một hai.
Cao thời đóng một gàu dai,
Lúa thấp thời lại đóng hai gàu sòng.
Để cho lúa có đòng đòng,
Bấy giờ ta sẽ trả công cho người.
Bao giờ cho đến tháng mười,
Ta đem liềm hái ra ngoài ruộng ta.
Tiếng hát say sưa của Cu Nhớn vừa trong vừa ấm, như đưa bổng hồn Đức tới một chỗ cao vút và mát mẻ, khiến cho trong người Đức thấy lâng lâng…
Tới khi Cu Nhớn dừng tiếng hát, thì Đức như cảm thấy mình như bị đứt đoạn với một cái gì thú vị lắm:
- Chà, anh hát hay quá! Tôi không ngờ anh mà lại biết hát đấy.
Cu Nhớn được dịp để khoe nơi thôn ổ của mình:
- À, tôi con giai, giọng ồ ồ, hát không hay mấy, chứ con gái làng tôi vừa tát nước vừa hát thì phải biết. Tôi nghe cứ say như điếu đổ, như có cái gì, cái gì… ở trong người… nó… gì gì khắp cả ấy.
Đấy là ý Cu Nhớn muốn nói… như hồn đất nước nó dâng lên, rồi cuồn cuộn chảy ở trong mạch máu, nhưng Cu Nhớn không biết nói.
- Ồ, thế thì tôi phải về nhà quê luôn mới được. Ở Hà Nội, tôi có kèn hát. Tối nào mợ tôi cũng mở cho tôi nghe, nhưng tôi nghe như người hát bị ngạt mũi thế nào, rè rè chứ không véo von được như anh.
- Con gái làng tôi hát còn vèo von nữa. Úi chà, anh phải biết, hát thì làm việc quên mệt đi đấy. Nhà quê thì thường là ai cũng phải hát cả.
- Thế có ai dạy anh không?
- Chả có ai dạy cả. Cứ nghe người ta hát thì nhớ đấy thôi. Làm việc cả ngày, anh tính còn thì giờ đâu mà học hát?
Đức nghe Cu Nhớn nói thì thấy rằng người nhà quê chăm chỉ và ích lợi hơn người ở tỉnh và họ còn biết nhiều hơn nữa. Rồi thì nó sực nhớ tới những câu mắng: “Đồ nhà quê!”
Nó vụt nhận ngay ra rằng vì người tỉnh thành không hiểu người nhà quê mà mắng thế, chứ đến đúng như lới Cu Nhớn nói – mà lời Cu Nhớn nói thì phải đúng - nếu không có người nhà quê cày ruộng thời người hàng tỉnh cũng chết đói rã họng ra ấy.
Nó tự nhủ nó từ nay thì không bao giờ nó lại đi mắng ai là “đồ nhà quê” cả. Bởi mắng như thế, tức là vô ơn với những người đã làm ra thóc gạo để nuôi sống mình.
Và bây giờ thì nó đã hiểu hạt cơm là quý lắm lắm rồi. Bây giờ, nó mới nhận thấy rằng ra trước kia, nó khinh người rẻ của nhiều quá.
Nó như thế, bởi vì nó không biết, bởi vì nó đã chẳng đi đến đâu để biết cả.
Bây giờ thì nó mới thấy rằng giời đất còn rộng lắm, và nhiều cái đáng biết lắm, chứ không phải chỉ có tỉnh Hà Nội toen hoẻn, với những hàng tơ lụa và tạp hóa như của mợ nó đâu.
***
Nó khổ mất một buổi tối, nhưng may, nó đã biết ra được nhiều quá! Nó nhìn Cu Nhớn cứ thoăn thoắt đi, rồi thì nó vụt nói:
- Giá tôi cũng được như anh, về ở nhà quê…
- Ồ, nhưng anh về ở nhà quê thì anh lại không làm được những công việc của tôi. Thế thì anh lại không thể ở nhà quê được. Thầy tôi bảo mỗi người một nghệ.
Đức không hiểu, nhưng muốn chiều bạn, nó cũng gật lấy gật để:
- Ừ nhỉ.
Câu chuyện của chúng nó tới đây thì chúng nói tới Sen Hồ.
Thấy người tấp nập, Cu Nhớn reo ngay lên:
- A, hôm nay ngày phiên chợ! Chúng ta đứng lại xem chợ một tí cũng không sao.
- Nhưng đây là gì đã chứ?
- Là Sen Hồ. Người ta gọi thế bởi vì đây có những cái hồ sen to. Nhưng mùa này thì không có hoa.
Đức thấy người gồng, kẻ gánh, mua bán rộn ràng, liền hỏi Cu Nhớn:
- Sớm thế này mà họ đã họp chợ nhỉ? Thế họ dậy từ bao giờ?
- Họ dậy cũng bằng anh với tôi. Hay là còn sớm hơn nữa.
- Ồ, tôi tưởng chỉ có anh với tôi là có việc dậy sớm thôi đấy.
- Ồ, người ta ai chả có việc, ai chả phải dậy sớm!
- Thế ra trước kia tôi ngủ trưa, thì lúc ấy ở đâu đâu, có vô số người dậy sớm làm việc rồi đấy.
- Chứ sao. Có ăn thì phải có làm chứ.
- À, ra thế đấy.
***
Cu Nhớn đưa Đức đi xem khắp chợ một lượt, gặp cái gì Đức cũng không hiểu, cũng giảng cho Đức nghe.
Khi qua một hàng nước, Cu Nhớn nắm áo Đức, giữ lại:
- Anh có khát nước không?
Đức hơi khát, nhưng nghĩ đến năm đồng xu mà Cu Nhớn muốn dành để đong gạo, liền thoái thác.
- Thế thì ta lại đi.
Mặt giời lúc ấy đã lên hơi cao. Đi gần tới Đáp Cầu thì Đức thấy ráo cổ, và mỏi chân. Rồi thì nó cứ đi chậm dần, khiến đã mấy lần, Cu Nhớn phải giục.
Đức thấy bạn giục quá, sợ làm phiền lòng bạn, phải thú thật:
- Tôi khát nước quá cho nên tôi đi chậm, anh ạ.
- Thế sao anh không bảo?
Rồi thì nhìn trước nhìn sau, thấy toàn đồng không mông quạnh, không có hàng quán nhà cửa gì, Cu Nhớn liền moi ở túi ra một quả quít:
- Đây không có hàng nước, anh ăn tạm quả quít này vậy.
Đức thấy quít, đã sướng mê, nhưng chưa cầm vội:
- Quít anh mua ở đâu đấy? Lúc nãy ở chợ, tôi không thấy anh mua mà?- À, quả quít chiều qua bu tôi cho tôi, nhưng tôi không ăn, vì tôi biết hôm nay đi đường, thế nào chúng ta cũng phải cần đến.
- Anh biết lo xa thật.
Rồi bóc quả quít, đưa một nửa cho Cu Nhớn:
- Anh với tôi, chia đôi.
Cu Nhớn chỉ cầm có hai múi.
- Không. Anh khát, cần nhiều, chứ tôi không khát thì cần gì.
Đức thấy Cu Nhớn chân thành, và biết nếu mình không ăn cả thì bạn sẽ không bằng lòng, liền ăn cả. Ăn xong, Đức nhìn Cu Nhớn bằng con mắt đầy cảm ơn:
- À, ngon quá, tôi thấy hết khát rồi.
Hết khát thì nó chưa thấy hết khát đâu. Nó chẳng qua được tấm lòng tốt của bạn nâng đỡ đấy thôi. Và vì cảm như thế, nó quên mệt.
Bây giờ thì nó hiểu thêm một điều rằng người ta không thể sống trơ trọi được. Người nọ cần được nâng đỡ, khuyến khích bởi người kia. Mà sự chơi bời với nhau, quý nhất ở tấm lòng thành thật và tử tế, và muốn cho sự chơi bời được bền lâu thì cần phải biết nhường nhịn.
Đi được mấy bước, nó lại xuýt xoa:
- Chà, ngon quá, ngọt quá! Tôi chưa ăn một quả quít nào ngọt hơn. Mà đến cam cũng không bằng.
Cu Nhớn tủm tỉm:
- Có đâu, ở tỉnh nhiều quít ngọt chứ?
- Không, thật mà.
Nó nói thật đấy. Quả quít này đã ăn trong lúc cần ăn, lại là của tình bạn đem cho thì còn quả quít nào ở trên đời ngon được bằng nữa.

[phongvan]

Chương 15




Đi đến Nam Ngạn, trông thấy cầu, Đức reo lên:
- A, cái cầu thứ hai kia rồi! Hôm kia, tôi cứ ngong ngóng mãi mà chẳng thấy đâu. Thì ra vì mình đi chân. Thế là còn một cái cầu nữa là đến Hà Nội thôi. Rồi đến cầu sông Cái tức là Hà Nội rồi. Đến đấy thì tức khắc tôi lên xe về nhà.
- Thế tiền đâu mà giả?
Đức sung sướng, ôm lấy bạn:
- Anh chưa biết, tôi mà về tới nhà tôi thì bao nhiêu tiền cũng có. Cậu mợ tôi lại không mừng rú lên ấy à.
Rồi thì bỗng nó lại sầm mặt xuống. Ba ngày luân lạc đã đem đến cho nó nhiều ý nghĩa khác về cuộc đời.
- Mà bây giờ, có lẽ cậu mợ tôi đang khóc đây. Vì ba hôm nay, cậu mợ tôi không biết tôi đi đâu.
Cu Nhớn thấy bạn buồn, liền an ủi:
- Chắc là không khóc đâu. Đi vài ngày thì có gì mà phải khóc.
- À, anh khác, tôi khác. Anh đi đây, đi đó luôn. Mà tôi thì chưa rời khỏi nhà ra một bước. Đi đâu thì đã có cậu mợ tôi. Tôi chắc rằng bây giờ đang cho người đi tìm tôi đây này.
Nói xong, nó trông trước trông sau, tưởng chừng như những người đi tìm nó đang lảng vảng ở đâu đây.
Cu Nhớn thấy thế, cười:
- À, người nhà anh biết anh ở đâu đây mà tìm.
***
Cái buồn của Đức, chỉ khi trông thấy nước sông Cầu đỏ ngầu và chảy xiết là hết.
Cu Nhớn trỏ những thuyền đậu chi chít ở bờ:
- Đây gọi là bến nước mắm, vì những lái nước nắm từ Nghệ ra đỗ cả thuyền ở đây, nên gọi thế. Cả mạn Bắc Giang, ai muốn mua nước mắm cũng đến đây mua. Đấy, anh xem, người mua kẻ bán đông không. Bên kia là Thị Cầu, là phố, nhưng chúng mình đi Hà Nội thì cứ cầu mà đi thẳng, vào đấy vòng xa ra.
- Không, anh cho tôi vào đấy xem đã.
- Không có gì đâu, cũng phố xá như Bắc Ninh thôi. Thế thì sao bằng mình đi qua Bắc Ninh, rồi mình xem luôn thể. Lại là con đường mình đi, không mất thì giờ. Trước thầy tôi hay sang Bắc Ninh lắm. Tôi có đi theo hai lần, tôi biết rõ các phố cơ. Nhưng tôi nghe người ta nói Bắc Ninh vẫn chưa to, chưa đẹp bằng Hà Nội.
- Tôi không còn nhớ là chỗ nào nhưng tôi có đi xe ô-tô qua, tôi biết. Đâu bằng Hà Nội được, Hà Nội đẹp nhất và to nhất nước An nam mà lỵ.
- Phải rồi, ai cũng bảo thế cả. Lớn lên thế nào tôi cũng phải về xem Hà Nội mới được.
Đức nhìn bạn bằng con mắt cầu khẩn:
- Hay anh sang ngay ngày hôm nay với tôi? Sang nhà tôi, phải biết sướng lắm cơ! Cậu mợ tôi sẽ tử tế với anh như bu anh tử tế với tôi ấy. Cu Nhớn lắc đầu:
- Không được. Tôi còn phải đem tiền về nhà cơ mà. Với lại tôi chưa xin phép thầy bu tôi.
- Thế thì chốc nữa đến Yên Viên, anh xin phép thầy anh đi.
- Thầy tôi không cho đâu. Thầy tôi biết nhà còn chưa hết việc, thì giờ đâu mà đi chơi!
Đức biết không thể được, lặng im, nhưng từ đấy thì nó thấy se se ruột thế nào ấy.
Lên tới cầu sông Cầu, Cu Nhớn trỏ lên mạn thượng lưu:
- Lũ nhà kia là sở máy làm giấy cho chúng ta viết đấy.
Đức không nhìn nhà máy giấy. Nó nhìn dòng sông xa tít xa tắp, lẩn vào chân giời:
- Con sông này từ đâu lại nhỉ?
- Ai biết được, nghe người ta nói từ bên Tàu.
- Thế nó chảy về đâu?
- Nó chảy ra bể.
Đức quay lại, nhìn dòng nước chảy băng băng:
- Thế thì cũng xa nhỉ?
- Hẳn là xa chứ. Chẳng xa mà người ta lại gọi là đầu sông ngọn nguồn.
Đức bâng khuâng nhìn những xoáy nước đang xoáy ở dưới cột cầu:
- Thế nước ta có nhiều sông không nhỉ?
- Ồ, nhiều lắm lắm chứ. Tính làm sao cho hết được. Thì từ Hà Nội lên Bắc Giang là bốn sông rồi này.
- Thế anh có biết hết sông của nước ta không?
- Tôi không biết, nhưng tôi thuộc nhiều câu hát, vì thế tôi mới biết nước ta có nhiều sông đấy chứ.
- Câu hát thế nào? Anh hát cho tôi nghe. Tôi thích nghe anh hát lắm.
- Ai lại hát ở đây.
Rồi Cu Nhớn chỉ se sẽ đọc:
Thứ nhất sông Nến chảy ra,
Thứ hai ngòi Mỡ, thứ ba ngòi Dầu.
Sông Ngòm chửa thấm vào đâu,
Còn anh sông Đáy trọc đầu mà ra.
Lênh đênh qua cửa Thần Phù,
Khéo tu thì nổi, vụng tu thì chìm.
Những người lử khử lừ khừ,
Chẳng ở Đại Từ thì ở Vũ Nhai.
Mặt vàng đổi lấy mặt xanh,
Hai tay hai gậy, lạy anh sông Bờ.
Sông Thao nước đục người đen,
Ai lên phố Én cũng quên đường về.
Dù ai buôn đâu bán đâu,
Làm sao cho khỏi cầu Châu thì làm.
Đi bộ thì khiếp Hải Vân,
Đi thuyền thì khiếp sông Thần, hang Rơi,
Khôn ngoan qua cửa sông La,
Dễ ai có cánh bay qua luỹ Thày.
Nhớ anh tôi cũng muốn vô,
Sợ truông nhà Hồ, sợ phá Tam Giang.
Phá Tam Giang rầy nay đã cạn,
Truông nhà Hồ, Nội tán cấm nghiêm.
Đức nghe xong, thú quá:
- Chà, nước ta có nhiều sông lạ nhỉ? Thế thì nước ta to lắm nhỉ?
- Chả to lại gọi là nước.
- Thế thì ai làm ra những bài hát như thế nhỉ?
Cu Nhớn nghĩ mãi không ra. Đức liền nói:
- Chắc là cái người đã đi khắp tất cả ngần ấy chỗ đấy. Trời ơi! Nhớn lên, chắc là tôi phải đi khắp cả nước An Nam.
***
Một tiếng còi tàu thủy rúc ở phía sau làm cho hai đứa giật mình, quay lại. Rồi thì Cu Nhớn vội giục Đức:
- Chết chửa, ta phải đi chứ, la cà mãi ở đây à? Tối mất!
Qua Bắc Ninh thì Đức đã thấy đói, vì buổi sáng nó ăn ít. Và từ đấy thì nó đã mệt lắm. Nhưng thấy bạn cứ đi thoăn thoắt, nó cũng cố. Cố mãi, cố mãi cho tới Lim thì Cu Nhớn trỏ một hàng nước:
- Thôi, ta nghỉ đây ăn cơm.
Đức mừng rú:
- Tôi cũng vừa muốn xin anh như thế. Tôi đói và mỏi từ Bắc Ninh cơ.
- Ồ, thế sao anh không bảo tôi?
- À, thấy anh như thế, tôi cũng phải cố chứ. Sao anh bằng tuổi tôi, anh lại đi khoẻ như thế được? Mà tôi thì lại không? Trời, thật giá anh không nghỉ lại thì có lẽ tôi lăn ra đây, không tài nào đi được nữa! Nhiều lúc, tôi chỉ muốn ngồi thụp xuống đường mà khóc lên thôi.
Cu Nhớn lại xuýt xoa:
- Ồ, thế tại làm sao anh không bảo? Anh bì với tôi thế nào được! Tôi đi quen rồi, mà anh thì chưa đi bao giờ.
Rồi vừa lau mồ hôi cho Đức, nó vừa bảo:
- Thì ra các cụ nói đúng thật. Ở đời, cứ cố là được đấy thôi mà.
Đức tháo giày:
- Nhưng tôi chỉ có thể cố tới đây thôi. Lúc nãy, tôi nhiều lúc thật là thở không ra hơi. Mà anh thì cứ cung cúc đi. Anh chả nhìn lại, anh không biết.
Rồi vén quần, giơ chân đọ với chân Cu Nhớn:
- Chân tôi to hơn chân anh, mà sao tôi yếu hơn chân anh nhỉ?
- Yếu thì có lẽ anh không yếu hơn. Nhưng tại anh chưa quen. Quen đi là không mỏi mệt. Anh không đi đâu bao giờ mà như thế là giỏi lắm. Tôi nhớ ba năm trước đây, khi thầy tôi cho tôi đi xem hội “Cát Tô”, lúc về, thầy tôi phải cõng tôi cơ mà. Chúng mình đi bây giờ là mùa rét còn đỡ chứ mùa nực thì phải biết, còn mệt gấp ba.
Đức lắc đầu, lè lưỡi:
- Mùa nực thì có lẽ tôi chịu. Ái dà, giá tôi biết thế này thì không khi nào tôi dám đi. Mà từ đây về Hà Nội, giá không cùng đi với anh thì có lẽ tôi cũng không đi được. Tôi thấy rời cả chân ra. À, thế mà lúc sáng thì tôi thấy khoẻ, tưởng chừng có thể đi cả ngày được. Anh nói đúng. Đi mãi rồi thì nó mỏi đi.
- Không sao. Anh đói và khát thì nó thế. Ăn cơm xong, nghỉ một lúc, thì lại đi được ngay. Hôm nay có anh, tôi vui chân mới đi xa thế được, chứ đi một mình thì tôi cũng mỏi chân, cứ phải nghỉ luôn.