Khi mọi người chán câu chuyện ấy rồi thì Galia cũng chẳng còn nổi tiếng nữa, cô không bắt đầu viết một truyện mới nhưng cả nhà trẻ bắt đầu xì xào về những kho báu bí hiểm của các tu sĩ. Bọn trẻ con bắt chước nhau đổ xô đi tìm nhanh như thể dịch hạch lan truyền và chẳng bao lâu cái sân tu viện đã biến thành một công trường cát. Ban giám hiệu còn chưa dẹp được tai hoạ đó thì đêm đêm từ tầng hầm lại hiện lên những bóng ma mặc quần áo trắng thấp thoáng. Lũ ma đó nhiều người trông thấy và bọn trẻ con từ đó tuyệt đối không dám đi đêm nữa. Sự việc đó đã thành tai ương thật sự và các thày giáo buộc phải bí mật đi rình. Tên phù thuỷ đầu tiên bị bắt quả tang đang khoác vải trải giường là Galia.
Sau vụ đó, Galia im lặng. Cô chăm chỉ học hành, trông nom các hội viên nhi đồng, thậm chí đồng ý tham gia đội đồng ca., dù suốt đời cô chỉ mơ ước đơn ca mà thôi, chỉ thích mặc áo dài đẹp và được mọi người khâm phục. Chính lúc này cô đã nếm trái yêu đầu tiên, và cũng chính vì cô đã quen gây những chuyện kỳ bí cho những người xung quanh nên chẳng bao lâu sau, cả nhà trẻ lại tràn ngập những thư từ, nước mắt và hò hẹn. Cô lại bị một trận mắng mỏ nên thân và mọi người lại xa lánh cô bằng cách tống khứ cô vào trường trung cấp thư viện cho cô được học bổng nhiều hơn chút nữa.
Chiến tranh ập đến khi Galia đang học năm thứ ba và ngay ngày đầu tuần đầu tiên, cả lớp cô đã tề tựu đủ trong phòng quân vụ. Người ta nhận cả lớp trừ Galia vì cô không đủ tiêu chuẩn cả về tầm thước lẫn tuổi tác. Nhưng Galia không chịu, cô đã đấu tranh kịch liệt với cái phòng đó, thậm chí cô còn thản nhiên nói dối nhiều điều, ông trung tá đã mệt mỏi vì mất ngủ đâm ra lẫn lộn, đồng ý cho Galia vào đơn vị cao xạ.
Đạt được ước mơ thì tính lãng mạn cũng hết. Cuộc sống thực quả là nghiệt ngã. Nó đòi hỏi không những phải có tinh thần anh dũng, mà còn phải biết nghiêm chỉnh chấp hành quân luật nữa. Cái háo hức ban đầu cũng sớm qua đi, còn lại là những ngày thường hoàn toàn chẳng có gì giống với những điều Galia nghĩ về chiến tranh. Cô đâm ra bối rối, ủ dột và đêm đêm thầm khóc một mình. May có Epghênina mới đến và cuộc sống lại bắt đầu hoạt động sôi nổi hơn và tươi sáng hơn. Nhưng Galia không thể không nói khoác. Thực ra thì đó cũng không phải là nói khoác mà chỉ là những mong ước thốt ra để đền bù cho cuộc sống thật. Và thế là nảy ra một người mẹ làm thầy thuốc. Đến nỗi, hầu như chính Galia cũng tin là có…
Họ mất khá nhiều thời gian vào việc này và Vaxkốp xúc động mạnh. Điều quan trọng là phải nhanh chóng rời khỏi nơi đây, phải dò được bọn Đức, nắm được chúng, rồi sau đó cho chúng tìm được hai thằng thám thính của mình. Lúc bấy giờ thì chuẩn uý đã nắm được gáy chúng chứ không phải ngược lại. Chuẩn úy sẽ giật dây bắt chúng đi theo hướng mình chọn và… sẽ chờ đợi. Bao giờ quân ta đến thì cuộc tổng càn bắt đầu.
Nhưng… họ đã mất một số thời gian. Phải mai táng Guốcvích, phải khuyên bảo Galia Chetvêrtak, mà thời giờ cứ trôi. Trong khi đó Vaxkốp kiểm tra lại súng ống, cất giấu khẩu súng thừa của Brichkina và Guốcvích vào một chỗ kín, chia đều số đạn của họ cho mọi người. Rồi anh hỏi Ôxianina :
- Cô đã bắn tiểu liên bao giờ chưa?
- Em mới bắn súng của mình sản xuất thôi.
- Đây cô cầm lấy súng Đức. Tôi nghĩ cô sẽ nắm được - Rồi anh bày cho cô cách sử dụng và dặn - Đừng bóp cò lâu. Đạn sẽ ăn lên hết. Cứ nổ ngắn thôi.
Bây giờ họ khởi hành. Anh đi trước, Galia Chetvêrtak và Epghênina Kômenkôva đi giữa. Còn Ôxianina khép hậu. Họ đi thận trọng, im lặng, và chắc hẳn họ cũng nghe nhau nhiều hơn, suýt nữa thì gặp phải quân địch. Giống như trong truyện cổ vậy.
May thay, chuẩn uý nhìn thấy chúng trước. Anh vừa trong một vách đá bước ra thì nhìn thấy hai thằng đi về phía anh. Những thằng còn lại đi đằng sau. Chỉ chậm chừng bảy bước nữa thì toàn bộ đời lính của cả nhóm là đi đứt. Hai băng đạn là chết hết.
Ạnh đã dành được bảy bước ấy và kết quả ngược lại. Anh đã kịp nép vào một chỗ ra hiệu cho các cô tản đi và anh rút lựu đạn ra khỏi túi : lựu đạn vẫn nguyên cả ngòi nổ, anh quăng lựu đạn qua phiên đá nấp, vừa dứt tiếng nổ anh lia một loạt đạn.
Trong điều lệnh một trận đánh thế này gọi là trận tao ngộ chiến. Đặc điểm của nó là địch không biết lực lượng ta, không biết là thám báo hay là tiền trạm. Vì thế nhiệm vụ chính là không chờ cho địch định thần xử lý.
Tất nhiên Vaxkốp không nghĩ đến chuyện đó. Điều này đã khắc sâu trong đầu anh, khắc sâu suốt đời. Anh chỉ nghĩ một điều là cần phải bắn. Anh còn nghĩ đến địa điểm mấy cô ẩn nấp, họ đã nằm im hay là chạy mỗi người một nơi.
Một loạt đạn vang lên chói tai, bọn Đức xả súng vào tảng đá anh nấp, một mảnh đá đập vào mặt anh, còn mắt bị khói thuốc cay xè, đến nỗi anh gần như không nhìn thấy gì cả vì nước mắt tuôn ra, mà không có một giây nào để gạt đi cả.
Khóa nòng súng của anh kêu loảng xoảng, anh nhảy lui lại : đạn hết Vaxkốp sợ nhất lúc này. Nạp lại đạn phải mất mấy giây, mà bây giờ mấy giây đo bằng mạng sống. Bọn Đức ào lên chỗ khẩu súng câm họng, sẽ lấn thêm chừng mười thước trong khoảng cách đôi bên và thế là hết.
Nhưng bọn Đức không lên. Thậm chí chũng cũng không thò đầu ra nữa vì loạt súng thứ hai ngăn chúng lại. Đó là loạt đạn của Ôxianina. Cô bắn rất ngắn, rất chụm và dành cho chuẩn uý một giây chuẩn bị. Cái giây lát ấy chuẩn uý phải cảm ơn cô suốt đời.
Trận đánh diễn ra bao lâu, sau này không ai nhớ cả. Nếu tình bằng giờ phút bình thường thì nó chẳng đáng là bao so với một trận tao ngộ chiến ghi trong quân lệnh. Còn nếu đo bằng cuộc sống, bằng sức lực, bằng thần kinh, bằng nguy hiểm thì có đến một phần đời, có người là cả đời cũng chưa biết chừng.
Galia Chetvêrtak sợ quá đến nỗi không bắn được phát nào. Cô nằm im giấu mặt sau vách đá, hai tay bịt tai, khẩu súng nằm lăn một phía. Còn Epghênina thì bình tĩnh được ngay, cô bắn vung lên. Trúng thì trúng, đây không phải trường bia, làm gì có thời gian mà ngắm.
Hai khẩu súng máy và một khẩu súng trường, đây là tất cả hoả lực của anh, thế mà bọn Đức không thắng nổi. Tất nhiên không phải chúng sợ, mà là chúng không hiểu. Chúng vừa bắn cầm chừng vừa lùi. Về sau anh mới biết là chúng chạy biến vào rừng.
Tiếng súng đột nhiên ngừng bặt, chỉ còn Epghênina bắn nốt, toàn thân cô rung lên vì đạn giật. Hết băng cô dừng bắn. Cô ngỡ ngàng nhìn Vaxkốp, như vừa lặn dưới nước lên vậy.
- Hết rồi - Vaxkốp thở phào.
Bầu không khí trở nên tĩnh mịch như chết, chỉ còn tiếng ong ong trong tai, quanh quất còn mùi thuốc súng, mùi khói đá và mùi cháy. Chuẩn uý lau mặt, tay dính đầy máu vì vết đá lúc nãy.
- Anh bị thương à? – Ôxianina thì thầm.
- Không - chuẩn uý nói – Ôxianina, lại chỗ bọn Đức đằng kia xem sao.
Anh chui ra khỏi mô đá, không thấy chúng bắn nữa. Anh nhìn kỹ : nơi dải bạch dương xa xa, chỗ nối với rừng rậm, có mấy ngọn cây lay động. Anh thận trọng trườn lên phía trước, tay cầm súng lục. Anh chạy tạt sang một mô đá khác tiếp tục quan sát, trên lớp rêu bị đạn cày nát có vết máu đen sẫm. Nhiều máu lắm, nhưng không thấy xác, chắc chúng khiêng đi rồi.
Anh bò theo mép đá và bụi cây xem bọn biệt kích này có cái yểm hộ lại không. Tin chắc là không, anh mới bình tĩnh đứng thẳng người lên quay lại. Mặt anh thấy ngứa ngáy và toàn thân mệt mỏi. Đầu anh nặng như chì, thậm chí thuốc lá không buồn hút nữa. Anh chỉ muốn nằm một lát, mươi phút thôi, nhưng, chưa về đến nơi, Ôxianina đã hỏi :
- Đồng chí chuẩn uý, đồng chí có phải là cộng sản không?
- Tôi là đảng viên đảng bônsêvích…
- Vậy chúng tôi mời đồng chí làm chủ tịch cuộc họp đoàn viên thanh niên cộng sản.
Vaxkốp ngẩn người ra.
- Họp?…
Và anh thấy Galia Chetvêrtak lại nức nở khóc như mưa như gió, Epghênina mặt đầy bụi khói như người Digan, chỉ còn đôi mắt to tròn là lấp lánh sáng :
- Hèn nhát!…
Thế đấy…
- Họp thì cũng tốt thôi – Vaxkốp bực bội – Hay lắm! Nghĩa là chúng ta sẽ phê phán đồng chí Chetvêrtak vì đã hốt hoảng, sẽ lập biên bản chứ gì?…
Các cô im lặng. Đến Galia Chetvêrtak cũng ngừng khóc, cô ngồi nghe, khịt mũi phập phồng.
- Và để bọn Đức đọc quyết định cho ta ghi vào biên bản. Được không? Không dược. Vì thế với tư cách chuẩn uý và đảng viên cộng sản lúc này tôi gạt bỏ mọi cuộc họp. Tôi xin thông báo tình hình : bọn Đức đã trốn vào rừng. Chỗ lựu đạn nổ có nhiều máu, chứng tỏ ta đã diệt được một tên. Có thể cho rằng chúng còn mười ba tên. Đó là vấn đề thứ nhất. Vấn đề thứ hai, súng tôi chỉ còn một băng đạn nguyên. Ôxianina, cô còn bao nhiêu?
- Một băng rưỡi.
- Tốt lắm. Còn sự hèn nhát thì thực ra không có đâu. Các bạn ạ, muốn biết hèn nhát thì phải đến trận thứ hai mới biết. Còn đây chỉ là sự hốt hoảng mà thôi. Cô chưa có kinh nghiệm, phải không chiến sĩ Chetvêrtak?…
- Đúng thế….
- Vậy thì tôi ra lệnh cho cô lau mắt, lau mũi đi. Cô Ôxianina thì phải lên phía trên kia quan sát rừng cây, các chiến sĩ khác thì ăn cơm và có khả năng nghỉ ngơi. Hết thắc mắc chưa? Vậy thì thực hiện.
Họ yên lặng ngồi ăn. Vaxkốp không muốn ăn tí nào, chỉ muốn ngồi duỗi thẳng chân ra, nhưng rồi anh cũng cố gắng nhai nuốt trếu tráo một ít lấy sức. Các chiến sĩ của anh không ai nhìn ai, họ ăn hối hả như tằm ăn rỗi, chỉ nghe thấy những tiêng tóp tép liên tục. Thế là tốt, họ không rầu rĩ, mà vẫn vững vàng.
Mặt trời đã xuống thấp, vạt đầu rừng bắt đầu tối và chuẩn uý thấy lo lo. Quân tiếp viện không hiểu sao đến muộn thế, bọn Đức có thể lợi dụng đêm tối này mà lại tấn công anh, có thể từ phía bên đột nhập vào dải eo giữa hai hồ nước, cũng có thể tẩu thoát vào rừng, bấy giờ tha hồ mà đi tìm. Thế rồi lại phải bắt đầu một cuộc săn đuổi, lại phải bám đuôi chúng để nắm tình hình. Việc thì phải thế, nhưng sức đã kiệt.
Quả như vậy, tình hình đã xấu đi rất nhiều, rất xấu là đằng khác. Anh đã để hy sinh một chiến sĩ, đã để lộ lực lượng và bây giờ đã thấy cần phải nghỉ ngơi. Mà viện binh thì chờ mòn con mắt không thấy…
Tuy nhiên Vaxkốp cũng cho phép mình nghỉ ngơi một lát cho đến khi Ôxianina về ăn. Sau đó anh đứng dậy, thắt chặt thắt lưng rồi trầm ngâm nói :
- Cùng đi trinh sát với tôi là chiến sĩ Chetvêrtak. Còn phụ trách ở đây là Ôxianina. Nhiệm vụ là đi sau và cách xa chúng tôi, tôi ra lệnh nếu nghe thấy tiếng súng thì phải nấp ngay và chờ chúng tôi trở lại. Nếu không thấy trở lại t hì phải lánh ngay. Phải bí mật đi qua những vị trí cũ của chúng ta, tiến về phía tây. Gặp đơn vị nào đầu tiên là phải báo ngay.
Anh thoáng có một ý nghĩ là lẽ ra không nên làm việc đó với Chetvêrtak. Việc này giao cho Epghênina là hợp nhất. Đó là một đồng chí đã được thử thách, hai lần thử thách trong một ngày - một người đàn ông khó tính cũng phải ngợi khen chứ đừng nói. Nhưng là người chỉ huy anh không chỉ là một người cầm quân mà đồng thời anh còn có bổn phận là người huấn luyện cấp dưới. Điều lệnh đã ghi như vậy.
Điều lệnh thì chuẩn uý Vaxkốp hết sức tôn trọng. Anh tôn trọng, học thuộc lòng và thực hiện quân lệnh như sơn. Vì thế anh bảo Galia Chetvêrtak :
- Đồ đạc và áo khoác cô bỏ lại đây. Cô phải luôn luôn theo vết chân tôi và quan sát xem tôi làm gì. Dù có sự gì xảy ra cũng phải im lặng. Phải im lặng và phải quên nước mắt đi.
Nghe anh nói, Galia Chetvêrtak sợ hãi gật đầu lia lịa…
Vì sao bọn Đức lại tránh giao chiến? Chúng nó tránh chắc hẳn vì đôi tai kinh nghiệm của chúng đã thấy hỏa lực mạnh (thực ra là yếu) của đối phương chăng?
Đó không phải là những vấn đề hoa lá, không phải vì tò mò mà Vaxkốp đau đầu suy nghĩ. Phải hiểu địch mới được. Mỗi hành vi của chúng mỗi hành vi của chúng anh cần phải biết rõ như ban ngày. Lúc đó anh mới nghĩ như chúng được, mới hình dung như chính chúng định làm. Chiến tranh không đơn giản là ai bắn hơn ai. Chiến tranh là ai nghĩ hơn ai. Điều lệnh được viết ra chính là giúp anh đỡ phải nghĩ, để anh có thể nghĩ được xa hơn.
Nhưng dù Vaxkốp có cân nhắc tình hình, có so sánh các sự kiện đến đâu đi nữa thì anh cũng chỉ cảm thấy một điều : quân địch không không hiểu gì về quân ta cả. Chúng không biết thì như thế có nghĩa là hai tên anh khử không phải là đi tuần mà chính là thám báo và bọn Đức không hiểu gì về số phận hai tên đó nên cứ lẳng lặng đi theo. Chỉ có thể là như thế, còn từ đó anh rút ra được cái gì thì chưa hiểu được.
Chuẩn uý vắt óc ra nghĩ, lật đi lật lại các sự kiện như tráo bộ bài tây mà vẫn không rời công việc. Anh trườn đi lẹ làng, êm ái và chỉ thiếu một nước là anh không biết vểnh tai theo tiếng động. Nhưng hơi gió không đem đến cho anh được một âm thanh nào, một mùi vị nào và Vaxkốp cứ thế đi. Cô gái không đi quen cứ lặc lè đằng sau. Vaxkốp thỉnh thoảng lại nhìn cô nhưng không góp ý gì cả. Cô vẫn đi bình thường đúng lệnh, có điều không được khéo léo, uể oải, chẳng qua là vì những sự việc vừa trải qua, vì tiếng đạn lúc nãy reo réo trên đầu.
Nhưng Galia Chetvêrtak không nhớ gì đến tiếng đạn nữa. Một hình ảnh khác hiện ra trước mắt cô : đó là bộ mặt nhợt nhạt, nhăn nhó của Xônia, đôi mắt dại đờ hé mở và cái áo cứng khô những máu của cô. Và cả… hai vết dao trên ngực nữa – hai vết hẹp, vừa khít lưỡi dao. Cô không nghĩ đến Xônia, không nghĩ đến cái chết, mà cô cảm thấy rõ mồn một cái lưỡi dao lùa vào từng thớ thịt ngọt xớt, nghe thấy rõ tiếng thịt rách rờn rợn và ngửi thấy mùi máu chảy tanh tanh. Bao giờ trí tưởng tượng của cô cũng mạnh hơn hiện tại, cho nên bây giờ cô muốn quên đi tất cả, xoá đi tất cả mà không thể được. Cái đó làm cô kinh hoảng đến mụ mẫm cả người, cô bước đi dưới sức nặng của cảm giác đó không làm sao thoát ra được.
Tất nhiên Vaxkốp không biết điều đó. Anh không biết rằng người chiến sĩ của anh, giờ đây đang cùng anh toan tính mọi điều sinh tử, kể như đã chết rồi. Người đó chết trước khi giáp mặt quân Đức, chết khi chưa nổ phát súng nào vào địch…
Vaxkốp giơ tay làm hiệu : có vết giày chạy về phía bên phải. Một vết mờ trên mặt đá, còn chỗ có rêu phủ nó đen thẫm hơn như có nước đọng. Hình như bọn Đức đột nhiên rút chạy phải khiêng vác nặng nề, đã để lại nhiều vết chân to tướng.
- Khoan đã - chuẩn úy thì thào.
Anh đi sang phải một quãng, bỏ lại những vết chân ấy. Anh cứ nhìn các bụi cây. Ở một chỗ trũng có những thân người nổi lên dưới lớp cành cây che đậy vội vàng. Anh thận trọng kéo mấy cành khô : dưới hố có hai thằng mặt úp sấp. Vaxkốp ngồi xổm xuống xem xét kỹ lưỡng, thằng nằm trên ở gáy có một lỗ bầm đen, hầu như không có máu, món tóc cắt ngắn ở gáy nó quăn tít lại vì lửa cháy.
- Chúng bắn nó - chuẩn uý xác định - Bắn vào gáy. Thằng này bị thương, chúng giết luôn. Đó là một quy luật…
Vaxkốp nhổ nước bọt. Anh nhổ vào hai xác chết dù anh biết đó là tội lỗi lớn nhất. Tuy nhiên anh không cảm thấy gì khác ngoài sự khinh bỉ. Đối với anh chúng đã nằm ngoài quy luật, nằm ngoài định nghĩa con người.
Con người chỉ có một điều khác loài vật ở chỗ biết mình là người. Không biết điều đó thì nó chỉ là con thú. Dù có hai chân hai tay nó vẫn là thú. Một con thú độc hại nhất. Và lúc đó không gì liên quan đến nó cả : không có tính người, không có lòng thương, không có hối hận. Loại đó cần phải đánh. Đánh cho nó phải chui vào hang ổ của nó. Đến đó rồi vẫn phải đánh cho nó nhớ rằng nó đã từng là người, cho nó hiểu được điều đó.
Từ buổi trưa, nghĩa là mấy giờ trước đây, anh thấy mình giận dữ cuồng nộ. Thật giống như một sự khao khát đòi đổi máu lấy máu. Bây giờ cảm giác ấy đã lùi xa, đã lắng xuống, đã dịu lại và thậm chí đã… chín nẫu. Nó biến thành thù hận, một thứ thù hận lạnh lùng, tính toán. Thứ thù hận không còn giận dữ nữa.
- Đó là một quy luật phải không?… Đừng bỏ qua
Rồi anh bình tĩnh trừ đi hai tên : còn lại mười hai. Vừa tròn một tá.
Anh trở lại chỗ Chetvêrtak. Anh bắt gặp mắt cô và anh thấy mình như đánh rơi cái gì : đôi mắt sợ hãi. Cô sợ hãi đến run rẩy, sợ hãi ra mặt. Cô ấy đừng sợ hãi suốt đời là tốt rồi. Nghĩ thế chuẩn uý trong chớp mắt tập trung toàn bộ khí thế của mình mỉm cười với cô như với một người bạn chí thiết rồi nhày mắt :
- Galia, chúng ta đã trừ được hai thằng! Hai thằng – nghĩa là còn lại một tá. Như thế chúng ta khỏi sợ, đồng chí chiến sĩ ạ. Tính mà xem, đó là bao nhiêu!…
Cô không trả lời anh, thậm chí còn không mỉm cười nữa. Cô nhìn anh đôi mắt như lồi ra. Nếu là một người đàn ông thì trường hợp đó phải trị tội : phải chửi cho một trận hoặc bợp tai mấy cái. Điều đó Vaxkốp qua kinh nghiệm bản thân đã biết rõ. Nhưng đây lại là con gái, anh không biêt xử sự thế nào cả. Anh không có kinh nghiệm đó, mà điều lệnh cũng không chỉ dẫn.
- Cô đã đọc Paven Coocsaghin chưa?
Chetvêrtak nhìn anh như nhìn một kẻ điên rồ, nhưng cô cũng gật đầu một cái làm anh phấn chấn hẳn lên.
- Nghĩa là cô đọc rồi chứ gì. Còn tôi thì tôi lại được trông thấy anh ta như là tôi nhìn trông thấy cô bây giờ đây này. Hồi ấy người ta chở chúng tôi, xuất sắc về chiến đấu, và về chính trị, về Mátxcơva. Ở đó chúng tôi được viếng lăng Lênin, được thăm các cung điện, bảo tàng và chúng tôi được làm quen với anh ta. Anh ấy dù là người cấp trên, vẫn rất giản dị. Anh ấy nhiệt tâm lắm. Anh ấy mời chúng tôi ngồi, pha trà, rồi hỏi thăm tình hình công tác…
- Anh nói dối như thế để làm gì, để làm gì mới được chứ? – Galia khẽ nói – Coocsaghin bị liệt cơ mà. Vả chăng đấy cũng không hoàn toàn là Coocsaghin, mà là Ôxtơrôpxki. Hơn nữa, ông ấy cũng chẳng nhìn thấy gì, chẳng cử động được. Hồi ấy cả trường chúng em viết thư cho ông ấy mà.
- Thế, chả hoá ra có một ông Coocsaghin khác à?
Vaxkốp thấy ngượng, thậm chí đỏ mặt, lại thêm một con muỗi đến đốt. Thật là khó chịu, nhất là muỗi chập choạng tối.
- Có thể tôi lầm. Tôi cũng không biết. Nhưng người ta cứ bảo…
Một cành cây trước mặt gãy rắc. Rõ ràng là có một bàn chân nặng nề, bước lên. Điều ấy làm anh thấy vui. Từ thuở lọt lòng anh chưa bao giờ tự nhiên ba hoa khoác loác, chưa bao giờ xấu hổ trước mặt cấp dưới và bao giờ cũng sẵn sàng ục nhau với hàng chục người chứ không chịu để một cô bé xỉ mũi chưa sạch xúc phạm.
- Vào bụi đi!…- anh nói - Ngồi im!…
Anh kịp đẩy cô vào bụi, sửa lại cành lá, rồi mình cũng kịp lẩn vào sau mô đá bên cạnh. Anh nhìn ra : lại hai thằng đi, nhưng lần này chúng đi thận trọng như đi trên cát bỏng, tay lăm lăm súng máy. Chuẩn uý vừa thấy ngạc nhiên một điều là vì sao chúng cứ đi hai đứa như thế, thì bỗng thấy phía sau chúng ở mé bên trái các khóm cây xao động, và anh hiểu ngay rằng đi hai bên là bọn yểm hộ, rằng bọn Đức rất lo sợ bất ngờ đụng đầu với ta và lo lằng vì bọn thám sát mất tích.
Nhưng anh nhìn thấy chúng, mà chúng không nhìn thấy anh, vì thế anh vẫn giữ được con át chủ bài. Đó lại là con chủ bài độc nhất, nên anh có thể quật được chúng đau nhất. Có điều là ở đây, quyết không thể vội vàng được. Anh náu sát toàn thân vài lớp rêu ướt, muỗi đốt trên vầng trán đầm đìa mồ hôi anh cũng không dám đuổi. Cho chúng nó đi, cho chúng nó chìa lưng ra, cho chúng nó lộ hướng tìm tòi, bấy giờ anh sẽ chơi lại, bài anh sẽ có nước, anh sẽ dùng chủ bài của mình.
Trong lúc nguy hiểm con người ta hoặc không còn nghĩ ngợi được gì, hoặc lập tức năng nổ bằng hai. Một người tính xem tiếp tục xử lý thế nào, một người lo việc trước mắt, quan sát mọi việc, nhận xét mọi điều. Quả vậy, vừa lo nước đi chủ bài, Vaxkốp vẫn không một giây rời mắt khỏi bọn biệt kích và không hề quên Chetvêrtak. Cô đã trốn rất kỹ lưỡng, chắc chắn, bọn Đức lại đi ở mé ngoài nên không có gì nguy hiểm cả. Bọn Đức dường như muốn băm nhỏ mảnh đất này ra, anh và Chetvêrtak đều lọt thỏm vào giữa những mảnh băm, dù mỗi người ở một mảnh khác nhau. Như thế nghĩa là anh phải ngồi yên nín thở, phải náu mình trong rêu xanh và lá biếc rồi mới hành động được. Rồi sau mới phối hợp đồng bộ, phân bổ mục tiêu và những cây súng của mình cùng cây tiểu liên của địch.
Nhìn chung bọn Đức vẫn lò dò theo đường cũ, sớm muộn cũng sẽ đến chỗ Ôxianina và Epghênina. Tất nhiên điều đó làm chuẩn uý lo ngại, nhưng có thể nói là không đáng lo lắm : hai cô này đã dày dạn, đã biết tính toán và có thể tự biết nên ngồi im hay nên lánh chỗ. Hơn nữa nước cờ kia anh đang dự định thi thố vào giây phút khi bọn Đức lọt vào giữa hai làn đạn lửa.
Bọn biệt kích vẫn đi thẳng, bỏ qua cái khóm cây có Chetvêrtak khoảng hai mươi thước về phía bên trái. Bọn đi dò hai bên không bị lộ nhưng Vaxkốp cũng biết chúng đi qua chỗ nào. Có lẽ không tên nào có thể tấn công anh được, nhưng chuẩn uý vẫn thận trọng mở chốt an toàn.
Bọn Đức vẫn lặng lẽ đi, lưng cúi xuống, súng giương phía trước. Được bọn đi tuần hai bên che sườn, chúng hầu như không nhìn bốn bên nữa, cứ cắm cúi nhìn thẳng lo từng giây gặp hoả lực ta. Chỉ mấy bước nữa thôi, chúng sẽ rơi vào tuyến định hướng giữa anh và Chetvêrtak và từ giây phút đó chúng sẽ phơi lưng ra cho con mắt thiện xạ của anh.
Bụi cây rẽ ra kèm theo tiếng sột soạt, Chetvêrtak đột ngột hiện ra. Cô cong lưng xuống, hai tay xếp sau gáy và chạy vụt qua khoảng trống cắt ngang bọn biệt kích, không thấy gì và không biết gì nữa.
- A– a- a- a!…
Khẩu súng nổ mấy tiếng gọn. Cách mười thước nó quất vào cái lưng mảnh mai, căng thẳng đang chạy. Chetvêrtak ngã sấp mặt xuống đất, vì sợ không kịp kéo tay khỏi gáy. Tiếng kêu cuối cùng của cô biến thành tiếng ằng ặc nơi cổ họng, mà chân cô vẫn như chạy, vẫn quăng đạp, hai mũi giày của Xônia vẫn sục sục vào lớp rêu đá.
Khu rừng lặng đi như chết, nó lặng đi một giây và đôi chân Chetvêrtak giật giật chầm chậm như trong giấc mơ. Vaxkốp nằm im sau mô đá không kịp hiểu vì sao kế hoạch đổ vỡ như thế, vì sao anh đang có chủ bài trong tay mà bỗng dưng chỉ còn con nhép con. Không biết anh nằm như thế bao lâu, anh cũng không biết nên hành động thế nào, thì đằng sau lưng anh đã thấy tiếng cây gãy và tiếng chân chạy. Anh đoán rằng thằng đi dò bên phải chạy lại đây.
Không còn thì giờ suy nghĩ. Vaxkốp quyết định ngay điều chủ yếu : phải đánh lạc hướng quân địch, phải kéo chúng theo anh, nhử cho chúng ra khỏi chỗ những chiến sĩ cuối cùng của anh. Nghĩ thế anh không nấp nữa, anh đứng bật dậy nhả đạn vào tiếng bước chân trong bụi cây, sau đó cúi gập người xuống chạy khỏi phía mỏm núi Xiniukhina về mạn rừng cây.
Anh không biết có bắn trúng đứa nào không, không cần. Bây giờ phải lao qua bọn Đức, phải giữ trọn thân mình cho đến rừng cây và phải bảo vệ được mấy cô gái. Thế nào anh cũng phải bảo vệ được những người cuối cùng ấy với lương tâm của một người chỉ huy. Số người hy sinh thế là nhiều rồi. Đủ quá rồi. Đủ cho đến lúc chết.
Lâu lắm chuẩn uý không lúc nào chạy như chiều nay, anh luồn qua các bụi cây, lách qua các mô đá, hết ngã xuống lại đứng dậy, lại chạy, lại ngã, cố vượt xa tiếng đạn chiu chiu trong các vòm lá trên đầu. Gặp những bóng người thoáng qua anh lại xỉa một băng ngắn và reo ầm lên. Anh đập cây, giậm chân, gào đến khản cổ, bởi vì anh không có quyền đi xa quá, anh phải nhử bọn Đức theo mình, phải thu hút chúng, phải chơi với lửa.
Anh khá yên tâm một điều : bọn Đức không vây được anh. Chúng không biết địa hình, mà quân số cũng còn ít, và cái chính là chúng còn nhớ kỹ trận đọ súng bất ngờ, trận tao ngộ chiến vừa qua mà chúng phải cắm cổ chạy, mắt cài sau gáy. Chính vì thế anh mới dễ dàng chạy thoát, mới cố tình chọc tức được chúng, làm cho chúng phải đuổi, làm cho chúng quên hết mọi điều và không thể hiểu được rằng nếu xét cho tinh vi thì anh chỉ có một mình. Một mình và thôi.
Bây giờ sương mù lại xuống cứu anh : mùa xuân này sương mù dày đặc. Hễ mặt trời xuống khỏi chân trời là thung lũng như có khói bếp, sương mù đọng thành lớp, bám vào các bụi cây và trong cái bầu sữa đặc ấy thì không phải một người, mà cả một sư đoàn cũng náu kín được. Bất kỳ lúc nào Vaxkốp cũng có thể lẩn được vào đám mây ấy và lúc đó thì đố ai tìm được anh. Nhưng điều tai hại, là đám sương ấy kéo về phía hồ, mà ngược lại, anh lại muốn dụ tụi giặc về phía rừng ấy, vì thế anh chỉ lẩn vào đám sương mù lúc không thể đứng được. Sau đó anh lại chui ra : xin chào các « ông bạn » Đức, tôi vẫn còn sống đấy nhé…
Nói chung là anh gặp may. Thường trong những cuộc bắn nhau nhỏ có một người thì sẽ bị băm nát như cái rổ rách, nhưng đằng này vận rủi đã qua. Anh chơi trốn tìm với cái chết thế là đủ quá rồi, nhưng không phải mình anh chạy được đến rừng : cả lũ đó chạy theo anh, khẩu súng của anh nẩy lên lần cuối cùng rồi câm bặt. Đạn hết, không còn gì để nạp nữa, và thế là nó làm cả đôi tay chuẩn uý đau lắm. Anh giấu nó vào một đống cành khô rồi lặng lẽ rút êm tay không.
Sương mù ở đây không có mà đạn cứ găm vào thân cây thun thút, các mảnh vỏ bắn tung toé. Bây giờ anh đã xa hẳn quân địch, đã có thời gian để nghĩ đến mình, nhưng bọn Đức vẫn còn hằn học, chúng vẫn khép cái vòng vây bán nguyệt và vẫn liên tục rượt đuổi, rõ ràng là chúng hy vọng đẩy anh đến sát đầm lầy và bắt sống. Bây giờ tình thế của chúng thật thuận lợi, chuẩn uý mà ở địa vị chỉ huy chúng thì anh cũng không tiếc ném ra hàng vốc huân chương cho quân lính để chúng tóm « cái lưỡi » này.
Anh vừa nghĩ thế, vừa thấy vui vì hình như chúng không còn nhằm bắn anh nữa, thì ngay lập tức tay anh bị đạn. Anh bị vào phần mềm, phía dưới khuỷu tay và Vaxkốp trong lúc vội vàng chưa hiểu, lại tưởng rằng một cành cây va phải, nhưng bàn tay anh đã thấy có cái gì nong nóng chảy xuống. Nó chảy không nhiều nhưng đặc quánh. Đúng là bị đạn rồi. Vaxkốp thấy người rét run lên : bị thương thì không đánh nhau được lâu. Lúc này cần phải quan sát, băng bó vết thương chứ không thể chọc chủng vòng vây, cũng không thể trốn thoát quân địch. Chỉ còn một cách là chạy ra đầm lầy và thế là anh vắt chân lên cổ mà chạy.
Anh dốc sức mà chạy. Khi anh chạy đến chỗ cây thông làm mốc thì tim anh đã nện thình thịch. Anh cầm một cây gậy và thấy còn lại sáu chiếc, anh cũng không có thì giờ suy nghĩ nữa. Lá cây đang lạo xạo dưới chân bọn Đức, anh đã thấy tiếng chúng í ới và thấy đạn bay vèo vèo.
Anh đã làm thế nào vượt được đầm lầy ra đến gò nổi - chuyện ấy anh hoàn toàn không nhớ gì nữa. Anh chỉ định thần ngồi lại khi đến gốc cây thông con. Anh định thần lại vì rét, anh rét run lên, răng đánh cầm cập. Cánh tay nhức nhối. Có lẽ còn vì nó bị ướt nước nữa…
Anh đã nằm đấy bao lâu. Vaxkốp cũng không nhớ. Chắc bọn Đức đã rút. Gần sáng, sương mù dày đặc hơn, đọng sát mặt đất như thấm nước vào tận xương tuỷ. Tuy nhiên vết thương không chảy máu nữa, nhưng tay anh dình bùn đến bả vai, kín cả vết thương mà chuẩn uý không buồn gột đi, may trong túi vẫn còn cuộn băng, anh lấy ra băng rồi đi quan sát.
Phía chân trời sau rừng đã ửng hồng, bầu trời trên đầm lầy ép sương mù xuống sát đất và tươi hẳn lên. Nhưng ở đây, trong cái lòng núi này vẫn tràn ngập sương mù đục như sữa. Vaxkốp rùng mình vì lạnh, buồn rầu nhớ đến cái bi đông vô giá của mình. Bây giờ chỉ còn cách giải quyết là phải nhảy và anh bắt đầu nhảy cho đến khi toát mồ hôi ra mới thôi. Lúc này sương mù cũng đã thưa, có thể quan sát được.
Anh ngó nghiêng mãi mà không thấy có gì nguy hiểm vì quân Đức cả. Tất nhiên, bọn Đức có thể ẩn nấp đâu đây, chờ anh quay lại, nhưng khả năng này hầu như rất ít. Theo chúng hiểu thì đầm lầy không vượt qua được, nghĩa là đối với chúng chuẩn uý Vaxkốp đã chết đuối rồi.
Nhưng nhìn về phía quân ta, phía con đường đưa về khu trạm, nơi có Maria Nikiphôrốpna thì anh không nhìn chút nào. Phía ấy hoàn toàn không có nguy hiểm, ngược lại, đó là nơi cuộc sống an toàn, đầy đủ : nửa ca rượu, món trứng rán mỡ muối và chị chủ nhà ây yếm. Có lẽ anh không phải nhìn về cái hướng ấy, có thể khước từ những cám dỗ nơi đó, nhưng không hiểu vì sao viện binh mãi giờ này không thấy đến, vì thế anh lại phải nhìn về.
Đằng ấy có cái gì đen đen. Một cái gì đen đen mà chuẩn uý không phân biệt được. Trong giây lát anh muốn đến tận nơi chỗ vết đen ấy xem sao, nhưng anh còn đang thở hổn hển vì nhảy nên quyết định ngồi nghỉ một lát. Anh nghỉ xong thì trời cũng khá sáng, và anh hiểu ra cái gì đen đen trong đầm lầy kia. Anh hiểu ra và chợt nhớ lại rằng ở gốc cây thông lúc nãy còn sáu cây gậy do chính tay anh chặt. Sáu cây, nghĩa là chiến sĩ Brichkina đã xuống cái hồ khốn nạn kia không có gậy chống….
Cô chỉ còn để lại một chiếc váy lính, ngoài ra không còn gì, kể cả niềm hy vọng có viện binh đến cứu…
Vaxkốp bỗng nhớ đến cái buổi sáng lúc anh đếm đầu bọn biệt kích từ rừng chui ra. Anh nhớ đến tiếng Xônia Guốcvích thì thầm bên vai trái anh, đến đôi mắt Lida Brichkina mở to, đến Galia Chetvêrtak đi hài vỏ cây. Anh nhớ hết và bỗng nói to một mình :
- Thế là Brichkina không về đến nơi…
Tiếng nói khàn khàn lạnh run của anh chìm dần trong đầm nước, rồi mọi vật lại im lìm trở lại. Thậm chí những con muỗi đậu vào thịt anh cũng không phát ra tiếng động và chuẩn uý quyết định lội xuống. Anh đến bờ, chống gậy lên, bụng nghĩ đến Epghênina Kômenkôva và Rita Ôxianina, hy vọng rằng họ vẫn còn sống. Anh còn nghĩ một điều là vũ khí của anh chỉ còn vẻn vẹn một khẩu súng lục bên sườn.
Giá bọn biệt kích để lại một thằng ở đây thì Vaxkốp cũng đành nằm gí xuống bùn hôi cho đến khi mục xương. Cách hai bước là chúng có thể tóm được cổ anh vì anh đang lội bùn lên bờ, không có chỗ nào để ngả và để náu mình nữa. Nhưng bọn Đức không cài người lại và anh dễ dàng đến chỗ ngòi nước quen thuộc để rửa ráy chút ít và uống no bụng. Sau đó anh tìm một tờ giấy trong túi, kiếm rêu khô vấn một điếu thuốc, bật lửa và châm hút. Bây giờ mới ngồi nghỉ được. Thì ra ngày hôm qua anh đã thua trận hoàn toàn, dù rằng anh đã tiêu diệt được hai mươi lăm phần trăm quân địch. Anh thua vì không kìm được chân quân Đức, rằng anh đã mất một nửa quân số, đã mất toàn bộ vũ khí và chỉ còn một cây súng ngắn. Dù anh có giấu quanh, có biện minh thế nào đi nữa thì sự tình vẫn rất tồi tệ. Điều tệ hại nhất là anh không biết đi lùng bọn biệt kích theo hướng nào bây giờ. Vaxkốp cảm thấy cay đắng. Phần vì đói, phần vì khói thuốc khét lẹt, phần vì cô đơn mà những tính toán rối rắm như tổ ong bầu. Đúng là ong bầu. Chúng chỉ có đốt mà không cho mật gì cả…
Tất nhiên là phải quay về chỗ các bạn. Anh chỉ còn hai cô gái, nhưng may là hai cô khôn ngoan nhất. Ba người họp lại cũng là một lực lượng, chỉ có điều là họ chẳng còn vũ khí gì mà chiến đấu cả. Nhưng thế nghĩa là với tư cách chỉ huy anh phải lo hai câu trả lời : làm gì đây và chiến đấu bằng gì đây. Muốn thế chỉ có một việc : đầu tiên phải xác định tình hình, phải tìm được quân Đức và kiếm được vũ khí.
Ngày hôm qua bọn Đức chạy rầm rầm như ở sân nhà nên để lại khá nhiều dấu vết. Vaxkốp lần theo vết chân như trên bản đồ, phân biệt từng bước và tiếp tục tính toán. Theo cách tính của anh, số quân Đức đuổi theo không quá mười tên hoặc giả có thằng nào ở lại coi đồ, hoặc giả anh đã khử được một vài tên cũng nên. Nhưng dù sao cũng phải tính là chúng có một tá vì hôm qua có lúc nào mà ngắm bắn đâu.
Lần theo vết chân đến chỗ rừng thưa, nơi nhìn thông thống ra hồ Vôpi, ra mỏm núi Xiniukhina và những bụi thông chạy dài bên phải. Đến đây Vaxkốp dừng lại một lát quan sát nhưng chẳng thấy ai cả, ta cũng không mà địch cũng không. Trước mặt anh chỉ là bốn bề yên tĩnh, thanh thản, kho báu của bình minh, và nơi đây trong cái kho báu ấy có ẩn náu những tay súng Đức và hai cô gái Nga với hai khẩu súng đang ôm nhau lo lắng.
Dù anh có mong muốn đi tìm hai cô trong các khe đá đến đâu đi nữa thì chuẩn uý cũng không dám ra khỏi rừng cây. Anh không được quyền liều mạng, hoàn toàn không, vì dù cay đắng tuyệt vọng đến đâu thì ngay trong suy nghĩ anh cũng không bao giờ coi mình là người chiến bại và cuộc chiến đấu đến đây vẫn chưa có thể là kết thúc được. Ngắm nhìn mãi khoảng không bao la, lặng lẽ. Vaxkốp lại trở ra chỗ rừng rậm và bắt đầu đi vòng dải núi đến bờ hồ Lêgôn.
Cách tính của anh là một phép trừ đơn giản. Ngày hôm qua bọn Đức đã đuổi anh đến tối mịt. Cho dù đêm có mờ sáng đi nữa thì chúng cũng không thể lao đầu vào những chỗ mờ mịt như thế được. Chúng sẽ phải chờ đến sáng, mà như thế, tiện nhất là vào rừng cạnh hồ Lêgôn để nhỡ có chuyện gì thì có đường thoát khỏi đầm lầy. Chính vì thế mà anh cứ đi mãi từ những mô đá quen thuộc vào những nơi mới lạ.
Đến đây anh đi thận trọng, từ gốc cây này sang gốc cây khác, vì vết chân đột nhiên biến mất. Nhưng rừng cây vẫn yên ắng, chỉ có tiếng chim ríu líu, nhờ đó Vaxkốp biết rằng quanh đấy chẳng có bóng người.
Anh đi một lúc lâu, có lẽ là vô ích, là anh đã tính sai, đi tìm ở nơi không có, nhưng bây giờ anh không còn phương hướng nữa, ngoài linh cảm của anh, mà linh cảm lại bảo rằng anh đi đúng hướng. Nhưng anh cũng vừa mới nghi ngờ cái linh cảm săn mồi ấy của mình, vừa mới thôi, và định tính toán lại từ đầu, thì bỗng nhiên một con thỏ rừng nhảy ra. Nó lao ra bãi cỏ, và không thấy Vaxkốp, nó đứng nhỏm hai chân, mắt nhìn đằng sau. Con thỏ này đang sợ, mà là sợ những người mới trông thấy, vì thế nó còn tò mò. Còn chuẩn uý cũng giống hệt con thỏ kia, anh vểnh tai theo nhìn theo hướng ấy.
Tuy nhiên, anh có nhìn, có nghe mà không phát hiện thấy gì đặc biệt. Con thỏ đã nhảy vào bụi liễu hoàn diệp và anh đã nhìn đến chảy nước mắt, nhưng anh vẫn đứng trơ trơ, bởi lẽ anh tin con thỏ kia hơn cả tai mình. Và cũng chính vì thế anh nhẹ nhàng như một cái bóng đi theo hướng nhìn của con thỏ.
Đầu tiên anh không thấy gì cả, sau thấy có gì thấp thoáng qua bụi cây. Một cái gì rất lạ, nhiều chỗ rêu mốc. Vaxkốp nín thở bước lên lấy tay gạt bụi cây thì đụng phải một bức tường cũ kỹ rêu mốc của một ngôi nhà lún sâu xuống đất.
« Nhà tu kín Lêgôn » - chuẩn uý chợt hiểu.
Anh lần vào góc nhà, thấy một miệng giếng gỗ mục nát, con đường đầy cỏ dại và cánh cửa vào treo nghiêng trên một bản lề. Anh rút súng ngắn, tai lắng nghe tiếng động rồi lần vào cửa, nhìn khuôn cửa, nhìn cái then gỉ, nhìn lớp cỏ gẫy rạp, nhìn vết chân chưa khô trên bậc tam cấp và anh hiểu rằng cái cửa này mới bị phá chưa đầy một giờ.
Phải làm gì, anh tự hỏi. Không phải vì ham hiểu biết mà bọn Đức phá cửa vào nhà tu kín, đây phải là một việc cần thiết. Nghĩa là chúng đi tìm nơi trú ẩn. Có thể có thằng bị thương, có thể chúng giấu những vật cần thiết. Chuẩn uý không thể giải thích việc đó theo cách khác, vì thế anh lại quay ra lẩn vào bụi, hết sức chú ý xem không để lại dấu chân gì. Anh bò đến chỗ rừng rậm thì đứng sững lại.
Muỗi vừa bu đến anh thì có tiếng chim ác là kêu lảnh lót ở đâu đó. Rồi có tiếng một cành cây gãy rắc, và từ trong rừng đi về hướng nhà tu kín Lêgôn đủ mười hai thằng xếp hàng một. Mười một thằng vác nặng (chuẩn uý cho là thuốc nổ), còn thằng thứ mười hai thì chống gậy lặc lè đi. Chúng đến đó đặt đồ xuống, thằng bị thương ngồi phệt ngay xuống bậc gạch. Một thằng bắt đầu lôi thuốc nổ vào nhà, những thằng khác hút thuốc lá, bàn bạc gì với nhau và lần lượt nhìn vào bản đồ.
Bọn muỗi đói làm thịt Vaxkốp, chúng uống no máu mà Vaxkốp sợ không dám chớp mắt. Anh ngồi rất gần chúng, súng siết chặt trong tay, anh nghe rõ chúng nói từng lời mà không hiểu gì. Tổng cộng anh chỉ biết có tám câu trong sổ tay hội thoại, mà lại phải đọc theo lối kéo dài của người Nga kia. Nhưng anh cũng không cần phải đoán nữa : thằng trưởng nhóm đứng giữa chìa bản đồ cho những thằng khác chụm đầu xem rồi khoát tay một cái, thế là cả mười thằng xách súng chạy vào rừng. Trong lúc đó thằng kéo bao lúc nãy xốc nách thằng bị thương đứng lên và kéo vào nhà.
Cuối cùng Vaxkốp được thở mấy hơi khoan khoái và xử tội đàn muỗi. Bây giờ mọi việc đã rõ và thời gian là yếu tố quyết định công việc : bọn Đức đi về phía mỏm núi Xiniukhina không phải là để đi hái hoa hái nấm. Chúng không muốn phải đi vòng qua hồ Lêgôn, mà cố gắng tìm đường tắt vượt qua. Bây giờ chúng đi không mang theo hành lý tức là chúng mới đi tìm cửa mở
Tất nhiên, bây giờ đuổi vượt chúng chẳng có nghĩa gì. Anh phải đi tìm hai cô và bắt đầu lại từ đầu. Một việc nữa khiến anh lo là vũ khí. Không có vũ khí thì đừng nghĩ gì đến việc ngáng chân chúng cả.
Trong nhà này có hai khẩu súng tiểu liên, ngay sau cánh cửa xiêu vẹo kia thôi. Hai khẩu súng nguyên vẹn, cả một kho tàng. Nhưng lam sao lấy được kho ấy thì Vaxkốp chưa biết. Liều mạng sau một đêm mất ngủ với cánh tay trúng đạn thì anh không tính đến. Vì thế anh xác định chiều gió rồi chờ cho thằng Đức trong nhà bò ra.
Quả nhiên là được. Thằng biệt kích bị muỗi đốt sưng mặt bò ra tìm lấy cái chết : có lẽ chúng khát nước. Nó đi thận trọng, súng xách trong tay và hai cái bi đông cạnh sườn. Nó ngắm mãi, nghe mãi, rồi rời khỏi bức tường, đi men về phía giếng nước. Vaxkốp thận trọng nâng súng và chậm rãi bóp cò. Một tiếng nổ, tên Đức đổ vật về trước. Muốn chắc chắn chuẩn uý bồi thêm phát nữa. Anh vừa định nhảy ra bỗng thoáng thấy một màu thép xám ánh lên trong khe cửa vỡ liền đứng khựng laị. Thằng thứ hai là cái thằng bị thương làm nhiệm vụ yểm trợ cho bạn đã nhìn thấy hết, và nếu anh chạy ra giếng tất sẽ ăn đạn.
Vaxkốp thấy lạnh xương sống. Cái thằng què kia thế nào cũng nổ một băng đạn. Nó chỉ cần bắn chỉ thiên thôi, một tràng báo động ầm ĩ là đủ. Trong giây lát cả bọn sẽ chạy lùng sục và sự nghiệp của chuẩn uý sẽ hết. Lần này thì đừng hòng chạy thoát.
Nhưng chỉ lạ là thằng Đức này không bắn. Nó chờ đợi gì đó, nó thận trọng quay súng và không bóp cò. Nó đã nhìn thấy bạn nó gục đầu xuống thành giếng, chân còn giãy đành đạch mà không kêu cứu. Nó chờ đợi…Nhưng chờ cái gì…
Bỗng nhiên Vaxkốp hiểu ra. Anh hiểu hết : nó lo giữ mạng nó, cái mạng phát xít của nó. Nó thì nhổ toẹt vào cái thằng hấp hối kia, vào mệnh lệnh, vào những thằng đang đi ra phía hồ, bây giờ nó chỉ nghĩ một điều là đững làm anh chú ý đến nó. Cái đối phương vô ảnh vô hình này khiến nó kinh sợ và nó chỉ cầu nguyện một điều là được nằm im sau bức tường gỗ dày cộp.
Phải, anh hùng khỉ gì cái thằng Đức lúc cái chết đã nhìn vào mắt nó. Hoàn toàn chẳng có gì là anh hùng cả. Nghĩ như thế chuẩn uý thở dài nhẹ nhõm.
Vaxkốp nhét súng vào bao rồi thận trọng bò ngược lại. Anh nhanh chóng đi vòng quanh nhà tu rồi từ hướng khác ra giếng nước. Như anh dự tính, thằng bị thương không thèm nhìn đến thằng chết, chuẩn uý nhẹ nhàng bò đến gần nó tước súng, tước túi đạn rồi lại luồn nhanh vào rừng.
Bây giờ mọi việc phụ thuộc vào tốc độ của anh vì quãng đường anh định đi là quãng đường vòng. Việc cần liều mạng thì anh đã liều rồi và đã vượt qua. Anh lao vào quãng rừng thông nối với mỏm núi rồi đứng lại nghỉ.
Đây là chỗ tiểu đội anh đã ép bụng xuống đất bò qua. Nếu không chạy về hướng đông thì mấy cô gái chắc còn ẩn náu đâu đây. Mặc dù anh đã ra lệnh cho họ nếu nguy hiểm thì rút chạy, nhưng giờ đây Vaxkốp vẫn không tin rằng họ tuân thủ từng câu từng chữ của anh. Anh không tin, mà cũng không muốn tin như vậy. Nghỉ xong, anh bắt đầu nghe ngóng, không thấy bọn Đức đâu cả, anh bèn thận trọng tiến về mỏm núi Xiniukhina bằng con đường mà hôm trước anh cùng Ôxianina đi qua. Lúc đó mọi người còn sống trừ Lida Brichkina…
Dù sao thì hai cô cũng đã tránh được địch, dù tránh không xa lắm. Họ đã sang được bên sông, nơi sáng qua đã bày trò đóng kịch lừa bọn Đức. Vaxkốp không nghĩ đến điều đó, anh không thấy họ trong các khe đá, cũng không thấy ở các vị trí cũ, anh liền bước ra bờ sông, không phải để tìm họ mà chỉ là bối rối. Bỗng nhiên anh nhớ ra rằng anh chỉ có một mình hoàn toàn cô độc với cánh tay đau, nỗi buồn ấy đột nhiên xâm nhập lấy anh, khiến đầu óc anh rối loạn đến nỗi ra đến chỗ hôm qua lúc nào không hay. Đến lúc anh quỳ xuống uống nước thì có tiếng thì thầm :
- Phêđốt Epgraphôvich…
Liền sau đó có tiếng gọi to :
- Phêđốt Epgraphôvich!… Đồng chí chuẩn uý!…
Anh ngửng đầu lên thấy họ chạy qua sông. Đúng là chạy qua nước, váy không vén lên nữa. Anh lao ra chỗ họ, giữa lòng nước họ ôm nhau. Cả hai cô đánh đu trên người anh, hôn lấy hôn để vào khuôn mặt râu ria, bẩn thỉu và hôi hám…
- Sao thế này, các cô làm gì thế này !
Nói thế nhưng chính anh suýt nữa thì cũng chảy nước mắt. Đã ứa ra ở chân mi, rõ ràng anh cũng có yếu đuối. Anh ôm vai hai cô và cả ba người cùng sang bên kia sông. Kômenkôva háo hức áp sát người vào anh, đưa tay xoa đôi má râu ria của anh.
- Ôi, những cô gái yêu quí của tôi! Từ hôm qua tới nay các cô có ăn được chút nào, ngủ chút nào không?
- Đồng chí chuẩn uý ạ, chúng em không ai buồn ăn buồn ngủ cả…
- Bây giờ tôi có còn là chuẩn uý của các cô nữa đâu. Tôi chỉ như anh ruột các cô mà thôi. Cứ gọi tôi là Phêđốt, hoặc như mẹ tôi gọi là Phêđia cũng được…
Trong bụi cây của họ vẫn đủ cả ba lô, túi xách và súng ống. Vaxkốp lập tức lấy ba lô của mình giở ra, Epghênina hỏi :
- Thế Galia Chetvêrtak?
Cô hỏi khẽ và nghi ngại nhưng cả hai đều hiểu. Chỉ cần giải thích thêm thôi. Chuẩn uý không đáp. Anh lặng lẽ mở túi, lấy chiếc bánh mì khô cứng, mỡ muối và chiếc bi đông. Anh rót rượu ra ba cốc, chia bánh mì và mỡ muối. Anh đưa cho hai cô và nâng cốc.
- Các bạn chúng ta đã hy sinh anh dũng. Galia Chetvêrtak hy sinh trong lúc bắn nhau, còn Lida Brichkina bị sụt đầm lầy. Kể cả Xônia Guốcvích thì chúng ta mất đi ba người. Thế đấy, nhưng ngược lại chúng ta đã vây được quân địch giữa hai hồ nước một ngày một đêm. Đúng là một ngày một đêm!…Bây giờ chúng ta lại phải cầm cự một ngày đêm nữa. Nhưng chúng ta sẽ không có viện binh nữa, mà quân Đức sắp tiến tới đây. Vì thế chúng ta hãy tưởng niệm ba người chị em hy sinh để rồi bước vào một trận chiến đấu mới, mà hẳn đây là trận cuối cùng…
Có những nỗi khổ đau lớn lao như con gấu xù lông. Nó ập đến, cấu xé, day dứt khiến ta không thiết nhìn cuộc đời nữa. Nhưng khi nó đi qua rồi thì tựa hồ không có gì cả, lại có thể thở được, sống được và hoạt động được. Tựa hồ không có gì xảy ra cả.
Nhưng cũng có những sơ suất, lỗi lầm lặt vặt. Chỉ là một tiểu tiết thôi, nhưng nó gây ra những hậu quả không ai lường được.
Tiểu tiết đó lúc ăn xong Vaxkốp đã phát hiện thấy, khi Vaxkốp người chuẩn bị chiến đấu. Anh đã lục tung khắp ba lô mình, ba lần lục túi từng người mà vẫn không thấy. Mất thật!
Kíp nổ của quả lựu đạn thứ hai và đạn súng lục là những tiểu tiết. Nhưng quả lựu đạn không kíp nổ thì chỉ là cục sắt. Một cục sắt câm như hòn cuội.
- Chúng ta không còn cao xạ nữa rồi, các cô ạ.
Anh mỉm cười nói cho khỏi mất tinh thần. Còn hai cô chỉ biết cười hớn hở.
- Không sao, anh Phêđốt, chúng ta sẽ đẩy lùi chúng.
Kômenkôva nói, đến chỗ tên anh, cô suýt líu lưỡi. Tất nhiên là chưa quen. Gọi tên cấp trên nó cứ khó thế nào ấy.
Còn vũ khí là ba khẩu súng trường, hai khẩu tiểu liên và một khẩu súng lục. Chọi nhau với mười thằng thì như thế cũng chẳng thấm tháp gì, nhưng phải tin rằng rừng cây cứu ta, cả rừng cây, cả sông nước.
- Rita, cô cấm lấy cái băng đạn này cho súng tiểu liên. Nhưng chúng ở xa thì đừng bắn. Chúng ở bên kia sông thì dùng súng trường, giữ tiểu liên lại. Bao giờ chúng lên nhiều, tiểu liên rất lợi hại đấy. Cô hiểu rõ chưa?
- Em hiểu, anh Phêđốt…
Cô cũng ngắc ngứ. Vaxkốp mỉm cười :
- Có lẽ các cô cứ gọi là Phêđia dễ hơn. Tên của tôi khó gọi, nhưng nó thế…
Dù sao một ngày đêm ấy cũng không phải là vô ích đối với bọn Đức. Chúng đã thận trọng đến gấp ba lần, vì thế chúng tiến lên rất chậm, xét nét từng mô đá một. Chỗ nào có thể được chúng đều sục hết, vì thế mãi đến lúc mặt trời lên cao chúng mới ra đến bờ sông. Mọi việc lại lặp lại hệt như trước, chỉ khác là lần này rừng cây trước mặt chúng không đầy ắp giọng con gái nữa, mà lặng thinh đầy bí ẩn đe doạ. Bọn biệt kích cảm thấy mối đe doạ đó, chúng tần ngần một lúc lâu không xuống nước, mà chỉ loang quanh ở các bụi cây bên kia.
Vaxkốp để hai cô lại chỗ rãnh sâu, tự mình chọn chỗ đứng cho các cô và hướng dẫn các điểm mốc. Còn anh, anh chọn các mũi đá, nơi ngày hôm qua Epghênina Kômenkôva đã ngăn bước quân thù. Nơi đây hai bờ sông gần như khép lại với nhau, rừng cây bò sát xuống nước và để ngăn cản địch tiến công thì không có chỗ nào tốt hơn được. Chính nơi đây bọn Đức thường hay để lộ đội hình nhằm khiêu khích, đối phương thần kinh không vững sẽ nổ súng trước. Nhưng không có ai thần kinh không vững bởi vì Vaxkốp đã hết sức nghiêm khắc ra lệnh cho các chiến sĩ chỉ được bắn khi quân địch đã lội xuống nước. Còn trước đó thì đáng thở hai lần, chỉ được thở một, phải làm sao để chim chóc vẫn véo von như thường lệ.
Mọi vũ khí đều ở trong tay, mọi thứ đã chuẩn bị kỹ, đạn đã lên nòng, chốt an toàn đã mở để chim ác là khỏi dứt tiếng sớm. Còn chuẩn uý thì hầu như rất yên tâm quan sát bờ bên, chỉ có cái tay đáng nguyền rủa là tấy đau như một cái răng buốt vậy.
Còn bờ bên kia thì ngược lại : các loài chim đã thôi hót, chỉ có ác là là kêu giật giọng. Mọi chuyện đó bây giờ Vaxkốp đều để ý, đều đánh giá và dự kiến chộp lấy cái thời cơ bọn phát xít nản chí không muốn chơi cái trò theo dõi này nữa.
Nhưng phát súng đầu tiên lại không phải do anh bắn, và dù rằng anh vẫn chờ đợi, nhưng anh vẫn cứ giật mình. Đó là tiếng súng ở phía trái, cuối dòng nước, và sau đó là nhiều tiếng súng nữa. Vaxkốp nhìn lại : ở chỗ nước sâu một tên Đức đang lội lồm cồm trở lại về phía đồng bọn, xung quanh nó đạn réo xối xả mà chưa trúng. Thằng Đức bây giờ chạy bằng cả hai chân hai tay, kéo lê chân trên bãi đá lạo xạo.
Thì ra chúng xả súng bảo vệ thằng bị thương. Chuẩn uý đã định đứng dậy, lao về phía hai cô, nhưng lập tức kìm lại. Thật đúng lúc : bờ bên kia bốn thằng chui trong bụi ra chạy ùa xuống nước. Chúng tính rằng nhờ hoả lực yểm trợ chúng có thể băng qua sông mà lẩn vào rừng. Bây giờ súng trường không dùng được vì không có thời gian lên đạn. Vaxkốp liền vớ lấy tiểu liên. Anh vừa mới bóp cò súng thì từ bờ bên kia hai tia lửa loé sáng vãi đạn thành hình quạt trên đầu anh.
Vaxkốp chỉ biết một điều : trận này không thể lùi được. Không thể nhường cho chúng một tấc đất bờ sông này được. Dù kinh khủng và tuyệt vọng thế nào đi nữa cũng phải giữ lấy. Phải giữ được vị trí này, nếu không chúng sẽ nghiến nát bọn anh, và thế là hết. Anh có cảm giác rằng sau lưng anh là toàn nước Nga, và chính anh, Phêđốt Epgraphovích Vaxkốp, giờ đây là đứa con cuối cùng và là người bảo vệ đất mẹ. Trên thế giới này không còn ai nữa : chỉ có anh, kẻ thù và nước Nga mà thôi.
Anh lắng nghe về phía hai cô : tiếng súng trường của hai cô có nổ hay không. Nổ là hai cô còn sống, là đang giữ trận địa, đang giữ nước Nga vậy!…
Cho đến khi đằng ấy có tiếng lựu đạn nổ anh vẫn không sợ. Anh có cảm giác rằng sắp đến lúc xả hơi vì bọn Đức không thể kéo dài cuộc chiến đấu với một đối phương mà chúng không rõ lực lượng. Chúng còn phải quan sát, phải nhận định hoàn cảnh rồi mới tiếp chiến. Nhóm bốn thằng vừa mới xông về phía anh lập tức rút lui. Chúng rút rất gọn đến nỗi anh không kịp biết có thằng nào ăn đạn hay không. Chúng trốn vào bụi, chỉ bắn ra chút ít để doạ nạt rồi lại nằm im trong đó, chỉ còn một vài sợi khói lan trên mặt nước.
Thế là tranh thủ được ít phút. Tất nhiên hôm nay anh không còn tính từng phút nữa vì anh biết không có tiếp viện ở đâu cả, nhưng dù sao anh cũng đã quật được một đòn, đã cho chúng biết sức mạnh, và lần sau chúng không dễ gì mò xuống sông nữa. Chắc chúng còn muốn tìm một khe hở nào đây : có thể là một lối sang phía đầu nguồn, bởi vì phía dưới khúc sâu toàn là đá hộc dốc đứng đổ xuống lòng nước. Như thế nghĩa là bây giờ phải chạy ngang bên phải, còn chỗ này thì để lại một cô nào đó đề phòng bất trắc…
Anh chưa kịp nghĩ đến cách bố trí thì nghe có tiếng chân đằng sau. Nhìn lại Epghênina Kômenkôva đã lách bụi chạy thẳng đến.
- Cúi xuống!…
- Nhanh lên!…Rita!…
Rita Ôxianina bị làm sao. Vaxkốp không cần hỏi, anh nhìn mắt cũng biết. Anh sách súng chạy đến trước cả Kômenkôva. Ôxianina cong người ngồi dưới gốc thông tựa lưng vào cây. Cô cố nở một nụ cười trên đôi môi nhợt nhạt, thỉnh thoảng lại liếm môi. Hai tay cô ôm bụng, máu chảy đầy trên hai tay.
- Đạn à? – Vaxkốp chỉ hỏi có thế.
- Lựu đạn.
Anh đặt Rita nằm ngửa, cầm lấy tay cô, nhưng cô không muốn nắm tay anh, sợ đau. Anh khẽ buông ra và hiểu rằng thế là hết…Thậm chí muốn nhìn vết thương cũng khó vì nó bê bết những máu, những mảnh áo và mảnh thắt lưng.
- Đưa vải đây! – anh kêu - Quần áo đâu!
Hai bàn tay Epghênina run rẩy xé gói đồ của mình rồi đưa ra một cái gì mỏng mỏng, trơn trơn…
- Lụa không dùng được! Đưa vải đây!..
- Em không có!
- Chà, khỉ thật!…- anh chạy đến lục ba lô mình, vứt ra tứ tung.
Rita thều thào :
- Bọn Đức…Bọn Đức đâu rồi?
Epghênina nhìn cô một giây, sau đó xách súng chạy thẳng ra bờ sông, không ngoái đầu lại.
Chuẩn uý tìm được một áo sơ mi, một quần đùi, hai cuộn băng rồi quay lại. Rita muốn nói gì đó mà anh không nghe. Anh lấy dao cắt áo, váy và đồ lót của cô, cái nào cũng đầy máu. Răng anh nghiến lại. Một mảnh lựu đạn, xuyên chéo mở toang bụng cô. Qua lớp máu đen sẫm trông thấy cả ruột gan cô đang đụng đậy. Anh đặt áo anh ra ngoài rồi băng.
- Không sao đâu, Rita, không sao đâu…Sượt qua thôi. Ruột còn nguyên. Rồi sẽ lành lại…
Một tràng đạn xối ở đầu bờ. Rồi tiếng rào rào khắp nơi, lá rụng đầy, Vaxkốp vẫn mài miết băng, mấy lần vải đều thấm máu ngay.
- Anh ra đi! – Rita nặng nhọc nói – Epghênina ở đằng ấy…
Một chùm đạn nổ giòn bên cạnh. Đạn bay thấp hơn họ, có ngắm nhưng không trúng. Chuẩn uý quay lại rút súng lục bắn luôn hai phát vào một cái bóng thoáng qua : bọn Đức đã sang sông.
Khẩu tiểu liên của Epghênina vẫn nổ đâu đó, vẫn trả đũa đều đặn nhưng tiếng súng cứ xa dần vào rừng. Vaxkốp chợt hiểu rằng Epghênina vừa bắn vừa nhử quân Đức theo mình. Cô dụ chúng, nhưng không xuể : quanh quẩn vẫn còn một thằng biệt kích nên chuẩn uý lại nổ thêm một phát nữa. Anh phải mang Rita Ôxianina đi chỗ khác rồi vì quân Đức bao vây rất gần và giây phút nào cũng có thể là giây phút cuối.
Anh bế Rita trên tay. Đôi môi nhợt nhạt cắn chặt của cô mấp máy nói gì anh cũng không nghe. Anh muốn cầm cả khẩu súng trường nhưng không nổi, bèn chạy vào bụi, cánh tay trái đau nhói làm anh mỗi bước đi một thêm kiệt sức.
Dưới gốc thông vẫn còn ngổn ngang đồ đạc, súng ống và quần áo lót của Epghênina mà chuẩn uý vứt ra. Những bộ đồ tươi trẻ, nhẹ nhàng, đỏm dáng…
Diện quần áo lót vốn là niềm đam mê của Epghênina. Cô có thể dễ dàng khước từ rất nhiều thứ vì tính cô thường vui vẻ, tươi cười, nhưng những bộ quần áo mẹ cô tặng trước chiến tranh thì đi đâu cô cũng nhét vào đáy ba lô. Vì chuyện đó cô thường bị cảnh cáo, bị phạt, và nhiều thứ rầy rà khác nữa.
Cô có một áo lót đặc biệt – trông thấy đã đủ mê hồn. Đến bố Epghênina cũng phải bật lên :
- Epghênina, mày quá lắm đấy. Sửa soạn đi đâu thế?
- Con đi dạ hội!- Epghênina tự hào đáp, dù cô biết rằng ông hiểu hoàn toàn khác.
Hai bố con rất tâm đắc với nhau.
- Con có đi săn lợn rừng với bố không?
- Tôi không cho đi đâu! - mẹ cô sợ quá – ông điên à ?Con gái mà cho đi săn
- Cho nó quen đi! – ông cười – Con gái sĩ quan Hồng quân không được sợ một cái gì cả.
Và Epghênina không sợ gì thật. Cô biết cưỡi ngựa, bắn súng, biết đi rình lợn rừng, biết phóng mô tô của bố trong thành phố quân sự. Đi dạ hội cô còn biết nhảy các điệu Di gan, biết hát cho đàn ghi ta đệm và đã từng quyến rũ mấy chàng trung uý gọn gàng. Cô quyến rũ chả khó mấy nỗi, để chơi thôi, chứ có yêu gì đâu.
- Epghênina, con làm u mê cái anh trung úy Xécgâytrúc mất rồi. Hôm nay anh ấy báo cáo : « Thưa tướng quân Epghê… »
- Bố nói dối con đấy chứ!..
Đó là những hạnh phúc và vui tươi nhất, nhưng mẹ cô lúc nào cũng rầu rĩ và thở dài sườn sượt : con gái lớn rồi, ngày xưa đã là tiểu thư, thế mà cứ nhố nhăng… Không thể hiểu được : nào bắn súng, đua ngựa, phóng mô tô, nào nhảy nhót suốt đêm, nào trung uý tặng bó hoa to lắm, nào dạ khúc dưới sông, nào thư từ thi phú.
- Epghênina, đừng có thế con ạ. Con có biết người ta đồn gì về con không?
- cứ cho người ta đồn, mẹ ạ!
- Người ta bảo đã mấy lần gặp con với đại tá Luđin. Mà anh ta có vợ con rồi. Làm thế sao được?…
- Con cần gì cái anh Luđin ấy làm gì!…- Epghênina nhún vai bỏ đi…
Luđin quả là người đẹp trai, bí ẩn và anh hùng : trận đánh ở Khankin Gôn anh được huân chương Cờ đỏ, trận Phần Lan anh được huân chương Sao vàng Anh hùng Liên Xô. Mẹ cô cảm thấy rằng cô lảng tránh câu chuyện đó không phải đơn giản thế thôi. Bà cảm thấy sợ hãi..
Anh Luđin ấy đưa Epghênina về nhà khi cô chỉ còn một thân một mình vượt qua chiến tuyến, lúc cả nhà cô đã hy sinh. Anh trông nom cô, bảo vệ cô, an ủi cô không có nghĩa là để lợi dụng trong lúc cô côi cút mà chèo kéo cô. Lúc bấy giờ cô cần một nơi nương tựa, cô cần được sống, được khóc, được thở than, được trìu mến và được thấy mình trong cái thế giới chiến tranh tàn khốc này. Mọi điều đều đã xảy ra như thế giới chiến tranh tàn khốc này. Mọi điều đều đã xẩy ra như ý cô muốn và Epghênina đã không thoả chí. Nói chung xưa nay cô chẳng bao giờ ngã lòng. Cô luôn luôn vẫn tự tin vào mình và bây giờ khi dẫn bọn Đức ra xa chỗ Rita Ôxianina, không giây phút nào cô nghi ngờ rằng mọi việc rồi sẽ tốt đẹp.
Cho đến khi viên đạn đầu tiên găm vào sườn cô, cô cũng chỉ ngạc nhiên mà thôi. Thật là ngớ ngẩn, thật là phi lý và sai lâm khi phải chết giữa tuổi mười chín…
Bọn Đức bắn cô cũng là hú hoạ, từ sau một vòm lá, vì thế cô có thể nấp lại, chờ đợi và có thể bỏ đi chỗ khác. Nhưng còn đạn, cô vẫn còn bắn. Cô nằm xuống bắn chứ không định chạy, bởi vì cô mất máu tức là mất sức. Bọn Đức bắn thẳng vào cô, rồi sau đó chúng phải ngắm nhìn hồi lâu khuôn mặt kiêu hãnh tuyệt đẹp sau phút đã chết của cô…
Rita Ôxianina biết rằng vết đạn của cô là vết tử thương, nhưng còn lâu và đau lắm cô mới chết được. Bây giờ hầu như cô không thấy đau nữa, chỉ thấy nóng rát trong bụng và thấy khát nước. Nhưng cô không được uống, cô chỉ lấy một mảnh vải nhúng vào một kẽ nước rồi đắp lên môi.
Vaxkốp giấu cô vào một bụi cây vân sam, lấy cành cây phủ kín rồi bỏ đi. Lúc đó vẫn còn bắn nhau. Bỗng nhiên tiếng súng im bặt và Rita bật khóc. Cô khóc không có tiếng nấc, không có tiếng thở dài, chỉ có nước mắt tuôn trên gò má. Cô hiểu rằng Epghênina không còn nữa…
Sau đó nước mắt khô đi. Nước mắt phải rút lui trước một cái gì to lớn đứng sừng sững trước mắt cô mà cô phải sắp xếp, phải chuẩn bị. Một cái vực thẳm màu đen lạnh lẽo mở ra ngay dưới chân cô, cô dũng cảm, nghiêm trang nhìn xuống.
Cô không tiếc mình, không tiếc cuộc đời và tuổi thanh xuân của mình bởi vì lúc nào cô cũng nghĩ đến một cái quan trọng gấp nhiều lần so với bản thân cô. Con trai cô sẽ là đứa mồ côi, nó sẽ hoàn toàn đơn độc trên tay bà già ốm yếu và bây giờ Rita phán đoán, không biết nó sẽ sống thế nào qua cuộc chiến và cuộc đời mai sau của nó ra sao.
Một lát sau Vaxkốp trở về, anh vứt cái cành xuống lặng lẽ ngồi cạnh, ôm lấy cánh tay bị thương của anh và khẽ lắc lắc.
- Epghênina hi sinh rồi à?
Anh gật đầu rồi nói :
- Đồ đạc của chúng ta bị mất. Hoặc chúng mang đi, hoặc chúng giấu đâu đây.
- Epghênina chết… ngay lập tức chứ?
- Ngay lập tức – anh nói, nhưng cô cảm thấy rằng anh nói dối – Chúng đi rồi. Đúng là chúng đi lấy thuốc nổ… - Anh bắt gặp đôi mắt mờ đục nhưng thông hiểu của cô, liền kêu lên : - Chúng không thắng được ta đâu, cô hiểu chưa? Tôi còn sống, chúng còn phải quật đổ tôi đã!…
Anh im lặng, nghiến răng, rùng mình một cái cho đỡ đau tay
- Tay anh đau à?
- Tôi đau ở đây – Anh chỉ tay vào ngực – Tôi nhức nhối ở đây lắm. Rita ạ, nhức nhối lắm!…Tôi đã làm hại năm cô, mà để được gì? Được mười thằng Đức?
- Bây giờ chiến tranh thì dễ hiểu. Nhưng sau này hoà bình rồi thì sao? Người ta sẽ hiểu vì sao các bạn phải chết? Vì sao tôi không cho bọn Đức đi qua, vì sao lại quyết định như thế? Tôi sẽ trả lời thế nào nếu có người hỏi : làm sao đàn ông không giữ được các bà mẹ chúng tôi khỏi những hòn đạn. Làm sao ông đẩy họ vào cánh tay của tử thần, mà ông lại được yên lành? Thế ông có giữ được con đường Kirốp và kênh Bạch Hải – Bantích không? Ở đó cũng có quân bảo vệ đông gấp bao nhiêu lần năm cô gái với ông chuẩn uý mang súng lục kia chứ!
- Không cần – cô khẽ nói - Tổ quốc bắt đầu không phải từ chỗ kênh đào. Hoàn toàn không phải từ đó. Chúng ta bảo vệ Tổ quốc. Đầu tiên là bảo vệ Tổ quốc rồi sau mới là kênh đào.
- Đúng…- Vaxkốp nặng nề thở dài rồi im – Cô nằm đây, tôi ngó quanh xem sao, nhỡ chúng đến thì khốn – Anh lấy súng, không hiểu vì sao lại thận trọng lấy tay áo lau sạch – Cô cầm đi. Hình như còn hai viên đạn. Nhưng dù sao cô có nó vẫn yên tâm hơn.
- Này anh! – Rita nhìn đi đâu lướt qua mặt anh, như nhìn lên bầu trời lỗ chỗ bóng cây – Anh cũng biết là lúc ở chỗ tránh em đã chạm trán với quân Đức phải không? Lúc đó em hay về chỗ bà mẹ. Em có một thằng con lên ba ở đó. Tên nó là Anbert. Mẹ em ốm yếu lắm, chẳng sống được bao lâu nữa đâu, còn bố em thì đã mất tăm từ lâu rồi.
- Đừng lo, Rita, tôi hiểu cả rồi.
- Cám ơn anh – Đôi môi hết máu của cô mỉm cười – Anh thực hiện cho em một yêu cầu cuối cùng được không?
- Không đâu - anh đáp.
- Một yêu cầu nhỏ thôi, dù sao em cũng sắp chết rồi. Em còn đau khổ nhiều.
- Tôi đi quan sát rồi quay lại ngay. Đêm nay chúng ta sẽ về đến chỗ quân mình.
- Anh hôn em đi – cô bỗng nói.
Anh vụng về cúi xuống, rụt rè đặt môi lên trán cô.
- Râu anh đâm đau… - cô nhắm mắt lại, thều thào – Anh đắp lá lên mình em rồi đi đi.
Nước mắt từ từ chảy xuống hai má hóp vào màu tro của cô. Vaxkốp nhẹ nhàng đứng lên, lấy cành lá phủ lên Rita rồi bước nhanh về phía bờ sông đi tìm quân Đức.
Trong túi anh còn quả lựu đạn vô dụng nặng nề rung lắc, vũ khí duy nhất của anh…
Chỉ một lát sau anh cảm thấy ngay rằng có tiếng súng nổ nhỏ chìm trong đống cành lá. Anh đứng sững lại lắng nghe khu rừng tịch mịch, sau đó, còn bán tính bán nghi anh quay lại chạy về phía cây vân sam lúc nãy.
Rita bắn vào thái dương mình, hầu như cô không còn một hạt máu nào chảy ra nữa. Chỉ thấy những hạt nhỏ xanh xám đông đặc quanh lỗ đạn thủng và không hiểu sao Vaxkốp nhìn mãi những hạt nhỏ ấy. Rồi sau anh bế Rita sang một bên, bắt đầu đào hố ngay ở chỗ cô vừa mới nằm.
Đất ở đây mềm và xốp. Anh lấy gậy chọc rồi lấy tay bới đất và lấy dao cắt hết rễ cây. Anh đã đào nhanh mà lúc lấp còn nhanh hơn, không nghỉ phút nào, rồi anh đến chỗ Epghênina. Tay anh đau không chịu được nữa, đau đến khốn khổ, như có hàng trăm sợi dây rút buộc trong đó, vì thế anh chôn Epghênina không được kỹ lắm. Điều đó làm anh day dứt và anh thầm thì trên đôi môi khô héo :
- Epghênina, tha lỗi cho tôi nhé…
Lảo đảo và vấp ngã liên tục anh lê bước qua được chỏm núi Xiniukhina về phía quân Đức. Tay anh nắm đến tê cứng khẩu súng lục có viên đạn cuối cùng và bây giờ anh chỉ muốn gặp bọn Đức sớm hơn để có thể quật đổ thêm một thằng nữa, vì sức anh đã kiệt rồi, kiệt lắm rồi. Anh chỉ còn thấy đau, đau toàn thân mà thôi…
Hoàng hôn buông xuống mờ mờ trên mặt đá còn hơi âm ấm. Sương mù đã dày đặc các thung lũng, gió đã lặng và từng đàn muỗi lại bu lấy anh. Trong ánh hồi quanh đùng đục ấy anh vẫn thấy những cô gái của mình, cả năm cô, và anh luôn mồm lẩm nhẩm rồi lại lắc đầu đau đớn. Bọn Đức vẫn không thấy đâu cả. Chúng không hiện ra, cũng không nổ súng, dù anh đã bước đi thình thịch và công khai để tìm kiếm cuộc chạm trán này. Đã đến lúc phải kết thúc cuộc chiến, phải đánh dấu chấm hết, nhưng cái chấm hết ấy vẫn còn nằm trong nòng súng xám xanh của anh.
Bây giờ anh không có mục đích mà chỉ có lòng mong ước. Anh không đi vòng vèo, không tìm vết chân, mà đi thẳng như máy. Còn bọn Đức thì vẫn chẳng thấy đâu cả…
Anh đã đi qua dãy cây thông và bây giờ đi trong rừng, mỗi phút một gần nhà tu kín Lêgôn, nơi sáng nay anh kiếm được một khẩu súng. Anh không nghĩ đến đây làm gì, nhưng linh tính săn mồi chính xác của anh cứ dẫn anh theo con đường đó và anh cứ phục tùng linh tính ấy. Linh tính cứ dẫn anh đi, nhưng đột nhiên anh chậm bước, lắng tai nghe rồi lùi vào bụi.
Cách anh một trăm bước là bìa rừng với cái thành giếng mục nát và cái nhà gỗ thụt sâu dưới đất. Anh đi một trăm thước ấy không một tiếng động và nhẹ như chim. Anh biết có quân địch trong đó, anh biết chính xác tuy không giải thích được, cũng như con chó sói biết con thỏ nhảy từ đâu ra vậy.
Đến bìa rừng anh đứng im trong bụi thật lâu không động đậy, mắt đảo quanh thành giếng, nơi không còn tên Đức bị chết nữa, anh nhìn cái nhà tu xiêu vẹo, nhìn những bụi cây tối đen xung quanh. Không có gì đặc biệt và đáng chú ý, nhưng chuẩn uý vẫn khiên trì chờ đợi. Đến khi thấy một cái bóng mờ ở góc nhà thấp thoáng anh không thấy ngạc nhiên chút nào. Anh đã biết rằng chỗ đó phải có một thằng gác.
Anh đi rất chậm, chậm vô cùng tận để đến gần nó. Anh đưa chân lên, chậm như trong con mơ, sẽ sàng đặt chân xuống đất, rồi không phải là đôi chân mà là chuyển động trọng lượng bằng một hạt nước để không một cành cây nào rung động. Bằng cái điệu kỳ lạ ấy anh vượt qua được bãi đất trống đến đằng sau tên lính đứng ngay như tượng. Lại còn chậm chạp hơn, uyển chuyển hơn, anh tiến đến sát cái lưng to bè đen thẫm kia. Không phải là đi mà là bơi.
Đang bước anh bỗng dừng lại. Anh nín thở hồi lâu chờ cho tim mình bớt đập. Từ nãy anh đã nhét súng vào bao, rút dao ra cầm tay phải và bây giờ anh đã ngửi thấy mùi hăng hắc của một cơ thể lạ, anh chậm chạp, từng mi li mét một, vung dao lên, chuẩn bị cho một cú giáng duy nhất quyết định
Anh lại còn phải lấy sức nữa. Sức anh ít lắm, mà tay trái lại hoàn toàn bất lực. Anh dồn hết sức vào nhát dao, đúng là dồn đến toàn lực. Tên Đức hầu như không kêu lên được, nó chỉ thở hắt ra một tiếng kỳ lạ, nặng nề rồi khuỵu đầu gối xuống. Chuẩn uý đạp cái cửa nghiêng vẹo, nhảy vù vào giữa nhà :
- Giơ tay lên!…
Nhưng chúng còn ngủ. Chúng ngủ say sưa trước đoạn đường cuối cùng ra đến đường sắt. Chỉ có một thằng không ngủ, nó lao ra góc nhà lấy súng, nhưng Vaxkốp đã thấy nó nhảy và găm ngay vào người nó một viên đạn. Tiếng nổ đập vào cái trần thấp, thằng Đức văng vào tường, còn chuẩn uý thì tự nhiên quên hết tiếng Đức đành chỉ biết kêu lên khàn khàn :
- Nằm yên!…Nằm yên!…Nằm yên!…
Rồi anh văng tục ra chửi. Anh văng những lời xấu xa nhất mà anh không biết.
…Không, chúng sợ không phải tiếng quát của anh mà là quả lựu đạn chuẩn uý vung lên. Chúng không thể nghĩ được, không thể tưởng tượng được rằng anh đi từng ấy cây số mà chỉ có một mình đơn độc. Cái khái niệm ấy không thể lọt vào được những bộ óc phát xít của chúng, và vì thế mà chúng nằm hết cả xuống, úp mặt xuống đúng theo lệnh anh. Cả bốn thằng nằm im, cái thằng thứ năm vừa nhảy lúc nãy đã lên chầu Trời rồi.
Rồi chúng phải dùng thắt lưng trói nhau lại, chúng trói rất cẩn thận, đến thằng cuối cùng thì Vaxkốp tự tay trói. Trói xong anh bật khóc. Nước mắt anh tuôn xối trên gò má bẩn thỉu, xồm xoàm, anh thấy người lạnh run lên rồi anh cười qua nước mắt, nói lớn :
- Thế nào, chúng mày thắng, hả?…Năm cô gái, chỉ có năm cô gái và chỉ thế thôi!… Còn chúng mày không qua nổi đâu, không thoát đằng nào được. Chúng mày, sẽ chết ở đây, sẽ chết hết!…Tự tay tao sẽ giết từng đứa một, ngay cả cấp trên có tha thì tha, và có kết tội tao thế nào cũng được!…
Cánh tay anh lại buốt nhói khiến toàn thân anh như có lửa đốt, trí óc quay cuồng. Anh sợ nhất là mình sẽ ngất đi mất, vì thế anh phải gắng tỉnh táo, lấy hết sức ra mà tỉnh táo…
Đoạn đường cuối cùng đó thì anh không bao giờ có thể nhớ ra được. Những cái lưng Đức đụng đậy trước mặt, tròng trành bên này bên kia. Ấy là vì anh đã hoa mắt lên như người say rượu. Anh không nhìn thấy gì nữa ngoài bốn cái lưng kia, và anh chỉ nghĩ được một điều : phải bắn ngay trước khi ngất xỉu. Trí óc anh chỉ còn gắn với thân anh bằng một sợi tơ nhện cuối cùng. Toàn thân anh nhức nhối khiến anh gào lên. Vừa kêu vừa khóc. Chắc là anh đã kiệt sức hoàn toàn.
Nhưng anh chỉ cho phép trí óc anh tạm thời xa anh khi có tiếng gọi đáp lại anh vang xa lên và khi anh hiểu rằng quân ta đã đến. Quân Nga đã đến…
Phần kết
« …Bạn thân mến!
Ở đó bạn phải tất bật với công việc, còn chúng tôi lại ung dung đi câu cá ở một nơi thanh bình không vẩn một hạt bụi. Thực ra, tụi muỗi chết tiệt cũng có đốt, nhưng cuộc sống vẫn một màu tiên cảnh! Bạn hãy xin nghỉ phép và về đây với chúng tôi. Ở đây hoàn toàn không một bóng xe qua, một người đi lại. Mỗi tuần một lần chỉ có một chiếc xuồng máy chở bánh mì đến thôi, vì thế tha hồ mà rong chơi chả phải bận bịu gì đến quần áo. Phục vụ cho khách du ngoạn thì ở đây có hai hồ nước và một con sông đầy cá. Lại còn nấm mới nhiều nữa chứ!…
À, hôm nay có một chiếc xuống máy chở đến một ông già vạm vỡ tóc bạc cụt tay và một đại uý bộ đội tên lửa. Người ta gọi đại uý là Anbert còn ông già thì đại uý gọi bằng bố. Họ đến tìm cái gì ở đây thì tôi cũng chẳng để tâm đến…
…Ngày hôm qua tôi không viết hết : sáng nay mới viết nốt. Thì ra ở đây trước kia cũng có chiến đấu…Chiến đấu khi tôi với anh còn chưa ra đời.
Anbert và người cha chở đến một tấm bia đá cẩm thạch. Chúng tôi tìm thấy một nấm mộ trong rừng bên kia sông. Bố ông đại uý nhận ra nhờ những dấu hiệu riêng. Tôi muốn giúp họ mang tấm bia vào tận nơi nhưng lại không dám.
Bình minh nơi đây thật là yên tĩnh, mãi hôm nay tôi mới nhìn ngắm kỹ càng ».
