Như mọi khi, Nanon đang ngồi trước những tấm bản đồ, thư từ và sách vở. Cô nàng đáng thương cũng đang chiến đấu cho đức vua theo cách riêng của mình. Vừa thấy Canolles, nàng vui mừng đưa tay ra cho chàng.
- Đức vua sắp đến! - Nàng nói - Tám ngày nữa là chúng ta sẽ thoát nạn.
- Hoàng thượng cứ đến. - Canolles mỉm cười buồn bã nói - Nhưng tiếc thay ngài sẽ không vào được đây đâu.
- Ồ, nhưng lần này thì em tin báo chắc chắn mà, chỉ còn tám ngày nữa thôi là ngài sẽ đến đây.
- Nanon à, dù có vội vã đến đâu đi nữa, thì vẫn là muộn đối với chúng ta.
- Anh nói vậy nghĩa là sao?
- Tôi muốn nói là thay vì cứ bận bịu với mớ giấy tờ đó, tốt hơn hết là em nên nghĩ đến cách chạy trốn.
- Trốn? Mà tại sao?
- Bởi vì tôi có nhiều tin xấu, Nanon à. Họ đang chuẩn bị một lần tấn công khác, lần này thì tôi có thể thua.
- Kìa, phải chăng chúng ta đã không thỏa thuận rằng số phận của anh là của em và vinh quang của anh cũng sẽ là của em hay sao?
- Không, không thể như vậy được đâu. Khi còn ở Agen, người ta đã không toàn sát hại em bằng thần hỏa đó hay sao? Họ đã chẳng dìm em xuống sông đó hay sao? Thôi, Nanon, xin hãy thương xót tôi, không nên nghĩ đến việc ở lại, sự có mặt của em có thể sẽ buộc tôi có những hành động hèn nhát.
- Trời ơi, Canolles, anh làm em sợ quá!
- Nanon, anh van em, em hãy thề với anh rằng khi nào thành lũy bị tấn công, em sẽ làm theo như lời anh dặn.
- Ôi, tại sao lại phải thề hứa như vậy chứ?
- Để cho anh còn sức mà sống. Nanon, nếu em không hứa với anh rằng sẽ nghe theo anh hoàn toàn, thì anh thề là anh sẽ tự sát ngay khi có dịp.
- Ôi, Canolles, em sẽ làm theo như anh muốn, em xin thề trên mối tình của chúng ta.
- Hay lắm, Nanon, bây giờ thì anh đã an tâm hơn. Hãy gom góp những món nữ trang quý giá nhất của em, còn vàng em cất ở đâu?
- Trong một cái thùng có đóng quai sắt.
- Hãy chuẩn bị mọi thứ. Sẽ có người mang theo cho em.
- Ôi, Canolles, anh cũng biết rằng gia tài quý giá nhất của em không phải là vàng bạc châu báu. Canolles, tất cả những việc đó phải chăng là để em rời xa anh?
- Nanon, em biết anh là người trọng danh dự chứ, phải không? Đấy anh xin lấy danh dự mà thề với em rằng những gì anh làm đó chỉ là do anh lo sợ nguy hiểm có thể đến với em.
- Và anh tin chắc vào hiểm nguy đó à?
- Anh tin rằng ngày mai Saint - Georges sẽ bị thất thủ.
- Bằng cách nào?
- Anh không biết, nhưng anh tin như vậy.
- Và nếu em bằng lòng trốn?
- Anh sẽ làm tất cả để sống sót, Nanon, anh xin hứa như vậy.
- Anh cứ ra lệnh đi anh yêu, và em sẽ nghe theo anh. - Nanon nói và đưa tay ra nắm lấy Canolles, hai giọt nước mắt lăn dài xuống má.
Canolles siết tay Nanon và bước ra ngoài. Nếu còn nấn ná ở lại, có lẽ chàng đã hứng hai viên ngọc ấy với đôi môi của mình nhưng chàng đặt tay lên lá thư của nàng tử tước và lá bùa ấy giúp chàng có đủ can đảm để rời xa.
Ngày hôm ấy thật cay nghiệt. Lời đe dọa kia có vẻ quả quyết, ngày mai Saint-Georges sẽ bị chiếm, những tiếng ấy cứ vang lên bên tai chàng. Làm sao? Bằng cách nào? Làm sao nàng tử tước lại dám đoán chắc với chàng như vậy? Chàng sẽ bị tấn công theo đường sông? Hay theo đường bộ? Tai họa vô hình nhưng chắc chắn kia sẽ khởi từ đâu? Thật là điên đầu.
Suốt cả ngày, Canolles đưa mắt khắp nơi tìm kiếm quân thù. Tối đến, chàng mở to mắt thăm dò rừng sâu, khắp cánh đồng, suốt con sông, chỉ hoài công, chàng chẳng nhìn thấy gì cả.
Khi đêm đã xuống hẳn, từ lâu đài De Cambes có một ánh đèn sáng lên, đây là lần đầu tiên từ khi đến đảo Saint Georges, Canolles thấy ở đấy có ánh đèn.
- À, họ đã sẵn sàng để cứu Nanon. - Chàng nói, và thở dài.
Trái tim con người mới chứa đựng những bí ẩn kỳ lạ và huyền diệu làm sao! Canolles không còn yêu Nanon nữa, Canolles tôn thờ tử tước phu nhân, thế nhưng khi đến lúc phải chia tay với người mà mình không còn yêu nữa, Canolles cảm thấy tâm hồn se thắt, chỉ đến khi sắp xa nàng, Canolles mới cảm nhận tất cả sức mạnh của tình cảm mà chàng dành cho nữ tử tước yêu kiều kia.
Tất cả đội quân trú phòng đều tỉnh thức và canh chừng trên mặt thành. Canolles đang thăm dò cảnh thinh lặng của đêm tối. Chưa bao giờ bóng đêm lại câm lặng và cô tịch đến như vậy. Không một tiếng động nào khuấy động cảnh hiu quạnh ấy.
Canolles chợt có ý nghĩ rằng quân thù sẽ đến bằng chính đường hầm mà chàng vừa mới khám phá. Điều này không chắc lắm, bởi vì nếu như vậy thì người ta sẽ không cho chàng biết đường hầm đó, nhưng rồi chàng cũng quyết định canh giữ. Chàng cho chuẩn bị một thùng súng với ngòi, chọn một viên đội khá nhất, lăn cái thùng xuống đến bậc thang cuối cùng của đường hầm, đốt một cây đuốc và đặt tay viên đội. Có hai người nữa đứng gần đó.
- Nếu anh thấy có hơn sáu người xuất hiện nơi đường hầm này - Chàng nói với viên đội - thì hãy bảo họ rút lui, và nếu họ không rút thì anh hãy châm ngòi và cho lăn thùng thuốc súng này, nó sẽ chạy theo con đường dốc và nổ tung giữa bọn chúng.
Viên đội cầm cây đuốc, hai người lính đứng bất động sau y, dưới chân họ là thùng thuốc súng.
Canolles trở lên, an tâm phần nào về mặt này, nhưng về đến phòng, chàng thấy Nanon đang đứng đợi chàng để hỏi tin tức, và đang kinh hoảng trước miệng hầm đen ngòm.
- Trời ơi! - Nàng kêu lên - Tại sao lại có cái cửa này?
- Đây là con đường mà em thoát ra đấy Nanon.
- Anh đã hứa với em rằng anh chỉ buộc em phải trốn đi chừng nào có cuộc tấn công.
- Anh vẫn giữ lời hứa đó.
- Nhưng bên ngoài đảo có vẻ yên tĩnh hoàn toàn.
- Cả bên trong cũng vậy, có phải không? Thế nhưng cách chúng ta hai mươi bước có một thùng thuốc súng với một người cầm ngọn đuốc. Người đó châm đuốc vào thùng thuốc súng thì trong một giây, cả tòa lâu đài này chẳng còn viên gạch nào nguyên vẹn. Yên tĩnh là như vậy đó, Nanon à.
Người thiếu phụ xanh mặt.
- Ôi, anh làm cho em sợ quá! - Nàng kêu lên.
- Nanon, em hãy gọi các cô hầu của em đến và mang vàng bạc theo, có thể là anh lầm và đêm nay chẳng có chuyện gì xảy ra cả, nhưng chúng ta cũng cứ sẵn sàng.
- Ai? - Tiếng của viên đội vang lên dưới đường hầm. Một tiếng khác trả lời, nhưng không có vẻ gì là thù địch.
- Kìa! - Canolles nói - Người ta đến kiếm anh đấy.
- Họ chưa tấn công, anh à, tất cả đều yên tĩnh, hãy để em ở lại với anh, họ sẽ không đến đâu.
Nhưng, Nanon vừa nói xong thì tiếng kêu: Ai? Vang lên ba lần nơi sân trong, và sau tiếng kêu thứ ba là một tiếng nổ súng.
Canolles chạy đến bên cửa sổ và mở ra.
- Báo động! - Lính gác kêu lên - Báo động!
Trong một góc, Canolles thấy một đám đen đen di động, kẻ thù đang ùa vào từ một cánh cửa thấy từ dưới hầm để củi, đúng là dưới căn hầm đó, cũng như nơi phòng của Canolles, có một lối đi chưa ai biết đến.
- Bọn chúng kìa! - Canolles kêu lên - Nhanh lên đi Nanon, chúng đến rồi!
Ngay khi đó, khoảng hai mươi tiếng súng đáp lại tiếng súng của lính gác.
Hai ba viên đạn làm vỡ khung kính cửa sổ mà Canolles vừa mới đóng lại.
Chàng quay lại, Nanon đang quỳ dưới đất.
Nơi cánh cửa trong nhà, những cô hầu của nàng chạy đến.
- Không được chậm trễ một giây nào đâu, Nanon! - Canolles kêu lên - Nhanh lên! Nhanh lên!
Và chàng bế xốc người thiếu phụ lên, cứ như đó là một cọng lông, và bước xuống đường hầm, vừa bảo mấy cô hầu theo chàng.
Viên đội vẫn đứng vào vị trí, tay cầm đuốc, hai người lính đang cầm súng, sẵn sàng nhả đạn vào một nhóm người trong đó hiện ra người quen biết cũ với chúng ta, bác Pompéc mặt tái nhợt, đang cố sức biểu lộ sự thân thiện.
- Ôi, ngài De Canolles! - Bác ta kêu lên - Xin ngài hãy bảo họ rằng chúng tôi là những người mà ngài đang đợi. Quỷ thật, không nên đùa với bạn bè như thế đâu.
- Pompéc! - Canolles nói - Tôi giao cho lão phu nhân đây, một người quen biết của lão đã lấy danh dự mà đảm bảo cho bà ấy, còn lão phải lấy đầu của lão mà bảo đảm với tôi đấy.
- Vâng, vâng, tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. - Pompéc nói.
- Anh Canolles, em không đi đâu! - Nanon kêu lên và níu lấy cổ chàng - Canolles, anh đã hứa là sẽ đi cùng với em.
- Anh đã hứa là sẽ bảo vệ thành lũy Saint Georges cho đến cùng và anh sẽ giữ lời hứa ấy.
Và mặc cho những tiếng kêu khóc, van nài của Nanon, Canolles giao nàng lại cho Pompéc, ông này cùng với mấy tên người hầu của De Cambes và những người hầu của nàng lôi nàng vào con đường hầm sau hút.
Canolles đưa mắt nhìn theo các bóng trắng ấy một hồi lâu. Nhưng sực nhớ rằng các nơi mọi người đang chờ đợi mình nên chàng leo vội lên thang, hét bảo viên đội và hai người lính cùng theo.
De Vibrac đứng trong phòng chàng, đầu không mũi nón, mặt tái nhợt, gươm cầm tay.
- Thưa chỉ huy! - Chàng kêu lên khi nhìn thấy Canolles - Quân thù... quân thù đến rồi...
- Ta đã biết.
- Phải làm gì bây giờ?
- Hỏi hay nhỉ! Chiến đấu chứ sao nữa.
Canolles chạy ra sân. Trên đường chàng nhìn thấy một cây rìu và vớ lấy nó.
Trong sân đầy kẻ thù, sáu mươi chiến sĩ của đội quân canh phòng đang cố chiến đấu bảo vệ nơi ở của Canolles. Từ trên tường thành đầy rẫy những tiếng kêu la và tiếng súng, chứng tỏ trận chiến đang diễn ra khắp nơi.
- Chỉ huy kìa! Chỉ huy kìa! - Các chiến sĩ kêu lên khi thấy Canolles.
- Can đảm lên các bạn, can đảm lên. - Chàng la to - Chúng ta đã bị đánh úp rồi.
- Chiến tranh là như thế đấy! - Vang lên giọng nói chế giễu của Ravailly, anh chàng này, tay quấn băng, đang thôi thúc binh lính mình bắt cho được Canolles - Hàng đi, Canolles, hàng đi!
- À, cậu đấy hả, Ravailly? - Canolles la to - Mình đã tưởng trả xong món nợ tình cảm rồi chứ. Cậu chưa hài lòng à, thì đây...
Và Canolles, nhảy lên ba bốn bước, ném mạnh cây búa vào Ravailly đến nỗi nó bay sát qua bên viên đại úy của binh đoàn Navailles và chém bể đùi một viên sĩ quan bên địch.
- Kìa, cậu đáp lại câu chào hỏi của mình như vậy đấy hả? Này các bạn, hắn ta điên rồi, hãy nhắm cho kỹ, bắn!
Sau mệnh lệnh đó, tiếng súng nổ ran bên hàng ngũ địch, bên cạch Canolles, năm sáu người ngã xuống.
- Bắn! - Chàng cũng la to - Bắn!
Nhưng chỉ có ba bốn tiếng súng đáp lại. Bị đánh bất chợt vào lúc bất ngờ nhất, vả lại đêm tối làm cho họ hoang mang nên chiến sĩ của Canolles mất hết can đảm.
Canolles thấy rằng chẳng còn cách gì nữa.
- Hãy quay trở vào - Chàng nói với Vibrac - và bảo quân lính cùng vào, chúng ta sẽ chặn lại và chỉ đầu hàng khi bọn chúng tấn công vào.
- Bắn! - Tiếng hô của ngài D Espagnet và La Rochefoucauld cùng vang lên - Hãy nhớ đến các chiến hữu của chúng ta đã tử trận, hãy trả thù cho họ. Bắn!
Và làn mưa đạn lại rít lên bên tai Canolles, không trúng vào chàng nhưng cũng làm cho hao hụt đi cái nhóm ít ỏi đấy.
- Rút lui! - Vibrac kêu lên - Rút lui!
- Tiến lên! - Ravailly cũng la to - Tiến lên!
Bên địch nhào tới, Canolles cùng với một nhóm không quá mười người cố chống đỡ, chàng nhặt được cây súng của một người lính đã chết và sử dụng nó như một cây gậy.
Các người của chàng quay vào, chàng cùng Vibrac là hai người sau cùng.
Cả hai đóng sập được cánh cửa lại, và lấy thanh sắt chặn ngang, chống đỡ sức tấn công của nhóm người bên ngoài.
Các cửa sổ đều có song sắt.
- Đem rìu, đem đòn bẩy, nếu cần hãy sử dụng cả súng thần công! - Tiếng của công tước De La Rochefoucauld vang lên, phải bắt cho được bọn chúng dù sống hay chết.
Một đợt đạn khủng khiếp tiếp theo tiếng la đó, hai ba viên xuyên qua cánh cửa, một viên cắm vào đùi De Vibrac.
- Chỉ huy ơi! - Chàng ta nói - Tôi bị trúng đạn rồi, hãy lo lấy phần ngài thôi, chẳng liên quan gì đến tôi nữa.
Và chàng ta nằm dài theo vách tường, không thể nào đứng nổi nữa.
Canolles nhìn chung quanh chàng, còn khoảng hơn mười người cầm cự nổi, viên đội mà chàng đã đặt gác nơi đường hầm cũng có mặt.
- Cây đuốc đâu rồi? - Chàng hỏi.
- Thưa chỉ huy, tôi đã vất nó gần bên thùng thuốc súng.
- Nó còn cháy chứ?
- Có lẽ còn.
- Được rồi. Hãy đưa tất cả những cái này ra ngoài cửa sau. Hãy lo cho họ và cho cả anh một cách điều đình nào tốt nhất, phần còn lại để mặc ta...
- Nhưng, thưa chỉ huy...
- Hãy tuân lệnh.
Viên đội cúi đầu ra hiệu cho các người lính đi theo mình. Chẳng bao lâu tất cả đều biến mất sau những dãy phòng, họ đã hiểu ý định của Canolles và không muốn cùng bị nổ banh xác với chàng.
Canolles lắng tai nghe: Có tiếng rìu bổ vào cửa, và tiếng súng vẫn nổ ran.
Đột nhiên, một tiếng ồn ào cho biết là cửa đã bị phá, Canolles nghe tiếng những kẻ tấn công đang ùa vào lâu đài vừa la hét ầm ĩ.
"Được lắm!" Chàng lẩm bẩm "Chỉ năm phút nữa thôi, những tiếng reo hò vui mừng đó sẽ biến thành những tiếng kêu tuyệt vọng".
Và chàng nhảy bổ vào đường hầm.
Nhưng, bên thùng thuốc súng, một chàng trai trẻ đang ngồi đấy, cây đuốc để dưới chân, hai tay ôm lấy mặt.
Nghe tiếng chân, chàng trai ngẩng đầu lên và Canolles nhận ra De Cambes phu nhân.
- Ôi! - Nàng kêu lên - Chàng đây rồi!
- Claire! - Canolles lẩm bẩm - Em đến đây làm gì?
- Để cùng chết với ông, nếu ông muốn chết.
- Tôi đã bại trận, để mất danh dự, tôi phải chết thôi.
- Ông đã được cứu thoát một cách vẻ vang, cứu thoát bởi tôi.
- Bại trận vì em! Em có nghe họ không? Họ đang đến đây, hãy đi đi Claire, hãy đi theo con đường hầm này, em còn năm phút nữa, kịp cho em thoát ra.
- Tôi không đi, tôi ở lại đây.
- Nhưng em có biết tôi xuống đây để làm gì không?
De Cambes nhặt cây đuốc lên đến gần thuốc súng.
- Tôi đã biết rồi.
- Claire! - Canolles hốt hoảng kêu lên - Claire!
- Hãy nhắc lại một lần nữa rằng ông muốn chết, và chúng ta sẽ cùng chết với nhau.
Khuôn mặt nhợt nhạt của tử tước phu nhân mang một vẻ cương quyết vô cùng khiến cho Canolles hiểu rằng nàng sẽ hành động như vừa nói. Chàng dừng lại:
- Nhưng mà em muốn gì?
- Tôi muốn ông hãy hàng đi!
- Không bao giờ!
- Thời gian rất quý giá. - Tử tước phu nhân nói tiếp - Ông hãy hàng đi. Tôi mang đến cho ông mạng sống, tôi mang đến cho ông danh dự.
- Vậy hãy để cho tôi thoát khỏi đây, tôi sẽ đặt thanh gươm dưới chân đức vua và xin ngài cho một cơ hội để phục thù.
- Ông sẽ không đi.
- Tại sao vậy?
- Bởi vì tôi không thể nào sống như vậy được, bởi vì tôi không thể sống xa ông, bởi vì tôi yêu ông.
- Tôi xin hàng, tôi xin hàng! - Canolles kêu lên và quỳ xuống bên chân Claire, ném ra xa cây đuốc trong tay chàng.
"Ồ!" Nữ tử tước thầm thì "Lần này thì ta nắm được chàng rồi, sẽ không ai cướp chàng ra khỏi tay ta được nữa".
Chuyến trở về Bordeaux lần này của đội quân của hoàng thân thật khác hẳn với lần trước. Lần này vòng nguyệt quế dành cho tất cả mọi người, kể cả kẻ bại trận.
Sự tế nhị của phu nhân De Cambes đã dành một phần lớn chiến thắng cho Canolles, nên khi vừa bước qua cổng thành cùng với Ravailly, người bạn mà hai lần chàng đã suýt giết chết và chàng hoan nghinh như vị chỉ huy đại tài và được khen ngợi như một người lính dũng cảm.
Những kẻ chiến bại của ngày hôm trước, và nhất là những ai đã bị trúng một cú nào đó vào người trong trận chiến vừa qua dĩ nhiên là mang ít nhiều thù hận đối với những kẻ thắng trận. Nhưng, Canolles thật là bảnh trai, dễ thương và giản dị, chàng được tình thế mới của mình một cách vui vẻ và bình thản quá, bao vây chung quanh chàng là một nhóm bạn bè quá ư vồn vã, các sĩ quan và binh lính của trung đoàn Navailles cứ mãi luôn khen ngợi chàng đến nỗi các ngài dân Bordeaux rất chóng quên. Vả lại họ cũng còn nhiều chuyện khác phải nghĩ đến. Ngài De Bouillon đến vào hôm sau hoặc hôm sau nữa, và những tin tức chính xác nhất thông báo rằng trễ lắm là sau tám ngày, đức vua sẽ đến Libourne.
Phu nhân De Condé rất muốn gặp Canolles, bà nấp sau rèm cửa nhìn chàng đi ngang qua và thấy chàng có phong thái của kẻ hoàn toàn chiến thắng rất tương xứng với những lời đồn đại về chàng.
Trái với ý kiến của phu nhân quận chúa, bà De Tourville cho rằng chàng không được lịch thiệp cho lắm. Lenet công nhận rằng chàng là một người mã thượng, còn ngài De La Rochefoucauld thì chỉ nói:
- À, à! Vị anh hùng của chúng ta đấy.
Người ta chỉ định cho chàng một nơi ăn ở, tại pháo đài lớn của thành phố, lâu đài Trompette. Ban ngày chàng hoàn toàn tự do đi dạo trong thành phố, giải quyết công việc của mình hoặc giải trí tùy thích. Đến tối thì chàng quay về tất nhiên với lời hứa danh dự rằng sẽ không trốn đi hoặc liên lạc với bên ngoài.
Trước khi thực hiện câu cam kết đó, Canolles đã xin phép được viết một lá thư ngắn, và sau khi được phép, chàng đã tìm cách gửi đến cho Nanon lá thư sau:
"Nanon thân yêu, bị bắt làm tù binh, nhưng hoàn toàn tự do với lời cam kết sẽ không liên lạc với bên ngoài, nên anh viết vài hàng gởi đến em cùng với tình thân ái của anh và xin em đừng nghi ngờ gì về sự bặt tin của anh. Anh trông cậy vào em để bảo vệ danh dự của anh trước mặt đức vua và hoàng hậu.
Nam tước De Canolles."
Qua những điều kiện mà chúng ta nhận thấy rõ ràng là quả dễ chịu đó, có thể nhận ra ảnh hưởng của phu nhân De Cambes.
Phải mất đến năm sáu ngày Canolles mới thoát khỏi những bữa tiệc và lễ hội mà bạn bè khoản đãi, luôn luôn mọi người trông thấy chàng cùng với Ravailly khoác tay nhau vui vẻ đi ngoài đường.
Hơn nữa, từ khi về đây, chàng rất ít được gặp nữ tử tước De Cambes, và chỉ nói được vài câu hiếm hoi. Hình như nữ tử tước đã cảm thấy hài lòng vì Canolles không còn ở gần Nanon nữa và sung sướng vì có chàng gần bên mình. Thế là Canolles viết cho nàng vài câu trách móc nhẹ nhàng, nàng liền giới thiệu với gia đình để lo tiếp đón chàng. Còn hơn thế nữa, nhờ Lenet, Canolles được phép đến diện kiến bà phu nhân quận chúa, và anh chàng tù binh đẹp trai thỉnh thoảng lại đến lượn lờ chung quanh các bà tùy tùng của vị phu nhân.
Ngoài ra, không có người đàn ông nào lại thờ ơ trước những vấn đề chính trị hơn Canolles. Được nhìn thấy phu nhân De Cambes, trao đổi vài câu với nàng, còn nếu không thể trò chuyện được thì nhìn thấy một cử chỉ âu yếm, được siết tay nàng khi nàng bước lên xe, hoặc mang nước thánh đến cho nàng ở nhà thờ mặc dù chàng thuộc giáo phái tin lành. Đấy là những bận rộn quan trọng hơn cả trong ngày tháng của chàng tù binh.
Ban đêm, chàng nghĩ đến công việc bận rộn quan trọng ban ngày.
Thế nhưng, sau một thời gian ngắn, người tù binh ấy không còn hài lòng với những thú tiêu khiển đó nữa. Nhưng chàng hiểu rằng phu nhân De Cambes, với sự tế nhị tinh tế của mình, e ngại cho danh dự của chàng hơn chính là danh dự của nàng, nên chàng đành tìm cách kiếm thêm những trò tiêu khiển khác. Một lần, chàng đấu gươm với một viên sĩ quan của quân đội trú phòng rồi cùng với hai người dân khác, và bằng cách đó, giải khuây được vài giờ. Nhưng vì chàng đánh rơi gươm của một đối thủ và làm bị thương hai người kia, nên chẳng bao lâu trò tiêu khiển đó cũng trở nên hiếm hoi, chẳng còn ai để giải khuây cho chàng.
Rồi có một hai lần chàng gặp được may mắn. Không có gì là lạ cả, như chúng ta đã nói, ngoài việc chàng khá đẹp trai từ khi chàng trở thành tù binh thì có khá nhiều người quan tâm đến chàng. Suốt ba ngày liền và cả buổi sáng của ngày thứ tư, mọi người đều nói đến việc chàng bị bắt làm tù binh, chẳng khác gì với cảnh tù đầy của người hoàng thân.
Một hôm, với hy vọng sẽ được gặp phu nhân De Cambes tại nhà thờ, nhưng phu nhân De Cambes, có lẽ vì ngại sẽ gặp chàng nên đã không đến đấy, chàng trai đã mang nước thánh đến cho một phụ nữ kiều diễm mà chàng chưa quen biết. Đấy không là lỗi của Canolles, nhưng do lỗi của phu nhân De Cambes, nếu nữ tử tước đến, chàng đã chỉ nghĩ đến nàng, chỉ nhìn thấy nàng và sẽ chỉ mang nước thánh đến cho nàng.
Ngay ngày hôm ấy, đang khi Canolles thắc mắc không biết người đẹp kia là ai thì chàng nhận được một lá thư mời đến chơi buổi tối tại nhà viên chưởng lý Lavie, chính người đã ngăn cản việc nhập thành của phu nhân quận chúa, và với tư cách là người bề tôi của đức vua, cũng bị căm ghét không kém gì ngài D Epernon. Canolles, với nhu cầu giải khuây, hân hoan nhận lời mời, và lúc sáu giờ chiều, chàng đến nhà viên chưởng lý.
Đến vào giờ đó, có lẽ là khá kỳ lạ đối với thời đại chúng ta nhưng có hai lý do để Canolles đến nơi hẹn sớm như vậy. Thứ nhất, là vì vào thời đó người ta thường dùng bữa ăn sớm, lý do thứ hai là vì chàng thường trở về tòa lâu đài Trompette vào lúc chín giờ rưỡi tối, nên nếu không muốn chỉ có mặt trong chốc lát, thì chàng phải là một trong những người đến sớm.
Vào đến phòng khách, Canolles thốt ra một tiếng kêu vui mừng: Phu nhân Lavie chẳng ai khác hơn là người phu nhân kiều diễm mà chàng đã mang mời nước thánh tại nhà thờ.
Canolles được đón tiếp nồng hậu tại nhà viên chưởng lý thuộc phái bảo hoàng. Chàng vừa giới thiệu xong thì những câu ca ngợi tràn đến, đủ để làm xiêu lòng một trong bảy nhà hiền triết của nước Hy Lạp. Người ta ví sự chống trả của chàng trong đợt tấn công đầu tiên như chiến công của Horaties, Cocles và sự thất bại của chàng như thất bại của thành Troie, hoang tàn bởi trò xảo thuật của Ulyse.
- Thưa ông Canolles thân mến! - Viên chưởng lý nói với chàng - Tôi biết rằng tại triều đình có nói nhiều đến ông, công cuộc phòng thủ của ông đã mang vinh quang đến cho ông, và hoàng hậu cũng đã thề sẽ chuộc lại ông khi có dịp và chừng nào ông trở về phục vụ cho người thì sẽ là với chức vụ tư lệnh quân đội hoặc là thống tướng. Sao, ông có muốn được chuộc lại không?
- Thưa ngài - Canolles trả lời vừa ném một ánh mắt sắc lẻm về phía phu nhân Lavie - tôi xin cam đoan với ngài rằng ý muốn thành thật hiện tại của tôi là hoàng hậu không nên vội vã làm gì, bà sẽ chuộc lại tôi bằng tiền hoặc sẽ trao đổi với một sĩ quan cao cấp nào đó. Tôi không xứng đáng với món tiền đó cũng như với danh dự kia. Ở trong thành Bordeaux này thật dễ chịu đối với tôi và tôi sẽ đợi cho đến khi nào ngài chiếm được thành, như vậy hoàng hậu sẽ có được tôi mà không tốn kém gì cả.
Phu nhân Lavie mỉm cười duyên dáng:
- Quỷ thật! - Ông chồng của bà nói - Ông chẳng vẻ gì nôn nóng muốn được tự do nhỉ?
- Kìa, tại sao tôi lại phải nôn nóng chứ? Thế ngài tưởng rằng tôi cảm thấy dễ chịu khi lại phải nhận chức vụ và cứ buộc phải giết ai đó trong đám bạn của mình hay sao?
- Nhưng cuộc sống của ông ở đây như thế nào? Một cuộc sống không xứng đáng với một người như ông, phải đứng ngoài mọi cuộc họp, mọi toan tính, buộc phải nhìn mọi người phục vụ cho lý lẽ của họ còn ông thì phải khoanh tay ngồi đó, vô ích, bất lực, tình cảnh này chắc phải làm cho ông khó thở.
Canolles nhìn phu nhân Lavie, bà cũng đang nhìn về hướng chàng.
- Không đâu. - Chàng nói - Ngài lầm rồi, tôi hoàn toàn không buồn chán gì cả. Ngài quan tâm đến chính trị, mà chính trị thì chán ngắt, còn tôi quan tâm đến tình yêu, điều này lại khá thú vị. Các ngài, kẻ này phục vụ cho hoàng hậu, người kia phục vụ cho quận chúa, còn tôi, tôi không theo phò riêng một vị phu nhân.
Câu trả lời được tán thưởng và nữ chủ nhà phát biểu ý kiến của mình bằng một nụ cười.
Chẳng bao lâu, người ta tổ chức chơi bài, và Canolles cũng chơi. Phu nhân Lavie theo về cánh với chàng chống lại ông chồng, khiến cho ông này bị thua mất năm trăm pistoles.
Ngày hôm sau, không biết vì lý do vì sao mà đám đông mưu toan một cuộc bạo động. Một người theo phe các hoàng thân, cuồng tín hơn tất cả, đề nghị ném đá vào các ô cửa kính nhà ông Lavie. Khi các cửa kính đều vỡ cả, một người khác đề nghị đốt nhà. Họ vừa bắt đầu đốt đuốc lên thì Canolles đến cùng với một nhóm của trung đoàn Navailles, đưa phu nhân Lavie đến một nơi an toàn và cứu chồng bà khỏi tay nhóm bạo động đang toan treo cổ ông lên vì đã không thể đốt nhà ông được.
- Sao, thưa nhà hoạt động. - Canolles nói với ngài chưởng lý đang run lẩy bẩy vì sợ - Bây giờ thì ngài nghĩ sao về cảnh nhàn nhã của tôi? Không làm gì cả như tôi là đúng nhất có phải không?
Sau đó, chàng trở về lâu đài Trompette, vì đã đến giờ. Về đến nơi, chàng thấy trên bàn có một lá thư mà hình dáng bên ngoài khiến tim chàng đập mạnh và nét chữ làm chàng phải giật mình.
Đó là nét chữ của phu nhân De Cambes.
Canolles mở vội lá thư và đọc.
"Ngày mai, ông hãy đến nhà thờ dòng Cames một mình vào khoảng sáu giờ chiều, và hãy ngồi vào trong tòa giải tội đầu tiên bên trái. Ông sẽ thấy cửa không đóng".
- Chà! - Canolles nghĩ bụng - Ý nghĩ thật độc đáo. Còn có phần tái bút nữa.
"Chớ nên khoe khoang về nơi mà ông đã đến hôm qua và hôm nay Bordeaux không phải là một thành phố theo phái bảo hoàng, ông nên nhớ điều đó, và ông cũng nên suy nghĩ đến số phận mà ngài Lavie lẽ ra đã phải gánh chịu nếu không có ông".
- Được lắm! - Canolles tự nhủ - Nàng đang ghen. Như vậy là ta đã hành động đúng, khi đến nhà ngài Lavie ngày hôm qua và hôm nay, dù cho nàng có nói sao đi nữa.
Cần phải nói rằng từ khi về Bordeaux đến giờ, Canolles đã trải qua mọi giai đoạn của một mối tình đau khổ. Chàng đã thấy tử tước phu nhân được yêu chiều và săn đón, còn chàng thì không được quyền như vậy mà chỉ thỉnh thoảng được ném cho vài cái nhìn an ủi vì nàng muốn tránh những lời đàm tiếu. Sau màn kịch xảy ra dưới đường hầm, sau những câu trao đổi nóng bỏng giữa hai người trong khoảnh khắc tột cùng thì thái độ hiện tại của nàng thật là lạnh như đá. Thế nhưng vì biết rằng mình vẫn được yêu thực sự mặc dù bên ngoài lạnh lùng đó, nên Canolles đã tự xem như một người tình bất hạnh giữa những kẻ may mắn nhất. Dầu sao thì vấn đề cũng dễ thôi. Vì đã thề hứa sẽ không liên lạc gì với bên ngoài nữa, nên chàng đã đẩy lùi hình ảnh Nanon vào một góc nhỏ của lương tâm, nơi dành cho những dằn vặt nho nhỏ về tình yêu.
Thế nhưng, có đôi lúc khi nụ cười tươi vui nhất sắp nở trên môi chàng, khi chàng sắp thốt ra những câu nói bóng bẩy nhất, thì bỗng nhiên, một đám mây làm tối sẫm ánh mắt chàng, một tiếng thở dài thoát ra. Tiếng thở dài ấy là dành cho Nanon, đám mây ấy, là kỷ niệm của quá khứ, đang bắt đầu làm u ám những ngày hiện tại.
Phu nhân De Cambes đã nhận ra những khoảnh khắc buồn phiền đó, con mắt thông minh của nàng đã nhìn thấu đáy sâu tâm hồn của Canolles, và nàng nghĩ rằng không thể để Canolles một mình với nỗi buồn như vậy được. Và nàng đã gởi đi lá thư kia.
Không cần phải nói thêm rằng tất cả mọi ý nghĩ đều biến mất ngay sau khi chàng vừa nhận được lá thư. Vừa đọc xong, chàng tự nhủ làm sao mình có thể yêu một người khác được ngoài phu nhân De Cambes, và đọc lại một lần nữa thì chàng đã tin rằng từ trước đến giờ chỉ mới yêu phu nhân De Cambes.
Canolles trải qua một đêm bồn chồn, hạnh phúc đền bù cho sự mất ngủ. Dù rằng cả đêm chỉ chợp mắt được một lúc, nhưng sáng sớm chàng đã dậy ngay.
Mọi người đều biết những người đang yêu trải qua những giây phút trước giờ hẹn như thế nào. Họ cứ nhìn đồng hồ, chạy tới chạy lui mà không nhận ra ngay cả những người bạn thân nhất. Canolles có tất cả mọi hành động điên cuồng của một người ở trong trạng thái đó.
Đúng sáu giờ, chàng đến thẳng tòa giải tội, cửa không đóng. Qua những cửa kính mờ tối, nắng đã bắt đầu tắt, toàn thể bên trong ngôi thánh đường chìm đắm trong mọi thứ ánh sáng dìu dịu dành cho kẻ đang cầu nguyện và những kẻ đang yêu. Canolles sẵn sàng trả một năm của đời mình để không bị mất đi niềm hy vọng ngay lúc đó.
Chàng nhìn chung quanh để biết rằng ngôi nhà thờ hoàn toàn vắng người, và lẳng lặng bước vào tòa giải tội, đóng cửa lại.
Một lát sau, Claire hiện ra nơi ngưỡng cửa, người trùm kín trong một chiếc áo choàng dày, có Pompéc đứng gác bên ngoài, rồi đến lượt mình, sau khi đã biết chắc sẽ không có ai nhìn thấy, nàng đến quỳ bên tòa giải tội.
- À! Bà đấy phải không? - Canolles nói - Bây giờ bà mới rủ lòng thương đến tôi!
- Cân phải vậy thôi, bởi vì ông đang gặp nguy khốn. - Claire nói.
- Như vậy, thưa bà - Canolles nói - chỉ là do lòng thương hại mà tôi được hân hạnh giáp mặt với bà đây. Ồ! Xin bà phải công nhận rằng tôi có quyền đòi hỏi nhiều hơn thế nơi bà.
- Chúng ta hãy nói chuyện nghiêm túc. - Claire nói, cố gắng kềm hãm giọng nói xúc động của mình - Vì đây là một nơi thánh, ông đã tự hại mình khi đến nhà ông Lavie, kẻ thù số một của phu nhân quận chúa. Hôm qua phu nhân đã nói lại với ông De La Rochefoucauld mà ông này thì đã biết tất cả, và bà đã nói mấy câu khiến tôi phải kinh hoàng: "Nếu chúng ta cần phải đề phòng những cuộc mưu loạn trong đám tù binh, thì chúng ta sẽ phải tỏ ra nghiêm khắc thay cho thái độ dễ dãi trước đây, với những tình t(ế khẩn cấp thì phải có những biện pháp cứng rắn, chúng ta không chỉ sẵn sàng quyết định mà còn phải cương quyết thi hành".
Tử tước phu nhân nói ra những lời đó với một giọng quả quyết.
- Thưa bà, tôi không phải là bề tôi của quận chúa phu nhân nhưng là của bà, có thế thôi, tôi chỉ đầu hàng bà, với một mình bà, bà cũng biết lý do nào và với điều kiện nào.
- Tôi không tin - Claire nói - rằng chúng ta đã nói đến điều kiện.
- Không phải ngoài miệng, nhưng trong trái tim. Ôi, thưa bà, bà đã nói với tôi như thế nào, bà đã hứa hẹn với tôi một hạnh phúc như thế nào, bà đã cho tôi những hy vọng như thế nào?... Ôi, thưa bà, bà hãy nhìn nhận rằng bà đã quá tàn nhẫn.
- Kìa, tại sao ông lại đi trách móc bởi vì tôi chỉ chăm lo đến hạnh phúc của ông ngang bằng với của tôi? Có lẽ nào ông không hiểu mà cũng không đoán được rằng tôi đau khổ không kém gì ông, mà có khi lại còn hơn ông bởi vì tôi không có đủ sức lực để chịu đựng nỗi đau khổ đó? Xin hãy nghe tôi đây, bạn thân mến, tôi đã đau khổ nhiều hơn ông bởi vì tôi có một lo âu là ông, ông không thể nào có được, chính vì, ông cũng biết rồi đấy, tôi chỉ yêu có mình ông. Còn ông, ông còn nuối tiếc gì về người vắng mặt, và những hoài vọng nào không hướng về tôi không?
- Thưa bà, bà đã đòi hỏi tôi phải thành thật, vậy tôi xin đáp lại thành thật. Vâng, khi bà để tôi lại với những ý nghĩ đau đớn của riêng tôi, khi bà để tôi phải đối mặt với quá khứ của tôi, và cả những khi bà tránh ánh mắt của tôi, vâng, những khi đó, tôi tự giận mình tại sao đã không tìm đến cái chết trong chiến đấu, tôi trách mình đã đầu hàng, tôi hối hận, tôi nuối tiếc.
- Nuối tiếc?
- Vâng, thưa bà, nuối tiếc, bởi vì hoàn toàn là sự thật như đấng Tối cao đang ngự trên bàn thờ trước mặt tôi với bà, vào giờ này có một người phụ nữ khác đang khóc lóc, buồn phiền, sẵn sàng hy sinh mạng sống vì tôi và cũng đang tự nhủ rằng tôi là một thằng hèn và là một kẻ phản bội.
- Ồ! Thưa ông.
- Đúng vậy, thưa bà, người ấy đã không tạo ra tôi như ngày nay đó sao? Người ấy đã không có được lời hứa của tôi sẽ được cứu thoát đó hay sao?
- Nhưng, hình như ông cũng đã cứu bà ấy rồi kia mà.
- Phải, khỏi những kẻ thù sẵn sàng hành hạ nàng, nhưng không khỏi niềm tuyệt vọng đang xé nát con tim một khi nàng biết được rằng chính với bà mà tôi đã đầu hàng.
Claire cúi đầu thấp và thở dài.
- Như vậy là ông không yêu tôi! - Nàng nói.
Đến lượt Canolles thở dài.
- Thưa ông, tôi không muốn dụ dỗ ông. - Nàng nói tiếp - Tôi không muốn để cho ông mất mát đi một người bạn gái đáng giá hơn tôi, thế nhưng ông cũng biết rồi đấy, cả tôi nữa, tôi cũng yêu ông, tôi đến đây hỏi xin tình yêu của ông, một tình yêu trọn vẹn, tôi đến đây để nói với ông rằng tôi tự do hoàn toàn đây, bàn tay tôi đây, tôi mang nó đến cho ông bởi vì tôi chẳng có ai để chống lại ông, tôi chẳng biết hơn được ông.
- Ôi, thưa bà! - Canolles kêu lên - Bà đã làm cho tôi trở nên kẻ hạnh phúc nhất trên thế gian này!
- Nhưng còn ông - Nàng buồn rầu nói - ông không yêu tôi.
- Tôi yêu bà vô cùng, không thể nào nói ra hết được những đau khổ mà tôi đã chịu đựng trước sự im lặng và thái độ dè dặt của bà.
- Trời ơi! Tại sao đàn ông các ông không chịu hiểu gì cả vậy? Tại sao ông lại không hiểu rằng tôi không muốn để ông phải đóng một vai trò kỳ cục, rằng tôi không muốn để cho bất cứ ai có thể nghĩ rằng sự thất thủ của Saint Georges là một vấn đề đã được dàn xếp giữa ông và tôi. Không, tôi muốn rằng dù có được chuộc lại bởi hoàng hậu hay bởi tôi đi nữa thì ông cũng thuộc về tôi trọn vẹn. Thế nhưng, ông đã không muốn chờ đợi.
- Ồ! Thưa bà, bây giờ tôi sẽ đợi. Một giờ như hiện tại, một lời hứa từ giọng nói dịu dàng của bà vừa nói rằng bà yêu tôi và tôi sẽ chờ đợi đến bao lâu cũng được.
- Ông vẫn còn yêu De Lartigues! - Phu nhân lắc đầu nói.
- Thưa bà, nếu tôi nói rằng giữa tôi với người ấy chỉ còn là một thứ tình bạn, như vậy là tôi nói dối, nhưng xin hãy tin tình cảm đó giữa tôi với người ấy. Còn tất cả tình yêu của tôi đều dành cho bà.
- Ôi! Tôi không biết có nên nhận điều đó hay không, tấm lòng ông rộng rãi quá.
- Xin bà hãy nghe tôi. - Canolles lại nói - Tôi sẵn sàng chết để tránh cho bà phải đổ một giọt lệ, thế mà tôi đang làm cho người ấy phải đau khổ. Đáng thương thay, nàng có nhiều kẻ thù và những ai không quen biết nàng đều căm ghét nàng. Còn bà, còn những người quen biết thì yêu mến bà. Vậy hãy nghĩ đến sự khác biệt giữa hai tình cảm đó, tình cảm thứ nhất là do bởi lương tâm, cái sau do bởi trái tim tôi.
- Cám ơn bạn thân yêu. Nhưng có thể là ông chỉ xiêu lòng trong khoảnh khắc trước sự có mặt của tôi, và sau này ông sẽ hối hận. Hãy cân nhắc kỹ lưỡng những câu nói của tôi. Ngày mai ông hãy trả lời tôi. Nếu ông có muốn nói gì với bà De Lartigues hoặc nếu ông muốn về lại với bà ấy, thì ông hoàn toàn tự do, ông Canolles, tôi sẽ cầm tay ông và đưa ông ra đến tận cổng thành Bordeaux.
- Thưa bà, chờ đến ngày mai mà làm gì, tôi nói đây với một con tim cháy bỏng và một tinh thần sáng suốt. Tôi yêu bà, tôi chỉ có bà và sẽ chỉ một mình bà thôi.
- Ôi! Xin cám ơn! Xin cám ơn! - Claire kêu lên, gạt tấm lưới sang một bên, và đưa bàn tay qua ô cửa. Bàn tay tôi đây, trái tim tôi đây.
Canolles nắm lấy bàn tay ấy và tới tấp hôn lên.
- Lão Pompéc vừa ra hiệu là đã đến lúc trở ra. - Claire nói - Có lẽ người ta sắp đến đóng cửa nhà thờ. Xin chào bạn thân yêu, ngày mai ông sẽ được biết ý định của tôi về ông, nói đúng hơn là về chúng ta. Ngày mai ông sẽ hạnh phúc, bởi vì tôi sẽ hạnh phúc.
Và, không thể kềm chế được nỗi xúc động, nàng kéo bàn tay chàng về phía mình, hôn lên mấy đầu ngón tay, rồi nhẹ nhàng bỏ đi, để Canolles lại một mình nhưng hạnh phúc như chưa bao giờ.
Trong thời gian đó, như Nanon đã nói, nhà vua, hoàng hậu cùng ngài hồng y và ông De La Mazarin đã lên đường để đến trừng trị thành phố phiến loạn đã dám công nhiên theo về phe các hoàng thân. Họ đang đến gần.
Đến Libourne, đức vua tiếp một phái đoàn dân chúng Bordeaux, đến cam kết với ngài về sự tôn kính và lòng tận tụy của họ, nhưng xét tình thế hiện tại, điều đó khá kỳ lạ.
Bởi vậy, hoàng hậu tiếp phái đoàn với tất cả vẻ uy nghi của bà.
- Thưa các ông, chúng tôi sẽ tiếp tục đi đến Vayres. Đến đó, chúng tôi sẽ có dịp nhận xét về sự tôn kính và lòng tận tụy của các ông.
Nghe nói đến Vayres, những người của sứ bộ, có lẽ đã biết được một điều gì đó, mà hoàng hậu chưa biết, nên đưa mắt nhìn nhau, đầy lo âu. Hoàng hậu Anne D Autriche, một người không bao giờ để sót điều gì, không thể không nhận ra ánh mắt đó.
- Chúng ta hãy đi ngay đến Vayres. - Bà nói - Ở đấy rất dễ chịu theo như ông D Epernon đã nói, chúng ta sẽ để đức vua trú ngụ ở đấy.
Rồi quay về phía viên đại úy và đám tùy tùng của mình.
- Ai chỉ huy ở Vayres? - Bà hỏi.
- Thưa hoàng hậu - Guitaut trả lời - người ta nói rằng là một vị tổng đốc mới.
- Một người tín cẩn chứ? - Hoàng hậu nhíu mày.
- Một người mà ngài công tước D Epernon...
Trán của hoàng hậu dãn ra.
- Nếu như vậy, chúng ta hãy đi nhanh lên. - Bà nói.
- Tâu hoàng hậu - Công tước De La Meilleraye nói - xin cứ làm theo như ý hoàng hậu, nhưng tôi nghĩ rằng không đi nhanh hơn đội quân. Nếu có một cuộc biểu dương thanh thế trước thành lũy Vayres, hãy để cho các thần dân của đức vua biết được sức mạnh của ngài, như vậy sẽ làm cho những thần dân trung thành của người thêm hăng hái và làm nhụt chí những kẻ gian trá.
- Tôi nghĩ rằng ông De La Meilleraye đã nói đúng. - Hồng y De Mazarin nói.
- Còn tôi thì cho rằng ông ta nói như vậy là sai. - Hoàng hậu trả lời - Chúng ta không việc gì phải sợ Bordeaux, đức vua mạnh bởi uy danh của chính mình chứ không phải do quân đội.
Ông De La Meilleraye cúi ra chiều tuân phục.
Hoàng hậu gọi Guitaut, ra lệnh bảo nhóm tất cả đội cậnvệ, đội ngự lâm cùng đội khinh kỵ binh lại. Đức vua lên ngựa và dẫn đầu. Người cháu gái của ngài Mazarin cùng các bà tùy tùng lên một cỗ xe ngựa.
Mọi người lên đường đến Vayres. Quân đội theo sau, và vì đoạn đường chỉ dài khoảng năm mươi dặm, nên đội quân có lẽ sẽ đến sau đức vua khoảng ba bốn giờ và sẽ đóng trại bên bờ trái của con sông Dordogne.
Đức vua vừa được mười hai tuổi, thế nhưng đã là một chàng kỵ sĩ tài ba, biết khéo léo điều khiển con ngựa của mình, và cả con người ngài toát lên cái vẻ kiêu hãnh của dòng họ mình, nó khiến sau này ngài trở thành vị vua coi trọng nghi thức bề ngoài nhất Châu Âu. Được nuôi dưỡng với sự chăm sóc của hoàng hậu, nhưng luôn bị đè nặng bởi tính keo kiệt bủn xỉn của Mazarin, ngài luôn phải chịu thiếu thốn những thứ nhu cầu nhỏ nhặt nhất, và vô cùng sốt ruột chờ đợi ngày trưởng thành của mình, sẽ là ngày 5 tháng 9 sắp tới đây và chưa đi qua tính khí thất thường trẻ con ngài đã để lộ tính cách của mình sau này. Cuộc chinh phạt này rất hợp với ngài, coi như ngài đã bước qua tuổi trưởng thành, bắt đầu tập sự làm chỉ huy, tập sự cai trị. Bởi vậy ngài kiêu hãnh ngồi trên lưng ngựa, khi thì đến bên cửa xe chào hoàng hậu, và cười nụ với phu nhân De Frontenac, mọi người đồn rằng ngài đang mê bà này, khi thì bước lên phía trước, trò chuyện với ông De La Meilleraye và lão Guitaut về những cuộc chinh phạt của đức vua Louis XIII và những chiến công của ngài hồng y quá cố (hồng y Riechelieu).
Trong khi vừa đi vừa trò chuyện như vậy, quãng đường đã được rút ngắn bớt và những tháp cao và chòi canh của thành lũy Vayres đã bắt đầu hiện ra từ đằng xa. Thời tiết ấm áp, cảnh sắc tuyệt đẹp, mặt trời chiếu những tia nắng xiên xiên xuống dòng sông, thật chẳng khác gì một cuộc đi dạo. Đức vua đi giữa ông De La Meilleraye và Guitaut, mắt lăm le nhìn về thành lũy, ở đấy hoàn toàn lặng lẽ mặc dù đám lính canh trên cao chắc chắn là đã nhìn thấy tiền quân rực rỡ của đội quân đức vua.
Cỗ xe của hoàng hậu vượt lên hàng đầu.
Mazarin nói:
- Kìa, ngài thống chế, có một điều khiến tôi rất ngạc nhiên.
- Điều gì, thưa đức ông?
- Tôi thấy rằng hình như, bình thường những viên tổng đốc giỏi đều biết những gì xảy ra chung quanh pháo đài của mình và khi một vị vua cất công đến pháo đài đó thì ít ra họ cũng phải gởi đến một đoàn sứ bộ đón ngài.
- Chà! - Hoàng hậu nói và phá ra cười một cách giả tạo - Toàn là nghi thức! Thôi, điều đó chỉ vô ích, ta thích sự trung thành hơn.
Ông De La Meilleraye đưa khăn lên che mặt để giấu đi nếu không phải là một cái nhăn mặt, thì ít ra là ý muốn là cử chỉ đó.
- Đúng là chẳng có ai ló mặt ra cả. - Vị vua trẻ tuổi nói, khá bất bình vì những thiếu sót về nghi thức như vậy.
- Này con! - Hoàng hậu nói - Có ông De La Meilleraye và Guitaut đây sẽ nói với con rằng bổn phận đầu tiên của một viên tổng đốc, nhất là giữa vùng đất địch, là phải sợ bị đánh bất ngờ và phải án binh bất động và nấp kín sau tường thành. Con không thấy lá cờ của con, lá cờ của các đức tiên quân Henri VI và Francois I đang phất phới trên tường thành đó hay sao?
Đoàn người tiếp tục con đường, và chẳng bao lâu, khám phá ra một công trình xây đã gần xong, có vẻ như mới được dựng lên mấy ngày gần đây.
- À! À! - Thống chế nói - Viên tổng đốc này có vẻ biết rành nghề nghiệp của mình nhỉ. Cái đồn này kiến trúc thật khá.
Hoàng hậu thò đầu ra khỏi cửa xe, còn đức vua rướn người trên lưng ngựa.
Chỉ có một tên lính gác đang đi tới đi lui trên thành cao ngaòi ra tất cả đều lặng lẽ.
- Mặc dù ta không phải là một người lính và mặc dù ta chẳng hiểu gì nhiều về bổn phận quân sự của một viên tổng đốc - Mazarin nói - ta thấy cách xử sự trước mặt đức vua như vậy thật là khác thường.
- Chúng ta hãy cứ tiến đến - Viên thống chế nói - rồi sẽ thấy.
Khi nhóm người chỉ còn cách chiến hào một trăm bước chân, tên lính gác trên thành, mãi đến khi đó vẫn đi tới đi lui, dừng lại. Và sau một hồi nhìn ngó.
- Ai đó? - Hắn ta la to.
- Đức vua đây! - Ông De La Meilleraye đáp lại.
Sau tiếng đó, hoàng hậu Anne D Autriche tưởng sẽ thấy binh sĩ ùa đến, các sĩ quan vồn vã, hạ cầu mở cổng, bồng súng chào.
Chẳng có ai cả.
Viên lính gác đứng thẳng lại, đưa mũi súng hướng về những người mới đến và chỉ la to với một giọng quả quyết:
- Dừng lại!
Đức vua tái mặt vì giận dữ, hoàng hậu cắn môi đến bật máu, Mazarin thốt ra một câu chửi bằng tiếng Ý không thông dụng cho lắm bên nước Pháp nhưng ông ta vẫn không thể chừa bỏ được, ngài thống chế chỉ liếc mắt về phía vua và hoàng hậu, một cái nhìn đầy ý nghĩa.
- Ta thích những kẻ dưới quyền ta luôn luôn thận trọng. - Hoàng hậu nói, cố gắng dối lòng, bởi vì mặc cho bề ngoài đầy tự tin giả tạo, trong thâm tâm, bà đã bắt đầu lo lắng.
- Ta muốn mọi người phải nể vì ta. - Đức vua trẻ tuổi nói nhỏ, ánh mắt bực bội nhìn đăm đăm vào tên lính gác vẫn thản nhiên.
Trong khi đó, tiếng kêu, đức vua! Do tên lính gác thốt ra, nghe như một ý kiến hơn là một biểu hiện kính trọng vọng đến sân trong. Sau đó, một người hiện ra trên tường thành, và cả đội lính canh phòng đang xếp hàng chung quanh người đó.
Người này giơ cao gậy chỉ huy, liền khi ấy tiếng trống đổ dồn, các binh sĩ trong thành bồng súng chào, và một tiếng thần công nổ rền.
- Các người thấy chưa - Hoàng hậu nói - họ đã trở về với bổn phận, có hơi trễ nhưng không sao. Ta đi thôi.
- Xin lỗi, thưa hoàng hậu! - Viên thống chế nói - Nhưng tôi chẳng thấy họ mở cổng thành gì cả, và chúng ta làm sao đi qua được nếu cổng thành không mở?
- Có lẽ là kinh ngạc quá mà họ quên chăng, và có lẽ vì quá phấn khởi trước sự viếng thăm này mà họ không thể nào ngờ được, nên họ đã quên mất. - Một người cận thần nói.
- Những việc đó không thể quên được, thưa ông. - Viên thống chế trả lời.
Và quay về phía đức vua và hoàng hậu.
- Xin phép đức vua và hoàng hậu cho phép tôi được có ý kiến. - Ông ta nói tiếp.
- Ông muốn nói gì?
- Rằng xin hai vị nên lùi lại cách đây năm trăm bước cùng với đội cận vệ, còn tôi sẽ cùng đội ngự lâm quân và đoàn khinh kỵ binh đến trước thành xem sao.
Hoàng hậu chỉ trả lời bằng một tiếng:
- Tiến tới! Để xem bọn đó có dám cản đường chúng ta không.
Nhà vua trẻ thích thú thúc ngựa, và tiến lên hai mươi bước. Viên thống chế và Guitaut cùng vội theo ngài.
- Không qua được! - Tên lính canh từ nãy giờ vẫn không rời thái độ thù nghịch của mình, lên tiếng.
- Đức vua đây! - Mấy tên hầu la to.
- Lùi lại đằng sau! - Tên lính gác cũng la, kèm theo một cử chỉ đe dọa.
Đúng khi đó, ngay trên tường thành hiện ra nón và mũi súng của đám binh sĩ có nhiệm vụ canh giữ chiến hào.
Những tiếng thì thầm nổi lên sau mấy câu vừa rồi và sự xuất hiện của mấy tay súng. Ngài De La Meilleraye nắm lấy hàm ngựa của đức vua buộc phải quay lại, rồi bảo tên phu xe của hoàng hậu thụt lùi về phía sau. Thế là cả hai ngài rút lui cách đó một ngàn bước, còn đám tùy tùng thì chạy lộn xộn như đám chim sau tiếng súng đầu tiên.
Và thống chế De La Meilleraye, người chủ của tình thế, để lại năm mươi người để bảo vệ đức vua với hoàng hậu rồi ông cùng những người còn lại kéo đến trước chiến hào.
Khi còn cách khoảng năm mươi bước, người lính gác từ nãy giờ đã đi tới đi lui với dáng điệu tự tin, lại dừng lại.
- Guitaut, ông hãy lấy một cây kèn, cột một chiếc khăn tay trắng nơi đầu mũi gươm và đến bảo tên tổng đốc khốn kiếp kia ra hàng đi.
Guitaut vâng lời, trương ra những dấu hiệu hòa bình và tiến về phía chiến hào.
- Ai? - Lính gác la to.
- Sứ giả. - Guitaut trả lời, vừa ve vẩy thanh gươm với mảnh giẻ cột ở đầu.
- Cứ để cho y đến. - Người đàn ông đứng trên thành, có vẻ người chỉ huy nói.
Cổng mở, một cây cầu hạ xuống.
- Muốn gì? - Một người sĩ quan đứng nơi cổng hỏi.
- Nói chuyện với ngài tổng trấn.
- Ta đây! - Người đàn ông ban nãy nói.
Guitaut nhận thấy rằng người này trông xanh xao nhưng bình tĩnh và lịch sự.
- Ngài là tổng đốc thành Vayres? - Guitaut hỏi.
- Phải.
- Và ngài từ chối mở cổng thành đón tiếp đức vua cùng hoàng hậu nhiếp chính?
- Ta đành phải như vậy.
- Ngài đòi hỏi những điều kiện gì?
- Tự do cho các ngài hoàng thân, vì cảnh giam cầm của các ngài khiến cho đất nước này phải thiệt thòi và buồn khổ.
- Đức hoàng thượng không điều đình với thần dân của mình.
- Phải, chúng ta rất hiểu điều này, bởi vậy chúng ta sẵn sàng chết, biết rằng cái chết đó sẽ là để phục vụ đức hoàng thượng, mặc dầu bề ngoài chúng ta tỏ ra chống đối ngài.
- Được lắm. Guitaut nói - Đấy là tất cả những gì chúng tôi muốn biết.
Và sau khi chào viên tổng đốc một cái khá kiểu cách, ông trở lui.
Trên pháo đài không ai động đậy.
Guitaut đến bên viên thống chế báo cáo lại nhiệm vụ của mình.
- Năm mươi người - Viên thống chế nói vừa chỉ về ngôi làng Ison - hãy phi nhanh đến cái làng đằng kia và mang về đây tất cả các thang có thể tìm được.
Năm mươi người tuân lệnh, và vì ngôi làng không xa lắm nên chỉ một lát sau các thang đã đến nơi.
- Bây giờ, tất cả hãy xuống ngựa, phân nửa sẽ dùng súng dài để yểm trợ cuộc tấn công, nửa kia sẽ leo lên thành.
Những tiếng hò reo vui mừng đốn tiếp câu ra lệnh này. Những người lính cận vệ, ngự lâm và khinh kỵ binh vội xuống ngựa và nạp đạn vào súng.
Trong thời gian đó, năm mươi người kia đã trở về cùng với độ hai mươi cái thang.
Trong pháo đài tất cả vẫn yên tĩnh, lính gác vẫn đi ngang đi dọc, và ở hành lang trên vẫn thấy ló ra mũ lính cùng mũi súng.
Đội quân đức vua lên đường, do chính ngài thống chế chỉ huy, tất cả gồm độ bốn trăm người, phân nửa chuẩn bị leo lên thành, nửa kia sẽ yểm trở cho cuộc tấn công.
Đức vua, hoànghậu, cùng đám triều thần lo âu theo dõi từ đằng xa sự chuẩn bị. Ngay cả hoàng hậu dường như cũng mất đi sự tự tin của mình, để nhìn cho rõ, bà đã cho xe quay ngang, và như vậy, cả một bên xe đối diện với mặt thành.
Những kẻ tấn công vừa tiến được độ hai mươi bước thì người lính gác tiến đến gần tường thành và la to:
- Ai?
- Đừng trả lời - Ngài De La Meilleraye nói - chúng ta cứ tiến đến.
- Ai? - Lính gác lại la to lần thứ hai, vừa giơ súng lên.
- Ai? - Lính gác lập lại lần thứ ba, và đưa súng lên nhắm bắn.
- Bắn tên khốn đó! - Ngài De La Meilleraye hô.
Liền đó, một loạt tiếng súng nổi lên từ bên quân lính của nhà vua, người lính gác bị trúng đạn, buông rơi cây súng và ngã xuống, vừa la to:
- Báo động!
Một tiếng thần công đáp lại sự mở đầu tranh chấp kia. Viên đạn rít lên trên không, bay qua hàng đầu, rải xuống hàng thứ hai và thứ ba, làm chết bốn người rồi lăn long lóc để làm banh thây một trong mấy con ngựa trắng vào xe của hoàng hậu.
Một tiếng kêu kinh hoàng nổi lên tư đám người có nhiệm vụ bảo vệ đức vua cùng hoàng hậu, đức vua lùi lại. Anne D Autriche thiếu chút nữa thì ngất xỉu vì giận dữ, còn Mazarin thì vì sợ. Mọi người cắt đứt dây cột ngựa của cỗ xe vì mấy con ngựa còn sống quá hoảng sợ, lồng lên và có nguy cơ làm đổ xe. Khoảng mười người lính cận vệ đeo dây vào và đưa cỗ xe ra khỏi tầm đạn.
Trong khoảng thời gian đó, trên thành hiện ra nòng của khẩu thần công.
Khi ngài De La Meilleraye nhìn thấy mấy khẩu thần công, ông nghĩ rằng cuộc công thành sẽ chỉ vô ích thôi, nên ra lệnh tháo lui.
Ngay khi đội quân của đức vua làm một bước về phía sau, mọi biểu hiện thù địch trong thành đều biến mất.
Viên thống chế đến gần bên hoàng hậu, mời bà nên chọn một nơi nào đó trong vùng lân cận để đóng quân. Hoàng hậu liền nhận thấy bên kia con sông Dordogne một ngôi nhà nằm khuất giữa những lùm cây giống như một tòa lâu đài nho nhỏ.
- Hãy đến hỏi xem - Bà nói với Guitaut - ngôi nhà đó của ai và hãy yêu cầu cho ta đến trú chân.
Guitaut lên đường ngay lập tức, băng qua sông trên thuyền của ông lái bến Ison, rồi trở về tâu rằng ngôi nhà ấy không có ai cả ngoại trừ một người như quản gia, người này đã trả lời rằng nhà ấy thuộc ngài công tước D Epernon, như vậy là hoàng hậu có thể sử dụng được.
- Vậy ta đi thôi - Hoàng hậu nói - Nhưng mà đức vua đâu rồi?
Mọi người liền gọi cậu Louis XIV, từ nãy giờ đã rút về một góc. Cậu quay lại và mặc dù cố giấu, mọi người đều nhận thấy là cậu vừa khóc.
- Con làm sao vậy? - Hoàng hậu hỏi.
- Ồ, không có gì cả, thưa mẹ! - Cậu trả lời - Nhưng mà khi chừng nào con đã là vua, thì... kẻ nào xúc phạm đến con sẽ phải coi chừng!
- Tên tổng đốc kia là ai vậy? - Hoàng hậu nói.
Không ai biết để trả lời. Người ta liền hỏi ông lái bến Ison và được biết rằng đó là Richon.
- Được rồi. - Hoàng hậu nói - Ta sẽ nhớ cái tên đó.
- Con cũng vậy. - Nhà vua trẻ nói.
