Tuyển tập truyện ngắn

Đôi Mắt Và Cây Lộc Vừng
Tác giả: Nguyễn Văn Thịnh

Hoa lộc vừng

Ngày ấy vừa tốt nghiệp bậc học phổ thông, tôi nhận được hai tờ giấy gọi: gọi nhập ngũ và gọi vào đại học. Bấy giờ lửa chiến tranh ngùn ngụt ở miền Nam đã lan ra toàn miền Bắc. Lòng người nôn nao. Không ai cảm thấy sẽ được yên thân một khi đất nước gặp hoạ xâm lăng. "Giặc đến nhà đàn bà cũng đánh" huống chi là đấng nam nhi. "Xếp bút nghiên theo việc đao cung" với lứa trẻ chúng tôi thời ấy là chuyện bình thường.Tôi nhanh và khoẻ nên được chọn vào bộ đội đặc công. Trường huấn luyện chúng tôi ở trên miền sơn cước. Để thành một người lính đặc công thực thụ phải qua nhiều khổ luyện. Ban ngày học lý luận, tập tành thể lực và các miếng võ. Ban đêm là lúc kiểm tra và thử thách mình - Thành bại sống chết là đây. Ngoài những giờ trong thời khắc biểu, chúng tôi ngủ lăn ngủ lóc. Đặt mình xuống là ngày khò khò. Muốn kêu dậy trực ban phải mang còi rúc bên tai. Đôi lúc có chút thì giờ rỗi rãi lại thoáng nhớ về thành phố quê hương với bao kỷ niệm ngọt ngào trong gia đình và với bạn bè. Nhưng những hình bóng ấy mờ nhoà ngay về nỗi bồn chồn lo lắng cho những người thân ngày ngày vất vả, bươn bả nơi sơ tán; lo nhà cửa phố phường tan nát dưới đạn bom... Chúng tôi lao vào rèn luyện và nôn nóng mong chóng đến ngày ra quân để đánh cho chúng nó tơi bời...

Ngày mãn khoá, tôi được xếp vào loại khá. Cấp trên muốn giữ tôi ở lại làm trợ giáo huấn luyện nhưng tôi một mực đòi ra tiền tuyến. Mười ngày phép trước khi lên đường làm nhiệm vụ tôi về thăm nhà. Cha mẹ tôi sơ tán về quê. Mấy em nhỏ đi học sơ tán theo trường. ở nhà chỉ còn anh chị tôi vừa làm việc vừa là tự vệ cơ quan. Bạn bè tôi mỗi người mỗi ngả. Có người đã ra mặt trận. Có người cặm cụi trên những giảng đường tre lá ở rừng sâu. Thành phố vắng vẻ, những con đường rộng thênh thang, ngày năm bẩy lần còi lúc báo động máy bay xâm phạm vùng trời thủ đô. Thường buổi sớm, tôi đạp xe về thăm cha mẹ, chiều lại đạp xe ra thành phố, chẳng để làm gì nhưng nghĩ tới ngày xa nó tôi thấy lòng cứ nôn nao, cồn cào... Những ngày chuyển đông, trời Hà Nội khô và hanh. Cơn gió heo heo dứt ra những chiếc lá vàng cuối cùng rơi bay lả tả. Chiếc lá bàng khô cong chạm mặt đường còn bị gió kéo lê đi vang lên âm thanh khô khốc và não nuột cứ ngân đọng mãi trong lòng tôi. Trên chiếc xe đạp cũ, tôi đi lang thang vòng quanh các phố phường... Bây giờ tôi mới cảm thấy những gốc cây, đường phố, mái nhà này gắn bó máu thịt với tôi. Vậy mà tôi sắp phải dứt nó ra đi...Khúc phố Hàng Khay thật ngắn, quanh năm bóng cây trùm kín tưởng như đi trong một hang dài. Mặt nước Hồ Gươm xanh rêu lăn tăn những con sóng nhỏ. Tiếng xe điện giục giã hối hả vang vang trên đường. Tôi phóng xe bám theo con tàu điện. Bỗng tiếng còi báo động hú lên người ta chạy túa ra nhẩy xuống các hố cá nhân dọc bên đường hoặc nấp dưới các mái hiên nhà. Tôi vứt xe trên hè phố, nhanh chân nhảy xuống hố và kéo tấm nắp xi măng định che kín lại. Tiếng súng dồn dập chen lẫn với tiếng còi gay gắt quyết liệt. Tôi nhảy vọt lên khỏi hố, nhấc bổng một bà già lên và đặt xuống thay chỗ của tôi. Mảnh đạn rơi lộp bộp trên mặt đường lõm bõm trên mặt hồ. Tôi kéo nắp đậy trên chiếc hố và lao vội tới nép sát vào một gốc cây to ven hồ. Vừa lúc một tiếng nổ chát chúa ngay bên kia đường kèm theo tiếng rào rào sập đổ. Bụi khói mù mịt một quãng đường. Một người chạy chúi xuống như muốn ngã, miêng phát lên không rõ là tiếng khóc hay tiếng kêu: "A...A...A...!". Tôi hét lên: "Nép vào đây". Người đó lao vụt tới ôm chầm lấy tôi run rẩy và nức nở. Tiếng bom, tiếng đạn, tiếng máy bay náo loạn cả bầu trời. Lạch xạch... lõm bõm... vẫn là những mảnh đạn rơi vãi quanh đây. Người ấy co rúm lại, chúi đầu và nép sát vào người tôi hơn. Tôi choàng tay ôm chặt, cúi đầu phủ che cho người đó. Dường như đã bình tĩnh lại, tiếng thở hổn hển nhẹ dần và đều hơn, hơi ấm từ người ấy phả sang và tôi nhận ra trong vòng tay mình là một người phụ nữ. Tiếng máy bay vẫn gầm rú. Tiếng đạn nổ vẫn ỳ ùng. Người phụ nữ vẫn nép chặt vào tôi với sự yên tâm đã được chở che... Có lẽ bộ quân phục màu cỏ úa trên người tôi đã là niềm tin tưởng của cô và cũng là nguồn sức mạnh vô tư nghĩa hiệp của tôi... cho đến khi những tiếng ồn ào ầm ỹ bớt đi người phụ nữ ấy ngước nhìn lên nhưng rồi lại gục đầu ngay xuống... Chúng tôi đã kịp nhận ra nhau đều còn rất trẻ... Cô gái dụi dụi trên vai tôi và nghe lời cô thủ thỉ ngượng ngùng: "Em... sợ... quá!" Tôi phân vân tự hỏi: cô sợ đạn bom hay cô sợ tôi - một anh lính trẻ?! Tôi đứng y nguyên như vậy và muốn nín thở để khỏi lay động đến người cô dù chỉ là một chút mong manh... Khi tiếng còi báo yên vang lên, cô đứng thẳng người lại. Hai chúng tôi giáp mặt nhau. Trời vừa sập tối. Hà Nội không đèn. Trên khuôn mặt nhờ nhờ trăng trắng tôi nhận ra đôi mắt cô còn ngấn lệ nhưng nó long lanh, đằm thắm vương chút lo âu. Chúng tôi lặng nhìn nhau... Cô đặt hai tay trên vai tôi thân thiết. Tôi vẫn đứng ngây người. Giọng cô êm ái dịu dàng: "Anh là bộ đội?". Tôi sẽ gật đầu. Tôi không nghĩ gì hết. Tôi chỉ thấy đôi mắt ấy sao đen mà sáng thế... Lát sau tôi nói lời từ biệt: "Anh sắp đi xa!". Vừa lúc tiếng chuông tàu điện leng keng... leng keng... vang lên như hối thúc. Hai tay cô níu vai muốn kéo người tôi xuống và đột nhiên cô áp sát mặt tôi, một làn môi lướt nhanh trên má, một thoáng hương ngọt ngào từ hơi thở người con gái thoảng qua. Tôi chưa kịp nhận ra một điều kỳ diệu chợt đến với mình thì cô đã vùng chạy theo con tàu gửi lại một lời: "Chào... anh...". Sau phút bàng hoàng, tôi đâm bổ ra lề đường lấy xe đuổi theo cô. Con tàu chạy như ma đuổi. Cô gái lật đật chạy theo... Tôi áp sát bên cô: "Lên đây!" Cô nhảy thật gọn lên sau xe. Tôi gò lưng đạp. Cô vỗ vỗ vào tôi giục giã: "Chuyến tàu điện cuối cùng... Em phải vào trường kẻo lỡ...". Chiếc xe cà tàng của tôi phải mang trên mình nó hai người trẻ trung, chắc là quá sức. Tôi dồn hết lực xuống đôi chân để đuổi kịp con tàu nên không nói được câu nào... Hết phố Hàng Gai... Hết phố Hàng Bông... Kịp tới chỗ tàu tránh đầu đường Nguyễn Thái Học, chiếc xe của tôi giáp được con tàu đúng lúc nó từ từ chuyển bánh. Cô gái nhảy vội xuống đường... Vừa kịp níu tay vịn nhảy lên tàu. Tôi phóng xe kề bên. Trên tàu hành khách chật cứng. Hai tay bám trên tay vịn, chân vẫn đứng ở bậc thang lên xuống, cô ngoái đầu lại nhìn tôi và hét to lên: "Chúc anh... bình... an... nhé!". Tôi lo lắng gào lên: "Khéo... nhé! Khéo nhé...!". Con tàu vòn vọt vượt qua tôi... Tôi còn lẽo đẽo theo sau tàu chạy vào phía Cầu Giấy một đoạn xa...

Tôi vòng xe trở lại đi ngược chiều về phía Bờ Hồ. Người tôi lâng lâng. Đường phố tối om. Bóng người nhập nhoạng và tất tả. Tôi tìm lại về gốc cây lúc chiều. Bỗng nhớ tới cái hố có người đàn bà mang thai xuống ẩn. Tôi nhấc nắp hố lên nhìn xuống tối đen. Tôi thò chân xuống khoắng: Trống không! Tôi dắt xe tới gốc cây và ngồi trên bờ cỏ, cố nhớ lại những gì đã xảy ra ở nơi này chiều nay: Một người con gái trẻ gục vào vai tôi không biết bao lâu. Một nụ hôn đầu đời của người con gái cho tôi lướt nhẹ và nhanh như gió thoảng tưởng còn vương vất bên tôi một vị thơm nồng. Tôi ngất ngây sờ lên vai, sờ lên má mình... Trời đầy sao. Có một ngôi sao tỏ lắm, cứ lấp la lấp lánh. Lính đặc công cũng được học nhìn sao định hướng. Ngôi sao sáng rỡ ràng và lấp lánh kia là sao kim. Nó là sao hôm ở phía tây buổi chiều, là sao mai ở phía đông buổi sớm. Nó là ngôi sao ban chiều rạo rực với người đang yêu. Nó là ngôi sao khuê vằng vặc soi bên cửa sổ với tuổi học trò. Và lúc này, bên bờ hồ Hoàn Kiếm, một mình ngồi trên bờ cỏ tôi có cảm giác như ngôi sao ấy rớt xuống vai tôi một thoáng chiều nay...

Tôi xa thành phố thân yêu với sự lưu luyến nhớ thương và nỗi buồn vời vợi nghĩ về một ánh mắt, một nụ hôn và một ngôi sao như thế...

Lính đặc công chúng tôi thường "đi mây về gió", sống chui lủi không ai biết ở đâu, hy sinh nằm xuống không biết ở chỗ nào. Trải bao năm tháng, tôi đã là người chỉ huy một đơn vị đặc công có tiếng. Mật khẩu trước giờ chiến đấu cho anh em dù có thay đổi nhưng vẫn chỉ là một ngôi sao ấy: kim...tinh, sao...kim, sao...hôm, sao...mai, sao...khuê. Với tôi nó tượng trưng cho một ánh mắt vừa cụ thể lại vừa mơ hồ mà suốt đời tôi không thể nào quên...

Ngày Hà Nội bị B52 đánh phá ở chiến trường, chúng tôi xin được đánh một kho xăng. "Chúng bay đổ lửa ở quê ta thì ở đây lửa sẽ thiêu cháy tụi bay!". Đêm bôn tập tiếp cận mục tiêu, trong giờ phút chờ đợi hiệp đồng, tôi ngước nhìn trời cao. Ngôi sao Hôm rạng rỡ. Lòng tôi xôn xao xót xa nhớ về thành phố quê hương. Ngôi sao càng nhìn càng sáng, như là nó đang lấp lánh với tôi. Có phải là ánh sáng, như là nó đang lấp lánh với tôi. Có phải là ánh mắt ấy ngày nào? Thoáng chút bâng khuâng. Tôi thanh thản chờ hiệu lệnh... Khi tiếng súng đồng loạt nổ, ngọn lửa phừng lên ngùn ngụt. Khói xăng cuồn cuộn phủ đen một góc trời. Bên ánh lửa hừng hực, vùn vụt tỏ mờ bống đồng đội chạy ra phía hàng rào. Một bồn xăng gần tôi phát nổ và tôi bị cuốn phăng đi theo làn hơi thổi mạnh...Tôi tỉnh dậy thấy mình tả tơi nằm trên bụi cây năn lác gần sông. Tiếng pháo, tiếng đạn nổ ùng oàng. Ngọn lửa càng bốc cao phừng phực... tôi nghe tiếng lội bì bõm phía bờ sông...

Tôi bò lê ẩn mình vào chỗ khuất. Bước chân kia dừng lại... Tôi nghe tiếng hỏi nhỏ đầu câu mật khẩu: "Sao...". Tôi vui mừng ghép lại câu sau: "Kim!". Chúng tôi ôm choàng lấy nhau "Sao Kim đây! Sao Kim đây!" Mừng chiến thắng! Mừng đồng đội bình an... Tôi ngước nhìn lên trời. Ngôi sao kia như sà thấp xuống và càng sáng rực lên, nó lấp lánh như cười sau những cuộn khói đen ngùn ngụt! Sao Mai đấy! Trời sắp sáng rồi. Chúng tôi muốn reo lên nhưng phải nén lại cùng nhau rút về căn cứ trong ánh lửa bập bùng dưới đất và ánh sáng xanh vằng vặc của sao mai trên trời.

Sau hoà bình, tôi mang nhiều thương tật, được cấp trên cho về học ở trường đại học quân y. Bến xe điện Bờ Hồ là nơi mấy năm trời tôi thường lên xuống. Dù biết là lớp người cũ đã qua rồi nhưng mỗi lúc chờ đợi tàu ở đây tôi vẫn thấp thỏm bồi hồi, mong mỏi có phép lạ nào cho tôi gặp lại người con gái xưa. Tôi vẫn nhớ như in đôi mắt ấy, cho dù bất chợt gặp ở một hành tinh xa lạ tôi vẫn nhận ra... Cái gốc cây xưa còn y nguyên đấy, tôi không cảm nhận được nó già hơn chút nào vì thân nó vẫn to lớn kềnh càng quấn quýt và xù xì như thế. Bây giờ tôi mới biết nó là cây lộc vừng. Vào mùa xuân cây xanh um mơn mởn mượt mà. Nó trổ hoa hai vụ xuân thu, lúc ấy trên trời dưới nước xanh rờn, đỏ rực...

Vào một chiều êm ả, tôi mải mê ngắm những cánh hoa tàn rụng xuống hợp lại thành một tấm thảm đỏ bồng bềnh trên mặt nước, lòng man mác hoài vọng về một ký ức xa xăm... chợt nghe một giọng nữ trầm trồ: "Hoa cây gì mà kỳ lạ thế?". Tôi bừng tỉnh ngước lên: Một cô gái trẻ nhìn thảm hoa rồi lại nhìn tôi. Cô cảm thán trước vẻ đẹp lạ kỳ hay cô muốn hỏi? Chẳng ngại ngần chi, tôi nói thao thao, đại ý - Đây là cây lộc vừng. Lá nó giống lá cây sung. Người ta thường trồng nó bên bờ ao cho mát và cũng để giữ bờ. Không biết cây này bao nhiêu tuổi nhưng ít ra nó cũng đã sống cả trăm năm. Quanh bờ hồ này bao nhiêu cây có hoa sắc đỏ nhưng lộc vừng có vẻ đẹp riêng. Những cánh hoa của nó xếp ngang hai bên dọc theo một cuống dài ở giữa. Trong cơn mưa rào xối xả, những chùm hoa ấy đung đưa chao đảo trên những cành lá tươi xanh mềm dẻo như bay như lượn và mặt nước hồ xôn xao lay động hệt như có ai đang giũ tấm lụa đào... Cô lắng nghe chăm chú. Tôi chỉ cái thân cây to tướng nói tiếp vẻ hơi bí ẩn: "... Và chỗ này có thể làm nơi tránh tên rơi đạn lạc một khi bí quá...!". Cô nhìn tôi thán phục: "Anh học khoa sinh, khoa văn hay khoa nghệ thuật sân khấu đấy?". Tôi trả lời bâng quơ: "Những gì thiết thân cần hiểu rõ!"; "-Vậy cây lộc vừng này có kỷ niệm đặc biệt lắm với anh!". Tôi lảng chuyện: "Cô thử hỏi nó xem sao!". Chúng tôi bắt chuyện với nhau tự nhiên và thoải mái. Tôi tò mò hỏi tên cô. Cô ngần ngừ rồi trả lời tinh nghịch: "-Thì anh cứ gọi em là Lộc vừng đi!"... Mải chuyện, chúng tôi tới bến tàu hơi trễ. Chuyến tàu điện đi Cầu Giấy bắt đầu chuyển động. Cô gái lo lắng và cuống quýt... Dù không đi cùng một tuyến đường nhưng tôi cũng vượt nhẩy lên, kịp nắm tay cô kéo mạnh: "Lẹ lên, Lộc vừng!". Trên tàu người ta chen chúc. Bằng mánh riêng thời binh nghiệp, tôi len lỏi tìm được chỗ cho cô và cả cho tôi. Chúng tôi mặt giáp mặt nhìn nhau. Tôi nao nao trong lòng: đôi mắt em sao đen mà sáng thế...

Chúng tôi quen nhau từ đấy. Rồi chúng tôi yêu nhau... Bây giờ nàng đã là vợ của tôi với hai đứa con là hoa trái của mối tình khởi đầu từ đôi mắt ấy...

Gia đình tôi vào sống ở phía Nam nhưng Hà Nội lúc nào cũng thao thức trong tôi. Mỗi khi về thăm quê, tôi không thể không đến Bờ Hồ, đến bên cây lộc vừng ấy. Giờ đây không còn vết tích của con tàu điện ngày xưa nữa...

Dòngg Sông Mùa Lũ
Tác giả: Xuân Thu

Tiến vừa chợp mắt được dăm phút thì có người lay mạnh bên hông kèm theo tiếng gọi:- Anh Tiến! Đê Tiên Phong vỡ rồi!

- Cái gì? - Tiến bật người dậy, hai tay dụi mắt hỏi.

- Đê bên Tiên Phong vỡ rồi! - Lễ, phụ trách đội giao thông hoả tốc, nhắc lại.

- Sao? Đê Tiên Phong vỡ hả?

Anh chỉ kịp hỏi có vậy rồi lao ra đê. Suốt mấy ngày đêm vật lộn với mưa gió, chiến đấu với nước lũ, người Tiến mệt nhoài. Miệng anh khản đặc. Chân tay rã rời. Tuyến đê xã anh phụ trách dài hơn 5 cây số không chỗ nào là anh không tới. Anh nhắc người nọ, đốc người kia đắp trạch, cơi đê. Vừa tạm ổn ổn một tý, về trạm ngả lưng được mấy phút lại có chuyện.

Đêm cuối tháng, trời tối đen như mực. Trên đê chỉ còn lại những tổ cơ động trực chiến. Nước dòng Lô cuồn cuộn chảy. Thỉnh thoảng, ánh chớp loé lên soi rõ cả những rác củi lều bều trôi trên sông. Bọt nước ngầu đục dạt vào bờ trông dễ sợ. Nước sông mấp mé con trạch. Đất dự trữ hết, anh đã phải huy động mọi người xắn đất mép đê nọ đắp lên nửa đê kia làm con trạch ngăn nước. Cả tuyến đê Hữu này đã phải cơi cao đến hơn nửa mét rồi mà vẫn không chịu rút. Mặt đê nham nhở. Bùn đất nhão nhoét. Tiếng chân người lội bì bõm trong đêm. Thỉnh thoảng, có người ngã bì bạch và tiếng cười lại ré lên. Mặc kệ mưa, gió, con người thi gan với đất trời, với nước lũ.

- Đê bên Tiên Phong vỡ rồi, anh Tiến ơi! Thế là bên ta yên tâm không phải lo đắp giữ nữa.

- Đã bảo mà, đê bên ấy chẳng mấy năm là không vỡ. Đê gì mà cao chon von, nhỏ như cây cau lo chẳng vỡ.

- Thì bên ấy có vỡ, bên mình mới đỡ chứ.

- Chưa chắc đã vỡ đâu, các bố ạ. Đừng có vội mừng. Tớ thấy vẫn im ắng lắm. Vỡ thì phải có tiếng nước réo chứ.

- Thì lúc nãy chẳng có tiếng kêu "Vỡ đê rồi" từ bên ấy vọng sang là gì!

Tiếng bàn tán của lũ thanh niên trực đê xôn xao. Lạ thật! Bọn họ vô tư quá. Ai lại mong đê bên kia vỡ để cho bên mình nhẹ gánh kia chứ. Chập tối đội quân hai bên bờ đã chòng ghẹo nhau rồi. Cứ tên Chủ tịch xã hai bên mà chúng réo.

Tiến căng mắt nhìn sang bờ bên kia. Chỉ thấy lập loè vài ánh đuốc. Không như lúc chập tối, đuốc rực sáng cả tuyến đê dài từ đầu xã đến cuối xã. Tiếng người quát tháo, hò hét râm ran. Tiếng trống thúc liên hồi. Vậy mà bây giờ im ắng thế? Hay là vỡ đê thật rồi? Không chắc? Nếu vỡ thì phải có tiếng nước réo ầm ầm chứ? Tiến khum hai tay lên miệng làm loa gọi với sang bên kia:

- Anh Thường ơi! Đê thế nào rồi?

Tiến gọi mấy lần như không có ai đáp lại. Tiếng của anh tan biến trên mặt sông giữa tiếng réo của nước, tiếng rít của gió. Chớp nhằng nhịt xé rách màn đêm. Bầu trời đen kịt. Sấm ì ầm băm nát tiếng gọi của anh rơi xuống dòng Lô hung dữ. Lại sắp mưa nữa rồi. Tiến ngao ngán nói với Chủ tịch xã:

- Anh điện về huyện xem tình hình bên Tiên Phong ra sao?

Chủ tịch Cường lắc đầu:

- Đường dây bị mưa gió mất liên lạc rồi.

Thế có rủi không cơ chứ. Hữu tuyến mất. Vô tuyến lại không có. Không biết tình hình Tiên Phong ra sao? Trong đầu anh bao nhiêu câu hỏi không sao trả lời được. Cuối cùng, Tiến trao đổi với Cường:

- Tình hình đê xã mình tạm ổn rồi. Anh ở lại chỉ huy, tôi phải sang sông xem Tiên Phong nó thế nào. Sốt ruột lắm.

Cường ngần ngừ:

- Sang sông bây giờ ư? Bằng cách nào?

- Đi thuyền chứ bằng cách nào nữa. Anh bố trí cho tôi một chiếc thuyền tốt và một tay lái cừ, chúng tôi sẽ sang sông.

Nhìn dòng nước cuồn cuộn chảy, Chủ tịch Cường băn khoăn. Tiến hiểu nỗi lo lắng của Cường. Anh nói để Cường yên tâm:

- Cả huyện, mỗi xã mình có làng vạn chài cơ mà. Thiếu gì tay lái cứng. Với lại, tôi đã từng là bộ đội đặc công nhé. Anh cứ yên tâm đi.

Thế là Tiến sang sông cùng một tay thanh niên trẻ trên chiếc thuyền gắn máy xịn nhất của xã. Con thuyền mất hút trong đêm giữa dòng sông mênh mông chảy xiết.

Mùa lũ năm nay, không biết huyện sắp đặt phân công thế nào mà Tiến và An lại phụ trách chống lụt bão ở hai xã đầu nguồn Lô chảy vào huyện. Tiến ở bờ hữu. An bên bờ tả. Xã An phụ trách có tuyến đê dài và yếu nhất huyện. Bảo là đàn ông còn đỡ, chứ đằng này con gái chân yếu tay mềm như An làm sao mà chống đỡ được. Chỉ riêng việc đi kiểm tra dọc tuyến đê dài hơn 10 cây số thôi cũng đủ chết rồi, chứ chưa nói đến sạt lở, mạch sủi... Hôm họp giao tuyến, tưởng An chốt, xin chuyển xã khác, đằng này cô ấy lại không. Người gì mà gan thế cơ chứ. Bây giờ, vỡ đê mới biết dại nhé. Lòng Tiến ngổn ngang nghĩ về An. Với An, anh có cả một khoảng trời riêng thương nhớ...

Tiến gặp và quen An từ những ngày hai đứa cùng ngồi trên ghế của mái trường đại học. Cùng sinh ra bên bờ dòng Lô xanh mơ mộng, trên đất bưởi Đoan Hùng, bấy giờ họ lại cùng nhau về thủ đô học tập. Tiến học Đại học Thuỷ lợi. An học Báo chí. Tiến như người anh trai lo lắng chở che cho An. An hiền dịu tin cậy dựa vào Tiến. Bạn bè nhìn họ ai cũng thầm ghen tỵ. Nhiều đứa gán ghép họ với nhau. Đùng cái, chiến tranh biên giới xảy ra, Tiến hăng hái xung phong vào bộ đội.

Anh luôn viết thư về thăm An. ở nơi xa xôi ấy, hình ảnh của An đã choán hết hồn anh. Đến lúc đó, Tiến mới hiểu rằng mình đã yêu An. Thế rồi chiến sự mỗi ngày ác liệt, đơn vị di chuyển liên tục, Tiến chẳng còn thời gian nào viết thư cho An nữa. Với lại, Tiến cũng không hề nhận được thư An, không biết do anh thay đổi địa chỉ liên tục hay vì lý do nào khác. Sau đó, đơn vị của Tiến được điều sang chiến đấu trên đất bạn. Thấm thoắt thời gian trôi, Tiến đã có gần bảy năm quân ngũ. Chiến tranh kết thúc, anh được ra quân trở lại trường tiếp tục học. Khi đó, An đã học xong và về đúng huyện nhà công tác. An đã lấy chồng. Hôm về quê, gặp lại nhau họ vui mừng khôn tả. Nhìn An đẹp lộng lẫy hơn hẳn cả thời sinh viên, lòng Tiến bâng khuâng. Trời ơi, cái điều chưa kịp nói bây giờ sẽ chẳng bao giờ còn được nói nữa! Tiến ngậm ngùi trở lại trường học mang theo trong mình bao kỷ niệm đẹp đẽ về An.Ra trường, Tiến được điều về phòng Nông Lâm nghiệp huyện công tác, phụ trách mảng thuỷ lợi. Ba mươi tuổi, Tiến vẫn "phòng không". Bao người con gái đến với anh nhưng hình ảnh của An vẫn không thể nào phai nhạt được. Cứ mỗi lần ôm đàn ghi ta, anh lại hát bài "Người hát rong" để sống lại với mối tình đầu đơn phương ấy. "Mãi mãi là người đến sau", tiếng đàn, lời hát của anh nghe da diết ngậm ngùi. An hiểu lòng Tiến. Đã bao lần An khuyên Tiến lấy vợ nhưng anh đều lảng sang chuyện khác. Người gì mà cực đoan trong chuyện yêu đương đến thế. Yêu ai thì yêu chí chết người đó. Tuy vậy, Tiến không hề có ý định phá vỡ hạnh phúc gia đình An. Anh vẫn coi An như người em gái, có trách nhiệm với An như những ngày xưa ở trường đại học... Còn bây giờ, anh và An vẫn cảm thấy gần gũi nhau vì đang đều phải vật lộn với dòng sông mùa lũ.

- Anh Tiến cẩn thận nhé. Ra đến giữa dòng rồi đó. Anh bật đèn pin soi cho em với. Em không nhìn thấy gì cả.

Tiếng người thanh niên lái đò cất lên. Trước mặt Tiến mênh mông biển nước. Con thuyền chòng chành, lắc lư trước dòng xoáy. Đoạn này đúng khúc sông cong, nước chảy xiết. Rác củi trôi ngổn ngang. Có cả những ngôi nhà, những cây to lao qua trước mặt. Cậu lái đò phải căng mắt, lựa lái. Sơ sểnh một tý là có thể đâm vào chúng, lật thuyền như chơi.

- Cắt chéo dòng nước, nhằm đê Lã Hoàng mà sang. Sau đó, ta bám bờ ngược lên Đám cũng được - Tiến dọi đèn pin chỉ huy cậu thanh niên.

Dòng nước đoạn này lại chảy xéo về bờ Hữu, không cứng tay lái thì bị trôi về làng chài nơi cuối xã Hữu Đô. Như vậy sẽ chẳng bao giờ sang được Tiên Phong nữa mà Tiến thì đang sốt ruột về An, về cái tin đê làng Đám bị vỡ. Hai người cùng con thuyền vật lộn mãi rồi cũng cập được bờ đê Lã Hoàng. Họ quay mũi ngược dòng lên đoạn đê làng Đám.

- Thuyền nào kia, đi chậm thôi, không sóng đánh vỡ mẹ đê của ông bây giờ.

Tiếng một người trên đê vọng xuống. Tiến bảo cậu lái tìm nơi đậu thuyền rồi lên bờ đi bộ về phía đê xung yếu.

- Có phải đê Đám vỡ không, bác ơi? - Tiến sốt ruột hỏi.

- Chưa. Nhưng mà sắp. - Mấy người gác đê chủng chẳng.

Người trên đê đứng ngồi lố nhố. Chỉ còn lại toàn cánh đàn ông. Đàn bà con gái vừa được lệnh về thực hiện phương án 2, sơ tán phòng khi đê vỡ. Gió bất ngờ nổi lên. Mưa như trút nước xuống. Những hạt mưa quất vào mặt rát ràn rạt, đau điếng. Đèn đuốc tắt ngấm. Qua ánh chớp, dòng Lô trắng loáng mênh mông, trông dễ sợ. Con đê oằn mình có cảm tưởng như chỉ cần chọc nhẹ một chỗ là có thể bục ngay cho nước ào vào. Tiến lạch bạch lao đến đoạn đê xung yếu. Khoảng hai chục người đang loay hoay, rì rầm với nhau xem ra hệ trọng lắm.

- Anh Thường ơi! An ơi! - Tiến gọi Chủ tịch xã và gọi An.

- Ai đó?

- Tôi đây. Tiến đây.

Thế rồi cả Chủ tịch Thường và An cùng lao đến:

- Ôi, anh Tiến! May quá, có kỹ sư thuỷ lợi đây rồi! Anh xem xử lý thế nào, kẻo vỡ đến nơi mất.

Họ nói tóm tắt diễn biến tình hình. Tiến dọi đèn pin. Đúng đoạn đê có cái mạch sủi năm nọ. Một nửa đê dài chừng chục mét đã xệ xuống. Nước rỉ ra chảy thành dòng khá rõ. Hai đầu đoạn đê sạt còn lại mấy chục thanh niên đứng chống cuốc chờ lệnh. Anh soi đèn pin nhẹ nhàng đi trên nửa đê còn lại.

- Cẩn thận đấy, anh Tiến. Nguy hiểm lắm.

Quả thực nguy hiểm thật. Đoạn sạt toang hoác, mỏng manh. Nước phun qua mấy lỗ khá mạnh. Anh soi kỹ đèn pin rồi nói với Thường: "Nước trong. Còn may, anh Thường ạ". Rồi Tiến hướng dẫn cách xử lý: "Bây giờ đề nghị anh huy động người đem cọc tre, bao tải cát đắp một cái cơ đê vòng ra mãi phía ruộng kia làm đối trọng với nước ngoài sông. Cho ngay người lấy bẹ chuối dẫn những dòng nước này chảy ra xa vượt qua chỗ bùn đất nhão nhoét nọ. Kiếm cho tôi một tấm bạt dứa rộng khoảng ba chục mét vuông và mấy tay lặn tốt để làm nhiệm vụ. Chú ý cử người canh chừng nửa đê còn lại, có tình huống xấu phải tản ngay".

Theo sự chỉ đạo của Tiến và Thường, mọi người răm rắp tiến hành công việc. Tất cả đèn pin được huy động tới. Mặc mưa quất, gió gào, mọi người vẫn lầm lũi đóng cọc, khuân vác, kê chất những tải đất thành bức tường cao phía ruộng. Ai cũng một quyết tâm giữ lấy đê cứu lúa.

Lát sau, người ta mang đến một tấm bạt dứa. Tiến hướng dẫn mấy cậu thanh niên: "Phải tìm cách lặn xuống đưa tấm bạt dứa này dán vào mép bờ đê. Như vậy sẽ hạn chế, thậm chí bịt được mấy cái vòi nước tai quái kia. Làm được như vậy là yên tâm 80% đấy". Họ loay hoay giở tấm bạt. Gió thốc vào suýt nữa thì hất mấy cậu xuống sông. Trải xong tấm bạt lên mặt đê, Tiến bảo mấy cậu thanh niên tìm cách cầm hai đầu tấm bạt lặn xuống. Họ vừa lặn xuống được một tí đã thấy lại nhoi lên ngay vì tấm bạt lùng nhùng không sao mà đưa xuống nước được. Tiến phải bảo họ lấy một cây tre buộc cuốn một đầu bạt lại, kèm theo mấy viên đá to rồi lựa đưa từ từ ghìm đầu có cây tre đó xuống nước. Mấy cậu thanh niên lóng nga lóng ngóng. Cuối cùng, đích thân Tiến một đầu bạt. Anh lặn xuống kéo theo tấm bạt. Mấy người trên đê thả bạt từ từ cho anh. Phải đến hơn chục lần lặn lên xuống như thế anh mới đưa được tấm bạt nặng chịch đó dán vào mép đê. Sau đó, anh tiếp tục lặn xuống theo những cọc nhỏ ghim giữ hai đầu tấm bạt đó cố định vào thân đê. Lần lặn cuối cùng, mãi không thấy anh lên. Mọi người lo lắng. Một cậu thanh niên lao xuống nước. Lát sau, cậu ta bế Tiến lên. Thì ra anh bị mắc kẹt vào đầu cây tre và tấm bạt dưới đó. Người Tiến mềm nhũn, mê man. Mọi người xúm lại. An lao tới bên Tiến. Chủ tịch Thường gọi vội y tá cấp cứu. Người ta xoa dầu gió, hô hấp cho anh. Đến gần sáng thì Tiến mới tỉnh. Mở mắt ra thấy gương mặt An ngay sát mặt mình. Anh ngơ ngác không hiểu chuyện gì xảy ra. Thường nói lại cho Tiến hiểu. An nhìn anh mỉm cười. Gương mặt Tiến thanh thản: "Tình hình đê thế nào rồi? Nước rút chưa?". Thường vui vẻ báo tin cho Tiến: "Đê ngon lành lắm. Nước bắt đầu rút rồi. Không có cậu thì nguy to đấy". Tiến khẽ gật đầu mìm cười. Anh nói nhỏ chỉ đủ cho An nghe: "Anh vẫn là người đến sau". An nhìn anh đắm đuối: "Không. Anh là người đến rất đúng lúc". Ngoài kia sông Lô đang trở lại êm đềm. Thế nhưng trong lòng Tiến và An lại có một dòng sông khác, dòng sông kỷ niệm đang cuồn cuộn chảy.

Dì Hậu
Tác giả: Đỗ Kim Cuông

Tóm tắt: - Câu chuyện do người cháu, gọi bà Hậu bằng dì kể. Dì Hậu vốn là người con gái đẹp có tiếng ở làng Chùa, một vùng quê Bắc Bộ. Năm 1954 dì bỏ trốn gia đình vào Nam, vì phải lòng một sĩ quan trong quân đội Pháp......

Hai mươi mốt năm sau, tôi mới gặp dì Hậu. Cuộc hội ngộ trùng phùng không phải ở thành phố quê nhà mà ngay giữa Sài Gòn. Lúc ấy, tôi đã là một anh lính giải phóng kỳ cựu ở chiến trường, nếm đủ mùi cay cực. Tôi còn sống, cũng là điều may mắn. Ngày tôi tới được Sài Gòn, thành phố đã giải phóng 3 tháng. Chồng dì tôi đã chết trận, dạo Mậu Thân. Dì Hậu bảo thế, tôi biết vậy không hỏi thêm. Hai mươi năm xa dì, khoảng thời gian đằng đẵng ấy đủ để đẩy dì và tôi theo những nẻo đường khác nhau, thậm chí đối nghịch nhau. Thực sự dì và những đứa con của dì có một cuộc sống riêng. Tôi cũng vậy. Thế giới của tôi là những người bạn lính. Đứa chết, đứa còn sống, sau những ngày giao tranh ở Huế, Đà Nẵng(...)

... Một buổi chiều, dì Hậu vào phòng tôi. Thấy tôi còn đọc sách, dì hỏi: "Sao cháu của dì có vẻ không vui?" "Dì ạ! Mai cháu xin phép dì cho cháu về đơn vị. Họ chỉ cho cháu đi 3 ngày!" Tôi trốn câu trả lời. Dì Hậu ngồi xuống bàn vuốt tóc tôi, nhìn tôi một hồi lâu. Dì bảo: "Tội nghiệp cháu... Thế mà đã hơn 20 năm rồi". Tôi im lặng. Nhưng tôi biết dì tôi nhớ tới cái ngày dì lừa ru cho tôi ngủ để trốn đi. "Dì còn nhớ quê hương không?" "Nhớ! Nhớ lắm cháu ạ... Nhiều đêm dì nằm khóc nhớ ông bà, các bà và mẹ cháu nữa". "Bây giờ dì có thể về thăm quê. Đất nước thống nhất rồi". - Tôi bảo dì vậy. "Chưa được cháu ạ. Dì còn phải đi xa...". "Dì đi đâu?" Dì Hậu không trả lời tôi, thẫn thờ đứng dậy nhìn ra ngoài mặt sông. Ráng chiều đỏ rực. Nước sông như loang tím, từng mảng lục bình trôi vật vờ chao đảo theo con sóng táp vào bờ. Chợt dì Hậu quay lại nhìn tôi. "Cháu muốn xin dì cái chi nào?" Tôi khẽ lắc đầu: "Cháu còn đang tại ngũ. Dì có cho cháu cũng không dám nhận. Được gặp lại dì là cháu mừng lắm rồi. Nếu có thể dì cho cháu con chim cu gáy. Cháu mang về Huế treo chơi, đỡ nhớ nhà...".

Con chim cu gáy của dì Hậu cho ở với tôi vừa được 6 tháng. Tôi giải ngũ chuyển ngành đi học. Ngày nhận tờ quyết định đi học trong tay, tôi đã bóp bẹp cái lồng quả nhót, thả con chim cu gáy về lại với cánh đồng đang mùa gặt.

Kỳ nghỉ tết năm 1976, về quê tôi nghe bác Hà kể: Dì Hậu đã mang theo mấy đứa con và cả thằng Hàn vượt biên trốn ra nước ngoài. Dì Hậu xuống Rạch Giá đi thuyền qua ngả Thái Lan rồi qua Mỹ...

Tôi nghe lòng buồn rười rượi. Chẳng hiểu vì sao dì tôi phải trốn đi nước ngoài? Tôi không hiểu được. ừ, như mấy đứa con trai con gái,, con rể của dì chúng đã quen với lối sống Mỹ, chẳng ưa gì cách mạng, thôi thì đành nhẽ. Còn dì tôi... Dì bỏ cả nhà cửa, mồ mả chồng con, tổ tông để sống nơi đất khách quê người. Đứng giữa cánh đồng lành Chùa trơ chân rạ, tôi muốn hét to lên rằng: Dì ơi! Hàng vạn những đứa như con đã chết để mong ngày đất nước thống nhất! Sao dì nỡ bỏ đi.Mấy chục năm sau đó, bà Hậu từ Anh quốc tìm về quê hương...

... Mọi người chẳng phải đợi lâu. Dì Hậu về làng vào lúc 6 giờ tối. Chỉ nửa tiếng sau, nhà bác Tắt râm ran có khách. Con cháu nội ngoại, các bà các cô xưa kia từng là bạn bè của dì Hậu. Người đến thăm hỏi chia vui với dì, người tò mò muốn xem lại cái "cô Hậu lột giời rơi xuống" chẳng biết sợ ai, nay ra sao. Tắt cả đã nên ông nên bà. Trên khoảng sân lát gạch nhà bác Tắt một ngọn điện được thắp sáng. Chiếu hoa rải san sát có sẵn những bộ cốc chén uống trà. Đám trẻ con rồng rắn kéo đến chơi la hét om sòm ngoài ngõ, chạy đuổi nhau rần rật trong sân. Chúng được dì Hậu cho kẹo. Vài đứa lớn rỉ tai nhau không tin đấy là một Việt kiều từ Anh quốc trở về: "Bà già cổ bỏ xừ, còn thua xa mấy anh chị đi lao động ở Đức".

Đúng thế thật! Dì tôi đã ở ngoài tuổi 60, về quê dì chỉ mặc tấm áo màu gụ, quần láng đen, không son phấn, tóc búi tó sau lưng ló ra nhiều sợi bạc. Lúc mới về nhà, dì Hậu đã xin phép bác Tắt cẩn trọng thắp tuần nhang lên bàn thờ tổ tiên.

Buổi sáng hôm sau, tôi được bác Hà phân công đưa dì Hậu ra mộ. Tôi chở dì trên chiếc xe Honda cũ kỹ, nhưng máy còn tốt. Khu mộ của dòng họ Nguyễn ở ngoài cánh đồng làng Chùa, ngay trước cửa đình. Con đường đá xưa kia gồ ghề nhiều ổ gà nay được mở rộng, trải nhựa. Lớp lớp những ngôi nhà hai ba tầng mọc lên quay mặt ra đường dựng nên phố mới. Đến gốc cây si già đầu cống dì Hậu bảo tôi dừng lại, xuống xe. Dì muốn đi bộ. Biết tôi nay đã trở thành một nhà báo, dì bảo: "Hôm nào rảnh rỗi, dì sẽ kể chuyện cuộc đời di để cho cháu viết truyện". Chẳng hiểu nghĩ sao dì lại nói: "Dì biết cháu là người có học, tự trọng, không phải như anh Từ, anh Chiêu...". Tôi lảng chuyện: "Dì có thấy làng mình khác xưa không?". "Khác nhiều cháu ạ. Làng ta xưa kia chỉ có hai cái nhà ngói của ông Quản Dư và ông Giáo Kiểm. Tháp canh trại lính đóng ở chùa cao nhất làng... Đêm nào lính cũng đứng trên bốt canh bắn ra ngoài cánh đồng. Có bữa dì ra ngoài chợ Tông họp với mấy anh, lúc lội ruộng về tới đầm sen suýt nữa bị chúng bắn chết...".

Tôi không tiện hỏi dì "anh nào" và "đi họp" về cái gì, càng không muốn khuấy động những hoài niệm của dì về một miền quê, nên im lặng.

Đến bên mộ ông bà ngoại, tôi thắp bó nhang và trao cho dì Hậu. Tôi đứng sau lưng dì một bước, chắp tay. Tôi không tin ở tai mình khi nghe dì Hậu khóc: "Lạy Trời, lạy Phật mớ bái. Con xin cúi đầu lạy vong hồn thầy mẹ sống khôn chết thiêng soi thấu lòng con. Vì việc dân việc nước, thân gái dặm trường con phải rời xa quê nhà, để thầy mẹ sớm hôm ưu phiền. Nay con hoàn tất nhiệm vụ trở về thì thầy mẹ đã không còn nữa... Con cúi đầu xin vong linh thầy mẹ tha thứ...".

Dì Hậu khóc. Và tôi cũng khóc. Bốn mươi tuổi có dư, trước dì tôi vẫn chỉ là một đứa trẻ.

Buổi tối, dì Hậu kêu nhức đầu đi nghỉ sớm. Dì nằm với mẹ tôi một giường. Hệt như thuở xưa vào những dịp bố tôi có công chuyện phải đi buôn bán xa nhà dăm bảy ngày, dì lại vào ngủ chung với mẹ tôi. Lấy cớ sợ ma, nhưng kỳ thực dì vào nằm để nói chuyện hoặc đọc cho mẹ tôi nghe từng đoạn dài "Tây Thi cống Hồ". Tôi nằm kẹp ở giữa ngủ thiếp đi lúc nào không hay.

Quãng gần sáng, chợt dì Hậu vùng dậy, hét lên một tiếng. Mẹ tôi thức giấc. Người dì đẫm mồ hôi lạnh. "Chị ơi! Hình như em nghe như có tiếng chuông". "Phải, tiếng chuông nhà thờ gọi người đi lễ dì ạ. Còn sớm, mới bốn giờ, dì ngủ thêm một lúc nữa". "Ngày ở Sài Gòn, đêm nào em cũng thức giấc vào giờ này chị ơi. Cạnh nhà em cũng có một nhà thờ nhỏ. Mỗi lần nghe chuông nhà thờ gióng lại nhớ đến quê. Chị có nhớ ngày bé, bằng tầm này bu đã khua hai chị em mình trở dậy nổi lửa vắt bún...". "Tôi nhớ dì ạ. Ngày ấy sao mà khổ thế. Trời giêng hai rét như cắt ruột... Ngày bà mất cứ gọi tên dì, bắt thằng Công phải đi tìm dì về cho bà...".

Một lúc sau, không thấy tiếng hai bà nói chuyện nữa. Trong bóng tối, tôi nghe tiếng dì Hậu thở dài.

Sáu giờ sáng hôm sau, dì Hậu mất. Dì không trối trăn. Không rên la. Dì đi nhẹ nhàng như chìm sâu vào trong một giấc ngủ say. Nét mặt tươi, mãn nguyện.

Đám tang của dì Hậu được cử hành theo nếp cũ của làng tôi. Con cháu trong dòng họ đủ sức thuê cả chục xe ca chở người đi đưa tang dì, nhưng bác trưởng Tắt gạt hết. Ông đi coi thầy xem giờ liệm, rồi cho mời đội kèn, đội trống phường bát âm về tại nhà. Linh cữu của dì Hậu được đặt lên cỗ xe tang bánh gỗ.. Người đưa đám ma dì Hậu đi bộ hàng nửa cây số dọc theo con đường đá của làng Chùa. Cờ phướn rợp một quãng dài.

Mỗi lần về quê tôi thường ra thắp hương cho dì Hậu. Dì nằm gần kề với mộ bố tôi và bà ngoại. Trong khoảng không bao la của trời đất, giữa một vùng mộ trắng xoá tôi giật mình nghe tiếng cười ròn tan của dì. ấy là dì Hậu vừa lừa được mẹ tôi, bà Giáo Chức trong ván bài tam cúc, kết đôi xe hồng.Tôi mở bừng mắt, nhìn quanh quất. Đồng làng Chùa vắng ngắt. Trên bờ mương xa xa, chỉ có mỗi ông Tài chùm hụp trong chiếc áo mưa bạt sơn cũ dắt con bò vênh sừng gặm cỏ. Ông là người của làng cử ra trông coi mồ mả.

Đêm Trăng Sáng
Tác giả: Trần Hữu Tòng

Mùa khô khắc nghiệt. Cái nắng như lửa đốt đã vặt đến chiếc lá khộp cuối cùng. Vỏ cây nứt nẻ, trông cứ như những cái miệng há hốc, khát nước. Dãy lán của Binh trạm được dựng sát bờ sông Xi-a-noòng. Đoàn nhà báo chúng tôi nhận lán, đặt ba lô rồi xuống sông tắm. Chúng tôi về đến lán thì đã thấy hai cô gái Lào chờ ở đó. Mỗi cô có một vẻ tươi tắn và xinh đẹp riêng.

Được tắm mát mẻ sau những ngày lặn ngụp trên chặng đường đất đỏ bụi mịt mù nay lại có "người đẹp Trường Sơn" đến, sự khoẻ khoắn như không nói ra nhưng trong ánh mắt nhìn nhau ai cũng ngầm cảm thấy điều ấy. Và, giữa cánh rừng khộp già nua đen đủi, bốn bề toàn là áo lính trận mạc, cái vẻ đẹp của các cô gái cũng như lộng lẫy hơn, rực rỡ hơn. Cô gái Lào có khuôn mặt đầy đặn, đôi má lúm đồng tiền tươi cười và rất hồn nhiên tự giới thiệu tên mình là Khôn-xa-vay, diễn viên hát. Cô đập nhẹ tay lên vai người bạn cùng đi giới thiệu tên là Ma-hả-xay, diễn viên múa. Hai cô ở đoàn văn công quân đội Lào. Các cô đều biết nói tiếng Việt, tuy nhiều âm còn lơ lớ. Cô Khôn-xa-vay trông vẻ dịu hiền vậy nhưng lại có những cử chỉ "rất diễn viên", cô nói giọng nhí nhảnh:

- Chúng em bị sốt, biết các anh là nhà báo quân đội Việt Nam vừa từ Hà Nội vào, chúng em đến xin thuốc.

Anh Cao nhìn hai cô văn công, anh vuốt vuốt cái đầu tóc xoăn tít rồi niềm nở mời hai cô vào. Anh nói:

- Xa-ma-khi, chờ nhé! - Anh nhanh nhẹn xách ba lô ra để trên sạp lán. Dáng người anh cao, đôi chân dài nên phải ngồi khom xuống. Anh mở túi thuốc, rồi mở luôn cả ba túi cóc ba lô. Anh mở đến túi dết, mở cả bao máy ảnh để... tìm thuốc. Anh nói chuyện rất vui với hai cô văn công, có pha chút hài hước. Phải nói rằng sự hài hước là bản tính đáng quý của anh. Điều ấy làm cho cái nhọc nhằn, mệt mỏi vơi đi, niềm vui phấn hứng tăng lên. Anh đi đến đâu, tiếp xúc với ai cũng mau cuốn hút được tình cảm của họ. Anh Cao chậm rãi bày các thứ trong ba lô ra sạp lán. Anh cầm lên đặt xuống quần áo, tăng võng... sổ sách, mà vẫn chưa... thấy thuốc. Hai cô văn công cũng vừa đối chuyện rất duyên... vừa chờ. Phải hơn 30 phút, anh Cao mới tìm được thuốc... ở ngay trong túi thuốc của anh. Anh đưa cho mỗi cô mấy viên Vitamin B1, Vitamin C, Polivitamin... anh nói:

- Xa-ma-khi, uống đi sẽ khỏi hết bệnh.

Anh Hà ngồi trên sạp cạnh đó bỏ cặp kính trắng xuống nhìn hai cô, anh nói bằng tiếng Lào, cũng lơ lớ:

- Nhớ đến hát Chăm-pa và Lăm-vông đoàn kết nhé!

Hai cô văn công Lào chắp tay cúi đầu chào cảm ơn rất lịch lãm theo nếp văn hoá của người Lào.

Hai cô văn công đi rồi, anh Cao cười hóm hỉnh nói với chúng tôi. "Các cậu thấy rõ chưa, hai cô văn công Lào xinh đẹp và trông thật dịu hiền. Vẻ đẹp của người Lào là như thế đấy. Mình cố tình giữ họ lại lâu thế để anh Ngọc chiêm ngưỡng vẻ đẹp mà làm thơ. Trần Hữu Tòng viết về miền núi quan sát vẻ đẹp ấy mà khắc hoạ nhân vật. Chỉ tiếc rằng Vũ Đạt chưa có cớ để chụp ảnh "Người đẹp Trường Sơn"... Còn mình cho các cô những loại thuốc ấy thì bệnh gì cũng uống được cả. Vô hại. Mình dốt chuyên môn thì cứ cho thuốc bổ.

Thế rồi, sau bữa cơm chiều, hai cô văn công Lào đến thật. Các cô mặc váy áo đẹp, tay đeo vòng bạc, đánh môi son má hồng trông cứ như đi biểu diễn vậy. Cô Khôn-xa-vay còn mang theo cả chiếc máy ảnh Ki-ép. Cô khoe là vừa lắp cuốn phim mới vào máy. Cô vừa có cử chỉ rất tự nhiên vừa nói:

- Thuốc của các anh quý quá, chúng em đỡ ốm rồi. Chúng em đến hát cho các anh nhà báo Việt Nam nghe và mời các anh Lăm-vông đoàn kết. Đêm nay trăng sáng mà.

Chúng tôi hưởng ứng ngay. Anh Hà có thời từng ở chiến trường Lào, anh biết hát một số bài bằng tiếng Lào, càng hăng hái.

Chiều theo ý các cô, trước buổi vui đoàn kết, tất cả cùng đứng trước lán chụp ảnh chung kỷ niệm. Khôn-xa-vay đưa chiếc máy ảnh Ki-ép cho anh Vũ Đạt chụp. Cô cứ đòi phải được đứng gần người đã cho mình thuốc ban chiều.

Đêm ấy, trên bãi đất bên sông, trăng Trường Sơn sáng trong, dưới gốc những cây khộp cao vút, ban đầu chỉ có đoàn nhà báo với hai cô văn công Lào hát bài hoa Chăm-pa. Thế rồi anh em lái xe ra, mang theo cả thùng xăng không ra gõ. Rồi các đoàn khách ở các lán đến. Rồi anh chị em trong binh trạm kéo tới, mang theo ca hăng-gô, xoong, nồi đánh nhịp. Thế là trở thành một đêm văn nghệ tưng bừng và đầm ấm bên sông. Chúng tôi ở lại binh trạm mấy hôm để chờ xe vào. Hai cô văn công Lào cũng ở lại để chờ người sang đón... Những đêm ấy trăng Trường Sơn thật đẹp.

Câu chuyện ấy tưởng đã lãng quên theo thời gian. Nhưng nào ngờ đúng hai mươi lăm năm sau nó được đánh thức dậy. Đó là dịp tôi sang công tác ở nước Lào. Tôi đến một cơ quan văn hoá của bạn. Lạ thay trong buổi làm việc ở đó, có một người phụ nữ Lào cứ chăm chắm nhìn tôi. Nhiều lần tôi cúi xuống viết và khi ngửng lên lại vẫn thấy ánh mắt của chị chiếu về phía tôi. ánh mắt như tìm kiếm, như dò hỏi.Rồi, sau bữa cơm chiều, chị phụ nữ Lào đó tìm đến gặp tôi. Đi theo chị có một người con trai Lào. Cậu ta rất trẻ. Chị đã đứng tuổi. Chị có vẻ đẹp đoan trang. Khuôn mặt tròn nom phúc hậu và dịu hiền. Còn người con trai Lào đi theo chị thì có dáng người cao, da nâu ngăm ngăm, mái tóc đen nhánh, quăn tít. Chị chắp hai tay cúi đầu chào rồi tươi cười và có những cử chỉ rất tự nhiên. Chị chìa tay ra trước bắt tay tôi. Chị cầm thật chặt và vào đề ngay:

- Có phải anh là nhà báo năm xưa em được gặp ở Xi-a-noòng không?

Thấy tôi ngỡ ngàng trước câu hỏi đột ngột đó, chị mở cặp lấy ra tập ảnh. Chị trao cho tôi xem. Chị chỉ vào từng tấm ảnh - không phải một tấm mà có đến tám tấm - chị nói:

- Anh đứng đây này. Cái anh dáng người cao, có giọng nói rất vui đứng gần em đây này - chị chỉ vào anh Cao - Đúng anh này cho em thuốc đấy, em không quên mà. Còn anh đeo kính trắng biết hát tiếng Lào đây này - chị chỉ đúng vào anh Hà. Em là Khôn-xa-vay, văn công mà. Gặp các anh hôm đó vui lắm. Nhớ mãi.

Tôi nhìn các tấm ảnh. Tôi nhìn lại chị. Tôi đã lờ mờ nhận ra chị cái thời xuân sắc ấy, và nhớ dần về buổi gặp năm xưa ở binh trạm Trường Sơn, nhớ cái đêm trăng sáng vui Lăm-vông bên bờ sông Xê-a-noòng.

Chị nói tiếp - cử chỉ của chị vui, nhí nhảnh:

- Con trai em đây, cháu hai mươi bốn tuổi rồi. Chị đập nhẹ tay lên vai cậu con trai. Về Lào thì em sinh nó mà - Chị nhìn lại tấm ảnh. Đôi mắt chị dừng lại ở người đứng bên chị trong ảnh - Em luôn nhớ anh nhà báo cho em thuốc. Em biết ơn anh ấy lắm. Các anh bây giờ có ở Hà Nội cả không?

Cậu con trai của chị thì không biết nghe, biết nói tiếng Việt. Cậu ta ngồi nhìn tôi, nhìn các tấm ảnh và cười. Thỉnh thoảng chị lại dịch những câu đối thoại giữa tôi và chị cho cậu ta nghe. Tôi trả lời chị:

- Có. Anh cho chị thuốc hôm ấy nay là nhà văn. Anh đang phụ trách một Nhà xuất bản ở Hà Nội. Còn anh đeo kính trắng biết nói tiếng Lào cũng là nhà văn đang phụ trách một tờ báo của ngành Văn hoá.

- Ôi! Mừng quá. Em sang Hà Nội chắc sẽ được gặp. Mừng nhất là được gặp cái anh đã cho em thuốc. Thế nào em cũng tìm đến gặp anh ấy. Tên anh ấy là gì nhỉ? - Tôi trả lời chị. Chị lấy bút ghi ngay vào sổ tay. Niềm vui của chị sáng lên trong ánh mắt.

Em sẽ đưa con trai em sang thăm. Em có thai nó từ bên ấy mà. Con em nó giống bố nó lắm. Giống cả người, giống cả khiếu viết văn mà - Chị cười cởi mở, nói vô tư, thoải mái. Còn tôi lúc này người như nóng dần lên: "Ôi! Lẽ nào lại có điều đó. Nhưng... Nhưng mà, những hôm sau... trăng rừng sáng rất đẹp... Biết đâu...?". Tôi chăm chăm nhìn ngắm cậu con trai của chị. Tôi đã để ý nhiều đến nước da nâu ngăm ngăm, cái mũi nhỏ nhô cao, ánh mắt nhìn toát lên rất rõ nét cương trực và đầu tóc quăn tít của cậu ta. Tôi rót nước mời chị, mời cậu con trai chị uống để mong nguôi ngoai sự căng thẳng. Tôi hỏi chị:

- Tên cháu là gì?

Chị cười: - Bun-khăm-nam, Bun-khăm-nam mà. Để nhớ nhiều về Việt Nam, em đặt tên con em như thế. Khăm là vàng mà anh. Có vàng từ Việt Nam mà...

Giọng tôi ngập ngừng bối rối cố tìm "cái nút" của câu chuyện. Tôi cứ mong rằng chị đừng nhận ra điều ấy ở gương mặt tôi:

- Thế bố cháu Bun-khăm-nam nay ở đâu?- ở gần đây thôi! Viên Chăn đây. Ngày đó vợ chồng chúng em cùng được sang Việt Nam học. Em học hát trong trường nghệ thuật. Chồng em học môn văn ở trường đại học. Năm ấy trên đường về Lào để phục vụ mặt trận thì em gặp các anh...Tôi quay đi cố giấu chị cái thờ phào nhẹ nhõm.

Đèn Lồng Qua Sông
Tác giả: Khuê Việt Trường

Phố bán rất nhiều đèn lồng. Với tôi đó là những chiếc đèn lồng đẹp nhất ở trên thế gian này. Tôi không đoán ra được người ta đã tạo ra nó tự bao giờ, nhưng quả thật nó làm cho tôi luôn luôn có một cảm giác vui vẻ khi đi ngang qua những hàng đèn lồng. Đèn lồng làm bằng loại lụa rất mềm, có khi trên nền lụa có những nét vẽ đẹp. Màu sắc của đèn lồng gần như không hề giới hạn, có khi là màu vàng tươi, đỏ sậm, tím và cả màu trắng ngả vàng. Những chiếc đèn lồng hình bầu dục, dạng trái bí hay dạng khổ qua đều có tua bằng len rủ xuống dưới gắn với một chiếc gù bằng gỗ. Những chiếc tua cứ lắc lư trong gió.Nhà tôi ở bên kia dòng sông Thu Bồn. Dòng sông cứ hững hờ trôi, có khi vô tình đưa những vạt cỏ xanh ra biển, có khi dòng sông biến thành tấm gương soi mặt tôi khi tôi bước ra chiếc cầu sau nhà sát sông để nhìn xuống. Cả thời thơ ấu của tôi chỉ được nghe kể về khu phố cổ đó qua lời những người lớn. Tôi chẳng có việc gì để đi qua đó, bởi muốn qua được phố cổ phải leo lên một con đò.

Anh Hưng chỉ lớn hơn tôi năm tuổi, nhưng ra dáng là một cậu con trai khỏe mạnh, là thợ học nghề mộc ở ngôi nhà cách nhà tôi một con đường đất. Con đường mát dịu nhờ hai hàng cây cau khá lớn. Tôi và anh Hưng trở thành "bạn" với nhau bởi nhà tôi có một hàng tạp hoá nhỏ do mẹ tôi bày bán. Hàng tạp hoá bán đủ thứ cần thiết cho người trong xóm: Nước mắm, gạo, mì gói, bánh kẹo và cả cây viết, viên phấn. Anh Hưng có nhà ở đâu tận đầu làng. Anh đang học nghề chạm gỗ và sắp sửa được đưa lên làm thợ. Anh Hưng đã có vài chuyến theo thầy dạy nghề của mình đi Hội An khi thầy nhận sửa chữa những đồ gỗ ở đó. Anh nói với tôi: "Hôm rằm cả con đường qua phố người ta chỉ thắp đèn lồng, đẹp lắm!". Một con phố với những ngôi nhà cổ nhỏ, mái ngói xinh đẹp bởi rêu bám đều, thậm chí chỉ cần một cơn mưa nhỏ là những cọng rêu bé tí xíu kia lại nghịch ngợm trổ những đốm hoa đỏ vàng xinh xinh thì quả thật chỉ là điều tôi mới thấy trong giấc mơ của mình.

Anh Hưng rất muốn có một ngày nào đó vượt được qua dòng sông Thu Bồn đúng vào đêm trăng tròn để ngắm nhìn cả một con đường rực rỡ ánh sáng của đèn lồng, để tận mắt thấy những chiếc đèn diệu kỳ kia. Anh bảo: "Anh có cách rồi, Nghĩa học bơi với anh. Bơi cho giỏi thì vào đêm, mình bơi qua sông ngắm đèn lồng, sau đó thì mình bơi về. Đố ai biết!". Tôi đã tần ngần ra bờ sông, đứng nhìn doi cát xanh ở giữa dòng sông, dùng tầm mắt ước lượng khoảng cách tới đó và khoảng cách từ đó tới bờ bên kia.

***

Vũ là em họ của tôi, mặc dù đã mười tuổi nhưng thân hình gầy và nhỏ xíu vì đôi chân của em bị liệt, không thể nào đi được. Gương mặt của Vũ rất sáng, khi cười Vũ rất đẹp. Những buổi chiều hoặc tối, khi rảnh thì tôi hay ngồi kể chuyện cổ tích cho Vũ nghe. Nhưng tôi đâu có phải là người lớn để có nhiều chuyện trong đầu mình mà kể cho Vũ nghe. Vốn liếng chuyện học ở mẫu giáo do cô giáo kể lại tôi nhớ mang máng như chuyện Chiếc lu thần, Cây tre trăm đốt, Chiếc ấm thần, Ăn khế trả cục vàng... đều bị Vũ cười: "Anh Nghĩa kể chuyện mới đi. Mấy chuyện đó cũ rích, có chuyện cũng đã chiếu trên phim hoạt hình rồi!". Tôi gãi đầu, gãi tai: "ờ há!". Sau chuyến đi Hội An, không hiểu tại sao tôi lại nghĩ đến chuyện "Đèn lồng qua sông", câu chuyện này Vũ vô cùng thích thú. Ngồi với Vũ ở giữa những tàn cây xanh rậm rạp, mắt hướng về dòng sông đang trôi mềm mại. Thấp thoáng những căn nhà bên kia sông ánh vàng trong màu nắng sớm. Tôi nói với Vũ: "Em không biết đâu, thường thì vào những đêm trăng rằm, các bà tiên vẫn thường bay lượn qua dòng sông Thu Bồn. Mỗi bà tiên cầm một chiếc lồng đèn có màu sắc khác nhau để chào những đứa bé ngoan. Dù em chẳng thể nào qua Hội An ngắm nhìn những chiếc đèn lồng, nhưng nếu em ngoan thì một ngày rằm nào đó các bà tiên sẽ đưa đèn lồng qua sông!". Vũ đưa mắt nhìn tôi: "Đôi chân em đâu có chạy nhảy được. Em không làm đứa bé ngoan được, chắc các bà tiên không đưa đèn lồng qua sông đâu?". Tôi cười nói, nhưng tôi cũng chẳng tin vào lời nói của mình: "Đâu phải bị thương tật thì không thể làm bé ngoan được. Biết vâng lời cha mẹ, học hành chăm chỉ thì cũng là bé ngoan!". Đôi mắt bé Vũ sáng rực lên.Có lẽ vì nghe lời tôi nói mà bé Vũ chăm học lạ lùng. Từ một cậu học trò học yếu, chỉ hai tháng sau Vũ đã trở thành một học trò giỏi. Rồi Vũ đã tìm tôi bằng được để khoe cho tôi ba con điểm 10 được cô giáo viết bằng bút đỏ: "Ba điểm mười có đủ để các bà tiên cho đèn lồng qua sông không, anh Nghĩa!". Tôi ngớ người ra: "ừ, rồi các bà tiên sẽ đưa đèn lồng qua sông!".Còn một tuần lễ nữa mới đến ngày trăng tròn. Ngày trăng tròn phố cổ trở thành đêm phố cổ đầy huyền ảo. Bé Vũ dặn tôi cõng bé Vũ ra bờ sông xem đèn lồng qua sông. Tôi biết làm gì có những bà tiên mặc áo trắng bay lượn cùng thắp những chiếc đèn lồng đủ màu qua sông. Đêm chỉ có những con đò của khách, của những người đàn bà ở Cẩm Kim này sau khi đưa người khách cuối cùng rời bến. Họ sẽ xếp thuyền xuôi về bến. Mấy ngày trời, tôi chẳng hề nghĩ ra cách, cuối cùng tôi nghĩ đến anh Hưng, bởi dù sao anh Hưng cũng có thể gỡ rối cho tôi những chuyện linh tinh như thế này?

Anh Hưng bật cười khanh khách: "Nghĩa có nhớ đến nhà bác Thái làm đèn lồng ở đường Trần Phú không? Anh đã có cách rồi".

Tôi tò mò: "Cách nào vậy, anh Hưng?". Anh Hưng kề tai tôi nói nhỏ: "Chín giờ tối đêm rằm, em cứ đưa nhỏ Vũ ra bờ sông. Đèn lồng sẽ qua sông".

***

Bầu trời đêm rằm ở Hội An bỗng dưng có nhiều mây che làm cho vắng trăng đêm khi mờ khi ảo. Tôi và Vũ cứ ngồi lặng im bên bãi cỏ ven bờ sông. Dòng sông Thu Bồn ban ngày ồn ã bao nhiêu thì ban đêm giống như một tấm thảm đen, những âm thanh của nước vỗ vào mạn những chiếc thuyền về đêm cứ vọng vang.

Bàn tay nhỏ của bé Vũ cứ bấu vào tôi: "Mấy bà tiên có biết anh và em ở đây không, anh Nghĩa?". Tôi nói nhỏ: "Biết". Chính tôi cũng không biết chuyện gì sẽ xảy ra.

Tôi cứ chong mắt nhìn vào khoảng đen trên sông. Tôi nhìn thấy những con thuyền chở khách đang xếp dài xuôi về. Những chiếc thuyền chìm trong vầng trăng yếu ớt. Giữa lúc đó, tiếng Vũ reo lên: "Đèn lồng qua sông, anh Nghĩa ơi!". Những ngọn đèn đủ màu bỗng cùng sáng. Chưa có lúc nào dòng sông Thu Bồn lại có nhiều đèn lồng như thế!

Vũ có vẻ sung sướng lắm, mắt em sáng ngời chăm chú nhìn dãy đèn lồng đang qua sông. Cả tôi trong phút giây đó cũng tin rằng các bà tiên đang chở đèn lồng qua dòng sông Thu Bồn.