27-07-2008, 05:12 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Lão Hạc (Nam Cao)
LÃO HẠC
Lão Hạc thổi cái mồi rÆ¡m, châm đóm. Tôi đã thông Ä‘iếu và bá» thuốc rồi. Tôi má»i lão hút trÆ°á»›c. NhÆ°ng lão không nghe...
- Ông giáo hút trước đi
Lão đưa đóm cho tôi...
- Tôi xin cụ...
Và tôi cầm lấy đóm, vo viên má»™t Ä‘iếu. Tôi rÃt má»™t hÆ¡i xong, thông Ä‘iếu rồi má»›i đặt và o lòng lão. Lão bá» thuốc, nhÆ°ng chÆ°a hút vá»™i. Lão cầm lấy đóm, gạt tà n, và bảo:
- Có lẽ tôi bán con chó đấy ông giáo ạ!
Lão đặt xe Ä‘iếu, hút. Tôi vừa thở khói, vừa gà gà đôi mắt của ngÆ°á»i say, nhìn lão, nhìn để là m ra vẻ chú ý đến câu nói của lão đó thôi. Tháºt ra thì trong lòng tôi rất dá»ng dÆ°ng. Tôi nghe câu ấy đã nhà m rồi. Tôi lại biết rằng: lão nói là nói để có đấy thôi; chẳng bao giá» lão bán đâu. Vả lại, có bán tháºt nữa thì đã sao? Là m quái gì má»™t con chó mà lão có vẻ băn khoăn quá thế!...
Lão hút xong, đặt xe Ä‘iếu cuống, quay ra ngoà i, thở khói. Sau má»™t Ä‘iếu thuốc là o, óc ngÆ°á»i ta tê dại Ä‘i trong má»™t ná»—i đê mê nhẹ nhõm. Lão Hạc ngồi lặng lẽ, hưởng chút khoái lạc cá»n con ấy. Tôi cÅ©ng ngồi lặng lẽ. Tôi nghÄ© đến mấy quyển sách quý của tôi. Hồi bị ốm nặng ở Sà i Gòn tôi bán gần hết cả áo quần, nhÆ°ng vẫn không chịu bán cho ai má»™t quyển. ốm dáºy, tôi vá» quê, hà nh lý chỉ vẻn vẹn có má»™t cái va-ly Ä‘á»±ng toà n những sách. Ôi những quyển sách rất nâng niu! Tôi đã nguyện giữ chúng suốt Ä‘á»i, để lÆ°u lại cái ká»· niệm má»™t thá»i chăm chỉ, hăng hái và tin tưởng đầy những say mê đẹp và cao vá»ng: má»—i lần mở má»™t quyển ra, chÆ°a kịp Ä‘á»c dòng nà o, tôi đã thấy bừng lên trong lòng tôi nhÆ° má»™t rạng đông, cái hình ảnh tuổi hai mÆ°Æ¡i trong trẻo, biết yêu và biết ghét... NhÆ°ng Ä‘á»i ngÆ°á»i ta không chỉ khổ má»™t lần. Má»—i lần cùng Ä‘Æ°á»ng đất sinh nhai, và bán hết má»i thức rồi, tôi lại phải bán Ä‘i má»™t Ãt sách của tôi. Sau cùng chỉ còn có năm quyển, tôi nhất định, dù có phải chết cÅ©ng không chịu bán. ấy thế mà tôi cÅ©ng bán! Má»›i cách đây có hÆ¡n má»™t tháng thôi, đứa con nhá» của tôi bị chứng lỵ gần kiệt sức... Không! Lão hạc Æ¡i! Ta có quyá»n giữ cho ta má»™t tý gì đâu? Lão quý con chó và ng của lão đã thấm và o đâu vá»›i tôi quý năm quyển sách của tôi...
Tôi nghÄ© thầm trong bụng thế. Còn lão Hạc, lão nghÄ© gì? Äá»™t nhiên lão bảo tôi:
- Nà y! Thằng cháu nhà tôi, đến một năm nay, chẳng có giấy má gì đấy, ông giáo ạ!
À ! Thì ra lão Ä‘ang nghÄ© đến thằng con lão. Nó Ä‘i cao su năm sáu năm rồi. Hồi tôi má»›i vá», nó đã hết má»™t hạn công-ta. Lão Hạc, Ä‘em thÆ° của nó sang, mượn tôi xem. NhÆ°ng nó xin đăng thêm má»™t hạn nữa... Lão vá»™i cắt nghÄ©a cho tôi hiểu tại sao lão Ä‘ang nói chuyện con chó, lại nhảy vá»t sang chuyện thằng con nhÆ° váºy:
- Con chó là của cháu nó mua đấy chứ!... Nó mua vỠnuôi, định để đến lúc cưới vợ thì giết thịt...
Ấy! Sá»± Ä‘á»i lại cứ thÆ°á»ng nhÆ° váºy đấy. NgÆ°á»i ta đã định rồi chẳng bao giá» ngÆ°á»i ta là m được. Hai đứa mê nhau lắm. Bố mẹ đứa con gái biết váºy, nên cÅ©ng bằng lòng gả. NhÆ°ng há» thách nặng quá: nguyên tiá»n mặt phải má»™t trăm đồng bạc, lại còn cau, còn rượu... cả cÆ°á»›i nữa thì mất đến cứng hai trăm bạc. Lão Hạc không lo được. ý thằng con lão, thì nó muốn bán vÆ°á»n, cố lo cho bằng được. NhÆ°ng lão không cho bán. Ai lại bán vÆ°á»n Ä‘i mà lấy vợ? Vả lại bán vÆ°á»n Ä‘i, thì cÆ°á»›i vợ vá», ở đâu? Vá»›i lại, nói cho cùng nữa, nếu đằng nhà gái há» cứ khăng khăng đòi nhÆ° váºy, thì dẫu có bán vÆ°á»n Ä‘i cÅ©ng không đủ cÆ°á»›i. Lão Hạc biết váºy đấy, nhÆ°ng cÅ©ng không dám xẵng. Lão tìm lá»i lẽ giảng giải cho con trai hiểu. Lão khuyên nó hãy dằn lòng bỠđám nà y, để rồi gắng lại Ãt lâu, xem có đám nà o khác mà nhẹ tiá»n hÆ¡n sẽ liệu: chẳng lấy đứa nà y thì lấy đứa khác; là ng nà y đã chết hết con gái đâu mà sợ?... Lạy trá»i lạy đất! Nó cÅ©ng là thằng khá, nó thấy bố nói thế thì nó thôi ngay, nó không đả Ä‘á»™ng đến việc cÆ°á»›i xin nữa. NhÆ°ng nó có vẻ buồn. Và lão biết nó vẫn theo Ä‘uổi con kia mãi. Lão thÆ°Æ¡ng con lắm. NhÆ°ng biết là m sao được?... Tháng mÆ°á»i năm ấy, con kia Ä‘i lấy chồng; nó lấy con trai má»™t ông phó lý, nhà có của. Thằng con lão sinh phẫn chÃ. Ngay, hôm sau, nó ra tỉnh đến sở má»™ phu, Ä‘Æ°a thẻ, ký giấy xin Ä‘i là m đồn Ä‘iá»n cao su...
Lão rân rấn nước mắt, bảo tôi:
- TrÆ°á»›c khi Ä‘i, nó còn cho tôi ba đồng bạc, ông giáo ạ! Chả biết nó gá»i thẻ xong, vay trÆ°á»›c được mấy đồng, mà đưa vá» cho tôi ba đồng. Nó Ä‘Æ°a cho tôi ba đồng mà bảo: "Con biếu thầy ba đồng để thỉnh thoảng thầy ăn quà : xÆ°a nay con ở nhà mãi cÅ©ng không nuôi được bữa nà o, thì con Ä‘i cÅ©ng chẳng phải lo, thầy bòn vÆ°á»n đất vá»›i là m thuê là m mÆ°á»›n thêm cho ngÆ°á»i ta thế nà o cÅ©ng đủ ăn; con Ä‘i chuyến nà y cố chà là m ăn, bao giá» có bạc trăm con má»›i vá», không có tiá»n, sống khổ sống sở ở cái là ng nà y, nhục lắm!...". Tôi chỉ còn biết khóc, chứ còn biết là m sao được nữa? Thẻ của nó, ngÆ°á»i ta giữ. Hình của nó, ngÆ°á»i ta đã chụp rồi. Nó lại đã lấy tiá»n của ngÆ°á»i ta. Nó là ngÆ°á»i của ngÆ°á»i ta rồi, chứ đâu còn là con tôi?...
***
Lão Hạc Æ¡i! Bây giá» thì tôi hiểu sao lão không muốn bán con chó và ng của lão. Lão chỉ còn má»™t mình nó để là m khuây. Vợ lão chết rồi. Con lão Ä‘i bằn bặt. Già rồi mà ngà y cÅ©ng nhÆ° đêm, chỉ thui thủi má»™t mình thì ai mà chả phải buồn? Những lúc buồn, có con chó là m bạn thì cÅ©ng đỡ buồn má»™t chút. Lão gá»i nó là cáºu Và ng nhÆ° má»™t bà hiếm hoi gá»i đứa con cầu tá»±. Thỉnh thoảng không có việc gì là m, lão lại bắt ráºn cho nó, hay Ä‘em nó ra ao tắm. Lão cho nó ăn cÆ¡m trong má»™t cái bát nhÆ° má»™t nhà già u. Lão ăn gì cÅ©ng chia cho nó cùng ăn. Những buổi tối, khi lão uống rượu, thì nó ngồi ở dÆ°á»›i chân, Lão cứ nhắm và i miếng lại gắp cho nó má»™t miếng, nhÆ° ngÆ°á»i ta gắp thức ăn cho con trẻ. Rồi lão chá»i yêu nó, lão nói vá»›i nó nhÆ° vá»›i má»™t đứa cháu bé vá» bố nó. Lão bảo nó thế nà y:
- Cáºu có nhá»› bố cáºu không? Hả cáºu Và ng? Bố cáºu lâu lắm không có thÆ° vá». Bố cáºu Ä‘i có lẽ được đến ba năm rồi đấy... HÆ¡n ba năm... Có đến ngót bốn năm... Không biết cuối năm nay bố cáºu có vá» không? Nó mà vá», nó cÆ°á»›i vợ, thì nó giết cáºu. Liệu hồn cáºu đấy!
Con chó vẫn hếch mõm lên nhìn, chẳng lá»™ má»™t vẻ gì: lão lừ mắt nhìn trừng trừng và o mắt nó, to tiếng dá»a:
- Nó giết mà y đấy! Mà y có biết không? Ông cho thì bỠbố!
Con chó tưởng chủ mắng, vẫy đuôi mừng, để lấy lại lòng chủ. Lão Hạc nạt to hơn nữa:
- Mừng à ? Vẫy Ä‘uôi à ? Vẫy Ä‘uôi thì cÅ©ng giết! Cho cáºu chết!
Thấy lão sừng sá»™ quá, con chó vừa vẫy Ä‘uôi, vừa chá»±c lảng. NhÆ°ng lão vá»™i nắm lấy nó, ôm đầu nó, Ä‘áºp nhè nhẹ và o lÆ°ng nó và dấu dÃ:
- À không! à không! Không giết cáºu Và ng đâu nhỉ!... Cáºu Và ng của ông ngoan lắm! Ông không cho giết... Ông để cáºu Và ng ông nuôi...
Lão buông nó ra để nhấc chén, ghé lên môi uống. Lão ngẩn mặt ra má»™t chút, rồi bá»—ng nhiên thở dà i. Rồi lão lẩm bẩm tÃnh. Äấy là lão tÃnh tiá»n bòn vÆ°á»n của con...
Sau khi thằng con Ä‘i, lão tá»± bảo rằng: "Cái vÆ°á»n là của con ta. Hồi còn mồ ma mẹ nó, mẹ nó cố thắt lÆ°ng buá»™c bụng, dè sẻn mãi, má»›i để ra được năm mÆ°Æ¡i đồng bạc táºu. Hồi ấy, má»i thức còn rẻ cả... Của mẹ nó táºu, thì nó hưởng. Lá»›p trÆ°á»›c nó đòi bán, ta không cho bán là ta cố ý giữ cho nó, chứ có phải giữ để ta ăn đâu? Nó không có tiá»n cÆ°á»›i vợ, phẫn chà bÆ°á»›c ra Ä‘i, thì đến lúc có tiá»n để lấy vợ, má»›i chịu vá». Ta bòn vÆ°á»n của nó, cÅ©ng nên để ra cho nó: đến lúc nó vá», nếu nó không đủ tiá»n cÆ°á»›i vợ thì ta thêm và o vá»›i nó, nếu nó có đủ tiá»n cÆ°á»›i vợ, thì ta cho vợ chồng nó để có chút vốn mà là m ăn...". Lão tá»± bảo lão nhÆ° thế, và lão là m đúng nhÆ° thế. Lão là m thuê để kiếm ăn. Hoa lợi của khu vÆ°á»n được bao nhiêu lão để riêng ra. Lão chắc mẩm thế nà o đến lúc con lão vá», lão cÅ©ng có được má»™t trăm đồng bạc...
Lão lắc đầu chán nản bảo tôi:
- Ấy thế mà bây giá» hết nhẵn, ông giáo ạ! Tôi chỉ ốm có má»™t tráºn đấy thôi. Má»™t tráºn đúng hai tháng mÆ°á»i tám ngà y, ông giáo ạ! Hai tháng mÆ°á»i tám ngà y đã không là m được má»™t xu, lại còn thuốc, lại còn ăn... Ông thá» tÃnh ra xem bao nhiêu tiá»n và o đấy?...
Sau tráºn ốm, lão yếu ngÆ°á»i Ä‘i ghê lắm. Những công việc nặng không là m được nữa. Là ng mất vê sợi, nghá» vải Ä‘Ã nh phải bá». Äà n bà rá»—i rãi nhiá»u. Còn tà việc nhẹ nà o, há» tranh nhau là m mất cả. Lão Hạc không có việc. Rồi lại bão. Hoa mà u bị phá sạch sà nh sanh. Từ ngà y bão đến nay, vÆ°á»n lão chÆ°a có má»™t tà gì bán. Gạo thì cứ kém mãi Ä‘i. Má»™t lão vá»›i má»™t con chó, má»—i ngà y ba hà o gạo, mà gia sá»± vẫn còn đói deo đói dắt...
- Thì ra cáºu Và ng cáºu ấy ăn khá»e hÆ¡n cả tôi ông giáo ạ. Má»—i ngà y cáºu ấy ăn thế, bá» rẻ cÅ©ng mất hà o rưỡi, hai hà o đấy. Cứ mãi thế nà y thì tôi lấy tiá»n đâu mà nuôi được? Mà cho cáºu ấy ăn Ãt thì cáºu ấy gà y Ä‘i, bán hụt tiá»n, có phải hoà i không? Bây giá» cáºu ấy béo trùng trục, mua đắt, ngÆ°á»i ta cÅ©ng thÃch...
Lão ngắt lại một chút, rồi tắc lưỡi:
- Thôi thì bán phắt Ä‘i! Äỡ được đồng nà o, hay đồng ấy. Bây giá» tiêu má»™t xu cÅ©ng là tiêu và o tiá»n của cháu. Tiêu lắm chỉ chết nó. Tôi bây giá» có là m gì được đâu?
***
Hôm sau, lão Hạc sang nhà tôi. Vừa thấy tôi, lão báo ngay:
- Cáºu Và ng Ä‘i Ä‘á»i rồi, ông giáo ạ!
- Cụ bán rồi?
- Bán rồi? HỠvừa bắt xong.
Lão cố là m ra vẻ vui vẻ. NhÆ°ng trông lão cÆ°á»i nhÆ° mếu và đôi mắt lão ẩng áºng nÆ°á»›c, tôi muốn ôm choà ng lấy lão mà òa lên khóc. Bây giá» thì tôi không xót xa năm quyển sách của tôi quá nhÆ° trÆ°á»›c nữa. Tôi chỉ ái ngại cho lão Hạc. Tôi há»i cho có chuyện:
- Thế nó cho bắt à ?
Mặt lão Ä‘á»™t nhiên co dúm lại. Những vết nhăn xô lại vá»›i nhau, ép cho nÆ°á»›c mắt chảy ra. Cái đầu lão ngoẹo vá» má»™t bên và cái miệng móm mém của lão mếu nhÆ° con nÃt. Lão hu hu khóc...
- Khốn nạn... Ông giáo Æ¡i! Nó có biết gì đâu! Nó thấy tôi gá»i thì chạy ngay vá», vẫy Ä‘uôi mừng. Tôi cho nó ăn cÆ¡m. Nó Ä‘ang ăn thì thằng Mục nấp trong nhà , ngay đằng sau nó, tóm lấy hai cẳng sau nó dốc ngược nó lên. Cứ thế là thằng Mục vá»›i thằng Xiển, hai thằng chúng nó chỉ loay hoay má»™t lúc đã trói chặt cả bốn chân nó lại. Bấy giá» cu cáºu má»›i biết là cu cáºu chết! Nà y! Ông giáo ạ! Cái giống nó cÅ©ng khôn! Nó cứ là m in nhÆ° nó trách tôi: nó kêu Æ° á», nhìn tôi nhÆ° muốn bảo tôi rằng: "A! Lão già tệ lắm! Tôi ăn ở vá»›i lão nhÆ° thế mà lão xá» vá»›i tôi nhÆ° thế nà y?". Thì ra tôi già bằng nà y tuổi đầu rồi còn đánh lừa má»™t con chó, nó không ngá» tôi nỡ tâm lừa nó!
Tôi an ủi lão:
- Cụ cứ tưởng thế đấy chứ nó chả hiểu đâu! Vả lại ai nuôi chó mà chả bán hay giết thịt? Ta giết nó chÃnh là hóa kiếp cho nó đấy, hóa kiếp để cho nó là m kiếp khác.
Lão chua chát bảo:
- Ông giáo nói phải! Kiếp con chó là kiếp khổ thì ta hóa kiếp cho nó để nó là m kiếp ngÆ°á»i, may ra có sung sÆ°á»›ng hÆ¡n má»™t chút... kiếp ngÆ°á»i nhÆ° kiếp tôi chẳng hạn!...
Tôi bùi ngùi nhìn lão, bảo:
- Kiếp ai cũng thế thôi, cụ ạ! Cụ tưởng tôi sung sướng hơn chăng?
- Thế thì không biết nếu kiếp ngÆ°á»i cÅ©ng khổ nốt thì ta nên là m kiếp gì cho tháºt sÆ°á»›ng?
Lão cÆ°á»i và ho sòng sá»c. Tôi nắm lấy vai gầy của lão, ôn tồn bảo:
- Chẳng kiếp gì sung sÆ°á»›ng tháºt, nhÆ°ng có cái nà y là sung sÆ°á»›ng: bây giá» cụ ngồi xuống phản nà y chÆ¡i, tôi Ä‘i luá»™c mấy củ khoai lang, nấu má»™t ấm nÆ°á»›c chè tÆ°Æ¡i tháºt đặc; ông con mình ăn khoai, uống nÆ°á»›c chè, rồi hút thuốc là o... Thế là sÆ°á»›ng.
- Vâng! Ông giáo dạy phải! Äối vá»›i chúng mình thì thế là sung sÆ°á»›ng.
Lão nói xong lại cÆ°á»i Ä‘Æ°a Ä‘Ã . Tiếng cÆ°á»i gượng nhÆ°ng nghe đã hiá»n háºu lại. Tôi vui vẻ bảo:
- Thế là được, chứ gì? Váºy cụ ngồi xuống đây, tôi Ä‘i luá»™c khoai, nấu nÆ°á»›c.
- Nói đùa thế, chứ ông giáo cho để khi khác?...
- Việc gì còn phải chỠkhi khác?... Không bao giỠnên hoãn sự sung sướng lại. Cụ cứ ngồi xuống đây! Tôi là m nhanh lắm..
- Äã biết, nhÆ°ng tôi còn muốn nhỠông má»™t việc...
Mặt lão nghiêm trang lại...
- Việc gì thế, cụ?
- Ông giáo để tôi nói... Nó hÆ¡i dà i dòng má»™t tÃ.
- Vâng, cụ nói.
- Nó thế nà y, ông giáo ạ!
Và lão kể. Lão kể nhá» nhẹ và dà i dòng tháºt. NhÆ°ng đại khái có thể rút và o hai việc. Việc thứ nhất: Lão thì già , con Ä‘i vắng, vả lại nó cÅ©ng còn dại lắm, nếu không có ngÆ°á»i trông nom cho thì khó mà giữ được vÆ°á»n đất để là m ăn ở là ng nà y. Tôi là ngÆ°á»i nhiá»u chữ nghÄ©a, nhiá»u lý luáºn, ngÆ°á»i ta kiêng nể, váºy lão muốn nhá» tôi cho lão gá»i ba sà o vÆ°á»n của thằng con lão, lão viết văn tá»± nhượng cho tôi để không ai còn tÆ¡ tưởng dòm ngó đến; khi nà o con lão vá» thì nó sẽ nháºn vÆ°á»n là m, nhÆ°ng văn tá»± cứ để tên tôi cÅ©ng được, để thế để tôi trông coi cho nó... Việc thứ hai: Lão già yếu lắm rồi, không biết sống chết lúc nà o; con không có nhà , lỡ chết không biết ai đứng ra lo cho được; để phiá»n cho hà ng xóm thì chết không nhắm mắt: lão còn được hăm nhăm đồng bạc vá»›i năm đồng vừa bán chó là ba mÆ°Æ¡i đồng bạc, muốn gá»i tôi để lỡ có chết thì tôi Ä‘em ra, nói vá»›i hà ng xóm giúp, gá»i là của lão có tà chút, còn bao nhiêu Ä‘Ã nh nhá» hà ng xóm cả.
Tôi báºt cÆ°á»i bảo lão:
- Sao cụ lo xa quá thế? Cụ còn khá»e lắm, chÆ°a chết đâu mà sợ! Cụ cứ để tiá»n ấy mà ăn, lúc chết hãy hay! Tá»™i gì bây giá» nhịn đói mà tiá»n để lại?
- Không, ông giáo ạ! Ăn mãi hết đi thì đến lúc chết lấy gì mà lo liệu?
- Äã Ä‘Ã nh rằng là thế, nhÆ°ng tôi bòn vÆ°á»n của nó bao nhiêu, tiêu hết cả. Nó vợ con chÆ°a có. Ngá»™ nó không lấy gì lo được, lại bán vÆ°á»n thì sao?... Tôi cắn rÆ¡m, cắn cá» tôi lạy ông giáo! Ông giáo có nghÄ© cái tình tôi già nua tuổi tác mà thÆ°Æ¡ng thì ông giáo cứ cho tôi gá»i.
Thấy lão nằn nì mãi, tôi Ä‘Ã nh nháºn váºy. Lúc lão ra vá», tôi còn há»i:
- Có đồng nà o, cụ nhặt nhạnh đưa cho tôi cả thì cụ lấy gì mà ăn?
Lão cÆ°á»i nhạt bảo:
- Äược ạ! Tôi đã liệu đâu và o đấy... Thế nà o rồi cÅ©ng xong.
Luôn mấy hôm, tôi thấy lão Hạc chỉ ăn khoai, rồi thì khoai cũng hết. Bắt đầu từ đấy, lão chế tạo được món gì, ăn món ấy... Hôm thì lão ăn củ chuối, hôm thì lão ăn sung luộc, hôm thì ăn rau má, với thỉnh thoảng một và i của ráy, hay bữa trai, bữa ốc. Tôi nói chuyện lão với vợ tôi. Thị gạt phắt đi:
- Cho lão chết! Ai bảo lão có tiá»n mà chịu khổ! Lão là m lão khổ chứ ai là m lão khổ! Nhà mình sung sÆ°á»›ng gì mà giúp lão? ChÃnh con mình cÅ©ng đói...
Chao ôi! Äối vá»›i những ngÆ°á»i ở quanh ta, nếu ta không cố tìm mà hiểu há»,thì ta chỉ thấy há» gà n dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, bỉ ổi... toà n những cá»› để cho ta tà n nhẫn; không bao giá» ta thấy há» là những ngÆ°á»i đáng thÆ°Æ¡ng: không bao giá» ta thÆ°Æ¡ng... Vợ tôi không ác, nhÆ°ng thị khổ quá rồi. Má»™t ngÆ°á»i Ä‘au chân có lúc nà o quên được cái chân Ä‘au của mình để nghÄ© đến má»™t cái gì khác đâu? Khi ngÆ°á»i ta khổ quá thì ngÆ°á»i ta chẳng còn nghÄ© gì đến ai được nữa. Cái bản tÃnh tốt của ngÆ°á»i ta bị những ná»—i lo lắng, buồn Ä‘au Ãch ká»· che lấp mất. Tôi biết váºy, nên tôi chỉ buồn chứ không nỡ giáºn. Tôi giấu giếm vợ tôi, thỉnh thoảng giúp ngấm ngầm lão Hạc. NhÆ°ng hình nhÆ° lão cÅ©ng biết vợ tôi không Æ°ng giúp lão. Lão từ chối tất cả những cái gì tôi cho lão. Lão từ chối má»™t cách gần nhÆ° là hách dịch. Và lão cứ xa tôi dần dần...
Lão không hiểu tôi, tôi nghÄ© váºy, và tôi cà ng buồn lắm. Những ngÆ°á»i nghèo nhiá»u tá»± ái vẫn thÆ°á»ng nhÆ° thế. Há» dá»… tủi thân nên rất hay chạnh lòng. Ta khó mà ở cho vừa ý há»... Má»™t hôm, tôi phà n nà n vá» việc ấy vá»›i binh TÆ°. Binh TÆ° là má»™t ngÆ°á»i láng giá»ng khác của tôi. Hắn là m nghỠăn trá»™m nên vốn không Æ°a lão hạc bởi vì lão lÆ°Æ¡ng thiện quá. Hắn bÄ©u môi và bảo:
- Lão là m bá»™ đấy! Tháºt ra thì lão chỉ tâm ngẩm thế, nhÆ°ng cÅ©ng ra phết chứ chả vừa đâu. Lão vừa xin tôi má»™t Ãt bả chó...
Tôi trố to đôi mắt, ngạc nhiên. Hắn thì thầm:
- Lão bảo có con chó nhà nà o cứ đến vÆ°á»n nhà lão... Lão định cho nó xÆ¡i má»™t bữa. Nếu trúng, lão vá»›i tôi uống rượu.
Hỡi Æ¡i lão Hạc! Thì ra đến lúc cùng lão cÅ©ng có thể là m liá»u nhÆ° ai hết... Má»™t ngÆ°á»i nhÆ° thế ấy!... Má»™t ngÆ°á»i đã khóc vì trót lừa má»™t con chó!... Má»™t ngÆ°á»i nhịn ăn để tiá»n lại là m ma, bởi không muốn liên lụy đến hà ng xóm, láng giá»ng... Con ngÆ°á»i đáng kÃnh ấy bây giá» cÅ©ng theo gót binh TÆ° để có ăn Æ°? Cuá»™c Ä‘á»i quả tháºt cứ má»™t ngà y má»™t thêm đáng buồn...
***
Không! Cuá»™c Ä‘á»i chÆ°a hẳn đã đáng buồn, hay vẫn đáng buồn nhÆ°ng lại đáng buồn theo má»™t nghÄ©a khác. Tôi ở nhà binh TÆ° vỠđược má»™t lúc lâu thì thấy những tiếng nhốn nháo ở bên nhà lão Hạc. Tôi mải mốt chạy sang. Mấy ngÆ°á»i hà ng xóm đến trÆ°á»›c tôi Ä‘ang xôn xao ở trong nhà . Tôi xồng xá»™c chạy và o. Lão Hạc Ä‘ang váºt vã ở trên giÆ°á»ng, đầu tóc rÅ© rượi, quần áo xá»™c xệch, hai mắt long sòng sá»c. Lão tru tréo, bá»t mép sùi ra, khắp ngÆ°á»i chốc chốc lại bị giáºt mạnh má»™t cái, nảy lên. Hai ngÆ°á»i Ä‘Ã n ông lá»±c lưỡng phải ngồi đè lên ngÆ°á»i lão. Lão váºt vã đến hai giỠđồng hồ rồi má»›i chết. Cái chết tháºt là dữ dá»™i. Chẳng ai hiểu lão chết vì bệnh gì mà đau Ä‘á»›n và bất thình lình nhÆ° váºy. Chỉ có tôi vá»›i binh TÆ° hiểu. NhÆ°ng nói ra là m gì nữa! Lão Hạc Æ¡i! Lão hãy yên lòng mà nhắm mắt! Lão đừng lo gì cho cái vÆ°á»n của lão. Tôi sẽ cố giữ gìn cho lão. Äến khi con trai lão vá», tôi sẽ trao lại cho hắn và bảo hắn: "Äây là cái vÆ°á»n mà ông cụ thân sinh ra anh đã cố để lại cho anh trá»n vẹn; cụ thà chết! chứ không chịu bán Ä‘i má»™t sà o...".
Nam Cao
Các chủ đỠkhác cùng chuyên mục nà y:
Tà i sản của phongvan
Last edited by khungcodangcap; 01-10-2008 at 10:18 AM .
27-07-2008, 05:14 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Chà Phèo (Nam Cao)
CHà PHÈO
Hắn vừa Ä‘i vừa chá»i . Bao giá» cÅ©ng thế, cứ rượu xong là hắn chá»i . Bắt đầu chá»i trá»i . Có há» gì ? Trá»i có của riêng nhà nà o ? Rồi hắn chá»i Ä‘á»i . Thế cÅ©ng chẳng sao: Ä‘á»i là tất cả nhÆ°ng chẳng là ai . Tức mình hắn chá»i ngay tất cả là ng VÅ©-đại . NhÆ°ng cả là ng VÅ©-đại ai cÅ©ng nhủ, "Chắc nó trừ mình ra!" Không ai lên tiếng cả . Tức tháºt! á»’! Thế nà y thì tức tháºt! Tức chết Ä‘i được mất! Ãã thế, hắn phải chá»i cha đứa nà o không chá»i nhau vá»›i hắn. NhÆ°ng cÅ©ng không ai ra Ä‘iá»u . Mẹ kiếp! Thế thì có phà rượu không? Thế thì có khổ hắn không? Không biết đứa chết mẹ nà o đẻ ra thân hắn cho hắn khổ đến nông ná»—i nà y ? A ha! Phải đấy, hắn cứ thế mà chá»i, hắn cứ chá»i đứa chết mẹ nà o lại đẻ ra thân hắn, đẻ ra cái thằng Chà Phèo! Hắn nghiến răng và o mà chá»i cái đứa đã đẻ ra Chà Phèo . NhÆ°ng mà biết đứa nà o đã đẻ ra Chà Phèo ? Có trá»i mà biết ! Hắn không biết, cả là ng VÅ©-đại cÅ©ng không ai biết...
***
Má»™t anh Ä‘i thả ống lÆ°Æ¡n, má»™t buổi sáng tinh sÆ°Æ¡ng đã thấy hắn trần truồng và xám ngắt trong má»™t váy đụp để bên má»™t lò gạch bá» không, anh ta rÆ°á»›c lấy và đem vá» cho má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà góa mù . NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà góa mù nà y bán hắn cho má»™t bác phó cối không con, và khi bác phó cối nà y chết thì hắn bÆ¡ vÆ¡, hết Ä‘i ở cho nhà nà y lại Ä‘i ở cho nhà ná» . Năm hai mÆ°Æ¡i tuổi, hắn là m canh Ä‘iá»n cho ông lý Kiến, bấy giá» cụ bá Kiến, ăn tiên chỉ là ng. Hình nhÆ° có mấy lần bà ba nhà ông lý, còn trẻ lắm mà lại hay ốm lá»ng, bắt hắn bóp chân, hay xoa bụng, đấm lÆ°ng gì đấy . NgÆ°á»i ta bảo ông lý ra đình thì hách dịch, cả là ng phải sợ, mà vá» nhà thì lại sợ cái bà ba còn trẻ nà y . NgÆ°á»i bà ấy phốp pháp, má bà ấy hây hây, mà ông lý thì hay Ä‘au lÆ°ng lắm; những ngÆ°á»i có bệnh Ä‘au lÆ°ng hay sợ vợ mà chúa Ä‘á»i là khoẻ ghen. Có ngÆ°á»i bảo ông lý ghen vá»›i anh canh Ä‘iá»n khoẻ mạnh mà sợ bà ba không dám nói . Có ngÆ°á»i thì bảo anh canh Ä‘iá»n ấy được bà ba quyá»n thu quyá»n bổ trong nhà tin cẩn nên lấy trá»™m tiá»n trá»™m thóc nhiá»u . Má»—i ngÆ°á»i nói má»™t cách. Chẳng biết đâu mà lần. Chỉ biết má»™t hôm Chà bị ngÆ°á»i ta giải huyện rồi biệt tăm đến bảy, tám năm rồi má»™t hôm, hắn lại lù lù ở đâu lần vá» . Hắn vá» lá»›p nà y trông khác hẳn, má»›i đầu chẳng ai biết hắn là ai . Trông đặc nhÆ° thằng sắng cá ! Cái đầu thì trá»c lốc, cái răng cạo trắng há»›n, cái mặt thì Ä‘en mà rất câng câng, hai mắt gÆ°á»m gÆ°á»m trông gá»›m chết! Hắn mặc quần áo nái Ä‘en vá»›i áo Tây và ng. Cái ngá»±c phanh, đầy những nét chạm trổ rồng, phượng vá»›i má»™t ông thà y tÆ°á»›ng cầm chuỳ, cả hai cánh tay cÅ©ng thế . Trông gá»›m chết!
Hắn vá» hôm trÆ°á»›c hôm sau đã thấy ngồi ở chợ uống rượu vá»›i thịt chó suốt từ trÆ°a cho đến xế chiá»u . Rồi say khÆ°á»›t, hắn xách má»™t cái vá» chai đến cổng nhà bá Kiến, gá»i táºn tên tục ra mà chá»i . Cụ bá không có nhà . Thấy Ä‘iệu bá»™ hung hăng của hắn, bả cả đùn bà hai, bà hai thúc bà ba, bà ba gá»i bà tÆ°, nhÆ°ng kết cục chẳng bà nà o dám ra nói vá»›i hắn má»™t và i lá»i phải chăng. Mắc phải cái thằng liá»u lÄ©nh quá, nó lại say rượu, tay nó lại nhăm nhăm cầm má»™t cái vá» chai, mà nhà lúc ấy toà n Ä‘Ã n bà cả ... Thôi thì cứ đóng cái cổng cho tháºt chặt, rồi mặc thây cha nó, nó chá»i thì tai liá»n miệng ấy, chá»i rồi lại nghe . Thà nh thá» chỉ có ba con chó dữ vá»›i má»™t thằng say rượụ Tháºt là ầm ỹ ! Hà ng xóm phải má»™t bữa Ä‘iếc tai, nhÆ°ng có lẽ trong bụng thì há» hả : xÆ°a nay há» má»›i chỉ được nghe bà cả, bà hai, bà ba, bà tÆ° nhà cụ bá chá»i ngÆ°á»i ta, bây giá» há» má»›i được nghe ngÆ°á»i ta chá»i lại cả nhà cụ bá . Mà chá»i má»›i sÆ°á»›ng miệng là m sao! Má»›i ngoa ngắt là m sao! Há» bảo nhau : phen nà y cha con thằng bá Kiến đố còn dám vác mặt Ä‘i đâu nữa! Mồ mả tổ tiên đến lá»™n lên mất. CÅ©ng có ngÆ°á»i hiá»n là nh hÆ¡n bảo, "Phúc Ä‘á»i nhà nó, chắc ông lý không có nhà ...". Ông lý đây là ông lý CÆ°á»ng, con giai cụ bá nổi tiếng là hách dịch, coi ngÆ°á»i nhÆ° rÆ¡m rác. Phải ông lý CÆ°á»ng thá» có nhà xem nà o ! Quả nhiên há» nói có sai đâu ! Ãấy, có tiếng ngÆ°á»i sang sảng quát , " Mà y muốn lôi thôi gì ? Cái thằng không cha không mẹ nà y ! Mầy muốn lôi thôi gì ?..." Ãã bảo mà ! Cái tiếng quát tháo kia là tiếng lý CÆ°á»ng. Lý CÆ°á»ng đã vá» ! Lý CÆ°á»ng đã vá» ! Phải biết... A ha! Má»™t cái tát rất kêu . Ôi! Cái gì thế nà y ? Tiếng đấm, tiếng đá nhau bình bịch. Thôi cứ gá»i là tan xÆ°Æ¡ng! Bá»—ng "choang" má»™t cái, thôi phải rồi, hẳn Ä‘áºp cái chai và o cá»™t cổng... á»’ hắn kêu ! Hắn vừa chá»i vừa kêu là ng nhÆ° bị ngÆ°á»i ta cắt há»ng. á»’ hắn kêu!
- Ôi là ng nÆ°á»›c ôi! Cứu tôi vá»›i ... Ôi là ng nÆ°á»›c ôi! Bố con thằng Kiến nó đâm chết tôi! Thằng lý CÆ°á»ng nó đâm chết tôi rồi, là ng nÆ°á»›c ôi!... Và há» thấy Chà Phèo lăn lá»™n dÆ°á»›i đất, vừa kêu vừa lấy mảnh chai cà o và o mặt. Máu ra loe loét trông gá»›m quá! Mấy con chó xông xáo quanh hắn, sủa rất hăng. Lý CÆ°á»ng hÆ¡i tái mặt, đứng nhìn mà cÆ°á»i nhạt, cÆ°á»i khinh bỉ . Hừ! Ngỡ là gì, chẳng hoá ra nằm ăn vạ! Thì ra hắn định đến đây nằm vạ!
NgÆ°á»i ta tuôn đến xem. Mấy cái ngõ tối chung quanh đùn ra biết bao nhiêu là ngÆ°á»i! Tháºt ồn à o nhÆ° chợ. Bà cả, bà hai, bà ba, bà tÆ° nhà cụ bá vững dạ vì có anh lý, cÅ©ng xÆ°ng xỉa ra chá»i góp. Tháºt ra, các bà muốn xem Chà Phèo ra là m sao ? Không khéo nó có ý gieo vạ cho cụ ông phen nà y ...
NhÆ°ng kia cụ ông đã vá» . Cụ cất tiếng rất sang há»i: "Cái gì mà đông nhÆ° thế nà y ?" Chá»— nà y "lạy cụ" chá»— kia "lạy cụ", ngÆ°á»i ta kÃnh cẩn đứng giãn ra, và Chà Phèo bá»—ng nằm dà i không nhúc nhÃch rên khe khẽ nhÆ° gần chết.
Thoáng nhìn qua, đã hiểu cơ sự rồi . Là m lý trưởng rồi chánh tổng, bây giỠlại đến lượt con cụ là m lý trưởng, những việc như thế nà y cụ không lạ gì . Cụ hãy quát mấy bà vợ đang xưng xỉa chực tâng công với chồng:
- Các bà đi và o nhà : đà n bà chỉ lôi thôi, biết gì ?
Rồi quay lại bá»n ngÆ°á»i là ng, cụ dịu giá»ng hÆ¡n má»™t chút:
- Cả các ông các bà nữa, vỠthôi đi chứ! Có gì mà xúm lại như thế nà y ?
Không ai nói gì, ngÆ°á»i ta lảng dần Ä‘i . Vì nể cụ bá cÅ©ng có, nhÆ°ng vì nghÄ© đến sá»± yên ổn của mình cÅ©ng có: ngÆ°á»i nhà quê vốn ghét lôi thôi . Ai dại gì đứng ỳ ra đấy, có là m sao há» triệu mình Ä‘i là m chứng. Sau còn trÆ¡ lại Chà Phèo và cha con cụ bá . Bây giá» cụ má»›i lại gần hắn, khẽ lay và gá»i:
-- Anh Chà ơi! Sao anh lại là m ra thế ?
Chà Phèo lim dim mắt, rên lên:
- Tao chỉ liá»u chết vá»›i bố con nhà mà y đấy thôi . NhÆ°ng tao mà chết thì có thằng sạt nghiệp, mà còn rÅ© tù chÆ°a biết chừng.
Cụ bá cÆ°á»i nhạt, nhÆ°ng tiếng cÆ°á»i giòn giã lắm: ngÆ°á»i ta bảo cụ hÆ¡n ngÆ°á»i cÅ©ng chỉ bởi cái cÆ°á»i .
- Cái anh nà y nói má»›i hay! Ai là m gì anh mà anh phải chết? Ãá»i ngÆ°á»i chứ có phải con ngoé đâu ? Lại say rồi phải không?
Rồi đổi giá»ng cụ là m thân máºt há»i:
- Vá» bao giá» thế ? Sao không và o tôi chÆ¡i ? Ãi và o nhà uống nÆ°á»›c.
Thấy Chà Phèo không nhúc nhÃch, cụ tiếp luôn:
- Nà o đứng lên Ä‘i . Cứ và o đây uống nÆ°á»›c đã . Có cái gì ta nói chuyện tá» tế vá»›i nhau . Cần gì phải là m thanh Ä‘á»™ng lên nhÆ° thế, ngÆ°á»i ngoà i biết, mang tiếng cả .
Rồi vừa xốc Chà Phèo, cụ vừa phà n nà n:
- Khổ quá! Giá có tôi ở nhà thì đâu đến ná»—i . Ta nói chuyện vá»›i nhau, thế nà o cÅ©ng xong. NgÆ°á»i lá»›n cả, chỉ má»™t câu chuyện vá»›i nhau là đủ . Chỉ tại thằng lý CÆ°á»ng nóng tÃnh không nghÄ© trÆ°á»›c nghÄ© sau . Ai, chứ anh vá»›i nó còn có há» kia đấy .
Chà Phèo chả biết há» hà ng ra là m sao, nhÆ°ng cÅ©ng thấy lòng nguôi nguôi . Hắn cố là m ra vẻ nặng ná», ngồi lên. Cụ bá biết rằng mình đã thắng, Ä‘Æ°a mắt nháy con má»™t cái, quát :
- Lý CÆ°á»ng đâu ! Tá»™i mà y đáng chết. Không bảo ngÆ°á»i nhà đun nÆ°á»›c, mau lên !
Cụ dắt Chà Phèo đứng dáºy, giục thêm và i tiếng nữa, và Chà Phèo chịu Ä‘i; hắn chỉ cố kháºp khiá»…ng cái chân nhÆ° bị què . Là vì lúc ấy trong ngÆ°á»i hắn rượu đã hÆ¡i nhạt rồi, không còn kêu gà o chá»i bá»›i ; và không còn nghe kêu gà o chá»i bá»›i, hắn thấy hình nhÆ° không hăng hái nữa . Sá»± ngá»t ngà o là m má»m nhÅ©n, vả lại những ngÆ°á»i đứng xem vá» cả rồi, hắn thấy hắn hình nhÆ° trÆ¡ trá»i . Cái sợ cố hữu trong lòng thức dáºy, cái sợ xa xôi của ngà y xÆ°a, hắn thấy quá táo bạo . Không táo bạo mà dám gây sá»± vá»›i cha con bá Kiến, bốn Ä‘á»i là m tổng lý . Và nghÄ© thế, hắn thấy hắn cÅ©ng oai . Hắn là m cái ông gì ở là ng nà y ? Không vây cánh, không há» hà ng thân thÃch; anh em không có, đến bố mẹ cÅ©ng không... Ờ, thế mà dám Ä‘á»™c lá»±c chá»i nhau vá»›i lý trưởng, chánh tổng, bá há»™ tiên chỉ là ng VÅ©-đại, Chánh Há»™i đồng kỳ hà o, huyện hà o, Bắc kỳ nhân dân đại biểu, khét tiếng đến cả trong hà ng huyện. Thá» há»i đã có mặt nà o trong cái là ng hÆ¡n hai nghìn xuất Ä‘inh nà y là m được thế ? Kể là m rồi có chết cÅ©ng là cam tâm. Váºy mà không: cái cụ bá thét ra lá»a ấy lại xá» nhÅ©n, má»i hắn và o nhà xÆ¡i nÆ°á»›c. Thôi cÅ©ng hả, đã xá» nhÅ©n thì hắn và o . NhÆ°ng bá»—ng hắn lại hÆ¡i ngần ngại: biết đâu cái lão cáo già nà y nó chả lại lừa hắn và o nhà rồi lôi thôi ? á»’ mà tháºt, có thể nhÆ° thế lắm! Nà y nó hãy lôi ngay mấy cái mâm cái nồi hay đồ và ng, đồ bạc ra khoác và o cổ hắn, rồi cho vợ ra kêu là ng lên rồi cá»™t cổ hắn và o, chần cho má»™t tráºn om xÆ°Æ¡ng, rồi vu cho là ăn cÆ°á»›p thì sao ? Cái thằng bá Kiến nà y, già đá»i đục khoét, còn Ä‘á»›n cái nÆ°á»›c gì mà phải chịu lép nhÆ° trấu thế? Thôi dại gì mà và o miệng cá»p, hắn cứ đứng đây nà y, cứ lăn ra đây nà y, lại kêu toáng lên xem nà o . NhÆ°ng nghÄ© ngợi má»™t tÃ, hắn lại bảo: kêu lên cÅ©ng không nÆ°á»›c gì ! Lão bá vừa nói má»™t tiếng, bao nhiêu ngÆ°á»i đã ai vá» nhà nấy, hắn có lăn ra kêu nữa, liệu có còn ai ra ? Vả lại bây giá» rượu nhạt rồi, nếu lại phải rạch mặt thêm mấy nhát thì cÅ©ng Ä‘au . Thôi cứ và o ! Và o thì và o, cần quái gì . Muốn Ä‘áºp đầu thì và o ngay giữa nhà nó mà đáºp đầu còn hÆ¡n ở ngoà i . Cùng lắm, nó có giở quẻ, hắn cÅ©ng chỉ đến Ä‘i ở tù . Ở tù thì hắn coi là thÆ°á»ng. Thôi cứ và o ...
Và o rồi, hắn má»›i biết những cái hắn sợ là hão cả . Bá Kiến quả có ý muốn dà n xếp cùng hắn tháºt. Không phải cụ Ä‘á»›n, chÃnh tháºt cụ khôn róc Ä‘á»i, thứ nhất sợ kẻ anh hùng, thứ hai sợ kẻ cố cùng liá»u thân. Chà Phèo không là anh hùng, nhÆ°ng nó là cái thằng liá»u lÄ©nh. Liá»u lÄ©nh thì còn ai thèm chấp ! Thế nà o là má»m nắn rắn buông? Cái nghá» là m việc quan, nếu nhất nhất cái gì cÅ©ng đè đầu ấn cổ thì lại bán nhà đi cho sá»›m. Cụ và o bảo lý CÆ°á»ng nhÆ° thế đấy . VÅ© dÅ©ng nhÆ° hắn mà là m được lý trưởng là nhá» có cụ . Cụ mà chết Ä‘i rồi "chúng nó" lại không cho ăn bùn.
Tiếng váºy, là m tổng lý không phải việc dá»… . Ở cái là ng nà y, dân quá hai nghìn, xa phủ xa tỉnh, kể ăn thì cÅ©ng dá»… ăn nhÆ°ng không phải há»… là m lý trưởng thì cứ việc ngồi mà khoét. Hồi năm ná», má»™t thầy địa lý qua đây có bảo đất là ng nà y và o cái thế "quần ngÆ° tranh thá»±c", vì thế mà bá»n Ä‘Ã n anh chỉ là má»™t Ä‘Ã n cá tranh mồi . Mồi thì ngon đấy, nhÆ°ng mà năm bè bảy mối, bè nà o cÅ©ng muốn ăn. Ngoà i mặt tá» tế vá»›i nhau, nhÆ°ng tháºt ra trong bụng lúc nà o cÅ©ng muốn cho nhau lụn bại để cưỡi lên đầu lên cổ . Ngay thằng Chà Phèo nà y đến đây sinh sá»± biết đâu lại không có thằng nà o ẩy đến? Nếu cụ không chịu nhịn, là m cho to chuyện có khi tốn tiá»n. Cái nghá» quan bám thằng có tóc ai bám thằng trá»c đầu ? Bá» tù nó thì dá»… rồi; nhÆ°ng bá» tù nó, cÅ©ng có ngà y nó được ra, liệu lúc ấy nó có để yên mình không chứ ? Cụ phải cái vụ thằng Năm Thá», mãi đến bây giá» chÆ°a quên.
Năm Thá» vốn là má»™t thằng đầu bò đầu bÆ°á»›u . Hồi ấy, bá Kiến má»›i ra là m lý trưởng, nó hình nhÆ° kình nhau vá»›i lão ra mặt; lý Kiến muốn trị nhÆ°ng chÆ°a có dịp. Ãược Ãt lâu, hắn can dá»± và o má»™t vụ cÆ°á»›p bị bắt giam; lý Kiến ngấm ngầm váºn Ä‘á»™ng cho và o tù . Vẫn tưởng má»™t ngÆ°á»i vai vế nhÆ° Năm Thá» mà thất cÆ¡ lỡ váºn đến ná»—i tá»™i tù là m gì còn dám vác cái mặt mo vá» là ng? Lý Kiến mừng thầm rằng đã nhổ được cây Ä‘inh trÆ°á»›c mắt. Nà o ngá» má»™t buổi tối lý Kiến Ä‘ang ngồi má»™t mình soạn giấy má thì Năm Thá» vác dao xá»™c và o . Nó đứng chặn lấy cá»a và bảo: nếu kêu lên má»™t tiếng thì đâm chết liá»n, thì ra nó vượt ngục và vỠđây nhỠông lý má»™t cái thẻ mang tên má»™t ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện và má»™t trăm đồng bạc để trốn Ä‘i . Nó bảo: nghe nó thì nó Ä‘i biệt, mà không nghe nó thì nó đâm chết, rồi muốn ra sao thì ra; còn muốn sống vá»›i vợ con thì nghe nó .
Lẽ tất nhiên là lý Kiến nghe, Năm Thá» Ä‘i phen ấy là mất tăm, cÅ©ng không bao giá» vá» nữa tháºt. NhÆ°ng thói Ä‘á»i, tre già măng má»c, có bao giá» hết những thằng du côn? Năm Thá» vừa Ä‘i, lại có binh Chức ở đâu lần vá» . Mà thằng nà y lúc nó còn ở nhà , nà o nó có ngạo ngược gì cho cam! NgÆ°á»i ta đã phải gá»i hắn là cục đất. Ai bảo sao thì Æ° hữ là m váºy, má»›i quát má»™t tiếng, thì đã đái ra cả quần, thuế bổ má»™t đồng thì đóng quá hai, đến ná»—i có con vợ hay hay mắt, bị ngÆ°á»i ta ghẹo cÅ©ng chỉ im im rồi vá» nhà hà nh vợ chứ chẳng dám ho hoe gì, thế đấy: cái nghá» Ä‘á»i hiá»n quá cÅ©ng hoá ngu, ở đâu chứ ở đất nà y đã ngu, đã nhịn thì chúng nó ấn cho đến không còn ngóc đầu lên được. Hắn là m thì là m cáºt lá»±c mà quanh năm nghèo rá»›t mồng tÆ¡i; chỉ vì má»™t miếng cÅ©ng không giữ được mà ăn; đứa nà o nó vá»› nó cÅ©ng xoay, mà đứa nà o xoay cÅ©ng chịu . Sau cùng bá»±c quá, hắn ra Ä‘i lÃnh. Lại cà ng thêm tá»™i ! Không bá»±c còn được vợ, tuy rằng thỉnh thoảng có bị sây sá»›t ra ngoà i, những vẫn còn là vợ mình. Bá»±c thì hoá ra mất vợ . Bởi vì chị vợ ở nhà còn trẻ, má»›i hai con, cái mắt sắc nhÆ° dao lại hồng hồng đôi má, bá»—ng nhiên lại sinh ra vắng chồng, của ngon trá» trá» ngay trÆ°á»›c mắt, ai mà chịu được?
Nhà chị binh ở gần Ä‘Æ°á»ng. Ông phó Ä‘i đánh bạc ban đêm vá» cÅ©ng tạt và o; anh trÆ°Æ¡ng tuần Ä‘i tuần cÅ©ng tạt và o; anh hà ng xóm cÅ©ng mò sang, tháºm chà đến cái thằng hÆ°Æ¡ng Ä‘iá»n, đầu hai thứ tóc, già đá»i là m đầy tá»› cho các ông lý trưởng, cÅ©ng mon men và o gạ gẫm. Vợ binh Chức đã nghiá»…m nhiên thà nh má»™t con nhà thổ không phải trả tiá»n để bá»n lý dịch lá»›n nhá» trong là ng chuyên đổi . ChÃnh ngay lý Kiến, tuy hồi ấy đã có đến ba vợ, cÅ©ng không nỡ bá» hoà i cái của không dÆ°ng được trá»i cho; và không bá» hoà i, ông còn được lợi . Má»—i lần chị binh Ä‘i lÄ©nh lÆ°Æ¡ng hay lÄ©nh măngda của chồng, phải mượn ông lý Ä‘i nháºn thá»±c. Không ông lý nà o vác của nhà đi ăn mà nháºn thá»±c cho ngÆ°á»i ta, Ä‘iá»u ấy đã cố nhiên. NhÆ°ng vá»›i lý Kiến thì không những cÆ¡m rượu tiá»n túi, còn phải cho ngồi chung xe và còn ở lại tỉnh nữa . Thế là mấy đồng bạc lÆ°Æ¡ng Ä‘i Ä‘á»i; mấy đứa con của chị ngà y mai chỉ được mấy cái kẹo đạn mút, hay háºu hÄ©nh ra thì được mấy cặp bánh giầy giò ăn. Thà nh thá» công lao anh binh, rút lại chỉ cho chị binh má»—i tháng má»—i lần hưởng những cuá»™c vui vá»›i ông lý nhà .
Chẳng hiểu anh ta cÅ©ng biết thế mà chán cảnh nhà hay sao mà mãn hạn ba năm cÅ©ng không thấy vá» . Rồi Ãt lâu sau, có trát vá» là ng bắt tróc nã và áp giải tên Trần Văn Chức. Lý Kiến khai tên ấy thuá»™c hạng dân lÆ°u tán không vá» là ng. NhÆ°ng khai hôm trÆ°á»›c thì hôm sau hắn vá» . Lý Kiến sai đầy tá»› Ä‘em trát đến nhà đòi hắn. Hắn đến ngay, nhÆ°ng lại dẫn theo cả vợ và hai con. Không đợi ông lý nói má»™t câu, hắn rút má»™t con dao chá»c tiết lợn ra, nhăm nhăm cầm ở tay mà bảo rằng: "Chẳng nói dấu gì ông, tôi can án giết ngÆ°á»i . Nếu ông không thÆ°Æ¡ng, mà bắt giải thì vợ con tôi chết đói . Thôi thì đằng nà o chúng nó cÅ©ng chết, tôi đâm chúng nó chết ở đây rồi ông bắt Ä‘i ở tù luôn thể". Mắt hắn Ä‘á» ngầu; lưỡi dao hắn hoa lên loang loáng, chỉ trông cÅ©ng lạnh gáy . Hắn có thể giết ngÆ°á»i được lắm, mà không phải chỉ giết có vợ và con thôi, khi hắn đã có gan đâm chết vợ con hắn thì hắn có kiêng gì đến cái cổ của ngÆ°á»i khác nữa ? Lý Kiến nghÄ© ngợi má»™t lúc rồi bảo cứ vá» rồi ông liệu . Ông liệu nghÄ©a là ông che Ä‘áºy cái án của hắn cho không ai biết và má»—i lần có trát vá» nhắc, ông lại khai rằng: vẫn chÆ°a có tên Chức vá» . Thế là hắn cứ nghiá»…m nhiên sống ở ngay chÃnh giữa quê hÆ°Æ¡ng hắn. Và bây giá» ngÆ°á»i ta thấy vợ hắn rất chÃnh chuyên mà lại trung thà nh, thị chăm chỉ là m để nuôi hắn. Những ông trưởng, ông phó tá»± nhiên nghÄ© bụng rằng: ngÆ°á»i ta có chồng rồi mà còn chà ng mà ng thì phải tá»™i; ai cÅ©ng sinh tá» tế cả chỉ trừ anh binh, bởi vì Chức bây giá» lại rất má»±c là ngang ngược. Hắn ăn vÆ°á»n đấy, nhÆ°ng chẳng chịu ná»™p thuế cho ai . Thúc hắn thì hắn chá»i, cắm vÆ°á»n hắn thì hắn chém, sinh chuyện vá»›i hắn thì chÃnh lý trưởng là ng có lá»—i bởi vì cố ý ẩn láºu hắn là má»™t tên can phạm. Ấy thế mà hắn cÅ©ng chÆ°a vừa lòng đâu . Má»™t hôm, không hiểu nghÄ© ngợi thế nà o, hắn vác dao đến bảo thẳng và o mặt lý Kiến rằng:
- Hồi tôi còn tại ngÅ©, tôi gởi vá» nhà có trăm. Không biết vợ tôi có tiêu pha gì, hay là cho trai mà không còn má»™t đồng nà o cả . Tôi há»i thì nó bảo: ở nhà , Ä‘Ã n bà con gái má»™t mình, không dám giữ tiá»n, được đồng nà o mang gá»i ông lý cả . Tôi sợ nó bịa ra nên đã trói sẵn nó ở nhà . Bây giá» tôi đến thÆ°a vá»›i ông, tÃnh toán xem được bao nhiêu cho Ä‘em vá» nuôi cháu . Thiếu má»™t đồng thì tôi không để yên cho chúng nó .
Lý Kiến hiểu rằng: "chúng nó" đây có thể gồm cả ông. Ông cÆ°á»i nhạt bảo rằng:
- Thế nà y nà y anh binh ạ: chị ấy gá»i tôi thì quả là không có ...
Hắn trợn mắt lên quát:
- Thế thì thằng nà o ăn đi ?
Lý Kiến vội nói lấp ngay:
- Thế nhÆ°ng mà anh có thiếu tiá»n thì cứ bảo tôi má»™t tiếng. Chị ấy trót tiêu Ä‘i rồi thì có giết cÅ©ng chẳng ra . Lôi thôi là m gì sinh tá»™i .
Ông mở tráp ra quăng hắn năm đồng bạc. Hắn cầm lấy, "lạy ông" tá» tế, rồi xách dao ra vá» . Từ hôm ấy hắn thà nh tá» tế vá»›i lý Kiến, nháºn là chá»— đầy tá»› chân tay, nhÆ°ng lý Kiến thỉnh thoảng vẫn phải cho hắn tiá»n. Cho mãi đến năm ngoái đây, hắn chết...
***
Thì năm nay lại nảy ra Chà Phèo, má»™t thằng hiá»n là nh nhÆ° đất - tá»™i nghiệp cho hắn, có lần lý Kiến thấy hắn vừa bóp đùi cho bà ba, vừa run run! Bá»—ng nhiên vùng dáºy, giở toà n những giá»ng uống máu ngÆ°á»i không tanh. Thì ra già néo đứt dây . Cụ tiên chỉ là ng VÅ©-đại nháºn ra rằng: đè nén con em đến ná»—i nó không chịu được phải bá» là ng Ä‘i là dại . MÆ°á»i thằng đã Ä‘i ra thì chÃn thằng trở vá» vá»›i cái vẻ hung đồ, cái tÃnh Æ°Æ¡ng ngạnh há»c được từ phÆ°Æ¡ng xa . Má»™t ngÆ°á»i khôn ngoan chỉ bóp đến ná»a chừng. Hãy ngấm ngầm đẩy ngÆ°á»i ta xuống sông, nhÆ°ng rồi lại dắt nó lên để nó Ä‘á»n Æ¡n. Hãy Ä‘áºp bà n Ä‘áºp ghế đòi cho được năm đồng, nhÆ°ng được rồi thì lại vất trả lại năm hà o "vì thÆ°Æ¡ng anh túng quá" ! Và cÅ©ng phải tùy mặt nữa: những thằng có máu mặt, vợ đẹp, con Ä‘Ã n, chÃnh là những thằng sợ quan và dá»… bóp; trái lại, những thằng tứ cố vô thân, giết chúng nó thì dá»…, nhÆ°ng được chỉ còn có xÆ°Æ¡ng; mà gây vá»›i chúng là mở má»™t dịp tốt để cho các phe nghịch xoay lại mình. Là ng nà o cÅ©ng có nhiá»u cánh, má»—i cánh kết bè đảng chung quanh má»™t ngÆ°á»i: cánh cụ bá Kiến, cánh ông Ä‘á»™i Tảo, cánh ông TÆ° Ãạm, cánh ông Bát Tùng... Bằng ấy cánh du lại vá»›i nhau để bóc lá»™t con em, nhÆ°ng ngấm ngầm chia rẽ, nhè từng chá»— hở để mà trị nhau . Cụ lại nháºn ra rằng: ở cái đất nhà quê, bá»n dân hiá»n là nh chỉ è cổ là m nuôi bá»n lý hà o, nhÆ°ng chÃnh bá»n lý hà o, nhiá»u khi lại phải ngáºm miệng cung cấp cho những thằng cùng hÆ¡n cả dân cùng liá»u lÄ©nh, lúc nà o cÅ©ng có thể cầm dao đâm ngÆ°á»i hay đâm mình.
NhÆ°ng cụ không phải là má»™t ngÆ°á»i Æ°a than thở . Than thở chẳng Ãch gì cho ai, cái bá»n dân Ä‘inh suốt Ä‘á»i bị đè nén kia sỡ dÄ© bị đè nén suốt Ä‘á»i chỉ vì khi bị đè nén chúng chỉ biết than thở chứ không biết là m gì khác. Cụ bá Kiến không cần than thở : trị không lợi thì cụ dùng. Cụ nghÄ© bụng cÅ©ng phải có những thằng đầu bò chứ ? Không có những thằng đầu bò thì lấy ai mà trị những thằng đầu bò ? Thế lá»±c của cụ sở dÄ© lấn át được các vây cánh khác, má»™t phần lá»›n cÅ©ng bởi cụ biết má»m biết cứng, biết thu phục những thằng bạt mạng không sợ chết và không sợ Ä‘i tù . Những thằng ấy chÃnh là những thằng được việc. Khi cần đến, chỉ cho nó dăm hà o uống rượu, là có thể sai nó đến tác hại bất cứ anh nà o không nghe mình. Gặp ngÆ°á»i bÆ°á»›ng bỉnh, Ä‘anh thép thì nó lừa đốt nhà hay cho mấy lát dao; gặp ngÆ°á»i non mặt, thì nó quăng chai rượu láºu, hay gây sá»± rồi lăn ra kêu là ng. Có chúng nó sinh chuyện thì má»›i có dịp mà ăn, nếu không thì giữa đám dân hiá»n là nh và yên pháºn nà y, khéo lắm chỉ bóp nặn được và o vụ thuế . Thuế má»™t năm có má»™t lần nếu chỉ trông và o đấy thì bán cha Ä‘i cÅ©ng không đủ để bù và o chá»— ba, bốn nghìn bạc chạy chá»t để tranh triện đồng.
Vì thế, đêm hôm ấy, ở nhà bá Kiến ra vá», Chà Phèo vô cùng hả hê ! Bá Kiến đã không vu vạ gì cho hắn, lại còn giết gà mua rượu cho hắn uống, xong lại đãi thêm đồng bạc để vá» uống thuốc. Ãồng bạc, là m gì đến thế ? Hắn loạng choạng vừa Ä‘i vừa cÆ°á»i; hắn chẳng cần đến ba xu . Lúc ngồi tù, hắn có há»c mót được mấy bà i thuốc giấu: chỉ và i nắm lá, là mặt hắn lại đâu và o đấy ngay . Còn đồng bạc lại để Ä‘i uống rượu ...
***
Hắn uống được có vừa ba hôm, hôm thứ tư thì hắn trợn mắt lên, bảo con mẹ hà ng rượu rằng:
- Hôm nay ông không có tiá»n; nhà mà y bán chịu cho ông má»™t chai . Tối ông mang tiá»n đến trả .
Mụ hà ng rượu hÆ¡i ngần ngừ . Thế là hắn rút bao diêm đánh cái xòe, châm lên mái lá»u của mụ . Mụ hoảng hốt kêu la om xòm vá»™i dáºp tắt được ngá»n lá»a vừa má»›i cháy . Rồi khóc khóc mếu mếu, mụ Ä‘Æ°a chai rượu . Hắn hầm hầm, chÄ©a và o mặt mụ bảo rằng:
- Cái giống nhà mà y không Æ°a nhẹ! Ông mua chứ ông có xin nhà mà y đâu! Mà y tưởng ông quỵt hở ? Mà y thá» há»i cả là ng xem ông có quỵt của đứa nà o bao giá» không? Ông không thiếu tiá»n! Ông còn gá»i đằng cụ bá, chiá»u nà y ông Ä‘i lấy vỠông trả .
Mụ vừa kéo vạt áo lên quệt nước mũi, vừa bảo:
- Chúng cháu không dám chắc lép, nhÆ°ng quả là Ãt vốn.
Hắn quát lên:
- Ãt vốn chỉ tối nay ông trả . Nhà mà y đã chết ngay bây giá» hay sao ?
Rồi hắn xách chai ra vá» . Hắn vá» cái miếu con ở bá» sông, vì vốn từ trÆ°á»›c đến nay không có nhà . Lúc Ä‘i Ä‘Æ°á»ng hắn đã vặn được ở nhà nà o đó bốn quả chuối xanh, và bốc của má»™t cô hà ng xén má»™t rúm con muối trắng. Bây giá» hắn uống rượu vá»›i chuối xanh chấm muối trắng và thấy rằng cÅ©ng ngon. Hắn uống rượu vá»›i cái gì cÅ©ng ngon.
Uống xong hắn chùi miệng, rồi ngáºt ngà ngáºt ngưỡng đến nhà bá Kiến. Gặp ai hắn cÅ©ng bảo: hắn đến nhà bá Kiến đòi nợ đây! Má»›i trông thấy hắn và o đến sân, bá Kiến đã biết hắn đến sinh sá»± rồi . Cái mắt thì ngầu lên, hai chân thì Ä‘i lảo đảo, cái môi bầm lại mà run bần báºt. CÅ©ng may, hắn không cầm vá» chai, bá Kiến cÅ©ng dõng dạc há»i:
- Anh Chà đi đâu đấy ?
Hắn chà o to:
- Lạy cụ ạ . Bẩm cụ ... Con đến cá»a cụ để kêu cụ má»™t việc ạ ! Giá»ng hắn lè nhè và tiếng đã gần nhÆ° méo mó . NhÆ°ng bá»™ Ä‘iệu thì lại nhÆ° hiá»n là nh; hắn vừa gãi đầu gãi tai, vừa lải nhải:
- Bẩm cụ từ ngà y cụ bắt Ä‘i ở tù, con lại sinh ra thÃch Ä‘i ở tù, bẩm có thế, con có nói gian thì trá»i tru đất diệt, bẩm quả Ä‘i ở tù sÆ°á»›ng quá! Ãi ở tù còn cÆ¡m để mà ăn, bây giá» vá» là ng vá» nÆ°á»›c, má»™t thÆ°á»›c cắm dùi không có, chả là m gì nên ăn. Bẩm cụ, con lại đến kêu cụ, cụ lại cho con Ä‘i ở tù ...
Cụ bá quát, bắt đầu bao giá» cụ cÅ©ng quát để thá» dây thần kinh của ngÆ°á»i .
- Anh nà y lại say khướt rồi .
Hắn xông lại gần, đảo ngược mắt giÆ¡ tay lên ná»a chừng:
- Bẩm không ạ, bẩm tháºt là không say . Con đến xin cụ cho con Ä‘i ở tù mà nếu không được thì ... thì ... thÆ°a cụ ...
Hắn móc đủ má»i túi, để tìm má»™t cái gì, hắn giÆ¡ ra: đó là má»™t con dao nhá», nhÆ°ng rất sắc. Hắn nghiến răng nói tiếp:
- Vâng, bẩm cụ không được thì con phải đâm chết dăm ba thằng, rồi cụ bắt con giải huyện.
Rồi hắn cúi xuống, tần mần gá»t cạnh cái bà n lim. Cụ bá cÆ°á»i khanh khách - cụ vẫn tá»± phụ hÆ¡n Ä‘á»i cái cÆ°á»i Tà o Tháo ấy - cụ đứng lên vá»— vai hắn mà bảo rằng:
- Anh bứa lắm. NhÆ°ng nà y, anh Chà ạ, anh muốn đâm ngÆ°á»i cÅ©ng không khó gì . Ãá»™i Tảo nó còn nợ tôi năm mÆ°Æ¡i đồng đấy, anh chịu khó đến đòi cho tôi, đòi được tá»± nhiên có vÆ°á»n.
Ãá»™i Tảo là má»™t tay vai vế trong là ng. Vây cánh ông ta mạnh, vẫn kình nhau vá»›i cánh nhà cụ bá mà cụ bá thÆ°á»ng phải chịu bởi hắn là cá»±u binh, lÆ°Æ¡ng hÆ°u trà nhiá»u, quen thuá»™c nhiá»u, lại ăn nói giá»i . Hắn vay cụ bá năm mÆ°Æ¡i đồng đã từ lâu, bây giá» Ä‘á»™t nhiên trở mặt vá»— tuá»™t, lấy cá»› rằng số tiá»n ấy tÃnh và o món tiá»n chè lý CÆ°á»ng ra là m lý trưởng, chÆ°a tạ hắn. Cụ bá tức nhÆ° chá»c há»ng, nhÆ°ng chÆ°a biết là m thế nà o, bởi vì thằng binh Chức, đầy tá»› chân tay của cụ, khả dÄ© Ä‘Æ°Æ¡ng đầu vá»›i hắn được, chết năm ngoái rồi . Bây giá» cụ má»›i lại gặp được Chà Phèo, có thể thay cho binh Chức. Cụ thá» nói khÃch xem sao . Nếu nó trị được Ä‘á»™i Tảo thì tốt lắm. Nếu nó bị Ä‘á»™i Tảo trị thì cụ cÅ©ng chẳng thiệt gì, đằng nà o cÅ©ng có lợi cho cụ cả .
Chà Phèo nháºn ngay ! Hắn tức khắc đến nhà đội Tảo, và cất tiếng chá»i ngay từ đầu ngõ . Giá gặp phải hôm khác, thì có án mạng rồi : Ä‘á»™i Tảo cÅ©ng có thể đâm chém được, chÆ°a bao giá» chịu hà ng trÆ°á»›c cuá»™c giao tranh. NhÆ°ng phúc Ä‘á»i cho hắn, hay là cho Chà Phèo, hôm ấy hắn ốm liệt giÆ°á»ng, không sao nhắc mình dáºy được, có lẽ hắn cÅ©ng không biết Chà Phèo chá»i hắn. Vợ hắn, thấy Chà Phèo thở ra mùi rượu, và biết rõ đầu Ä‘uôi món nợ, lấy năm mÆ°Æ¡i đồng giấu chồng Ä‘Æ°a cho ngÆ°á»i nhà đi theo Chà Phèo . Ãà n bà vốn chuá»™ng hoà bình ; há» muốn yên chuyện thì thôi, gai ngạnh là m gì cho sinh sá»± . Vả lại, bà đội cÅ©ng nghÄ© rằng chồng mình Ä‘ang ốm ... chồng mình có nợ ngÆ°á»i ta hẳn hoi ... Và năm chục đồng bạc đối vá»›i nhà mình là mấy, lôi thôi lại chả tốn đến ba lần năm chục đồng!
Vì thế, Chà Phèo má»›i được vênh vênh ra vá»: hắn thấy hắn oai thêm báºc nữa . Hắn tá»± đắc: "anh hùng là ng nà y cóc có thằng nà o bằng ta !" Cụ bá thấy mình thắng bên địch mà không cần đến há»™i đồng là m biên bản xem chừng thÃch chà . Cụ Ä‘Æ°a luôn cho anh đầy tá»› chân tay má»›i luôn năm đồng.
- Cả năm chục đồng nà y phần anh, nhÆ°ng nếu anh lấy cả thì chỉ ba hôm là tan hết. Váºy anh cầm lấy chá»— nà y uống rượu còn để tôi bán cho anh mảnh vÆ°á»n; không có vÆ°á»n đất thì là m ăn gì ?
Chà Phèo "vâng dạ" ra vá» . Mấy hôm sau, cụ bá bảo lý CÆ°á»ng cho hắn năm sà o vÆ°á»n ở bãi sông cắm thuế của má»™t ngÆ°á»i là ng hôm ná» . Chà Phèo bá»—ng thà nh ra có nhà . Hồi ấy hắn má»›i đâu hăm bảy hay hăm tám tuổi ...
***
Bây giá» thì hắn đã thà nh ngÆ°á»i không tuổi rồi . Ba mÆ°Æ¡i tám hay ba mÆ°Æ¡i chÃn? Bốn mÆ°Æ¡i hay là ngoà i bốn mÆ°Æ¡i ? Cái mặt hắn không trẻ cÅ©ng không già : nó không còn phải là mặt ngÆ°á»i: nó là mặt của má»™t con váºt lạ, nhìn mặt những con váºt có bao giá» biết tuổi ? Cái mặt hắn và ng và ng mà lại muốn xạm mà u gio; nó vằn dá»c vằn ngang, không thứ tá»±, biết bao nhiêu là vết sẹo . Vết những mảnh chai của bao nhiêu lần ăn vạ kêu là ng, bao nhiêu lần, hắn nhá»› là m sao nổi ? Bao nhiêu việc ức hiếp, phá phách, đâm chém, mÆ°u hại ngÆ°á»i ta giao cho hắn là m! Những việc ấy chÃnh là cuá»™c Ä‘á»i của hắn; cuá»™c Ä‘á»i mà hắn cÅ©ng chả biết đã dà i bao nhiêu năm rồi . Bởi vì ngay đến cái thẻ có biên tuổi hắn cÅ©ng không có, trong sổ là ng ngÆ°á»i ta vẫn khai hắn và o hạng dân lÆ°u tán, lâu năm không vá» là ng. Hắn nhá»› mang máng rằng có lần hắn hai mÆ°Æ¡i tuổi, rồi hắn Ä‘i ở tù, rồi hình nhÆ° hắn hăm nhăm không biết có đúng không? Bởi từ đấy thì đối vá»›i hắn không còn ngà y tháng nữa . Bởi vì từ đấy hắn bao giá» cÅ©ng say . NhÆ°ng cÆ¡n say của hắn trà n cÆ¡n nà y qua cÆ¡n khác, thà nh má»™t cÆ¡n dà i, mênh mông, hắn ăn trong lúc say, thức dáºy vẫn còn say, Ä‘áºp đầu rạch mặt chá»i bá»›i, dá»a nạt trong lúc say, uống rượu trong lúc say, để rồi say nữa, say vô táºn. ChÆ°a bao giá» hắn tỉnh và có lẽ hắn chÆ°a bao giá» tỉnh táo, để nhá»› rằng có hắn ở Ä‘á»i . Có lẽ hắn cÅ©ng không biết rằng hắn là con quá»· dữ của là ng VÅ©-đại, để tác quái cho bao nhiêu dân là ng. Hắn biết đâu hắn đã phá bao nhiêu cÆ¡ nghiệp, Ä‘áºp nát bao nhiêu cảnh yên vui, đạp đổ bao nhiêu hạnh phúc, là m chảy máu và nÆ°á»›c mắt của bao nhiêu ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện. Hắn biết đâu vì hắn là m tất cả những việc ấy trong khi ngÆ°á»i hắn say; hắn say thì hắn là m bất cứ cái gì ngÆ°á»i ta sai hắn là m. Tất cả dân là ng Ä‘á»u sợ hắn và tránh mặt hắn má»—i lần hắn qua .
Vì thế cho nên hắn chá»i hay là chẳng vì cái gì hắn cÅ©ng chá»i, cứ rượu xong là hắn chá»i . Hắn chá»i nhÆ° những ngÆ°á»i say rượu hát. Giá hắn biết hát thì có lẽ hắn không cần chá»i . Khổ cho hắn và cho ngÆ°á»i hắn lại không biết hát. Thì hắn chá»i, cÅ©ng nhÆ° chiá»u nay hắn chá»i ...
Hắn chá»i trá»i và đá»i . Hắn chá»i cả là ng VÅ©-đại . Hắn chá»i tất cả những đứa nà o không chá»i nhau vá»›i hắn. NhÆ°ng cÅ©ng mặc, ai mà hoà i hÆ¡i, tức mình hắn chá»i đứa nà o đẻ ra chÃnh hắn, lại cà ng không ai cần! Và hắn lấy thế là m ức lắm; bởi vì ngÆ°á»i ta không thể chá»i nhau má»™t mình; chá»i nhau má»™t mình thì còn văn vẻ gì! Thế là chắc chắn dã có má»™t cá»› để tức tối, má»™t cá»› rất chÃnh đáng để hắn có thể hùng hổ Ä‘i báo thù . Phải, hắn phải báo thù, báo thù và o bất cứ ai . Hắn phải và o nhà nà o má»›i được, bất cứ nhà nà o . Hắn sẽ rẽ và o bất cứ ngõ nà o hắn gặp để Ä‘áºp phá đốt nhà hay lăn ra kêu là ng nÆ°á»›c. Phải đấy, hắn sẽ rẽ và o bất cứ ngõ nà o hắn gặp... Ã, đây kia rồi, mau mau ...
NhÆ°ng mà mặt trăng lên, mặt trăng rằm và nh và nh. Và ánh trăng chảy trên Ä‘Æ°á»ng trắng tinh. á»’, cái gì đây, Ä‘en và méo mó trên Ä‘Æ°á»ng trăng nhá»… nhại ? Nó xệch xạc vá» bên trái, thu gá»n và o rồi lại dà i loang ra, xé rách ra và i chá»— . Nó cứ quần quáºt dÆ°á»›i chân Chà Phèo . Chà Phèo đứng lại và nhìn nó và hắn bá»—ng nghiêng ngả cÆ°á»i . Hắn cÆ°á»i ngặt nghẽo, cÆ°á»i rÅ© rượi . Giá hắn cứ chá»i lại còn dá»… nghe! Cái váºt xệch xạc trên Ä‘Æ°á»ng là bóng hắn. Thế là hắn cÆ°á»i, và hắn quên báo thù: hắn Ä‘i qua ngõ đầu tiên rồi . Bây giá» thì đến ngõ nhà tá»± Lãng, má»™t anh thầy cúng có má»™t bá»™ râu lá» phá» . Chà phèo bá»—ng nảy ra má»™t ý: tạt và o đây và đáºp cái bà n chầu văn của lão tá»± ná»a mùa nà y ra . Bởi vì lão tá»± nà y vừa là m thầy cúng lại vừa là m nghá» hoạn lợn. Cái Ä‘Ã n của lão lừng phừng, nghe còn chối tai hÆ¡n là lợn kêu . NhÆ°ng lúc và o thì lão tá»± lại Ä‘ang uống rượu; lão uống rượu ngay ở sân, vừa uống vừa vuốt râu, vừa rung rung cái đầu . Chà Phèo đứng lại nhìn, thấy lão cÅ©ng hay hay . Rồi Ä‘á»™t nhiên hắn khát, trá»i Æ¡i sao mà khát! Khát đến nhÆ° cháy há»ng... Không do dá»±, hắn lại bên lão tá»±, nhắc lấy chai rượu ngá»a cổ dốc và o mồm tu . Lão tá»± duá»—i cái cổ gà vặt lông ra, trố mắt lên, nhÆ°ng không nói gì . Lưỡi lão rÃu lại rồi, còn nói là m sao được? Lão đã uống hết hai phần chai . Còn má»™t phần thì Chà Phèo tu nốt. Hắn tu có má»™t hÆ¡i, rồi khà má»™t cái, chép cái miệng nhÆ° còn thèm. Rồi hắn nắm lấy mấy cái râu lá» phá» của lão tá»±, nâng soi lên trăng mà cÆ°á»i . Lão tá»± cÅ©ng cÆ°á»i . Hai thằng say rượu ngả và o nhau mà cÆ°á»i, nhÆ° má»™t đôi tri ká»· cuồng. Rồi tá»± Lãng và o nhà xách hai chai rượu nữa; lão còn đúng hai chai nữa, lão má»i Chà Phèo uống nữa, uống tháºt say, không cần gì . Cứ việc uống, đừng có lo ngại gì đấy! Vợ lão chết đến bảy tám năm nay rồi, con gái lão chá»a hoang bá» lão Ä‘i, lão chỉ có má»™t mình, không còn vợ con nà o mè nheo cả, lão muốn uống đến bao giá» thì uống. Cứ uống! Cứ uống, cứ uống Ä‘i ông bạn lạc Ä‘Æ°á»ng ở cung trăng xuống ạ! Uống tháºt tợn, uống đến đái ra rượu thì má»›i thÃch. Nhịn uống để là m gì ? Có già u có sang, có là m nên ông cả bà lá»›n nữa, chết cÅ©ng không ai gá»i là "cụ lá»›n mả" ! Lão sống có đến hÆ¡n năm mÆ°Æ¡i rồi mà chÆ°a thấy má»™t cụ lá»›n mả nà o sống sót! Chỉ có cái mả, cái mả đất. Ai chết cÅ©ng thà nh cái mả, say sÆ°a chết cÅ©ng thà nh cái mả, lo gì ? Cứ say !
ChÆ°a bao giá» Chà Phèo được thá»a thuê đến thế! Hắn lấy là m lạ sao mãi đến hôm nay má»›i ngồi uống rượu vá»›i thằng cha tá»± nà y . Chúng uống vá»›i nhau rất là nhiá»u . Và rất là nhiá»u . NgÆ°á»i ta tưởng nhÆ° cả là ng VÅ©-đại phải nhịn uống để đủ rượu cho chúng uống.
Ãến lúc hết cả hai chai thì tá»± Lãng đã bò ra sân. Lão bò nhÆ° cua và há»i Chà Phèo rằng: ngÆ°á»i ta đứng lên bằng cái gì ? Chà Phèo vần ngá»a lão ra, vuốt cái râu lá» phá» của lão mấy cái, rồi để mặc lão thế, hắn lảo đảo ra vá» . Hắn vừa Ä‘i vừa phanh ngá»±c ra mà gãi . Hắn gãi ngá»±c rồi gãi cổ, gãi mang tai và gãi lên cả đầu . Có lúc hắn phải đứng lại giữa Ä‘Æ°á»ng mà gãi, ghệch chân lên mà gãi, hắn bứt rứt quá, ngứa ngáy quá, và chợt nghÄ© đến cái bá» sông gần nhà . Bởi vì cái vÆ°á»n của hắn ở gần má»™t con sông con, nÆ°á»›c lặng và trong, khắp bãi trồng toà n dâu, gió Ä‘Æ°a đẩy những thân má»m oặt ẹo, cuá»™n theo nhau thà nh là n. Duy có vÆ°á»n nhà hắn trồng toà n chuối, ở má»™t góc vÆ°á»n có túp lá»u con. Những đêm trăng nhÆ° đêm nay, cái vÆ°á»n phẳng ngổn ngang những bóng chuối Ä‘en Ä‘en nhÆ° những cái áo nhuá»™m vắt tung trên bãi . Và những tà u chuối nằm ngá»a, ưỡn cong cong lên hứng lấy trăng xanh rá»i rợi nhÆ° là ướt nÆ°á»›c, thỉnh thoảng bị gió lay lại giẫy lên Ä‘Ã nh đạch nhÆ° là hứng tình.
Chà Phèo vừa tò mò nhìn những tà u chuối vừa Ä‘i xuống vÆ°á»n. NhÆ°ng hắn không và o cái túp lá»u úp xúp mà ra thẳng bá» sông. Hắn định sẽ nhảy xuống tắm cho khá»i ngứa rồi lăn ngay ra vÆ°á»n mà ngủ . Tá»™i gì chui và o lá»u, bức đến không còn mà thở được. Má»™t thằng nhÆ° hắn, Ä‘áºp đầu không chết, huống hồ là gió sÆ°Æ¡ng... Ãến bá» sông hắn dừng lại, vì hình nhÆ° có ngÆ°á»i . Có ngÆ°á»i tháºt, và hắn ngây ra nhìn.
Hắn nhìn giữa hai lá» nÆ°á»›c và tá»±a lÆ°ng và o gốc chuối, má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ngồi tênh hênh. ChÃnh là ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà , hắn biết váºy là nhá» mái tóc dà i buông xõa xuống vai trần và ngá»±c... Hai tay trần của mụ buông xuôi, cái mồm mụ há hốc lên trăng mà ngủ hay là chết. Ãôi chân thì duá»—i thẳng ra trÆ°á»›c mặt, cái váy Ä‘en xá»™c xệch... Bên kia, có lẽ vì mụ giẫy cái yếm xẹo xỠđể tráºt ra cái sÆ°á»n nây nây . Tất cả những cái ấy phÆ¡i ra trăng, rÆ°á»i rượi những trăng là m trắng những cái đó có lẽ ban ngà y không trắng; trăng là m đẹp lên. Chà Phèo tá»± nhiên thấy ứ đầy miệng bao nhiêu là nÆ°á»›c dãi, mà cổ thì lại khô, hắn nuốt ừng á»±c, hắn thấy cái gì rá»™n rạo ran khắp ngÆ°á»i . Bá»—ng nhiên hắn run run. á»’ tại sao lại nhÆ° thế được? Ãáng nhẽ chÃnh ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà khốn nạn kia phải run má»›i phải, cái ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà dại dá»™t đã nằm á»nh ệch mà ngủ ngay gần nhà hắn nà y .
NhÆ°ng ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ấy là thị Nở, má»™t ngÆ°á»i ngẩn ngÆ¡ nhÆ° những ngÆ°á»i đần trong cổ tÃch và xấu ma chê quá»· há»n. Cái mặt của thị thá»±c là má»™t sá»± mỉa mai của hóa công: nó ngắn đến ná»—i ngÆ°á»i ta có thể tưởng bá» ngang lá»›n hÆ¡n bá» dà i, thế mà hai má nó lại hóp và o má»›i tháºt là tai hại, nếu má nó phinh phÃnh thì mặt thị lại còn được hao hao nhÆ° mặt lợn, là thứ mặt vốn nhiá»u hÆ¡n ngÆ°á»i ta tưởng, trên cổ ngÆ°á»i . Cái mÅ©i thì vừa ngắn, vừa to, vừa Ä‘á», vừa sần sùi nhÆ° vá» cam sà nh, bà nh bạnh muốn chen lẫn nhau vá»›i những cái môi cÅ©ng cố to cho không thua cái mÅ©i: có lẽ vì cố quá cho nên chúng nứt nở nhÆ° rạn ra . Ãã thế thị lại ăn trầu thuốc, hai môi dà y được bồi cho dà y thêm má»™t lần, cÅ©ng may quết trầu sánh lại, che được cái mà u thịt trâu xám ngoách. Ãã thế những cái răng rất to lại chìa ra: ý hẳn chúng nghÄ© sá»± cân đối chữa được má»™t và i phần cho sá»± xấu . Ãã thế thị lại dở hÆ¡i, đó là má»™t ân huệ đặc biệt của Thượng đế chà công: nếu sáng suốt thì ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà ấy sẽ khổ sở ngay từ khi mua cái gÆ°Æ¡ng thứ nhứt. Và thị lại nghèo, nếu trái lại, Ãt nhất đã có má»™t Ä‘Ã n ông khổ sở . Và thị lại là dòng giống của má»™t nhà có mả hủi : cái nà y khiến không má»™t chà ng trai nà o phải phân vân. NgÆ°á»i ta tránh thị nhÆ° tránh con váºt nà o rất tởm. Ngoà i ba mÆ°Æ¡i tuổi, thị vẫn chÆ°a có chồng. Ở cái là ng VÅ©-đại nà y ngÆ°á»i ta kết bạn từ khi lên tám, và có khi có con từ lúc mÆ°á»i lăm; không ai đợi đến năm hai mÆ°Æ¡i đẻ đứa con thứ nhất. Cứ nhìn tình hình ấy thì ta nói quách: thị Nở không có chồng. Mà thị cÅ©ng không còn ai thân thÃch, trừ má»™t ngÆ°á»i cô đã có thể gá»i được là già , và đã không chồng nhÆ° thị . Số trá»i định thế, để không ai phải trÆ¡ trá»i trên Ä‘á»i nà y . NgÆ°á»i cô là m thuê cho ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà buôn chuối và trầu không xếp tà u Ä‘i Hải Phòng, có khi Ä‘i táºn Hòn Gai, Cẩm Phả . Còn thị sống bằng những nghá» lặt vặt ở là ng. Hai cô cháu ở trong má»™t cái nhà tre cách vÆ°á»n của Chà Phèo bởi má»™t con đê; hắn ở ngoà i bãi, hai ngÆ°á»i ở trong xóm. Có lẽ chÃnh vì thế mà thị Nở không sợ cái thằng mà cả là ng sợ hắn. Gần gÅ©i lâu cÅ©ng sinh quen, mà quen thì Ãt khi còn sợ . Những ngÆ°á»i trông coi vÆ°á»n bách thú thÆ°á»ng bảo rằng hổ báo hiá»n y nhÆ° mèo . Vả lại có lý nà o để thị sợ hắn đâu ? NgÆ°á»i ta không ai sợ kẻ khác phạm đến cái xấu, cái nghèo, cái ngẩn ngÆ¡ của mình, mà thị lại chỉ có ba cái ấy ... Má»™t phần nữa cÅ©ng bởi Chà Phèo Ãt khi ở nhà , mà hắn ở nhà lại hiá»n là nh, ai có thể ác trong khi ngủ ? Hắn chỉ vá» nhà để ngủ .
Ngà y nà o thị Nở cÅ©ng phải qua vÆ°á»n nhà hắn hai ba lần, là vì qua vÆ°á»n nhà hắn có má»™t lối Ä‘i nhá» ra sông; trÆ°á»›c kia, cả xóm vẫn dùng cái ngõ ấy để ra sông tắm, giặt hay kÃn nÆ°á»›c. NhÆ°ng từ khi hắn đến ngÆ°á»i ta thôi dần, tìm má»™t lối khác Ä‘i xa hÆ¡n. Trừ thị Nở, thì đã bảo thị là ngÆ°á»i dở hÆ¡i, thị không thÃch là m nhÆ° kẻ khác. Quá tin ở ngÆ°á»i, quá tin ở mình liá»u lÄ©nh, bÆ°á»›ng bỉnh hay có lẽ chỉ không chịu rá»i thói quen. NhÆ°ng hãy biết thị cứ Ä‘i ngõ ấy và vẫn chẳng là m sao cả . Thế rồi quen Ä‘i . Có lần trong lúc Chà Phèo ngủ, thị lại và o cả nhà hắn để rá»i nhá» lá»a nữa, có lần thị xin của hắn má»™t Ãt rượu vỠđể bóp chân; hắn mải ngủ cà u nhà u bảo thị rằng: ở xó nhà ấy, muốn rót bao nhiêu thì rót, để yên cho hắn ngủ . Và lắm lúc thị ngạc nhiên: sao ngÆ°á»i ta ghê hắn thế ?
Chiá»u hôm ấy thị Nở cÅ©ng ra sông kÃn nÆ°á»›c nhÆ° má»i chiá»u . NhÆ°ng chiá»u hôm ấy, trăng lại sáng hÆ¡n má»i chiá»u, trăng tá»a trên sông và sông gợn biết bao nhiêu gợn và ng. Những và ng ấy rung rinh má»›i trông thì đẹp, nhÆ°ng trông lâu má»i mắt. Gió lại mát nhÆ° quạt hầu, thị Nở thấy muốn ngáp mà mà mắt thì nặng dần, toan dÃp lại . Thị vốn có má»™t cái táºt không sao chữa được, có lúc Ä‘á»™t nhiên muốn ngủ, bất cứ ở đâu hay Ä‘ang là m gì . Bà cô thị bảo thị là má»™t ngÆ°á»i vô tâm. Ngáp má»™t cái, thị nghÄ© bụng: hãy khoan kÃn nÆ°á»›c, hãy để lá» xuống ngồi nghỉ đây . Bởi vì thị đã luáºt quáºt Ä‘áºp đất từ trÆ°a tá»›i giá» . Mà mấy khi được má»™t nÆ¡i mát thế, mát rợn da rợn thịt, sung sÆ°á»›ng quá! Mát y nhÆ° quạt hầu . Thị cởi áo ra ngồi tá»±a và o gốc chuối, dáng ngồi không kÃn đáo, nhÆ°ng không bao giá» thị biết thế nà o là lả lÆ¡i . Con ngÆ°á»i vô tâm, không hay nghÄ© xa xôi mà . Vả lại ở đây chẳng có ai . Chà Phèo đã vỠđâu, mà hắn có vá» thì cÅ©ng say khÆ°á»›t đã ngủ từ ná»a Ä‘Æ°á»ng và tá»›i nhà tức khắc chúi đầu và o ngủ nốt. Hắn ra là m gì đây, cho có ra nữa thì đã sao ? Thị không thể sợ hắn có thể phạm đến thị bởi lẽ rất giản dị là thị chÆ°a thấy ai phạm đến thị bao giá» . Tháºt ra thì thị cÅ©ng chẳng nghÄ© ngợi nhiá»u đến thế . Trong óc thị đã có má»™t bóng Ä‘en lan rồi . Thị không ngồi thì không chịu được.
Ngồi má»™t lúc thị thấy rằng: nếu cứ ngồi mãi thì ngủ mất. NhÆ°ng thị đã ngủ đến hai phần rồi . Và thị nghÄ© : thì ngủ, ngủ thì đã là m sao! Vá» nhà thì cÅ©ng chỉ ngủ, ngủ ngay đây cÅ©ng váºy . Bà cô Ä‘i theo hà ng Ãt ra cÅ©ng dăm hôm má»›i vá» . Thị cứ ngồi đây cho mát. Và thị ngủ . Thị ngủ ngon là nh và say sÆ°a .
Chà Phèo vẫn say say nhìn và run run. Bá»—ng nhiên hắn rón rén lại gần thị Nở: lần đầu tiên hắn rón rén, từ khi vá» là ng. Thoạt tiên, hắn hãy xách cái lỠđể xa xa, rồi hắn lẳng lặng ngồi xuống bên sÆ°á»n thị
Và thị Nở giáºt mình. Thị Nở má»›i kịp giáºt mình thì thằng Ä‘Ã n ông đã bám bÃu lấy thị ... Thị vùng vẫy đẩy ra, thị mở mắt, thị tỉnh hẳn, thị nháºn ra Chà Phèo . Thị vừa thở, vừa váºt nhau vá»›i hắn vừa hổn hển: "Ô hay ... Buông ra ... Tôi kêu ... Tôi kêu là ng... Buông ra . Tôi kêu là ng lên bây giá»!" Thằng Ä‘Ã n ông lại phì cÆ°á»i . Sao thị lại kêu là ng nhỉ ? Hắn vẫn tưởng chỉ có hắn má»›i kêu là ng thôi, ngÆ°á»i ta lại kêu tranh của hắn, bá»—ng nhiên hắn la lên, kêu là ng. Hắn kêu nhÆ° má»™t kẻ bị đâm vừa kêu vừa dằn ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà xuống. Thị Nở trố hai mắt ngây ra nhìn. Thị Nở kinh ngạc: sao hắn lại kêu là ng nhỉ ? Mà hắn vẫn chÆ°a chịu thôi kêu là ng. CÅ©ng may ngÆ°á»i quanh đây không có ai lạ gì tiếng hắn, mà khi hắn kêu là ng thì không ai cần Ä‘á»™ng dạng, há» lạu bạu chá»i rồi lại ngủ, hắn kêu là ng cÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i khác buồn, hát ngao . Ãáp lại hắn chỉ có lÅ© chó cắn xao lên trong xóm.
Thị Nở bá»—ng nhiên báºt cÆ°á»i . Thị Nở vừa rủa vừa Ä‘áºp tay lên lÆ°ng hắn. NhÆ°ng cái đó là cái Ä‘áºp yêu, bởi vì Ä‘áºp xong, cái tay ấy lại giúi lÆ°ng hắn xuống.... Và chúng cÆ°á»i vá»›i nhau ...
Bây giá» thì chúng ngủ bên nhau ... đứa bé bú no thì ngủ . NgÆ°á»i ta ngủ say sau khi là m việc yêu . Chúng ngủ nhÆ° chÆ°a bao giỠđược ngủ ... Trăng vẫn thức vẫn trong trẻo ... Trăng rắc bụi trên sông, và sông gợi biết bao nhiêu và ng. NhÆ°ng gần đến sáng, bá»—ng nhiên Chà Phèo chống má»™t tay xuống đất, ngồi lên má»™t ná»a . Hắn thấy nôn nao, chân tay bủn rủn, nhÆ° đến ba ngà y nhịn đói . Thế mà bụng lại phinh phÃnh đầy, hình nhÆ° bụng hÆ¡i Ä‘au . Còn hình nhÆ° gì nữa, thôi đúng Ä‘au bụng rồi . Ãau tháºt, Ä‘au má»—i lúc má»™t dữ! Nó cứ cuồn cuá»™n lên. À mà trá»i là nh lạnh. Há»… có gió thì kinh kinh. Má»—i lần gió, hắn rÆ°Æ¡n rÆ°á»›n ngÆ°á»i . Hắn muốn đứng lên. Sao đầu nặng quá mà chân thì bẩy rẩy . Mắt hắn hoa lên. Bụng quặn lại, Ä‘au gò ngÆ°á»i . Hắn oẹ . Hắn oẹ ba bốn cái . Oẹ mãi . Giá má»a ra được thì dá»… chịu . Hắn cho má»™t ngón tay và o móc há»ng. Hắn oẹ ra má»™t cái to hÆ¡n, ruá»™t hình nhÆ° lá»™n lên. NhÆ°ng cÅ©ng chỉ nhổ ra toà n nÆ°á»›c dãi . Hắn nghỉ má»™t tà rồi lại cho tay và o mồm. Lần nà y thì má»a được. Trá»i Æ¡i! Má»a thốc, má»a tháo, má»a ồng á»™c, má»a đến cả ruá»™t. Ãến ná»—i ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà phải dáºy . Thị ngồi nhá»m dáºy và ngÆ¡ ngác nhìn. Cái óc nặng nỠấy phải lâu má»›i nhá»› ra và lâu má»›i hiểu .
Bây giá» thì Chà Phèo đã má»a xong. Hắn mệt quá, lại váºt ngÆ°á»i ra đất. Hắn Ä‘á» hai mắt ra khẽ rên; hắn chỉ còn đủ sức để rên khe khẽ . Từ đống má»a bay lại má»™t mùi gì thoảng nhÆ° mùi rượu, hắn bá»—ng nhiên rùng mình.
Thị Nở lại đặt má»™t tay lên ngá»±c hắn (thị suy nghÄ© đến bây giá» má»›i xong). Thị há»i hắn:
- Vừa thổ hả ?
Mắt hắn đảo lên nhìn thị, nhìn một loáng rồi lại đỠra ngay .
- Ãi và o nhà nhé ?
Hắn là m nhÆ° gáºt đầu . NhÆ°ng cái đầu không Ä‘á»™ng Ä‘áºy, chỉ có cái mà mắt là nhÃch thôi .
- Thì đứng lên.
NhÆ°ng hắn đứng lên sao được. Thị quà ng tay và o nách hắn, đỡ cho hắn gượng ngồi . Rồi thị kéo hắn đứng lên. Hắn Ä‘u và o cổ thị, hai ngÆ°á»i lảo đảo rồi Ä‘i vá» lá»u .
Không có giÆ°á»ng, chỉ có má»™t cái chõng tre . Thị để hắn nằm lên và đi nhặt nhạnh tất cả những manh chiếu rách đắp lên cho hắn. Hắn hết rên. Hình nhÆ° hắn ngủ . Thị cÅ©ng lim dim chá»±c ngủ . NhÆ°ng trong nhà nhiá»u muá»—i quá. Muá»—i nhắc cho thị cái áo quên ngoà i vÆ°á»n. Thị ra vÆ°á»n. Ãôi lá» nhắc cho thị việc Ä‘i kÃn nÆ°á»›c, thị mải mốt mặc áo, kÃn nÆ°á»›c, rồi xách đôi lá» nÆ°á»›c Ä‘i vá» nhà .
Trăng chÆ°a lặn, không chừng trá»i còn khuya . Thị lên giÆ°á»ng định ngủ . NhÆ°ng lại nhá»› việc lạ lùng tối qua . Thị cÆ°á»i . Thị thấy không buồn ngủ, và thị cứ lăn ra lăn và o .
Khi Chà Phèo mở mắt thì trá»i đã sáng lâu . Mặt trá»i đã cao, và nắng bên ngoà i chắc là rá»±c rỡ . Cứ nghe chim rÃu rÃt bên ngoà i đủ biết. NhÆ°ng trong cái lá»u ẩm thấp vẫn chỉ hÆ¡i tá» má» . Ở đây ngÆ°á»i ta thấy chiá»u lúc xế trÆ°a và gặp đêm thì bên ngoà i vẫn sáng. ChÆ°a bao giá» Chà Phèo nháºn thấy thế bởi chÆ°a bao giá» hết say .
NhÆ°ng bây giá» thì hắn tỉnh. Hắn bâng khuâng nhÆ° tỉnh dáºy, hắn thấy miệng hắn đắng, lòng mÆ¡ hồ buồn. NgÆ°á»i thì bủn rủn, chân tay không buồn nhấc, hay là đói rượu, hắn hÆ¡i rùng mình. Ruá»™t gan lại nôn nao lên má»™t tý . Hắn sợ rượu cÅ©ng nhÆ° ngÆ°á»i ốm thÆ°á»ng sợ cÆ¡m. Tiếng chim hót ngoà i kia vui vẻ quá! Có tiếng nói của những ngÆ°á»i Ä‘i chợ . Anh thuyá»n chà i gõ mái chèo Ä‘uổi cá . Những tiếng quen thuá»™c ấy hôm nà o chả có . NhÆ°ng hôm nay hắn má»›i nghe thấy ... Chao ôi là buồn!
- Vải hôm nay bán mấy ?
- Kém ba xu dì ạ!
- Thế thì còn ăn thua gì!
- Cố kéo co mới được một tấm năm xu .
- Tháºt thế đấy . NhÆ°ng chẳng lẽ rằng lại chÆ¡i .
Chà Phèo Ä‘oán chắc rằng má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà há»i má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà khác Ä‘i bán vải ở Nam Ãịnh vá» . Hắn nao nao buồn, là vì mẩu chuyện ấy nhắc cho hắn má»™t cái gì rất xa xôi . Hình nhÆ° có má»™t thá»i hắn đã ao Æ°á»›c có má»™t gia đình nho nhá» . Chồng cuốc mÆ°á»›n cầy thuê, vợ dệt vải, chúng bá» lại má»™t con lợn nuôi để là m vốn liếng. Khá giả thì mua dăm ba sà o ruá»™ng là m.
Tỉnh dáºy hắn thấy già mà còn cô Ä‘á»™c. Buồn thay cho Ä‘á»i! Có lý nà o nhÆ° thế được? Hắn đã già rồi hay sao ? Ngoà i bốn mÆ°Æ¡i tuổi đầu ... Dẫu sao, đó không phải tuổi mà ngÆ°á»i ta má»›i bắt đầu sá»a soạn. Hắn đã tá»›i cái dốc bên kia của Ä‘á»i . Ở những ngÆ°á»i nhÆ° hắn, chịu Ä‘á»±ng biết bao nhiêu là chất Ä‘á»™c, đầy Ä‘á»a cá»±c nhá»c mà chÆ°a bao giỠốm, má»™t tráºn ốm có thể gá»i là dấu hiệu báo rằng cÆ¡ thể đã hÆ° há»ng nhiá»u; nó là má»™t cÆ¡n mÆ°a gió cuối thu cho biết trá»i gió rét, nay mùa đông đã đến. Chà Phèo hình nhÆ° đã trông trÆ°á»›c thấy tuổi già của hắn, đói rét ốm Ä‘au, và cô Ä‘á»™c, cái nà y còn đáng sợ hÆ¡n đói rét và ốm Ä‘au .
CÅ©ng may thị Nở và o . Nếu thị không và o, cứ để hắn vẩn vÆ¡ suy nghÄ© mãi, thì đến khóc được mất. Thị và o cắp má»™t cái rổ, trong có má»™t nồi gì Ä‘áºy vung. đó là má»™t nồi cháo hà nh còn nóng nguyên. Là vì lúc còn đêm, thị trằn trá»c má»™t lát, thị bá»—ng nhiên nghÄ© rằng: cái thằng liá»u lÄ©nh ấy kể ra thì đáng thÆ°Æ¡ng, còn gì đáng thÆ°Æ¡ng bằng Ä‘au ốm mà năm còng queo má»™t mình. Giá thỠđêm qua không có thị thì hắn chết. Thị kiêu ngạo vì đã cứu sống má»™t ngÆ°á»i . Thị thấy nhÆ° yêu hắn: đó là má»™t cái lòng yêu của má»™t ngÆ°á»i là m Æ¡n. NhÆ°ng cÅ©ng có cả lòng yêu của má»™t ngÆ°á»i chịu Æ¡n. Má»™t ngÆ°á»i nhÆ° thị Nở cà ng không quên được. Cho nên thị nghÄ©: mình bá» hắn lúc nà y thì cÅ©ng bạc. Dẫu sao cÅ©ng đã ăn nằm vá»›i nhau ! Ä‚n nằm vá»›i nhau nhÆ° "vợ chồng". Tiếng "vợ chồng", thấy ngÆ°á»ng ngượng mà thinh thÃch. Ãó vẫn là điá»u mong muốn âm thầm của con ngÆ°á»i khốn nạn ấy chăng ! Hay sá»± khoái lạc của xác thịt đã là m nổi dáºy những tÃnh tình mà thị chÆ°a bao giá» biết ?
Chỉ biết rằng thị muốn gặp Chà Phèo, gặp hắn mà nhắc lại chuyện đêm qua thì chắc buồn cÆ°á»i lắm. Gá»›m ! Sao lại có thứ ngÆ°á»i đâu mà lì quá thế ! NgÆ°á»i ta ngồi đấy mà dám xán lăn ngay và o, nó chả ngang ngược mà ngÆ°á»i ta kêu bé, nó lại là m to hÆ¡n. Mà kể thì cÅ©ng ngù ngá» . Cái thằng trá»i đánh không chết ấy, nó còn sợ ai mà hòng kêu . NhÆ°ng mà đáng kiếp. Thổ tráºn ấy tháºt là phải biết. Cứ gá»i hôm nay nhá»c đừ . Phải cho hắn ăn tà gì má»›i được. Ãang ốm thế thì chỉ ăn cháo hà nh. Ra được mồ hôi thì là nhẹ nhõm ngÆ°á»i ngay đó mà ... Thế là vừa sáng thì đã chạy Ä‘i tìm gạo . Hà nh thì nhà thị may lại còn. Thị nấu bá» và o cái rổ, mang ra cho Chà Phèo .
Thằng nà y rất ngạc nhiên. Hết ngạc nhiên thì hắn thấy mắt mình Æ°Æ¡n Æ°á»›t. Bởi vì lần nà y là lần thứ nhất hắn được má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà cho . XÆ°a nay, nà o hắn có thấy ai tá»± nhiên cho cái gì . Hắn vẫn phải doạ nạt hay là giáºt cÆ°á»›p. Hắn phải là m gì cho ngÆ°á»i ta sợ . Hắn nhìn bát cháo bốc khói mà bâng khuâng. Thị Nở thì chỉ nhìn trá»™m hắn, rồi lại toe toét cÆ°á»i . Trông thị thế mà có duyên. Tình yêu là m cho có duyên. Hắn thấy vừa vui vừa buồn. Và má»™t cái gì nữa, giống nhÆ° ăn năn. CÅ©ng có thể nhÆ° thế lắm. NgÆ°á»i ta hay hối háºn vá» tá»™i ác khi không đủ sức mà ác nữa . Thị Nở giục hắn ăn nóng. Hắn cầm lấy bát cháo Ä‘Æ°a lên mồm. Trá»i Æ¡i cháo má»›i thÆ¡m là m sao! Chỉ khói xông và o mÅ©i cÅ©ng đủ là m ngÆ°á»i nhẹ nhõm. Hắn húp má»™t húp và nháºn ra rằng: những ngÆ°á»i suốt Ä‘á»i không ăn cháo hà nh không biết rằng cháo ăn rất ngon. NhÆ°ng tại sao lại mãi đến bây giá» hắn má»›i nếm vị mùi cháo .
Hắn tá»± há»i rồi lại tá»± trả lá»i: vì có ai nấu cháo cho ăn đâu ? Mà còn ai nấu cho mà ăn nữa! Ãá»i hắn chÆ°a bao giỠđược săn sóc bởi má»™t tay "Ä‘Ã n bà ". Hắn nhá»› đến "bà ba", cái con quá»· cái hay bắt hắn bóp chân mà lại bóp lên trên, trên nữa, nó chỉ nghÄ© đến sao cho thá»a nó chứ có yêu hắn đâu . Hồi ấy hắn hai mÆ°Æ¡i . Hai mÆ°Æ¡i tuổi, ngÆ°á»i ta không là đá, nhÆ°ng cÅ©ng không toà n là xác thịt. NgÆ°á»i ta không thÃch cái gì ngÆ°á»i ta khinh. Vả lại bị má»™t con Ä‘Ã n bà gá»i đến nhà mà bóp chân! Hắn thấy nhục hÆ¡n là thÃch, huống hồ lại sợ . Quả tháºt, từ khi biết rằng con vợ chủ sai hắn là m má»™t việc không chÃnh đáng, hắn vừa là m vừa run. Không là m thì không được: má»i việc trong nhà , quyá»n Ä‘Ã n bà . Chứ hắn, hắn có lòng nà o đâu . Ãến ná»—i ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà phát cáu . Bà thấy xa xôi không được, phải là m đến nÆ¡i . Bà bảo hắn rằng: "Mà y thá»±c thà quá! Con trai gì hai mÆ°Æ¡i tuổi mà đã nhÆ° ông già ". Hắn vẫn giả vá» không hiểu . Bà lẳng lÆ¡ bảo: "Chả nhẽ tao gá»i mà y và o chỉ để bóp chân thế nà y thôi Æ° ?..." và thấy hắn giùng giằng bà mắng xÆ¡i xÆ¡i và o mặt. Hắn chỉ thấy nhục, chứ yêu Ä‘Æ°Æ¡ng gì . Không, hắn chÆ°a được má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà nà o yêu cả . Vì thế mà bát cháo hà nh của thị Nở là m hắn suy nghÄ© nhiá»u . Hắn có thể tìm bạn được, sao lại chỉ gây kẻ thù ?
Bát cháo húp xong rồi, thị Nở đỡ lấy bát cháo và múc thêm bát nữa. Hắn thấy mình đẫm bao nhiêu mồ hôi . Mồ hôi chảy ra trên đầu, trên mặt, những giá»t to nhÆ° giá»t nÆ°á»›c. Hắn Ä‘Æ°a tay áo quệt ngang má»™t cái, quệt mÅ©i, cÆ°á»i rồi lại ăn. Hắn cà ng ăn, mồ hôi lại cà ng nhiá»u . Thị Nở nhìn hắn, lắc đầu thÆ°Æ¡ng hại . Hắn thấy lòng thà nh trẻ con. Hắn muốn là m nÅ©ng vá»›i thị nhÆ° vá»›i mẹ . Ôi sao mà hắn hiá»n, ai dám bảo đó là thằng Chà Phèo vẫn Ä‘áºp đầu, rạch mặt mà đâm chém ngÆ°á»i ? Ãó là cái bản tÃnh của hắn, ngà y thÆ°á»ng bị lấp Ä‘i . Hay tráºn ốm thay đổi hẳn vá» sinh lý, cÅ©ng thay đổi cả tâm lý nữa . Những ngÆ°á»i yếu Ä‘uối vẫn hay hiá»n là nh. Muốn ác, phải là kẻ mạnh. Hắn đâu còn mạnh nữa . Và có lúc hắn ngẫm mình mà lo . XÆ°a nay hắn chỉ sống bằng giáºt cÆ°á»›p và dá»a nạt. Nếu không còn sức mà giáºt cÆ°á»›p, dá»a nạt nữa thì sao ? Ãã Ä‘Ã nh, hắn chỉ mạnh vì liá»u . NhÆ°ng hắn mÆ¡ hồ thấy rằng sẽ có má»™t lúc mà ngÆ°á»i ta không thể liá»u được nữa . Bấy giá» má»›i nguy! Trá»i Æ¡i! Hắn thèm lÆ°Æ¡ng thiện, hắn muốn là m hòa vá»›i má»i ngÆ°á»i biết bao! Thị Nở sẽ mở Ä‘Æ°á»ng cho hắn. Thị có thể sống yên ổn vá»›i hắn thì sao ngÆ°á»i khác lại không thể được. Há» sẽ lại nháºn hắn và o cái xã há»™i bằng phẳng, thân thiện của những ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện... Hắn băn khoăn nhìn thị Nở, nhÆ° thăm dò . Thị vẫn im lặng, cÆ°á»i tin cẩn, hắn thấy tá»± nhiên nhẹ ngÆ°á»i . Hắn bảo thị:
- Giá cứ thế nà y mãi thì thÃch nhỉ ?
Thị không đáp, nhÆ°ng cái mÅ©i Ä‘á» của thị nhÆ° cà ng bạnh ra . Hắn thấy thế cÅ©ng không có gì là xấu . Bằng má»™t cái giá»ng nói và má»™t vẻ mặt rất phong tình theo ý hắn, hắn bảo thị:
- Hay là mình sang đây ở với tớ một nhà cho vui .
Thị lÆ°á»m hắn. Má»™t ngÆ°á»i tháºt xấu khi yêu cÅ©ng lÆ°á»m. Hắn thÃch chà khanh khách cÆ°á»i . Lúc tỉnh táo, hắn cÆ°á»i nghe tháºt hiá»n. Thị Nở lấy là m bằng lòng lắm. Bấy giá» thì mấy bát cháo ý chừng đã ngấm. Hắn thấy lòng rất vui. Hắn bẹo thị Nở má»™t cái là m thị giẫy nẩy ngÆ°á»i lên. Và hắn cÆ°á»i, hắn lại bảo:
- Ãằng ấy còn nhá»› gì hôm qua không ?
Thị phát khẽ hắn má»™t cái, là m cái vẻ không Æ°a đùa . Sao mà e lệ thế . Xấu mà e lệ thì cÅ©ng đáng yêu . Hắn cÆ°á»i ngất, và muốn là m thị thẹn thùng hÆ¡n nữa, hắn véo thị má»™t cái tháºt Ä‘au và o đùi . Lần nà y thì không những thị nẩy ngÆ°á»i . Thị kêu lên choe choé . Thị nắm cổ hắn mà giúi xuống. Chúng tá» tình vá»›i nhau, không cần đến những cái hôn. Ai lại hôn, khi có những cái môi nức nẻ nhÆ° bá» ruá»™ng và o kỳ đại hạn và cái mặt rạch ngang dá»c nhÆ° mặt thá»›t. Vả lại, có những cách âu yếm bình dân hÆ¡n, chúng cấu véo hoặc phát nhau ... thiết thá»±c biết mấy ...
Chúng sẽ là m thà nh má»™t cặp rất xứng đôi . Chúng cÅ©ng nháºn thấy thế, và nhất định lấy nhau . NhÆ° thế năm ngà y chẵn, thị ở nhà hắn cả ngà y lẫn đêm, trừ những lúc Ä‘i kiếm tiá»n. Hắn không còn kinh rượu nhÆ°ng cố uống cho tháºt Ãt. Ãể cho khá»i tốn tiá»n, nhÆ°ng nhất là để tỉnh táo mà yêu nhau . Ãà n bà không có men nhÆ° rượu, nhÆ°ng cÅ©ng là m ngÆ°á»i say . Và hắn say thị lắm. NhÆ°ng thị lại là ngÆ°á»i dở hÆ¡i . Ãến hôm thứ sáu, thì thị bá»—ng nhá»› rằng thị có má»™t ngÆ°á»i cô ở Ä‘á»i . NgÆ°á»i cô ấy ná»™i ngà y nay sẽ vá» . Thị nghÄ© bụng: hãy đừng yêu, để há»i cô thị đã .
Thấy thị há»i, bà già kia báºt cÆ°á»i . Bà tưởng cháu bà nói đùa . NhÆ°ng chợt nhá»› ra rằng cháu bà vốn dở hÆ¡i . Bà bá»—ng trở nên hoảng hốt. Bà nhục cho ông cha nhà bà . CÅ©ng có lẽ bà tủi thân bà . Bà nghÄ© đến cái Ä‘á»i dà i dằng dặc của bà , không có chồng. Bà thấy chua xót lắm. Bà uất ức, uất ức vá»›i ai không biết. NhÆ°ng rồi đổ cái uất ức ngay lên cháu bà ! NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà đức hạnh thấy cháu bà sao mà ** thế ! Tháºt đốn mạt. Ngoà i ba mÆ°Æ¡i tuổi mà chÆ°a trót Ä‘á»i . Ngoà i ba mÆ°Æ¡i tuổi ... ai lại còn Ä‘i lấy chồng. Ai Ä‘á»i lại còn Ä‘i lấy chồng ! Ừ ! mà có lấy thì lấy ai chứ ?... Ãà n ông đã chết hết cả rồi hay sao, mà lại đâm đầu Ä‘i lấy má»™t thằng không cha . Ai lại Ä‘i lấy thằng chỉ có má»™ t nghá» là rạch mặt ra ăn vạ . Trá»i Æ¡i ! Nhục nhã Æ¡i là nhục nhã ! Hỡi ông cha nhà bà ! Bà gà o lên nhÆ° con mẹ dại . Bà xỉa xói và o mặt cái con cháu gái ba mÆ°Æ¡i tuổi mà chÆ°a trót Ä‘á»i . Bà bảo phắt nó:
- Ãã nhịn được đến bằng nà y tuổi thì nhịn hẳn, ai lại Ä‘i lấy thằng Chà Phèo !
Thị nghe thấy thế mà lá»™n ruá»™t. NhÆ°ng thị biết cãi bà là m sao . Con ngÆ°á»i ấy có quyá»n nói thế, bởi con ngÆ°á»i ấy năm mÆ°Æ¡i tuổi rồi còn ai lấy chồng. Thị biết cãi là m sao . Mà không cãi được thì giáºn dữ nổi lên đùng đùng. Thị tức lắm ! Thị tức lắm ! Thị cần đổ cái tức ấy lên má»™t ngÆ°á»i . Thị lon ton chạy sang nhà nhân ngãi . Thị thấy hắn Ä‘Æ°Æ¡ng uống rượu, và vừa uống vừa lầm bầm chá»i thị vá» nhà lâu . Hắn không quen đợi; bởi phải đợi, hắn lại lôi rượu và uống cho đỡ buồn. Uống và o thì phải chá»i, quen mồm rồi ! NhÆ°ng chá»i thị ? á»’, thị Ä‘iên lên mất ! Thị giẫm chân xuống đất, rồi lại nhảy cẫng lên nhÆ° thượng đồng. Hắn thú vị quá, lắc lÆ° cái đầu cÆ°á»i . Lại còn cÆ°á»i ! Nó nhạo thị, trá»i Æ¡i ! Thị Ä‘iên lên mất. Trá»i Æ¡i là trá»i ! Thị chống hai tay và o háng, vênh vênh cái mặt, và đớn cái môi vÄ© đại lên, trút và o mặt hắn tất cả lá»i bà cô . Hắn nghÄ© ngợi má»™t tà rồi hình nhÆ° hiểu . Hắn bá»—ng nhiên ngẩn ngÆ°á»i . Thoáng má»™t cái, hắn lại nhÆ° hÃt hÃt thấy nồi cháo hà nh. Hắn cứ ngồi ngẩn mặt, không nói gì . Thị trút xong giáºn rồi . Cái mÅ©i Ä‘á» của thị dị xuống rồi lại bạnh ra . Thị hả hê lắm. Thị ngoay ngoáy cái mông Ä‘Ãt ra vá» . Hắn sá»ng sốt, đứng lên gá»i lại . Ai mà thèm lại ! Còn muốn lôi thôi gì ? Hắn Ä‘uổi theo thị nắm lấy tay . Thị gạt ra, lại giúi thêm cho má»™t cái . Hắn lăn khèo xuống sân. Ãã lăn ra thì hắn phải kêu: bao giá» chả thế . Hắn nhặt má»™t hòn gạch vỡ, toan Ä‘áºp đầu . NhÆ°ng hình nhÆ° hắn chÆ°a tháºt say . Vì hắn nghÄ© Ä‘áºp đầu ở đây chỉ thiệt: Ä‘áºp đầu ở đây để mà nằm ăn vạ ai ? Hắn tá»± phải đến cái nhà con ** Nở kia . Ãến để đâm chết cả nhà nó, đâm chết cái con khá»m già nhà nó . Nếu không đâm được, lúc ấy hãy Ä‘áºp đầu kêu là ng. Muốn Ä‘áºp đầu, phải uống tháºt say . Không có rượu, lấy gì là m cho máu nó chảy ? Phải uống thêm chai nữa . Và hắn uống. NhÆ°ng tức quá, cà ng uống cà ng tỉnh ra . Tỉnh ra, chao Æ¡i buồn! HÆ¡i rượu không sặc sụa . Hắn cứ thoang thoảng thấy hÆ¡i cháo hà nh. Hắn ôm mặt khóc rÆ°ng rức. Rồi lại uống. Hắn ra Ä‘i vá»›i má»™t con dao ở thắt lÆ°ng. Hắn lảm nhảm: "Tao phải đâm chết nó!" NhÆ°ng hắn lại cứ thẳng Ä‘Æ°á»ng mà đi . Cái gì đã là m hắn quên rẽ và o nhà thị Nở ? Những thằng Ä‘iên và những thằng say rượu không bao giá» là m những cái mà lúc Ä‘i chúng định là m.
Trá»i nắng lắm, nên Ä‘Æ°á»ng vắng. Hắn cứ Ä‘i, cứ chá»i và dá»a giết "nó", và cứ Ä‘i . Bây giỠđến ngõ nhà cụ Bá . Hắn xông xông Ä‘i và o . Cả nhà đi là m đồng vắng, chỉ có mình cụ Bá Ä‘ang nằm nghỉ trÆ°a ? Nghe hắn, cụ thấy bá»±c mình quá ! ChÃnh tháºt thì cụ đã Ä‘ang bá»±c mình. Bởi cụ thấy đầu hÆ¡i nhức. Cụ Ä‘ang muốn có má»™t bà n tay man mát xoa cái đầu . CÅ©ng có lẽ, cụ chỉ muốn bà TÆ° đừng Ä‘i lâu quá thế, không biết rằng Ä‘i đâu ? Sao bà ấy còn trẻ quá! Gần bốn mÆ°Æ¡i rồi mà trông còn phây phây . Còn phây phây quá Ä‘i nữa! Cụ năm nay đã ngoà i sáu mÆ°Æ¡i . Già yếu quá, nghÄ© mà chua xót. Già thế thì bà ấy chỉ cÅ©ng già cho xong. Bà ấy lại cứ trẻ, cứ phây phây, cứ đẹp nhÆ° má»›i ngoà i hai mÆ°Æ¡i tuổi, mà sao Ä‘a tình. Nhìn thì thÃch nhÆ°ng mà tÆ°ng tức lạ . Khác gì nhai miếng thịt bò lá»±t xá»±t khi rụng gần hết răng. Mắt bà , miệng bà có duyên, nhÆ°ng trông ** lắm. HÆ¡i má»™t tà là cÆ°á»i toe toét, tÃt cả mắt lại, cái má thì hây hây . Mà thấy ghét những thằng trai trẻ, giá là m con bà không đáng, mà thấy đâu cÅ©ng đùa . Chúng đùa nhạt nhÆ° nÆ°á»›c ốc, chỉ được cái thô tục, mà gặp ai đâu cÅ©ng cÆ°á»i! Chẳng nghÄ© đến địa vị cả, ngÆ°á»i đâu mà vô tâm ! Tức lạ ! Cụ chỉ muốn cho tất cả những thằng trai trẻ Ä‘i ở tù ... Những lúc nhÆ° thế, thì má»™t ngÆ°á»i dẫu khôn ngoan cÅ©ng không bình tÄ©nh được. Nhất là khi trông thấy má»™t thằng chỉ đến vòi tiá»n uống rượu nhÆ° Chà Phèo . Tuy váºy, cụ cÅ©ng móc sẵn năm hà o . Thà móc sẵn để tống nó Ä‘i cho chóng. NhÆ°ng móc rồi, cụ cÅ©ng phải quát má»™t câu cho nhẹ ngÆ°á»i:
- Chà Phèo đấy hở ? Lè bè vừa chứ tôi không phải là cái kho .
Rồi ném bẹt năm hà o xuống đất, cụ bảo hắn:
- Cầm lấy mà cút Ä‘i cho rảnh. Rồi là m mà ăn chứ cứ báo ngÆ°á»i ta mãi à ?
Hắn trợn mắt chỉ tay và o mặt cụ:
- Tao không đến đây xin năm hà o !
Thấy hắn toan là m dữ cụ Ä‘Ã nh dịu giá»ng:
- Thôi cầm lấy váºy, tôi không còn hÆ¡n.
Hắn vênh cái mặt lên, rất kiêu ngạo:
- Tao đã bảo không đòi tiá»n.
- Giá»i! Hôm nay má»›i thấy anh không đòi tiá»n. Thế anh cần gì ?
Hắn dõng dạc:
- Tao muốn là m ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện !
Bá Kiến cÆ°á»i ha hả:
- Ồ tưởng gì! Tôi chỉ cần anh lương thiện cho thiên hạ nhỠ.
Hắn lắc đầu:
- Không được! Ai cho tao lÆ°Æ¡ng thiện? Là m thế nà o cho mất được những vết mảnh chai trên mặt nà y ? Tao không thể là ngÆ°á»i lÆ°Æ¡ng thiện nữa . Biết không! Chỉ có má»™t cách... biết không ! Chỉ có má»™t cách là ... cái nà y biết không !
Hắn rút dao ra, xông và o . Bá Kiến ngồi nhá»m dáºy, Chà Phèo đã văng dao tá»›i rồi . Bá Kiến chỉ kịp kêu má»™t tiếng. Chà Phèo vừa chém túi bụi vừa kêu là ng tháºt to . Hắn kêu là ng, không bao giá» ngÆ°á»i ta vá»™i đến. Bởi thế khi ngÆ°á»i ta đến thì hắn cÅ©ng Ä‘ang giẫy Ä‘Ã nh đạch ở giữa bao nhiêu là máu tÆ°Æ¡i . Mắt hắn trợn ngược. Mồm hắn ngáp ngáp, muốn nói nhÆ°ng không ra tiếng. Ở cổ hắn, thỉnh thoảng máu vẫn còn ứ ra .
***
Cả là ng VÅ©-đại nhao lên. Há» bà n tán rất nhiá»u vá» vụ án không ngỠấy . Có nhiá»u kẻ mừng thầm, không thiếu kẻ mừng ra mặt! Có ngÆ°á»i nói xa xôi: "Trá»i có mắt đấy, anh em ạ!" NgÆ°á»i khác thì nói toạc: "Thằng nà o chứ hai thằng ấy chết thì không ai tiếc! Rõ tháºt bá»n chúng nó giết nhau, nà o có cần phải đến tay ngÆ°á»i khác đâu". Mừng nhất là bá»n kỳ hà o ở trong là ng. Há» tuôn đến để há»i thăm, nhÆ°ng chÃnh là để nhìn lý CÆ°á»ng bằng những con mắt thá»a mãn và khiêu khÃch. Ãá»™i Tảo, không cần kÃn đáo, nói toang toang ngay ngoà i chợ, trÆ°á»›c mặt bao ngÆ°á»i: "Thằng bố chết, thằng con lá»›p nà y không khá»i ngÆ°á»i ta cho ăn bùn". Ai chả hiểu "ngÆ°á»i ta" đó là chÃnh ông. Bá»n Ä‘Ã n em thì bà n nhá»: "Thằng má»t già ấy chết, anh mình nên ăn mừng". Những ngÆ°á»i biết Ä‘iá»u thì hay ngá» vá»±c, há» chép miệng nói: "Tre già măng má»c, thằng ấy chết, còn thằng khác, chúng mình cÅ©ng chẳng lợi tà gì đâu ..."
Bà cô thị Nở chỉ và o táºn mặt cháu mà đay nghiến:
- Phúc Ä‘á»i nhà mà y, con nhé! Chả ôm lấy ông Chà Phèo .
Thị cÆ°á»i và nói lảng:
- Hôm qua là m biên bản, lý CÆ°á»ng nghe đâu đã tốn gần má»™t trăm. Thiệt ngÆ°á»i lại thiệt của .
Nhưng thị lại nghĩ thầm:
- Sao có lúc nó hiá»n nhÆ° đất.
Và nhớ lại những lúc ăn nằm với hắn, thị nhìn trộm bà cô rồi nhìn nhanh xuống bụng:
- Nói dại, nếu mình chá»a, bây giá» hắn chết rồi, thì là m ăn thế nà o ?
Ãá»™t nhiên thị thấy thoáng hiện ra má»™t cái lò gạch cÅ© bá» không, xa nhà cá»a và vắng ngÆ°á»i lại qua ...
Tháng 2-1941
Nam Cao
Tà i sản của phongvan
Last edited by khungcodangcap; 01-10-2008 at 10:27 AM .
27-07-2008, 05:16 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Äôi Mắt (Nam Cao)
ÄÔI MẮT
Anh thanh niên là ng chỉ má»™t cái cổng gạch nhá», quay lại bảo tôi:
- Ngõ nà y đây, ông Hoà ng ở đây.
- Cám ơn anh nhé. Lát nữa tôi sẽ sang nhà anh chơi.
Tôi vá»— vai anh bảo váºy. Tôi toan và o. Anh vá»™i ngăn tôi lại:
- Khoan đã. Anh để em gá»i cho anh trong nhà xÃch con chó lại. Con chó to và dữ lắm.
Tôi mở to đôi mắt, khẽ reo lên một tiếng thú vị. Tôi nhớ đến những lần đến chơi nhà anh Hoà ng ở Hà Nội. Bấm chuông xong, bao giỠtôi cũng phải chỠanh Hoà ng thân hà nh ra nắm chặt cái vòng da ở cổ một con chó tây to bằng con bê, dúi đầu nó và o gầm cái cầu thang, rồi mới có đủ can đảm bước vội qua đằng sau cái đuôi nó để và o phòng khách.
Tôi rất sợ con chó giống Ãức hung hăng ấy. Sợ đến ná»—i má»™t lần đến chÆ¡i, không thấy anh Hoà ng ra đứng tấn để giữ nó lại buồn rầu báo cho tôi biết nó chết rồi, thì mặc dầu có là m ra mặt tiếc vá»›i anh, tháºt tình thấy nhẹ cả ngÆ°á»i. Con chó chết và o giữa cái hồi đói khủng khiếp mà có lẽ đến năm 2000, con cháu chúng ta vẫn còn kể lại cho nhau nghe để rùng mình. Không phải vì chủ nó không tìm nổi má»—i ngà y và i lạng thịt bò để nó ăn. Anh Hoà ng là má»™t nhà văn, nhÆ°ng đồng thá»i cÅ©ng là má»™t tay chợ Ä‘en rất tà i tình. Khi chúng tôi đến nÆ¡i chỉ còn má»™t dúm xÆ°Æ¡ng và rất nhiá»u bản thảo chẳng biết bán cho ai, anh Hoà ng vẫn phong lÆ°u, con chó của anh chÆ°a phải nhịn bữa nà o. NhÆ°ng xác ngÆ°á»i chết đói ngáºp phố phÆ°á»ng. Nó chết có lẽ vì chén phải thịt ngÆ°á»i Æ°Æ¡n hay vì hút phải nhiá»u xú khÃ. Thảm hại thay cho nó.
Thế mà bây giỠđến thăm anh Hoà ng ở chá»— gia đình anh tản cÆ° vá», cách Hà Ná»™i hà ng trăm cây số, tôi lại được nghe đến má»™t con chó dữ. Tháºt là thú vị!... Tôi cÆ°á»i nho nhá». Chẳng biết tôi cÆ°á»i gì, anh thanh niên cÅ©ng nhe răng ra cÆ°á»i. Ãáp lại tiếng anh gá»i, tiếng những chiếc guốc má»ng mảnh quét trên sân gạch nổi lên, lẹc khẹc và mau mắn. Má»™t thằng bé mÅ© nồi Ä‘en, áo len xám, chạy ra. Má»™t đôi mắt Ä‘en lay láy nhìn tôi...
- Bác Ãá»™, ba Æ¡i! Bác Ãá»™!...
Thằng Ngữ, con anh Hoà ng. Nó chẳng kịp chà o tôi, ngoắt chạy trở và o, reo rối rÃt.
- Cái gì? Cái gì? Hừm!
Tiếng trầm trầm nhÆ°ng lại có vẻ nạt ná»™ của anh Hoà ng há»i nó. (Bao giá» nói vá»›i con, anh Hoà ng cÅ©ng có cái giá»ng dáºm doạ buồn cÆ°á»i ấy). Thằng bé lÃu rÃu những gì tôi nghe không rõ. Rồi thấy tiếng thanh thanh của chị Hoà ng giục con:
- Ngữ xÃch con chó lại. XÃch con chó lại cái cá»™t tÃt đằng kia.
Anh Hoà ng Ä‘i ra. Anh vẫn bÆ°á»›c khệnh khạng, thong thả, bởi vì ngÆ°á»i khà béo quá, vừa bÆ°á»›c vừa bÆ¡i hai cánh tay ká»nh khệnh ra hai bên, những khối thịt ở bên dÆ°á»›i nách ká»nh ra và trông tủn ngủn nhÆ° ngắn quá. Cái dáng Ä‘iệu nặng nỠấy, hồi còn ở Hà Ná»™i anh mặc quần áo tây cả bá»™, trông chỉ thấy là chững chạc và hÆ¡i bệ vệ. Bây giá» nó lá»™ ra khá rõ rà ng trong bá»™ áo ngÅ© mà u xanh nhạt, phủ má»™t cái áo len trắng nó nịt ngÆ°á»i anh đến ná»—i không còn thở được.
Anh đứng lại bên trong cổng, má»™t bà n tay múp mÃp hÆ¡i chìa vá» phÃa tôi, đầu hÆ¡i ngá»a vỠđằng sau, miệng hé mở, bá»™ Ä‘iệu má»™t ngÆ°á»i ngạc nhiên hay mừng rỡ quá. Tôi có thì giá» nháºn rõ má»™t sá»± thay đổi trên bá»™ mặt đầy đặn của anh: trên mép má»™t cái và nh móng ngá»±a ria, nhÆ° má»™t cái bà n chải nhá».
Sá»ng ngÆ°á»i ra má»™t lúc, rồi anh má»›i lâm li kêu lên những tiếng ở trong cổ há»ng:
- á»i giá»i Æ¡i! Anh! Quý hoá quá!
Anh quay lại:
- Mình Æ¡i! Anh Ãá»™ tháºt. Xa thế mà anh ấy cÅ©ng chịu khó đến thăm chúng mình.
Chị Hoà ng lúc bấy giỠđã chạy ra, tay còn Ä‘ang cà i nốt khuy chiếc áo dà i mà u gạch vừa má»›i mặc vá»™i và o để ra đón khách. NgÆ°á»i Ä‘Ã n bà vồn vã:
- Mong bác mãi. Lúc thằng cháu má»›i chạy và o, nhà tôi cứ tưởng nó trông nhầm. Cứ tưởng bác ở cách hà ng mÆ°á»i lăm hai mÆ°Æ¡i cây số...
Bắt tay tôi xong, anh Hoà ng dịu dà ng đẩy tôi Ä‘i trÆ°á»›c. Chị vợ đã nhanh nhẹn chạy trÆ°á»›c và o nhà , dá»n bà n dá»n ghế. Sao lại có sá»± săn đón cảm Ä‘á»™ng nhÆ° thế được? Tôi đâm ngá» những ý nghÄ© không tốt của tôi vá» anh, từ hồi Tổng khởi nghÄ©a trở Ä‘i. Sau Tổng khởi nghÄ©a, anh Hoà ng đối vá»›i tôi Ä‘á»™t nhiên nhạt hẳn Ä‘i. Mấy lần tôi đến chÆ¡i vá»›i anh, định để xem anh thay đổi thế nà o trong cuá»™c thay đổi lá»›n của dân tá»™c chúng ta, nhÆ°ng Ä‘á»u không gặp anh. Cá»a nhà anh đóng luôn luôn. Thằng nhá» nhà anh đứng bên trong cái cá»a nhìn qua má»™t lá»— con, bao giá» cÅ©ng há»i cặn kẽ tên tôi, để má»™t lúc sau ra bảo tôi rằng ông nó không có nhà .
Mấy lần Ä‘á»u nhÆ° váºy cả nên tôi đã sinh nghi. Lần cuối cùng, trÆ°á»›c khi bấm chuông, tôi còn nghe thấy tiếng vợ chồng anh. NhÆ°ng thằng nhá» vẫn quả quyết rằng ông bà nó vá» trại những từ tối hôm trÆ°á»›c kia rồi. Ãã Ä‘Ãch xác là anh không muốn tiếp tôi. Chẳng hiểu vì sao. NhÆ°ng từ đấy tôi không đến nữa. Má»—i lần gặp nhau ở ngoà i Ä‘Æ°á»ng, chúng tôi chỉ bắt tay nhau má»™t cách rất lạnh lùng, há»i thăm nhau má»™t câu chiếu lệ, rồi ai Ä‘i Ä‘Æ°á»ng nấy. Tôi đã biết Hoà ng vẫn có tÃnh tá»± nhiên "đá" bạn má»™t cách Ä‘á»™t ngá»™t, vì những cá»› mà chỉ mình anh biết. Có khi chỉ là vì má»™t tác phẩm của ngÆ°á»i bạn ấy được cảm tình của má»™t nhà phê bình đã chê má»™t và i tác phẩm của anh. Có khi cÅ©ng chẳng cần đến thế. Anh có thể là má»™t ngÆ°á»i bạn rất thân của anh Hoà ng khi anh chỉ là má»™t nhà văn ở tỉnh xa chỉ góp mặt vá»›i Hà Ná»™i bằng những bà i gá»i vỠđăng báo, nhÆ°ng nếu anh lại vá» sống hẳn ở thủ đô, giao thiệp vá»›i Ãt nhiá»u nhà văn khác, anh sẽ không phải là bạn anh Hoà ng nữa. Có lẽ anh Hoà ng biết cái giá»›i văn nghệ sÄ© Hà Ná»™i chá»i anh nhiá»u quá.
Riêng tôi, trÆ°á»›c đây, tôi vẫn không hiểu sao ngÆ°á»i ta có thể khinh ghét anh nhiá»u thế. Táºn đến lúc bị anh đá tôi má»›i hiểu. Tôn còn được hiểu rõ rà ng hÆ¡n. Và o cái hồi quân Ä‘á»™i Ãồng minh và o giải giáp quân Nháºt ở nÆ°á»›c ta, má»™t số gái kiếm tiá»n trút bá»™ đầm ra để mặc bá»™ áo Tầu. Còn anh bạn của tôi, chẳng biết bám được ông má chÃn nà o, ra má»™t tá» báo hằng ngà y để chá»i vung lên. Chá»i hết cả má»i ngÆ°á»i rồi anh má»›i lôi đến má»™t số bạn cÅ© của anh ra. Toà n là những ngÆ°á»i hiá»n là nh, xÆ°a nay chÆ°a há» chạm đến má»™t sợi tóc của anh. NhÆ°ng tên há» trên những tá» báo của phong trà o giải phóng quốc gia được hoan nghênh là m ngứa mắt anh. Anh hằn há»c gi mỉa há» là những nhà văn vô sản và cho há» là má»™t bá»n khố rách áo ôm đã đến ngà y mả phát, ăn mặc và tẩm bổ hết cả phần thiên hạ. Tôi cÆ°á»i nhạt. Không phải tôi khó chịu vì những lá»i vu cáo của anh. Tôi khó chịu chÃnh vì thấy đến táºn lúc ấy mà vẫn còn má»™t số nhà văn Việt Nam dùng ngòi bút mình để là m những việc đê tiện thế. Anh Hoà ng vẫn là con ngÆ°á»i cÅ©. Anh không chịu đổi. Tôi đã tưởng anh vá»›i tôi chẳng bao giá» còn thân máºt vá»›i nhau trở lại... NhÆ°ng sao gặp tôi lần nà y anh lại hân hoan đến thế? Anh đã đủ thì giỠđể lá»™t xác rồi chăng? Hay cuá»™c kháng chiến mãnh liệt của dân ta đã quét sạch khá»i đầu anh những cái gì cÅ© còn sót lại? Tháºt tình, tôi rất cảm Ä‘á»™ng khi nghe thấy anh kể lể:
- Chẳng ngà y nà o chúng tôi không nhắc đến anh. Nguyên má»™t hôm xem tá» báo của ông hà ng xóm thấy có bà i của anh, tôi Ä‘oán anh là m tuyên truyá»n ở tỉnh nà y. Tiện gặp má»™t cán bá»™ vá» là ng, tôi nhá» gá»i cho anh má»™t bức thÆ°. CÅ©ng là gá»i cầu may. Tháºt không dám chắc thÆ° đến tay anh. Mà có đến, có lẽ anh nhiá»u việc, cÅ©ng khó lòng vá» chÆ¡i vá»›i chúng tôi. Thế mà lại được gặp anh. Trông anh không lấy gì là m khoẻ mà sao anh Ä‘i bá»™ tà i thế? Mà sao anh lại tìm và o được đúng là ng nà y? Hồi má»›i đến đây, tôi ra khá»i nhà độ mÆ°Æ¡i bÆ°á»›c là đã lạc. Nhiá»u ngõ quá mà ngõ nà o cÅ©ng giống ngõ nà o. Có khi ra đồng vá» cÅ©ng nhầm ngõ...
Cái nhà Hoà ng ở nhá» có thể gá»i là rá»™ng rãi. Ba gian nhà gạch sạch sẽ. Hà ng hiên rá»™ng ở ngoà i. Sân gạch, tÆ°á»ng hoa. Má»™t mảnh vÆ°á»n trồng rau tÆ°Æ¡i rÆ°á»i rượi. Xinh xắn lắm. ThÃch nhất là gia đình anh được ở cả nhà . Chủ nhân cÅ©ng là ngÆ°á»i buôn bán trên Hà Ná»™i. Ông thÆ°á»ng nhá» vốn liếng và mối hà ng của vợ chồng anh. Còn gì hÆ¡n là lúc nà y trả nghÄ©a lại nhau. Ông đã dá»n sang nhà ông bố ở liá»n bên, nhÆ°á»ng lại nhà cho anh hoà n toà n sá» dụng. Anh cho tôi biết thế và bảo tiếp:
- Giá chúng tôi chÆ°a tìm được nhà ông thì chÆ°a biết ra sao. Tôi thấy nhiá»u ngÆ°á»i tản cÆ° khổ lắm. Anh tÃnh có Ä‘á»i nà o anh ruá»™t tản cÆ° vá» nhà em mà đến lú vợ đẻ, em bắt ra má»™t cái lá»u ngoà i vÆ°á»n để đẻ!
Tôi cho anh biết ngÆ°á»i nhà quê mình có tục kiêng...
- Thì đã Ä‘Ã nh là váºy... Anh nói giá»ng tức tối và bất bình - Thì đã Ä‘Ã nh là váºy, nhÆ°ng lúc nà y còn kiêng kỵ gì? Mà có những thế thôi đâu! Thấy anh bây giá» khổ sở, em đã chẳng thÆ°Æ¡ng, lại còn xỉa xói, nhắc đến những lúc hoang phà trÆ°á»›c để mà xỉ vả. Nà o "lúc có tiá»n thì chẳng biết ăn biết nhịn để dè, chỉ biết nay gà mai chó!", nà o "lúc buôn bán phát tà i, bảo gá»i tiá»n vá» quê táºu ruá»™ng vÆ°á»n thì bảo không cần vÆ°á»n ruá»™ng, để táºu nhà ở tỉnh kia, bây giá» không bám lấy nhà ở tỉnh Ä‘i?..." Tệ lắm! Anh tÃnh mấy Ä‘á»i má»›i có má»™t phen loạn lạc thế nà y? Có tiá»n, thằng nà o chẳng ăn chÆ¡i? Có mấy ngÆ°á»i cứ còm cá»m là m nhÆ° trâu, ăn chẳng dám ăn, mặc chẳng dám mặc, ở thì chui rúc thế nà o cho xong thôi, để tiá»n mà táºu vÆ°á»n, táºu ruá»™ng nhÆ° há»?
Chị Hoà ng tiếp lá»i chồng:
- Há» là m chÃnh chúng tôi cÅ©ng đâm lo. Có thể nói rằng trong má»™t trăm ngÆ°á»i thì chÃn mÆ°Æ¡i ngÆ°á»i cho rằng Tây không Ä‘á»i nà o dám đánh mình. Mãi đến lúc có lệnh tản cÆ° tôi vẫn cho là mình tản cÆ° để doạ nó thôi. Thế rồi đùng má»™t cái, đánh nhau. Chúng tôi chạy được ngÆ°á»i chứ của thì chạy là m sao kịp? May mà còn vá»›t vát được Ãt tiá»n, má»™t Ãt hà ng để ở cái trại của chúng tôi, ở ngoại thà nh. Khéo lắm thì ăn được Ä‘á»™ má»™t năm. Ãến lúc hết tất nhiên là phải khổ rồi. Chỉ sợ đến lúc ấy, há» lại mỉa lại. Thà nh thá» bây giá», lý ra thì có muốn ăn má»™t con gà chÆ°a đến ná»—i không mua nổi mà ăn, nhÆ°ng ăn lại sợ ngÆ°á»i ta biết, sau nà y ngÆ°á»i ta nói cho thì nhục.
HỠtà n nhẫn lắm cơ, bác ạ!
Anh Hoà ng cÆ°á»i:
- Mà sao hỠđã báºn rá»™n nhiá»u đến thế mà vẫn còn thì giá» chú ý đến những ngÆ°á»i chung quanh nhiá»u đến thế? Anh chỉ giết má»™t con gà ngà y mai cả là ng nà y đã biết. Nà y, anh má»›i đến chÆ¡i thế mà lúc nãy tôi đã thấy có ngÆ°á»i nấp nom rồi. Ngà y mai thế nà o chuyện anh đến chÆ¡i tôi cÅ©ng đã chạy khắp là ng. Há» sẽ kể rất rạch ròi tên anh, tuổi anh, anh béo gầy thế nà o, có bao nhiêu nốt ruồi ở mặt, có mấy lá»— rách ở ống quần bên trái.
Tôi mỉm cÆ°á»i, cắt nghÄ©a cho anh hiểu: lúc nà y há» cần để ý đến những ngÆ°á»i lạ mặt tá»›i là ng. Tôi chắc mấy ngÆ°á»i nấp nom tôi là mấy ngÆ°á»i có trách nhiệm trong uá»· ban mấy anh tá»± vệ.
- Lại còn các ông ủy ban vá»›i các bố tá»± vệ nữa má»›i chết ngÆ°á»i ta chứ! Há» vừa ngố vừa nhặng sị. Ãà n bà chá»a mà đến ná»—i cho là có lá»±u đạn giắt trong quần! HỠđánh vần xong má»™t cái giấy Ãt nhất phải mất mÆ°á»i lăm phút, thế mà động thấy ai Ä‘i qua là há»i giấy. Anh Ä‘i, há»i. Anh vá», há»i, há»i nữa. Anh vừa ra khá»i là ng, sá»±c nhá»› quên cái mÅ©, trở lại lấy, cÅ©ng há»i rồi má»›i cho và o. Lát nữa anh ra, lại há»i. Hình nhÆ° há» cho cái việc há»i giấy là thú lắm.
Anh cÆ°á»i gằn má»™t tiếng, nhìn bao trùm cả ngÆ°á»i tôi, há»i:
- Anh sống ở nhà quê nhiá»u, anh có hiểu tâm lý của há» không?
Anh thỠcắt nghĩa hộ tôi tại là m sao hỠlại nhiêu khê đến thế?
Từ trÆ°á»›c đến nay, tôi chỉ hoà n toà n ở Hà Ná»™i, thà nh thá» chỉ má»›i biết những ngÆ°á»i nhà quê qua những truyện ngắn của anh. Bây giá» gần há», tôi quả là thấy không nhịn được. Không chịu được!
Ná»—i khinh bỉ của anh phì cả ra ngoà i theo cái bÄ©u môi dà i thÆ°á»n thượt. MÅ©i anh nhăn lại nhÆ° ngá»i thấy mùi xác thối. Vợ chồng anh thi nhau kể tá»™i ngÆ°á»i nhà quê đủ thứ. Toà n là những ngÆ°á»i đần Ä‘á»™n, lá»— mãng, Ãch ká»·, tham lam, bần tiện cả. Cha con, anh em ruá»™t cÅ©ng chẳng tốt vá»›i nhau. Các ông thanh niên, các bà phụ nữ má»›i bây giá» lại cà ng lố lăng. Viết chữ quốc ngữ sai vần mà lại cứ hay nói chuyện chÃnh trị rối rÃt cả lên. Mở miệng ra là thấy Ä‘á» nghị, yêu cầu, phê bình, cảnh cáo, thá»±c dân phát xÃt, phản Ä‘á»™ng, xã há»™i chủ nghÄ©a, dân chủ vá»›i cả dân tân chủ nữa má»›i khổ thiên hạ chứ! Há» mà tóm được ai thì có mà chạy lên trá»i! Thế nà o há» cÅ©ng tuyên truyá»n cho hà ng giá». Có lẽ há» cho những ngÆ°á»i ở Hà Ná»™i vá» nhÆ° vợ chồng anh Ä‘á»u lạc háºu, chÆ°a giác ngá»™ nên há» không bá» lỡ má»™t dịp nà o để tuyên truyá»n vợ chồng anh. Mà tuyên truyá»n nhÆ° thế nà o!...
Anh trợn mắt bảo tôi:
- Tôi kể cho anh nghe chuyện nà y thế nà o anh cÅ©ng cho là bịa. NhÆ°ng tôi có bịa má»™t tà nà o, tôi chết. Má»™t hôm, tôi Ä‘i chợ huyện chÆ¡i. ở nhà đã há»i Ä‘Æ°á»ng cẩn tháºn rồi, nhÆ°ng đến má»™t ngã ba, lại quên béng mất, không biết phải rẽ lối nà o. Ãà nh đứng lại, chá» có ngÆ°á»i Ä‘i qua thì há»i. Chá» mãi má»›i thấy má»™t ông thanh niên nghá»…u nghện vác má»™t bó tre Ä‘i tá»›i. Tôi chà o rồi há»i: "Ãi chợ huyện lối nà o, ông là m Æ¡n chỉ giúp tôi!" Anh ta trố mặt nhìn tôi chẳng rằng chẳng nói, nhÆ° nhìn má»™t giống ngÆ°á»i lạ má»›i từ Hoả tinh rÆ¡i xuống. Tôi biết hiệu, rút giấy Ä‘Æ°a cho anh xem rồi lại há»i. Bây giá» anh ta má»›i bảo: "Ông cứ Ä‘i lối nà y, đến chá»— có má»™t cây Ä‘a to thì rẽ vá» tay phải, Ä‘i má»™t quãng lại rẽ vá» tay trái, qua má»™t cách đồng, và o Ä‘Æ°á»ng gạch là ng Ngò, vòng qua đằng sau đình, rẽ vá» tay phải, Ä‘i má»™t quãng nữa là đến chợ". Ãại khái thế, chứ không hoà n toà n đúng thế. Chỉ biết là nó lôi thôi rắc rối, nhiá»u bên phải bên trái quá, đến ná»—i tôi không tà i nháºn nháºn được. Anh ta bà y cho tôi má»™t cách: đứng đợi đấy, gặp ai gánh hà ng Ä‘i chợ thì theo. Tôi cho là phải. Anh ta cÆ°á»i bảo: "Thôi thế chà o ông. Cháu vô phép ông Ä‘i trÆ°á»›c. Cháu vá»™i lắm. Cháu phải vác ngay bó tre nà y lên Thượng để là m công tác phá hoại, cản cÆ¡ giá»›i hoá tối tân của địch. Cuá»™c trÆ°á»ng kỳ kháng chiến của ta phải chia là m ba giai Ä‘oạn: giai Ä‘oạn phòng ngá»±, giai Ä‘oạn cầm cá»±, giai Ä‘oạn tổng phản công. Giai Ä‘oạn phòng ngá»± nghÄ©a là ..." Anh ta cứ thế, Ä‘á»c thuá»™c lòng cho tôi nghe cả má»™t bà i dà i đến năm trang giấy.
Chị Hoà ng cÆ°á»i rú lên. Tôi cÅ©ng cÆ°á»i, nhÆ°ng có lẽ cái cÆ°á»i chẳng được tÆ°Æ¡i cho lắm. Anh thấy cần phải thá» lần nữa:
- Tôi có bịa thì tôi chết. Mà tôi lại thá» vá»›i anh rằng lúc ấy tôi ngạc nhiên quá, không còn cÆ°á»i được, vả lại cÅ©ng không dám cÆ°á»i. CÆ°á»i, nhỡ anh ta đánh cho thì tai hại. NhÆ°ng từ hôm ấy ngà y nà o tôi cÅ©ng bắt nhà tôi đóng cổng suốt ngà y không dám Ä‘i đâu nữa.
Tôi cÆ°á»i gượng. Ãiá»u muốn nói vá»›i anh, tôi Ä‘Ã nh giấu kÃn trong lòng không nói nữa. Tôi biết chẳng Ä‘á»i nà o anh nháºn là m má»™t anh tuyên truyá»n nhãi nhép nhÆ° tôi. Vả lại dầu có rủ được anh là m nhÆ° tôi, khoác cái ba lô lên vai, Ä‘i hết là ng nỠđến là ng kia để nháºn xét nông thôn má»™t cách kỹ cà ng hÆ¡n cÅ©ng chẳng Ãch gì. Anh đã quen nhìn Ä‘á»i và nhìn ngÆ°á»i má»™t phÃa thôi. Anh trông thấy anh thanh niên Ä‘á»c thuá»™c lòng bà i "ba giai Ä‘oạn" nhÆ°ng anh không trông thấy bó tre anh thanh niên vui vẻ vác Ä‘i để ngăn quân thù. Mà ngay trong cái việc anh thanh niên Ä‘á»c thuá»™c lòng bà i báo nhÆ° má»™t con vẹt biết nói kia, anh cÅ©ng chỉ nhìn thấy cái ngố bá» ngoà i của nó mà không nhìn thấy cái nguyên cá»› tháºt đẹp đẽ bên trong. Vẫn giữ đôi mắt ấy để nhìn Ä‘á»i thì cà ng Ä‘i nhiá»u, cà ng quan sát lắm, ngÆ°á»i ta chỉ cà ng thêm chua chát và chán nản.
Tôi biết lắm. TrÆ°á»›c mặt ngÆ°á»i Ä‘Ã n anh trong văn giá»›i ấy, tôi chỉ là má»™t kẻ non dại, má»›i táºp tá»ng há»c nghá». Bởi váºy tôi không dám nói hết những ý nghÄ©a của tôi ra. Tôi chỉ rụt rè và đưa ra và i Ä‘iểm nháºn xét:
- Có nhiá»u cái kỳ lạ lắm. NgÆ°á»i nhà quê dẫu sao thì cÅ©ng còn là má»™t cái bà máºt đối vá»›i chúng ta. Tôi gần gÅ©i há» rất nhiá»u. Tôi dã gần nhÆ° thất vá»ng vì thấy há» phần đông dốt nát, theo nhếch, nhát sợ, nhịn nhục má»™t cách đáng thÆ°Æ¡ng. Nghe các ông nói đến "sức mạnh quần chúng", tôi rất nghi ngá». Tôi vẫn cho rằng Ä‘a số nÆ°á»›c mình là nông dân, mà nông dân nÆ°á»›c mình thì vạn kiếp nữa cÅ©ng chÆ°a là m cách mạng. Cái thá»i Lê Lợi, Quang Trung, có lẽ đã chết hẳn rồi, chẳng bao giá» còn trở lại. NhÆ°ng đến hồi Tổng khởi nghÄ©a thì tôi đã ngả ngá»a ngÆ°á»i. Té ra ngÆ°á»i nông dân nÆ°á»›c mình vẫn có thể là m cách mạng, mà là m cách mạng hăng hái lắm. Tôi đã theo há» Ä‘i đánh phủ. Tôi đã gặp há» trong mặt tráºn Nam Trung Bá»™. Vô số anh răng Ä‘en, mắt toét, gá»i lá»±u đạn là "ná»±u đạn", hát Tiến quân ca nhÆ° ngÆ°á»i buồn ngủ cầu kinh, mà lúc ra tráºn thì xung phong can đảm lắm. Mà không há» báºn tâm đến vợ con, nhà cá»a, nhÆ° há» vẫn thÆ°á»ng thế nữa. Gặp há», anh không thể tưởng tượng được rằng chÃnh những ngÆ°á»i ấy, chỉ trÆ°á»›c đây dăm tháng, giá có bị anh lÃnh lệ ghẹo vợ ngay trÆ°á»›c mặt cÅ©ng chỉ Ä‘Ã nh im thin thÃt mà đi, Ä‘i má»™t quãng tháºt xa rồi má»›i dám lẩm bẩm chá»i thầm và i tiếng, còn bao nhiêu ghen tức Ä‘Ã nh là đem vá» nhà trút và o má vợ.
Hoà ng nhếch một khoé môi lên, gay gắt:
- NhÆ°ng anh vẫn không thể chối được rằng há» có nhiá»u cái ngố không chịu được. Tôi thấy có nhiá»u ông tá»± vệ hay cả vệ quốc quân nữa táy máy nghịch súng hay lá»±u đạn là m chết ngÆ°á»i nhÆ° bỡn. Nhiá»u ông cầm đến má»™t khẩu súng kiểu lạ, không biết bắn thế nà o. NÆ°á»›c mình nhÆ° váºy, suốt Ä‘á»i không được mó đến khẩu súng thì là m gì biết bắn, hỠđánh mãi rồi cÅ©ng biết. Thì cứ để cho hỠđánh Tây Ä‘i! NhÆ°ng tai hại là ngÆ°á»i ta lại cứ muốn cho há» là m uá»· ban ná», uá»· ban kia nữa, thế má»›i chết ngÆ°á»i ta chứ! Nói thà dụ ngay nhÆ° cái thằng chủ tịch uá»· ban khu phố tôi ở Hà Ná»™i lúc chÆ°a đánh nhau, nó là má»™t anh hà ng cháo lòng. Bán cháo lòng thì nó biết đánh tiết canh, chứ biết là m uá»· ban thế nà o mà bắt nó là m uá»· ban? Ông chủ tịch là ng nà y, xem giấy của nhà tôi, thấy Ä‘á» Nguyá»…n Thục Hiá»n, cứ nhất định bảo là giấy mượn của Ä‘Ã n ông. Theo ông ấy, thì Ä‘Ã n bà ai cÅ©ng phải là thị nà y, thị ná». Chị Hoà ng cÆ°á»i nhiá»u quá, phát ho, chảy cả nÆ°á»›c mắt ra. Rút khăn tay lau nÆ°á»›c mắt xong, chị chép miệng lắc đầu, bảo tôi:
- Giá bác ở đây thì nhiá»u lúc bác cÅ©ng cÆ°á»i đến chết. Thế mà ông chủ tịch ấy cứ nằn nì mãi hai ba lượt, yêu cầu nhà tôi dạy bình dân há»c vụ hay là m tuyên truyá»n giúp.
Anh chồng tiếp:
- Tôi chẳng có việc gì là m, lắm lúc cÅ©ng buồn. NhÆ°ng công tác vá»›i những ngÆ°á»i nhÆ° váºy thì anh bảo công tác là m sao được? Ãà nh để các ông ấy gá»i là phản Ä‘á»™ng.
Muống lảng chuyện, tôi há»i:
- Lúc nà y nhiá»u thì giá» thế, chắc anh viết được. Anh đã viết được cái gì thú chÆ°a?
- ChÆ°a, bởi vì ngay đến má»™t cái bà n viết ra hồn cÅ©ng không còn nữa. NhÆ°ng thế nà o chúng mình cÅ©ng phải viết má»™t cái gì để ghi lại cái thá»i nà y. Nếu khéo là m còn có thể hay bằng mấy cái "Số Ä‘á»" của VÅ© Trá»ng Phụng. Phụng nó còn sống đến lúc nà y phải biết!
CÆ¡m chiá»u xong và o lúc bốn giá», Hoà ng má»i tôi cùng Ä‘i vá»›i vợ chồng anh đến chÆ¡i nhà mấy ngÆ°á»i ở phố cÅ©ng tản cÆ° vá». Có đâu má»™t ông tuần phu vá» hÆ°u, má»™t ông đốc há»c bị thải hồi vì má»™t vụ hiếp há»c trò, má»™t cụ phán già trÆ°á»›c đây chuyên môn sống vá» nghá» lo kiện, hay chạy cá»u phẩm cho thiên hạ. Anh chẳng Æ°a gì há» bởi vì há» chẳng biết gì đến văn chÆ°Æ¡ng nghệ thuáºt, chỉ tổ tôm là giá»i.
Nói chuyện vá»›i há» chán phè. NhÆ°ng nếu chẳng giao thiệp vá»›i há» thì cÅ©ng chẳng biết đến chÆ¡i nhà ai được nữa... Anh vừa Ä‘i vừa tâm sá»± nhá» vá»›i tôi nhÆ° váºy, và thì hầm ká» sát tai tôi những cái thối nát, ngu ngốc, gà n dở, rởm Ä‘á»i của từng ngÆ°á»i má»™t, trong khi chúng tôi bÆ°á»›c chầm cháºm để đợi chị Hoà ng ra sau chúng tôi má»™t chút.
Chị Hoà ng rảo bÆ°á»›c để theo kịp chúng tôi. Hai má đỠứng vì lá»a bếp. Chị cắt nghÄ©a sá»± cháºm trá»… của chị:
- Tôi xem lại nồi khoai lang vui, để lát nữa vỠăn. ở đây cao lÆ°Æ¡ng mỹ vị chẳng có gì, nhÆ°ng được cái thức ăn vặt thì sẵn. Bác ở chÆ¡i đây, mai tôi xem nhà ai có mÃa to mua mấy cây vá» Æ°á»›p hoa bưởi ăn thÆ¡m lắm.
Ãến má»™t cái cổng gạch lá»›n có dây leo, anh Hoà ng giáºt dây chuông.
Một thằng bé chạy ra, lễ phép chà o:
- Lạy ông!
- Không dám. Cụ Phạm có nhà không cáºu?
- Bẩm ông, cụ sang bên ông đốc.
- Sao thấy nói ông đốc ở đây từ sáng?
- Bẩm không ạ! Sáng nay không thấy ông đốc sang chơi bên nà y.
Chúng tôi quay trở lại. Qua mấy cái ngõ ngoằn ngoèo khác, đến một cái cổng gạch có dây leo khác. Một chị vú ẵm em đứng cổng:
- Lạy ông! Lạy bà !
- Không dám. Ông đốc có nhà hay đi chơi vắng?
- Bẩm ông, ông đốc con sang cụ tuần.
- Sao bên cụ tuần bảo sang đây?
- Bẩm ông, không ạ!
Anh Hoà ng quay ra. Ãi được mấy bÆ°á»›c, anh quay lại khẽ bảo vợ:
- Các bố lại tổ tôm. Mụ Yên Kỷ cũng không có nhà , phải không?
Con mụ ấy cÅ©ng là đệ tá» tổ tôm hạng nặng. Chắc há» tụ táºp ở đây hay ở bên nhà cụ Phạm, sai ngÆ°á»i gác cổng.
Chị Hoà ng không có ý kiến gì. Anh Hoà ng vỗ vai bảo tôi:
- Anh nghĩ có buồn không? Tri thức thì thế đấy. Còn dân thì... như anh đã biết.
Tôi thầm rủa sá»± tình cá» sao lại xô đẩy anh vỠđây cùng vá»›i bằng ấy thứ cặn bã của giá»›i thượng lÆ°u trà thức. Sao anh không Ä‘i theo bá»™ Ä‘á»™i, Ä‘i diá»…n kịch tuyên truyá»n nháºp bá»n vá»›i các Ä‘oà n văn hoá kháng chiến để được thấy những sinh viên, công chức sung và o vệ quốc quân, những bác sÄ© sốt sắng là m việc trong các viện khảo cứu hay các viện quân y, những bạn văn nghệ sÄ© của anh Ä‘ang mê mải Ä‘i sâu và o quần chúng để há»c há» và dạy há», đồng thá»i tìm những cảm hứng má»›i cho văn nghệ?
Tôi cÆ°á»i nhạt:
- Nghe anh nói, tôi nản quá. NhÆ° váºy cuá»™c kháng chiến của ta có lẽ đến há»ng à ?
Anh chộp lấy câu của tôi, nhanh như một con mèo vồ con chuột:
- Ấy đấy, tôi bi lắm. Cứ quan sát kỹ thì rất nản. NhÆ°ng tôi chÆ°a nản có lẽ chỉ vì tôi tin và o ông Cụ. Tôi cho rằng cuá»™c Cách mạng tháng Tám cÅ©ng nhÆ° cuá»™c kháng chiến hiện nay chỉ ăn vì ngÆ°á»i lãnh đạo cừ. Hồ Chà Minh đáng lẽ phải cứu vãn má»™t nÆ°á»›c nhÆ° thế nà o kia, má»›i xứng tà i. Phải cứu má»™t nÆ°á»›c nhÆ° nÆ°á»›c mình kể cÅ©ng khổ cho ông Cụ lắm. Anh tÃnh tượng trÆ°ng cho phong trà o giải phóng cả má»™t cái đệ tứ cÆ°á»ng quốc là Ãại Pháp, mà chỉ có đến thằng Ãá»-Gôn.
Tôi nhắc đến tên mấy nhân váºt kháng chiến khác của Pháp, còn đáng tiêu biểu bằng mấy Ãá»-Gôn. Anh lắc đầu:
- Bằng thế nà o được Hồ Chà Minh!
Và anh tiếp:
- Ông Cụ là m những việc nó cừ quá, đến ná»—i tôi cứ cho rằng dù dân mình có tồi Ä‘i nữa, ông Cụ xoay quanh rồi cÅ©ng cứ Ä‘á»™c láºp nhÆ° thÆ°á»ng. Những cú nhÆ° cú Hiệp định sÆ¡ bá»™ mồng 6 tháng 3 thì đến chÃnh thằng Mỹ cÅ©ng phải lắc đầu: nó cho rằng không thể nà o bịp ông già nổi. Thằng Pháp thì nghÄ©a là gì? Bệt lắm rồi. Không có thằng Mỹ xúi thì là m gì Pháp dám trở mặt phản Hiệp định mồng 6 tháng 3? Mình cho nó nhÆ° váºy đã là phúc Ä‘á»i nhà nó lắm rồi. Ãáng lẽ nó phải bám chằng chằng lấy chứ?
Buổi tối ăn khoai vùi xong, uống mấy tuần trà rồi Ä‘i nằm sá»›m. Anh sợ tôi đã Ä‘i hà ng mÆ°á»i cây số, lại ngồi nói chuyện suốt từ lúc đến, chắc không thể ngồi được nữa. Vả lại tuy chÆ°a buồn ngủ nhÆ°ng nằm đắp chăn cho ấm và buông mà n cho khá»i muá»—i thì vẫn tốt. Hai cái giÆ°á»ng nhá» ká» song song, cách nhau có má»™t lối Ä‘i nhá». Mà n tuyn trắng toát. Chỉ trông cÅ©ng đã thấy thÆ¡m tho và thoải mái.
Hoà ng vá»›i tôi Ä‘i nằm trÆ°á»›c. Má»™t gói thuốc lá thÆ¡m và má»™t bao diêm đặt ở bên cạnh cái Ä‘Ä©a gạt tà n thuốc lá ở đầu giÆ°á»ng. Tôi để nguyên cả quần áo tây và chỉ ngay ngáy lo đêm nay má»™t và i chú ráºn có thể rá»i sÆ¡-mi tôi để du lịch ra cái chăn bông thoang thoảng nÆ°á»›c hoa. Má»i hôm tôi vẫn đắp chăn chung vá»›i anh em thợ nhà in, cái giống ký sinh trùng hay phản chủ ấy, ở ngÆ°á»i tôi, không dám cam Ä‘oan là tuyệt nhiên không có.
Chị Hoà ng thu dá»n đồ đạc, đóng cá»a, rồi Ä‘em má»™t cây đèn to lại chá»— cây giÆ°á»ng chúng tôi, lấy ra má»™t cái chai. Anh Hoà ng trông thấy, há»i:
- Mình thắp đèn to đấy à ?
- Vâng, tôi đổ thêm dầu đã.
Anh Hoà ng há»i tôi:
- Anh có thÃch Ä‘á»c Tam Quốc không?
Tôi thú tháºt là chÆ°a bao giỠđược xem trá»n bá»™.
- Thế thì tháºt là đáng tiếc. Trong tất cả các tiểu thuyết Ãông Tây, có hai quyển tôi mê nhất là Tam Quốc và Ãông Chu Liệt Quốc. Vá» cái môn tiểu thuyết thì thằng Tà u nhất. NhÆ°ng cÅ©ng chỉ có hai bá»™ ấy thôi. Thuá»· Há» cÅ©ng hay, chẳng kém Tam Quốc và Ãông Chu Liệt Quốc. Những tiểu thuyết khác hay đến đâu, anh cÅ©ng chỉ Ä‘á»c má»™t câu. Ãá»c đến lần thứ hai là giảm thú rồi. NhÆ°ng Tam Quốc vá»›i Ãông Chu thì Ä‘á»c Ä‘i Ä‘á»c lại mãi vẫn thấy thú nhÆ° má»›i Ä‘á»c.
- Anh có hai bộ ấy ở đây không?
- Bá»™ Ãông Chu mất ở Hà Ná»™i, không Ä‘em Ä‘i được. Thế má»›i sầu Ä‘á»i chứ! Háºn quá, may mà bá»™ Tam Quốc lại để ở ngoại thà nh, Ä‘em Ä‘i được. Nếu không thì buồn đến chết.
Anh gạt tà n thuốc lá rồi bảo tiếp:
- Sở dÄ© lúc nà y tôi há»i anh là có thÃch Ä‘á»c Tam Quốc không là vì má»—i tối trÆ°á»›c khi Ä‘i ngủ, chúng tôi có cái thú Ä‘á»c má»™t và i hồi Tam Quốc rồi má»›i ngủ. NhÆ°ng hôm nay anh không biết có nên bá» cái lệ ấy Ä‘i không? Nếu anh thÃch nói chuyện thì nghỉ má»™t tối để chúng mình nói chuyện cÅ©ng chẳng sao.
Cố nhiên là tôi má»i vợ chồng anh cứ giữ lệ thÆ°á»ng. Anh có vẻ mừng rỡ lắm:
- Vâng, nếu anh cho phép thì ta cứ Ä‘á»c. Chúng mình cùng nghe rồi lúc nà o buồn ngủ thì ta ngủ. Tôi trông anh hÆ¡i mệt có lẽ cần ngủ sá»›m. Không biết đèn sáng lại Ä‘á»c thế có phiá»n anh không?
Tôi cho anh biết là tôi vẫn ngủ ngay trong nhà in, đèn sáng và máy chạy ầm ầm, ở đây chăn ấm thế nà y thì dẫu súng có nổ ngay ở liá»n bên tôi vẫn ngủ ngon là nh lắm... Anh cÆ°á»i cùng cục trong cổ nhÆ° má»™t con gà trống:
- Vâng, thế thì ta cứ Ä‘á»c. Mình lấy ra Ä‘i.
Chị Hoà ng chạy lại bÃp lấy má»™t quyển sách bìa dà y, gáy da, Ä‘em lại.
- Mình Ä‘á»c hay tôi Ä‘á»c?
- Mình Ä‘á»c Ä‘i.
Chị để cây đèn lên trên cái đôn thấp ở đầu giÆ°á»ng, cởi áo dà i lên giÆ°á»ng nằm cạnh thằng con đã chui và o chăn trÆ°á»›c.
- Hôm qua Ä‘á»c đến đâu rồi nhỉ. Hình nhÆ°...
- Không cần, mình Ä‘á»c lại cái Ä‘oạn thằng Tà o Tháo nó tán Quan Công ấy. Thế nà o? Theo ý anh thì Tà o Tháo có giá»i không?
Tôi trả lá»i qua loa cho xong chuyện:
- Tôi thấy nói là nó giá»i.
- Giá»i lắm anh ạ! Giá»i nhất Tam Quốc. Sao nó tà i đến thế.
Chị Hoà ng đã tìm thấy, bắt đầu cất tiếng thanh thanh Ä‘á»c. Anh Hoà ng vừa hút thuốc lá vừa nghe. Má»—i khi Ä‘á»c đến Ä‘oạn hay anh lại vá»— đùi kêu:
- Tà i tháºt! Tà i tháºt! Tà i đến thế là cùng! Tiên sÆ° anh Tà o Tháo.
Nam Cao
1948
Tà i sản của phongvan
Last edited by khungcodangcap; 01-10-2008 at 10:30 AM .
27-07-2008, 05:20 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Äá»i Thừa - Nam Cao
Từ ngẩng đầu lên nhìn Há»™ ba lần. Ba lần, Từ muốn nói nhÆ°ng lại không dám nói. Hắn Ä‘ang Ä‘á»c chăm chú quá. Ãôi lông mà y ráºm của hắn châu đầu lại vá»›i nhau và hÆ¡i xếch lên má»™t chút. Ãôi mắt sáng quắc có vẻ lồi ra. Cái trán rá»™ng hÆ¡i nhăn. Ãôi lưỡng quyá»n (1) đứng sừng sững trên bá» hai cái hố sâu của má thì bóng nhẫy. Cả cái mÅ©i cao và thẳng tắp cÅ©ng bóng lên nhÆ° váºy. Cái mặt hốc hác ấy, nghiêng nghiêng bên trên quyển sách, trông khắc khổ đến thà nh dữ tợn. Từ thấy sợ...
Từ yêu chồng bằng má»™t thứ tình yêu rất gần vá»›i tình của má»™t con chó đối vá»›i ngÆ°á»i nuôi. Từ bản tÃnh rất dịu dà ng, rất táºn tâm. Vả lại Há»™, đối vá»›i Từ, còn là má»™t ân nhân nữa. Há»™ đã cúi xuống ná»—i Ä‘au khổ của Từ. Há»™ đã cúi xuống và đã Ä‘Æ°a má»™t bà n tay cầm lấy cái bà n tay má»m yếu của Từ, giữa lúc Từ Ä‘au Ä‘á»›n không bá» bến: Từ bị tình nhân bá» vá»›i má»™t đứa con vừa má»›i đẻ. Gã tình nhân vô liêm sỉ (2) ấy, Từ đã yêu hắn bằng cả tấm lòng yêu lúc ban đầu. Từ đã tin nhÆ° ngÆ°á»i ta tin má»™t vị thần. Từ đã hiến mình má»™t cách dè dặt tâm hồn và xác thịt. Và khi biết mình sắp có má»™t đứa con, Từ không há» hối háºn má»™t mảy may: Từ rất bằng lòng. ấy thế mà hắn đã phụ từ, phụ má»™t cách hèn nhát và khốn nạn, ngay chÃnh và o lúc Từ cần đến hắn để bảo tồn sá»± sống và danh dá»±, lúc đứa con ra Ä‘á»i. Từ sá»ng sốt vô cùng. Từ không tin ở sá»± tháºt rà nh rà nh. Rồi khi sá»± sá»ng sốt qua thì Từ khóc. Từ khóc nhÆ° mÆ°a, khóc tưởng chẳng bao giá» còn lặng được. Từ khóc, và ôm con ngồi nhịn đói, bởi vì Từ chẳng còn biết trông cáºy và o ai, trừ bà mẹ già mù và quanh năm nay ốm, mai Ä‘au, mà Từ vẫn phải nuôi. Bà mẹ già biết là m sao? Bà chỉ còn má»™t cách là còn được Ãt nÆ°á»›c mắt nà o thì rá» cả ra mà khóc vá»›i con, và cả mẹ lẫn con chỉ có má»™t cách là khóc cho đến khi nà o bao nhiêu xÆ°Æ¡ng thịt Ä‘á»u chảy ra thà nh nÆ°á»›c mắt hết, để rồi cùng chết cả. Giữa lúc ấy thì Há»™ mở rá»™ng đôi cánh tay, đón lấy Từ. Há»™ nuôi Từ, nuôi mẹ già , con dại cho Từ. Há»™ nháºn là m bố cho đứa con thÆ¡. Vì muốn yên ủi Từ và cứu lấy danh dá»± của Từ, Há»™ đã chÃnh thức nháºn Từ là m vợ. Rồi Há»™ đứng ra là m ma cho bà mẹ Từ, khi bà cụ mất. Biết bao nhiêu là ân nghÄ©a! Từ có yêu Há»™ đến đâu, có chịu khó đến đâu, có là m nô lệ cho Há»™ suốt Ä‘á»i Từ nữa, thì cÅ©ng chÆ°a đủ để Ä‘á»n Æ¡n. Bởi thế, nên luôn mấy năm trá»i, Há»™ thấy Từ là má»™t ngÆ°á»i vợ rất ngoan, rất phục tùng, rất táºn tâm. Và đáng lẽ thì Há»™ phải sung sÆ°á»›ng lắm.
NhÆ°ng Há»™ chỉ sung sÆ°á»›ng được Ãt lâu thôi. Sau cái hà nh vi đẹp của hắn, và cái hà nh vi ấy được trả công bằng má»™t tình yêu rất êm Ä‘á»m, hắn chỉ còn nghÄ© đến gia đình, chỉ cốt là m sao nuôi được gia đình. Há»™ vốn nghèo. Hắn là má»™t nhà văn, trÆ°á»›c kia, vá»›i cách viết tháºn trá»ng của hắn, hắn chỉ kiếm được vừa đủ để má»™t mình hắn sống má»™t cách eo hẹp, có thể nói là cá»±c khổ. NhÆ°ng bấy giá» hắn chỉ có má»™t mình. Ãói rét không có nghÄ©a lý gì đối vá»›i gã trẻ tuổi say mê lý tưởng. Lòng hắn đẹp. Ãầu hắn mang má»™t hoà i bão lá»›n (3). Hắn khinh những lo lắng tủn mủn vá» váºt chất. Hắn chỉ lo vun trồng cho cái tà i của hắn ngà y má»™t thêm nảy nở. Hắn Ä‘á»c, ngẫm nghÄ©, tìm tòi, nháºn xét và suy tưởng không biết chán. Ãối vá»›i hắn lúc ấy, nghệ thuáºt là tất cả; ngoà i nghệ thuáºt không còn gì đáng quan tâm nữa. Hắn băn khoăn nghÄ© đến má»™t tác phẩm nó sẽ là m má» hết các tác phẩm khác cùng ra má»™t thá»i... Thế rồi, khi đã ghép Ä‘á»i Từ và o cuá»™c Ä‘á»i của hắn, hắn có cả má»™t gia đình phải chăm lo. Hắn hiểu thế nà o là giá trị của đồng tiá»n; hắn hiểu những ná»—i Ä‘au khổ của má»™t kẻ Ä‘Ã n ông khi thấy vợ con mình đói rách. Những báºn rá»™n tẹp nhẹp, vô nghÄ©a lý, nhÆ°ng không thể không nghÄ© tá»›i, ngốn má»™t phần lá»›n thì giá» của hắn. Hắn phải cho in nhiá»u cuốn văn viết vá»™i và ng. Hắn phải viết những bà i báo để ngÆ°á»i ta Ä‘á»c rồi quên ngay sau lúc Ä‘á»c. Rồi má»—i lần Ä‘á»c lại má»™t cuốn sách hay má»™t Ä‘oạn văn ký tên mình, hắn lại Ä‘á» mặt lên, cau mà y, nghiến răng vò nát sách và mắng mình nhÆ° má»™t thằng khốn nạn... Khốn nạn! Khốn nạn! Khốn nạn thay cho hắn! Bởi vì chÃnh hắn là má»™t thằng khốn nạn! Hắn chÃnh là má»™t kẻ bất lÆ°Æ¡ng! Sá»± cẩu thả trong bất cứ nghá» gì cÅ©ng là má»™t sá»± bất lÆ°Æ¡ng rồi. NhÆ°ng sá»± cẩu thả trong văn chÆ°Æ¡ng thì tháºt là đê tiện. Chao ôi! Hắn đã viết những gì? Toà n những cái vô vị, nhạt nhẽo, gợi những tình cảm rất nhẹ, rất nông, diá»…n má»™t và i ý rất thông thÆ°á»ng quấy loãng trong má»™t thứ văn bằng phẳng và quá Æ° dá»… dãi. Hắn chẳng Ä‘em má»™t chút má»›i lạ gì đến văn chÆ°Æ¡ng. Thế nghÄ©a là hắn là má»™t kẻ vô Ãch, má»™t ngÆ°á»i thừa. Văn chÆ°Æ¡ng không cần đến những ngÆ°á»i thợ khéo tay, là m theo má»™t và i kiểu mẫu Ä‘Æ°a cho. Văn chÆ°Æ¡ng chỉ dung nạp những ngÆ°á»i biết Ä‘Ã o sâu, biết tìm tòi, khÆ¡i những nguồn chÆ°a ai khÆ¡i, và sáng tạo những cái gì chÆ°a có... Hắn nghÄ© thế và buồn lắm, buồn lắm! Còn gì buồn hÆ¡n chÃnh mình lại chán mình? Còn gì Ä‘au Ä‘á»›n hÆ¡n cho má»™t kẻ vẫn khát khao là m má»™t cái gì nâng cao giá trị Ä‘á»i sống của mình, mà kết cục chẳng là m được cái gì, chỉ những lo cÆ¡m áo mà đủ mệt? Hắn để mặc vợ con khổ sở Æ°? Hắn bá» liá»u, hắn ruồng rẫy chúng, hắn hy sinh nhÆ° ngÆ°á»i ta vẫn nói Æ°? Ãã má»™t và i lần hắn thấy ý nghÄ© trên đây thoáng qua đầu. Và hắn nghÄ© đến câu nói hùng hồn của má»™t nhà triết há»c kia: "Phải biết ác, biết tà n nhẫn để sống cho mạnh mẽ". NhÆ°ng hắn lại nghÄ© thêm rằng: Từ rất đáng yêu, rất đáng thÆ°Æ¡ng, hắn có thể hy sinh tình yêu, thứ tình yêu vị ká»· Ä‘i; nhÆ°ng hắn không thể bá» lòng thÆ°Æ¡ng; có lẽ hắn nhu nhược, hèn nhát, tầm thÆ°á»ng, nhÆ°ng hắn vẫn còn được là ngÆ°á»i: hắn là ngÆ°á»i chứ không phải là má»™t thứ quái váºt bị sai khiến bởi lòng tá»± ái. Kẻ mạnh không phải là kẻ giẫm lên vai kẻ khác để thá»a mãn lòng Ãch ká»·. Kẻ mạnh chÃnh là kẻ giúp đỡ kẻ khác trên đôi vai mình. Và lại hèn biết bao là má»™t thằng con trai không nuôi nổi vợ, con thì còn mong là m nên trò gì nữa?... Hắn tá»± bảo: "Ta Ä‘Ã nh phà đi má»™t và i năm để kiếm tiá»n. Khi Từ đã có má»™t số vốn con để là m ăn! Sá»± sinh hoạt lúc nà y chẳng dá»… dà ng đâu!". Từ khi đứa con nà y chÆ°a kịp lá»›n lên, đứa con khác đã vá»™i ra, mà đứa con nà o cÅ©ng nhiá»u đẹn, nhiá»u sà i, quấy rức, khóc mếu suốt ngà y đêm và quanh năm uống thuốc. Từ săn sóc chúng đã đủ ốm ngÆ°á»i rồi, chẳng còn có thể là m thêm má»™t việc khác nữa. Há»™ Ä‘iên ngÆ°á»i lên vì phải xoay tiá»n. Hắn còn Ä‘iên lên vì con khóc, nhà không lúc nà o được yên tÄ©nh để cho hắn viết hay Ä‘á»c sách. Hắn thấy mình khổ quá, bá»±c bá»™i quá. Hắn trở nên cau có và gắt gá»ng. Hắn gắt gá»ng vá»›i con, vá»›i vợ, vá»›i bất cứ ai, vá»›i chÃnh mình. Và nhiá»u khi, không còn chịu nổi cái không khà bá»±c tức ở trong nhà , hắn Ä‘ang ngồi bá»—ng đứng phắt lên, mắt chan chứa nÆ°á»›c, mặt hầm hầm, vùng vằng Ä‘i ra phố, vừa Ä‘i vừa nuốt nghẹn. Hắn Ä‘i lang thang, không chủ Ä‘Ãch gì. Rồi khi gió mát ở bên ngoà i đã là m cái trán nóng bừng nguá»™i bá»›t Ä‘i và lòng trút nhẹ được Ãt nhiá»u uất giáºn, hắn tạt và o má»™t tiệm giải khát nà o mà uống má»™t cốc bia hay cốc nÆ°á»›c chanh. Hắn tìm má»™t ngÆ°á»i bạn thân nà o để nói chuyện văn chÆ°Æ¡ng, ngỠý kiến vá» má»™t và i quyển sách má»›i ra, má»™t và i tên ký má»›i trên các báo, phác há»a má»™t cái chÆ°Æ¡ng trình mà hắn biết ngay khi nói là chẳng bao giá» hắn có thể thá»±c hà nh, rồi lặng lẽ nghÄ© đến cái tác phẩm dá»± định từ mấy năm nay để mà chán ngán. Hắn thừ mặt ra nhÆ° má»™t kẻ phải Ä‘i Ä‘Ã y, má»™t buổi chiá»u âm thầm kia, ngồi trong má»™t là n khói nặng u buồn mà nhá»› quê hÆ°Æ¡ng. Hắn cÅ©ng nhá»› nhung má»™t cái gì rất xa xôi... những má»™ng đẹp ngà y xÆ°a... má»™t con ngÆ°á»i rất đáng yêu đã chẳng là mình nữa. Hắn lắc đầu tá»± bảo: "Thôi thế là hết! Ta đã há»ng! Ta đã há»ng đứt rồi". Và hắn nghÄ© đến cái tên hắn Ä‘ang má» dần đằng sau những tên khác má»›i trồi ra, rá»±c rỡ hÆ¡n... Rồi hắn ra vá», thá» thẫn. Những sá»± bá»±c tức đã chìm Ä‘i. Lòng hắn không còn sôi nổi nữa, nhÆ°ng rÅ© buồn...
***
Ãt lâu nay, má»—i lần ra Ä‘i, Há»™ không chỉ trở vá» buồn bã mà thôi. Hắn say má»m. ThÆ°á»ng thÆ°á»ng hắn đã ngủ má»™t ná»a ngay từ khi còn ở dá»c Ä‘Æ°á»ng; và vừa vỠđến nhà , chÆ°a kịp thay quần áo, tháo già y, đã đổ nhÆ° má»™t khúc gá»— xuống bất cứ cái giÆ°á»ng nà o, ngủ say nhÆ° chết. Từ phải chá» khi con ngủ mê, rón rén lừa con, dáºy lại tháo già y, cởi quần tây cho hắn, luồn má»™t cái gối xuống gáy hắn, và cố nhấc chân, nhấc tay hắn, đặt cho hắn nằm ngay ngắn lại... NhÆ°ng cÅ©ng có đêm hắn chÆ°a ngủ vá»™i. Hắn lảo đảo bÆ°á»›c và o nhà , mắt gÆ°á»m gÆ°á»m, đôi môi mÃm chặt. Hắn Ä‘i thẳng lại trÆ°á»›c mặt Từ. Hắn cúi xuống, quắc mắt nhìn Từ, gõ gõ má»™t ngón tay trá» và o trán Từ và dá»a nhÆ° ngÆ°á»i ta dá»a trẻ con:
- Ngà y mai... mình có biết không?... Chỉ ngà y mai thôi! Là tôi Ä‘uổi tất cả mấy mẹ con mình ra khá»i cái nhà nà y... Tôi Ä‘uổi tất, không chừa má»™t đứa nà o, kể cả con bé Thảo là con ngoan nhất... Mấy đứa kia Ä‘á»u đáng váºt má»™t nhát cho chết cả! Chúng nó chỉ biết ăn vá»›i hét! Cả con mẹ nữa, con mẹ là mình ấy... cÅ©ng đáng váºt má»™t nhát cho chết cả! Chúng nó chỉ biết ăn rồi ngồi ôm con nhÆ° nhện ôm khÆ° khÆ° bá»c trứng, không chịu là m thêm việc gì cho có tiá»n. Chỉ khổ thằng nà y thôi!
Hắn rÃt lên nhÆ° váºy. Rồi hắn mÃm chặt môi, đôi mắt ngầu ngầu nhìn và o táºn mắt Từ. Từ chẳng dám cãi ná»a lá»i, chỉ lẳng lặng cúi mặt nhìn xuống, nhÆ° má»™t đứa trẻ con biết mình có lá»—i khi nghe ngÆ°á»i ta quở phạt. Bởi váºy hắn trừng trá»™ má»™t lúc rồi quay ra, loạng choạng cởi quần, cởi áo, hắn vất bừa bá»™n xuống giÆ°á»ng. Rồi hắn tháo già y, quăng từng chiếc má»™t và o má»™t xó nhà . Có khi máy tay, hắn quăng cả những váºt gì thấy trên bà n, rồi lải nhải mắng Từ vá» tá»™i không biết thu dá»n nhà cho gá»n ghẽ. Hắn nói chán rồi Ä‘i ngủ. Bấy giá» Từ má»›i dám đứng lên, treo quần áo cho hắn lên mắc và thu dá»n tất cả những thức hắn đã vứt lổng chổng ra đầy nhà .
Lần đầu, Từ sá»ng sốt. Từ chẳng hiểu ra sao. Từ Ä‘oán chồng nghe ai nói nên ghen bóng, ghen gió chi đây. Từ khóc suốt đêm và dá»± định sẵn những câu để sáng hôm sau nói. NhÆ°ng sáng hôm sau, hắn không để cho Từ phải nói. Hắn bẽn lẽn kêu mình đã quá chén hôm qua, há»i Từ vá» những thủ Ä‘oạn vÅ© phu của mình rất buồn cÆ°á»i, rồi xin lá»—i Từ, hôn hÃt các con nhÆ° má»™t ngÆ°á»i cha tốt. Hắn tuyên bố từ giá» chừa rượu và giữ được khá lâu, nhÆ°ng rồi lại uống và say nhÆ° lần trÆ°á»›c để là m những trò vừa buồn cÆ°á»i, vừa đáng sợ nhÆ° lần trÆ°á»›c. Cứ thế mãi, Từ quen Ä‘i, không giáºn nữa. NhÆ°ng Từ lá» má» hiểu ná»—i Ä‘au khổ mà có lẽ chÃnh Từ đã gây ra cho chồng. Từ hiểu và Từ buồn lắm, buồn lắm lắm. Còn gì buồn cho bằng mình biết mình là m khổ cho ngÆ°á»i mà mình yêu? NhÆ°ng Từ biết là m sao được? Ãã nhiá»u lần Từ muốn ẵm con Ä‘i. Ãã nhiá»u lần, Từ muốn bá» liá»u con để Ä‘i là m, Từ muốn hy sinh. NhÆ°ng lòng Từ má»m yếu biết bao! Từ là vợ! Từ là mẹ. Từ sống vá»›i những tình cảm thông thÆ°á»ng của Ä‘Ã n bà . Từ rất yêu chồng và thÆ°á»ng nháºn ra rằng chồng Từ cÅ©ng yêu Từ, cÅ©ng muốn có Từ. Những khi Từ ốm Ä‘au chẳng hạn. Há»™ lo xanh mắt và thức suốt đêm để trông coi thuốc thang cho vợ. Ãối vá»›i các con cÅ©ng váºy. Chỉ xa chúng mấy ngà y, Há»™ đã nhá»› và lúc vá» thấy các con chạy ra reo mừng và nắm lấy áo mình, thÆ°á»ng thÆ°á»ng Há»™ cảm Ä‘á»™ng đến ứa nÆ°á»›c mắt. Hắn hôn hÃt chúng vồ váºp lắm... Biết đâu hắn sẽ sung sÆ°á»›ng khi không con, không vợ? Từ nghÄ© vá» hắn: nghÄ© thế nhÆ°ng Từ cÅ©ng chẳng dám tìm cách mà xa hắn. Má»›i nghÄ© đến sá»± xa hắn, Từ đã phải thổn thức đến báºt tiếng khóc ra được rồi... Từ Ä‘Ã nh chỉ cố ngoan ngoãn hÆ¡n, đáng yêu hÆ¡n. Từ nhịn mặc, nhịn ăn để bá»›t những món tiêu. Từ thu xếp cá»a nhà ngăn nắp, sạch sẽ, gá»n gà ng. Nhất là Từ hết sức ngăn những tiếng khóc, tiếng nô đùa của lÅ© con. Từ sợ cả nói vá»›i chồng. Bởi váºy ba lần nhìn chồng để toan nói, Từ thấy chồng Ä‘ang Ä‘á»c sách chăm chú quá, không dám nói lại cúi mặt xuống nhìn đứa con Ä‘ang nằm trong lòng Từ.
CaoNhÆ°ng Há»™ bá»—ng ngoảnh mặt lên. Hắn vừa gặp được má»™t Ä‘oạn hay lắm nên ngừng Ä‘á»c, ngẫm nghÄ© và để cho cái khoái cảm ngân ra trong lòng. Ãôi mắt hắn, tuy má»›i rá»i trang sách đã nhìn ngay lại phÃa Từ. Hắn mỉm cÆ°á»i, Từ cÅ©ng mỉm cÆ°á»i. Hắn bảo:
- Nà y, Từ ạ... NghÄ© cho kỹ, Ä‘á»i tôi không đáng khổ mà hóa khổ, chÃnh tôi là m cái thân tôi khổ, tôi mê văn quá nên má»›i khổ. ấy thế, mà tuy khổ thì khổ tháºt, nhÆ°ng thá» có ngÆ°á»i già u bạc vạn nà o thuáºn đổi lấy cái địa vị của tôi, chÆ°a chắc tôi đã đổi. Tôi cho rằng: những khi được Ä‘á»c má»™t Ä‘oạn văn nhÆ° Ä‘oạn nà y, mà lại hiểu được tất cả cái hay, thì dẫu ăn má»™t món ăn ngon đến đâu cÅ©ng không thÃch bằng. SÆ°á»›ng lắm! Sao thiên hạ lại có ngÆ°á»i tà i đến thế? Mình tÃnh: ngÆ°á»i ta tả cái cảnh má»™t ngÆ°á»i nhá»› quê hÆ°Æ¡ng chỉ mất có ba câu, đúng ba câu!... Mình có hiểu không? ... Ba câu giản dị má»™t cách không ngá» mà hay được đến nhÆ° thế nà y...
Hắn Ä‘á»c lại Ä‘oạn văn. Hắn định nghÄ©a để Từ nghe. Hắn giảng giải cho Từ. Tuy Từ chẳng hiểu được bao nhiêu, nhÆ°ng cÅ©ng tin lá»i hắn lắm. Từ giữ mãi nụ cÆ°á»i hiá»n dịu trong khi nghe hắn nói. Khi hắn ngừng nói đã được má»™t lúc khá lâu, Từ má»›i là m nhÆ° chợt nhá»› ra:
- Có lẽ hôm nay đã là mồng hai, mồng ba tây rồi, mình nhỉ?
- À phải! Hôm nay mồng ba... Giá mình không há»i tôi thì tôi quên... Tôi phải Ä‘i xuống phố.
Từ nhắc khéo:
- Hèn nà o mà em thấy ngÆ°á»i thu tiá»n nhà sáng nay đã đến...
Hộ sầm mặt lại:
- Tiá»n nhà ... tiá»n giặt... tiá»n thuốc... tiá»n nÆ°á»›c mắm... Còn chịu tất! Tháng vừa rồi tiêu tốn quá, má»›i mồng mÆ°á»i đã hết tiá»n. May mà còn có đất mua chịu được.
Hắn nghÄ© đến món tiá»n hắn đã tiêu phà mấy hôm đầu tháng. Má»—i lần hắn bá»±c tức hay chán nản, hắn lại Ä‘i uống rượu, thà nh thá» hết tiá»n sá»›m. Từ không hé môi phà n nà n ná»a tiếng, nhÆ°ng cả tháng Từ ăn và bắt các con ăn kham khổ, thÆ°á»ng thÆ°á»ng đói nữa! Quà sáng thì bá» hẳn, có khi bữa tối cÅ©ng chịu nhịn cÆ¡m, ăn cháo. Há»™ trông thấy thế, thÆ°Æ¡ng vợ, thÆ°Æ¡ng con quá, và ân háºn vì mình đã tiêu quá trá»›n. Bởi váºy suốt từ mồng mÆ°á»i đến hết tháng, hắn không ra khá»i nhà để chẳng phải tiêu thêm tà gì...
Hắn vừa mặc quần áo, vừa nhắc thầm trong trÃ:
- Nhất định hôm nay không Ä‘i đâu cả... Lấy tiá»n xong là vá» ngay...
Nhưng Từ bảo:
- Mình Ä‘i phố thì Ä‘i ăn nhé. Còn có Ãt gạo chỉ đủ cho lÅ© trẻ. Em chả Ä‘ong thêm nữa, để mai trả tiá»n rồi lấy thêm luôn má»™t thể... Em không để cÆ¡m mình đâu đấy... Nhà chẳng còn gì ăn...
Há»™ hÆ¡i cau mà y. Bởi vì hắn sợ bÆ°á»›c và o tiệm ăn lắm. Hắn có thể gặp ở đây má»™t và i ngÆ°á»i bạn... và khi ấy thì... ôi thôi! Mặc kệ gia đình và những cái gì còn lại!... Hắn sẽ uống rất khá»e, nói toà n những chuyện vá trá»i lấp biển, rồi Ä‘i la cà đến hết đêm má»›i vá». Hắn nghÄ© ngợi má»™t chút rồi hắn bảo:
- Ãược! Tôi sẽ mua cái gì vỠđể cả nhà cùng ăn.
- Ãừng phiá»n nữa! Em cứ cho chúng nó ăn cÆ¡m trÆ°á»›c rồi Ä‘i ngủ.
- Ãừng ăn trÆ°á»›c... Ãợi tôi Ä‘em thức ăn vá», ăn má»™t thể. Tôi vá» sá»›m. Cả tháng chúng nó đói khát, khổ sở, hôm nay có tiá»n cÅ©ng nên cho chúng nó má»™t bữa ăn ra hồn.
- Vẽ chuyện!
Hắn mỉm cÆ°á»i, đáp lại. Hắn lại gần Từ, cúi xuống nắm lấy tay đứa bé và gá»i nó. Mặt hắn và mặt Từ ghé sát. Hắn cố ý khẽ chạm môi mình và o má Từ má»™t cái. Từ vá» giÅ© mấy cái bụi ở tay áo hắn. Vợ chồng nhìn nhau âu yếm. Hắn vuốt má Từ má»™t cái rồi ra Ä‘i.
Ở tòa báo ra, Há»™i Ä‘i thẳng tá»›i má»™t hiệu thịt quay. Hắn định mua mấy hà o thịt, và i cái bánh tây, gói Ä‘em vá». Lòng hắn sáng bừng. Hắn tưởng tượng ra cái cảnh lÅ© con háu ăn và đói khát, rón thịt bằng tay và ăn những miếng bánh tháºt to, miệng phụng phịu và môi bóng nhá»n những mỡ. Cái cảnh thô tục và cảm Ä‘á»™ng! Hắn sẽ cÆ°á»i thá»a thÃch. Còn Từ sẽ ngồi bên hắn mà nhìn chúng, đôi mắt sung sÆ°á»›ng và thÆ°Æ¡ng hại loang loáng Æ°á»›t... Ãến trÆ°á»›c cá»a hiệu thịt quay, Há»™ dừng lại. Hắn cẩn tháºn nhìn trÆ°á»›c, nhìn sau, trÆ°á»›c khi và o. Má»™t ngÆ°á»i quen có thể Ä‘i qua, và nếu há» bắt gặp hắn Ä‘ang cố nhét má»™t gói thịt và o túi áo!... Không! Không có gì đáng ngại, ngoà i Ä‘Æ°á»ng phố... NhÆ°ng trong hiệu, má»™t thiếu nữ đẹp Ä‘ang mặc cả... Hắn Ä‘Ã nh đợi váºy. Trong khi đợi, hai tay chắp sau lÆ°ng, hắn là m ra vẻ đợi má»™t ngÆ°á»i bạn vừa và o má»™t nhà nà o gần đấy. Bá»—ng má»™t bà n tay Ä‘áºp và o vai khiến hắn giáºt mình quay lại. Trung nhếch cÆ°á»i lặng lẽ và Mão cÆ°á»i ầm Ä©, cùng Ä‘Æ°a tay cho hắn bắt:
- Mải ngắm nà ng thÆ¡ nà o mà ngây ngÆ°á»i ra thế?
Hộ ấp úng:
- À! Các anh!...
- Không theo gót sen nà o đấy chứ?
- Cái ấy không quan hệ! Thi sÄ© là ngÆ°á»i giữ được mình trẻ mãi và đến muôn năm cÅ©ng vẫn còn trinh bạch.
- Cũng may tôi lại cũng không là thi sĩ nốt.
- Nghĩa là chẳng theo nà ng nà o cả?
- Chẳng theo nà ng nà o cả!
- Thế thì đi theo hai thằng nà y!
Há»™ nhìn Trung và Mão má»™t thoáng rồi má»›i há»i:
- LÃ m chi?
- Chẳng là m chi cả!
- Thế thì đệ kiếu. Ãệ phải vá» kẻo hết tà u Ä‘iện.
Trung cau mà y nhìn Hộ một cách kinh ngạc và khinh bỉ:
- Sao lại có ngÆ°á»i Ä‘iên đến thế? Vá» giữa lúc chiá»u thì đẹp mà phố thì vui thế nà y!
Hộ trở nên đứng đắn:
- Không đùa nữa... Tháºt ra thì tôi có việc phải vá», thế thôi.
- á»! Nói váºy còn dá»… nghe... Thôi thế anh vá» nhé!... NhÆ°ng mà ... nà y! Anh đã biết gì chÆ°a?
Hộ đã toan đi, quay đầu lại nhìn Trung...
- "ÃÆ°á»ng vá»" sắp được dịch ra tiếng Anh đấy nhé! Bản quyá»n (4) tác giả ba nghìn đồng.
Há»™ trợn mắt lên. NgÆ°á»i hắn bổi hổi. Má»™t lúc lâu hắn má»›i há»i được Trung:
- Có Ä‘Ãch không?
- ÃÃch xác rồi. ChÃnh Quyá»n Ä‘Æ°a cái thÆ° Ä‘iá»u đình cho chúng tôi xem.
Hộ có vẻ hoà i nghi:
- Không mà lại!... Tôi biết lắm... Nhưng lại đằng nà y đã, vỠlà m gì vội? Chúng mình là m cốc bia...
Há»™ đã quên hẳn vợ con. Hắn chỉ còn háo hức muốn biết thêm vá» việc quyển "ÃÆ°á»ng vá»" của Quyá»n được dịch ra tiếng Anh. Hắn bám lấy Mão và Trung. Ba ngÆ°á»i và o má»™t tiệm giải khát ở Bá» Hồ. Và chỉ Ä‘á»™ ná»a giá» sau, Mão và Trung đã thấy Há»™ Ä‘á» tai, giá»™ng má»™t cái vá» chai bia xuống mặt bà n:
- Cuốn "ÃÆ°á»ng vá»" chỉ có giá trị địa phÆ°Æ¡ng thôi, các anh có hiểu không? NgÆ°á»i ta dịch nó vì muốn biết phong tục của má»i nÆ¡i. Nó chỉ tả được cái bá» ngoà i của xã há»™i. Tôi cho là xoà ng lắm! Má»™t tác phẩm tháºt giá trị, phải vượt lên bên trên tất cả các bá» cõi và giá»›i hạn, phải là má»™t tác phẩm chung cho cả loà i ngÆ°á»i. Nó phải chứa Ä‘á»±ng được má»™t cái gì lá»›n lao, mạnh mẽ, vừa Ä‘au Ä‘á»›n, lại vừa phấn khởi. Nó ca tụng lòng thÆ°Æ¡ng, tình bác ái (5), sá»± công bình... Nó là m cho ngÆ°á»i gần ngÆ°á»i hÆ¡n. NhÆ° thế má»›i tháºt là má»™t tác phẩm hay, các anh có hiểu không? Tôi chÆ°a thất vá»ng đâu! Rồi các anh xem... Cả má»™t Ä‘á»i tôi, tôi sẽ chỉ viết má»™t quyển thôi, nhÆ°ng quyển ấy sẽ ăn giải Nobel (6) và dịch ra đủ má»i thứ tiếng trên hoà n cầu!
Trung gáºt gù cÆ°á»i, vẫn cái cÆ°á»i lặng lẽ của y. Mão thì cÆ°á»i hô hố. Há»™ không cÆ°á»i, mặt căng lên vì hứng khởi (7). Hắn nói say sÆ°a lắm. Và đến lúc đèn phố báºt, Trung và Mão muốn vá», Há»™ bảo luôn:
- Thong thả đã! Ãi đâu mà vá»™i? Chúng mình Ä‘i uống rượu... Tôi có tiá»n...
***
Sáng hôm sau. Hắn thức dáºy trên cái giÆ°á»ng nhà hắn. Hắn thấy mình mẩy Ä‘au nhÆ° dần, đầu nặng, miệng khô và đắng. Cổ thì ráo và rát cháy. Hắn Ä‘Æ°a tay vá»›i ấm nÆ°á»›c ở trên bà n để uống. ấm nÆ°á»›c đầy và nÆ°á»›c hãy còn ấm. Ãó là sá»± ý tứ của Từ. Há»™ hiểu thế, và lòng buồn nao nao. Bởi hắn lá» má» nhá»› ra rằng: hình nhÆ° đêm qua hắn say rượu, Ä‘i la cà chán rồi vá», lại gây sá»± vá»›i Từ; hình nhÆ° hắn lại đánh cả Từ, Ä‘uổi Từ Ä‘i, rồi má»›i đóng cá»a lại và đi ngủ... Hắn Ä‘á»™t nhiên hoảng sợ, nhổm dáºy, mắt nhá»›n nhác tìm Từ. NhÆ°ng không! Từ vẫn còn nhà ... Chắc hẳn trong lúc quá say, hắn gà i cá»a nhÆ°ng chÆ°a gà i được, thà nh thá» khi thấy hắn ngủ mệt rồi, Từ lại bế con và o. Bây giá» Từ Ä‘ang thiếp Ä‘i trên võng, đứa con nhá» nằm bên. Từ vốn dáºy sá»›m quen. Sáng nay, chắc Từ mệt quá, vừa má»›i lịm Ä‘i, nên má»›i ngủ trÆ°a nhÆ° thế. Ãầu Từ ngoẹo vá» má»™t bên. Má»™t tay Từ tráºt ra ngoà i mép võng, sã xuống, cái bà n tay hÆ¡i xòe ra lá»ng lẻo. Dáng nằm tháºt là khó nhá»c và khổ não. Hắn bùi ngùi. Chao ôi! Trông Từ nằm tháºt đáng thÆ°Æ¡ng! Hèn chi mà Từ khổ cả má»™t Ä‘á»i ngÆ°á»i! Cái tÆ°á»›ng vất vả lá»™ ra cả đến trong giấc ngủ. Há»™ nhá»› ra rằng: má»™t đôi lúc, nếu nhìn kỹ thì Từ khó mặt lắm. Ãá»™t nhiên Há»™ nảy ra ý muốn lại gần Từ, nhìn kỹ xem mặt Từ lúc bây giá» ra sao? Hắn rón rén, Ä‘i chân không lại. Hắn ngồi xổm ngay xuống đất, bên cạnh võng và cố thở cho tháºt khẽ. Hắn ngắm nghÃa mặt Từ lâu lắm. Da mặt Từ xanh nhợt; môi nhợt nhạt; mi mắt hÆ¡i tim tÃm và chung quanh mắt có quầng, đôi má đã hÆ¡i hóp lại khiến mặt hÆ¡i có cạnh. Há»™ khẽ thở dà i và lắc đầu ái ngại. Hắn dịu dà ng nắm lấy tay sã xuống của Từ. Cái bà n tay lủng củng rặt những xÆ°Æ¡ng! Trên mu bà n tay, những Ä‘Æ°á»ng gân xanh bóng ra, là n da má»ng và xanh trong, xanh lá»c. Cái cổ tay má»ng manh. Tất cả lá»™ má»™t cái gì má»m yếu, má»™t cái gì ẻo lả, cần được hắn che chở và bênh vá»±c... má»™t vẻ bạc mệnh, má»™t cái gì Ä‘au khổ và cháºt váºt, cần được hắn vá»— vá» an ủi... Thế mà hắn đã là m gì để cho Ä‘á»i Từ đỡ khổ hÆ¡n? Hắn đã là m gì để cho Từ khá»i khổ? NÆ°á»›c mắt hắn báºt ra nhÆ° nÆ°á»›c má»™t quả chanh mà ngÆ°á»i ta bóp mạnh. Và hắn khóc... Ôi chao! Hắn khóc! Hắn khóc nức nở, khóc nhÆ° thể không ra tiếng khóc. Hắn ôm chặt lấy cái bà n tay bé nhá» của Từ và o ngá»±c mình mà khóc. Từ thức dáºy, Từ hiểu ngay, không cần há»i má»™t câu nà o cÅ©ng hiểu. Và Từ cảm Ä‘á»™ng. Mắt Từ già n giụa nÆ°á»›c. Từ khẽ rút tay ra, vòng lên cổ chồng, nhẹ nhà ng núi hắn và o, để hắn gục đầu lên cạnh ngá»±c Từ. Hắn lại cà ng khóc to hÆ¡n và cố nói qua tiếng khóc:
- Anh... anh... chỉ là ... một thằng... khốn nạn!...
- Không!... Anh chỉ là má»™t ngÆ°á»i khổ sở!... ChÃnh vì em mà anh khổ...
Từ bảo thế. Tay Từ nÃu mạnh hÆ¡n má»™t chút. Ngá»±c Từ thổn thức. Từ chá»±c ngả đầu sát và o vai Há»™. NhÆ°ng đứa con, bị giằng, khóc thét lên. Từ vá»™i buông chồng ra để vá»— con. Tiếng vẫn còn Æ°á»›t lệ, Từ dá»— nó:
- A! Mợ đây! Mợ đây mà ! Ôi chao! Con tôi nó giáºt mình... Mợ thÆ°Æ¡ng...
Hộ đã tránh chỗ để Từ đưa võng... Từ vừa đưa vừa hát:
Ai là m cho gió lên giá»i,
Cho mÆ°a xuống đất, cho ngÆ°á»i biệt li;
Ai là m cho Nam, Bắc phân kỳ,
Cho hai hà ng lệ đầm đìa tấm thân...
Nam Cao
Chú giải
(1) Lưỡng quyá»n: hai gò má.
(2) Vô liêm sỉ: không biết xấu hổ là gì; trơ trẽn.
(3) Hoà i bão: ấp ủ trong lòng Æ°á»›c muốn là m má»™t Ä‘iá»u lá»›n lao, tốt đẹp nà o đó.
(4) Bản quyá»n: quyá»n, quyá»n lợi của tác giả vá» tác phẩm của mình được pháp luáºt quy định.
(5) Bác ái: lòng yêu thương rộng lớn.
(6) Giải Nobel: giải thưởng quốc tế hà ng năm, được đặt ra từ năm 1901, theo di chúc của nhà hóa há»c và công nghệ Thụy Ãiển Alfred Nobel (1837-1896); ông đã dùng gia sản của mình để đặt giải thưởng cho những ngÆ°á»i có cống hiến xuất sắc đáp ứng những nhu cầu lá»›n của nhân loại: gồm má»™t giải vá» váºt lý, má»™t giải hóa há»c, má»™t giải y há»c, má»™t giải hòa bình và má»™t giải văn chÆ°Æ¡ng. Giải văn chÆ°Æ¡ng do Viện hà n lâm Thụy Ãiển trao tặng và o ngà y 10 tháng 12 hằng năm là ká»· niệm ngà y mất của A. Nobel.
Tà i sản của phongvan
Last edited by phongvan; 28-07-2008 at 01:23 PM .
28-07-2008, 12:01 PM
Bất Diệt Ma Tôn
Tham gia: Apr 2008
Äến từ: bình dÆ°Æ¡ng
Bà i gởi: 2,242
Thá»i gian online: 2 tuần 0 ngà y 3 giá»
Thanks: 1
Thanked 31 Times in 14 Posts
Äiếu Văn - Nam Cao
ÄIẾU VÄ‚N
Thế là xong. Anh chết rồi đấy nhỉ? Không lẽ tôi lại vui khi được má»™t cái tin nhÆ° thế. NhÆ°ng tháºt tôi cÅ©ng không biết có nên buồn không đấy. Có ngÆ°á»i bảo: "Sống khổ đến đâu, cÅ©ng còn hÆ¡n chết; cái tâm lý chung của ngÆ°á»i Ä‘á»i nhÆ° váºy".
Tuy váºy, tôi đã buồn. Buồn đến ná»—i suốt má»™t đêm không ngủ được. Tháºt đấy, anh Phúc ạ. NgÆ°á»i ta thÆ°á»ng trách tôi vô tình cảm. Nhầm. Tôi chỉ gá»›m ghét sá»± giả trá mà thôi. Mà bởi ghét giả trá quá, tôi lại thà nh ra giả trá. Có Ä‘iá»u tôi giả trá theo cách khác: tôi cố ý đóng cÅ©i sắt tình cảm tôi. Thấy ngÆ°á»i ta thÆ°Æ¡ng xót quá dá»… dà ng, tôi quá sợ lòng thÆ°Æ¡ng; thấy nhiá»u ngÆ°á»i khóc quá tà i tình, tôi bá»—ng xấu hổ má»—i khi chá»±c khóc. Tôi có đến Ä‘Æ°a ma anh cÅ©ng bằng thừa. Äã có khối ngÆ°á»i thÆ°Æ¡ng tiếc anh. Äã có ngÆ°á»i vợ trẻ của anh quăn ngÆ°á»i lại nhÆ° má»™t chiếc vá» bà o, và khóc nỉ non nhÆ° má»™t bản âm nhạc má»›i. có lẽ chỉ có hai đứa con anh là chúng không là m thảm thiết quá thôi. Chúng không gà o. Chúng không lăn lá»™n trên Ä‘Æ°á»ng nhÆ° má»™t con đỉa phải vôi. Chúng không chép miệng, ngoẹo đầu. Chúng ngây ngây, giÆ°Æ¡ng đôi mắt ngẩn ngÆ¡. Thỉnh thoảng, nÆ°á»›c mắt chúng má»›i ứa ra, thì chúng lại vá»™i quệt ngang tay áo. Ấy thế mà chúng má»›i chÃnh là những kẻ thÆ°Æ¡ng anh nhất. Chúng biết Ä‘á»i anh là đá»i chúng. Anh chết Ä‘i, chúng chỉ còn má»™t cách, là đi ăn mà y.
Anh Phúc Æ¡i! Anh đã thấy chÆ°a? Tôi không lẫn lá»™n và o trong bá»n ngÆ°á»i Ä‘i Ä‘Æ°a đám ma anh, nhÆ°ng hồn tôi theo đám ma anh. Tôi giống nhÆ° cô gái ngây thÆ¡ má»›i bắt đầu yêu. Cô vá» không để ý, khi ngÆ°á»i yêu Ä‘i ngang qua cá»a nhà cô; nhÆ°ng lại len lén nhìn theo rất lâu khi chà ng Ä‘i khá»i. Tôi cÅ©ng thế. Tôi cố là m thinh khi ngÆ°á»i ta khóc Ä‘Æ°a anh. NhÆ°ng bây giỠđây, khi má»i ngÆ°á»i đã im rồi, tôi đóng kÃn cá»a phòng, ngồi má»™t mình trÆ°á»›c bà n viết của tôi, bùi ngùi Ä‘Æ°a đám ma anh trong tâm tưởng. Cái đám ma cÅ©ng Ä‘Æ°á»ng trÆ°á»ng lắm. Tôi theo dõi anh, từ lúc chúng ta má»›i quen nhau cho đến táºn lá»— huyệt ngÆ°á»i ta vừa vùi anh xuống. NhÆ° váºy há»a chăng má»›i có thể gá»i là trá»n nghÄ©a.
Tôi gần gÅ©i anh, hồi còn nhá». Chúng ta sống cạnh nhau mấy năm trá»i tại nhà má»™t bà bác tôi. Anh ở thuê. Tôi nhá» vả. Chúng ta hiểu vá»›i nhau rằng: hai chúng ta cùng khổ. Không, anh Phúc ạ! Chúng ta phải công bằng má»›i được. Bà bác tôi không phải là ngÆ°á»i ác nghiệt đâu. Có Ä‘iá»u bà khổ quá nhiá»u rồi. Khi ngÆ°á»i ta phải rá» từng giá»t máu ra để kiếm đồng tiá»n, thì lẽ tá»± nhiên là ngÆ°á»i ta phải quý tiá»n ngang vá»›i máu. Chồng bà mất sá»›m. Äã nhiá»u lần, bà toan bÆ°á»›c Ä‘i bÆ°á»›c nữaÄ‘, nhÆ°ng chỉ vì tiếc của, lại thôi. Anh thá» nghÄ© xem. Äối vá»›i má»™t thiếu phụ Ä‘Æ°Æ¡ng xuân, còn cái gì khổ hÆ¡n sá»± lẻ loi. Ấy thế mà bà cam pháºn lẻ loi để khÆ° khÆ° giữ lấy tiá»n ở chÃnh tay bà , không muốn để lá»t tay ai. Bà mặc lòng bà héo hắt Ä‘i. Bà đà y Ä‘á»a thân bà . Có phải bà cay nghiệt ngay từ vá»›i chÃnh bà mà trở Ä‘i không? Còn trách gì cái cách bà đối đãi vá»›i chúng ta! Bà keo cú và tham việc lắm. . . Bà có má»—i má»™t mống con thôi. Ai chả tưởng: quà hÆ¡n và ng. Có lẽ bà cÅ©ng quà con. NhÆ°ng không phải vì thế mà bà ná»›i tay vá»›i con đâu. Má»—i bữa ăn bà giao hẹn vá»›i con má»—i miếng Ä‘áºu kho hay má»—i con tôm phải ăn hết má»™t bát cÆ¡m. Không đủ mặc thây. Nó cứ việc ăn cÆ¡m nhạt hoặc chan vá»›i cái thứ mắm tép mặn hÆ¡n cá muối, mà cả nhà phải ăn quanh năm, suốt tháng. Con đẻ đứt ruá»™t ra còn thế, còn nói gì tá»›i cháu và đứa ở! Chắc anh cá»±c lắm đấy, anh Phúc nhỉ? Là m gì tôi chả biết. . .
Hãy nói ngay rằng: bà bác tôi coi anh không bằng con trâu anh thÆ°á»ng dắt Ä‘i chăn. Con trâu là má»™t món tiá»n to. Nó là m lợi rất nhiá»u. Nó chết, ngÆ°á»i ta phải bá» ngay ngót trăm đồng bạc táºu con khác vá» thay nó. Bởi váºy ngÆ°á»i ta cần chăm chút nó. Còn anh, anh chỉ là má»™t thằng hèn. Anh Ä‘i còng còng nhÆ° má»™t ông lão tám mÆ°Æ¡i. Cái cổ anh thụt và o giữa hai cái vai rúm ró và xo. Äầu anh ngoẹo vá» má»™t bên để cái cằm nhá»n hếch lên phÃa bên kia. Cả má»™t cái thân hình á»p ẹp của anh không đáng má»™t đồng xu. NgÆ°á»i ta có cảm tưởng nhÆ° nuôi anh là má»™t sá»± là m phúc đó thôi. Anh chết Ä‘i, chẳng thiếu gì đứa nhanh nhẹn, cứng cát bằng vạn anh. Anh chỉ là đồ ăn hại. . . Ôi chao! Anh ăn hại những gì? Sáng ngà y ra, anh uống nÆ°á»›c lã cầm hÆ¡i. Bữa trÆ°a, anh được ba lùm lùm bát cÆ¡m ngô hoặc cÆ¡m khoai. Bữa tối, ngÆ°á»i ta lại cho anh và i nắm ngô rang hoặc và i củ khoai, củ ráy. Kể ra thì bữa nà o cÅ©ng thòm thèm cả. Chỉ có công việc và những lá»i chá»i rủa thì bao giá» cÅ©ng thừa bứa tứa tát. XÆ¡i không kịp! Anh thức dáºy trÆ°á»›c gà và ngủ có lẽ còn sau bá»n tuần sÆ°Æ¡ng. Biết mình cháºm chạp vụng vá», lại yếu á»›t quá không thể xốc vác nhÆ° ngÆ°á»i ta, anh chỉ chăm chăm chúi chúi là m suốt ngà y, không má»™t phút nà o dám nghỉ ngÆ¡i. Anh là m cả vỠđêm. Anh mong lấy sá»± cố gắng của chÃnh anh để bù lại sá»± kém cá»i tá»± trá»i sinh; là cốt lấy sá»± chăm chỉ, sá»± kiên nhẫn và nhẫn nại để gợi lòng thÆ°Æ¡ng của chủ. Khổ thân anh quá! Tôi thÆ°Æ¡ng anh nhất và o những lúc trở trá»i hay những tháng mùa đông. Bệnh hen của anh lại dấy lên. Anh thở cÅ©ng đã là má»™t việc khó nhá»c lắm rồi. Thế mà anh vẫn dáºy sá»›m, thức khuya, là m hết việc nhà đến việc đồng, chỉ khác ngà y thÆ°á»ng má»™t cái là thỉnh thoảng anh ngừng lại để ho sù sụ, thở rÃt lên nhÆ° tiếng bá»…, gà gà mắt ra nhÆ° ngÆ°á»i say thuốc là o. Trông anh những lúc ấy chẳng khác gì má»™t con cò chết rét. Có lần tôi ái ngại quá, bảo anh:
- á»m quá thế thì nằm nhà đắp chiếu mà nghỉ có hÆ¡n không? Mình ốm, ai nỡ nói?
Anh lắc đầu, nói nhÆ° ngÆ°á»i chá»±c khóc:
- Äã Ä‘Ã nh, ốm thì chắc ngÆ°á»i ta cÅ©ng phải lo cho mình nghỉ. NhÆ°ng má»™t lần, hai lần còn được, chứ nay ốm, mai ốm thì coi sao tiện? NgÆ°á»i ta thuê mình cho mình là m chứ không phải là để cho mình đắp chiếu nằm nhÆ° bố già ngÆ°á»i ta. Thiệt đến ngÆ°á»i ta thì ngÆ°á»i ta phải xót. . . Vả lại mình ăn cÆ¡m, lấy công của ngÆ°á»i ta, thì mình phải nghÄ©.
Tôi chỉ chép miệng, không còn biết nói sao. Ngừng lại một lát để thở, rồi anh lại thong thả tiếp:
- Ấy, tôi đã phải nghÄ© thế mà cÅ©ng không xong đấy. Tôi có dám lÆ°á»i đâu? Thế mà lắm lúc bà ấy còn nói cho nhÆ° là móc há»ng, đến gần phải má»a cÆ¡m ra mà trả lại!
Thoáng thấy bóng bà chủ, anh lại vá»™i và ng là m rất khá»e ra bá»™ mình chẳng còn ốm Ä‘au gì cả
Mấy năm sau, tuy chẳng bà n nhau mà chúng ta bá» nhà bà bác tôi cùng má»™t Ä‘á»™. Tôi ra tỉnh há»c. Anh tá»± liệu không đủ sức để theo nghá» là m ruá»™ng, Ä‘i há»c nghá» thợ may. Tuy chẳng còn mấy khi được gặp anh, nhÆ°ng xa xa tôi vẫn nháºn được những tin tức vá» anh. Tôi biết đại khái tình cảnh anh cÅ©ng chẳng hÆ¡n gì trÆ°á»›c mấy. Thôi thì cÅ©ng phải vắt mÅ©i đút miệng, được bữa hôm lo bữa mai, nhÆ°ng cái kiếp chúng mình thì chỉ có thế thôi, mong hÆ¡n là m sao được? Má»™t năm kia, ngÆ°á»i ta bảo tôi rằng: anh mua lại được má»™t cái máy khâu cÅ© sáu mÆ°Æ¡i đồng, nhá» chút tiá»n dà nh dụm được từ khi cầm nổi cái kim và ba, bốc chục nỡ lãi hay tiá»n nợ non gì đấy. CÅ©ng đáng mừng cho anh lắm! Từ đấy, hình nhÆ° việc là m ăn của anh có dá»… chịu hÆ¡n lá»›p trÆ°á»›c. Má»™t hôm, có chút việc phải vá» quê, tôi gặp anh, quấn áo trắng bông, đầu chải mượt, chân kéo lê đôi guốc sà gòong lá»™c cá»™c. NghÄ©a là anh "diện" lắm. Tôi lấy là m ngạc nhiên. Tôi tá» sá»± ngạc nhiên ấy vá»›i mấy ngÆ°á»i hà ng xóm. Há» mỉm cÆ°á»i, bảo tôi:
- Ai? Phúc ấy à ? . . . Còn phải nói! Bây giá» cáºu ấy tÆ¡ tuốt ghê lắm nhé! Chết cái không tÆ¡ tuốt, lại sợ vợ nó chê, nó phải lòng thằng khác thì há»ng cả.
Tôi sá»ng sốt:
- Anh ta cưới vợ rồi! Lấy ai?
- Cái Thá»a, con nhà chú Thuáºn lùn ấy mà ! . . . Con bé tình ra phết! Mà phải biết là đá»ng đảnh. Lúc nà o cÅ©ng cái áo cánh cát bá, cái yếm cổ xây tháºt trắng, cái quần lụa buông chùng xuống táºn gót chân, vá»›i chùm chìa khoá lúc la lúc lắc. . . Ná»™i bà lý, bà phó trong là ng nà y cÅ©ng không ăn báºn sang nhÆ° nó. Cô đầu cÅ©ng không ăn đứt.
- Thế mà nó chịu lấy anh ta?
- Thì còn lấy chó nà o được mà chả lấy? Nó ** bá» cha Ä‘i ấy! Hai cái mắt thì lúc nà o cÅ©ng tÃt Ä‘i, hai cái má thì Ä‘á» tÃa tia, cái mồm thì toe toét; Ä‘á»™ng ai hÆ¡i nói đùa, nói bỡn má»™t tà đã hÆ¡ há»› cÆ°á»i. Nó nhân tình nhân vá»›i trăm thằng, bá»n lý dịch chẳng anh nà o không tháºm thá»t ra và o nhà nó.
Anh cu Phúc thì mê nó tợn, cho nó nà o quần lụa, nà o áo cánh xát xi, nà o yếm vải phin. . . lại cả tiá»n nữa ấy! Có thế nó má»›i lấy cu cáºu váºy, chứ không thì Ä‘á»i nà o nó lấy. Trông anh chà ng nhÆ° con giun chết, không thÆ°Æ¡ng được. Cu cáºu há»i năm, sáu đám, có đứa nà o nó chịu lấy đâu? Mà toà n những đứa xấu xÃ, vấy bá» tre bảy ngà y không ai buồn nhặt. Ấy thế mà thánh nhân đãi khù khá», tá»± nhiên vá»›i ngay được má»™t con tháºy đẹp! ...
Há» nói câu cuối vá»›i má»™t vẻ gì mỉa mai. Tôi buồn rầu, há»i:
- Thế từ ngà y lấy nhau đến giá», chị vợ có chịu . . . là m ăn đứng đắn hÆ¡n không?
- Là m? Là m gì? Nó thì chẳng bao giỠlà m cả.
- Không! ... Tôi nói... NghÄ©a là ... chị ta có tu tỉnh lại, vá» cái Ä‘Æ°á»ng kia khác, hay là vẫn chứng nà o táºt ấy?
- À! Kể thì cÅ©ng đỡ... bởi vì anh chồng chiá»u tợn nó chẳng bắt là m gì cả, chỉ nhong nhóng suốt ngà y, cÆ¡m bÆ°ng nÆ°á»›c rót đến táºn mồm, lắm khi cái quần cái áo thay ra cÅ©ng anh chồng giặt há»™.
Ôi thôi! Thế thì há»ng mất! Tôi đã gần buá»™t miệng kêu lên thế. Bởi vì tôi vốn biết anh là má»™t ngÆ°á»i hay gắng gượng. Anh đã gắng gượng lấy sá»± chăm chỉ, sá»± nhẫn nhục để bù lại cái sức yếu của anh để gợi lòng thÆ°Æ¡ng của bà chủ ngà y xÆ°a, thì bây giá» anh lại gắng gượng lấy sá»± nuông chiá»u, sá»± hạ mình cố bù lại sá»± kém cá»i vá» dung mạo của mình, để mong giữ được lòng yêu của cô vợ đẹp. Gợi lòng thÆ°Æ¡ng của má»™t ngÆ°á»i chủ tham lam còn khó lắm thay! Còn nói gì đến sá»± gợi lòng yêu của má»™t ngÆ°á»i Ä‘Ã n bà đẹp, lẳng lÆ¡ và nhẹ dạ? Hỡi ôi! Trá»i tháºt bất công khi dá»±ng ra cái đẹp và cái xấu. Loà i ngÆ°á»i thÃch đẹp, ghét xấu đã phụ há»a và o sá»± bất công của trá»i! Trong lúc thÆ°Æ¡ng anh quá, tôi nghÄ© vÆ¡ nghÄ© vẩn, đến mất cả lý trà và gần thà nh má»™t thằng dở hÆ¡i...
Bẵng Ä‘i má»™t dạo rất lâu, tôi không trở lại quê nhà , để bây giá» lại vỠở hẳn đây, nhÆ° má»™t ngÆ°á»i già cả. Tôi đã gần quên hẳn anh rồi. Nà o có phải là tôi là ngÆ°á»i chóng nhạt tình đâu, nhÆ°ng bây giá» tôi cÅ©ng đã có vợ, có con, có cả má»™t gia đình. Tôi có bao nhiêu cái khổ của tôi. Chúng hút tất cả ý nghÄ© của tôi, khiến tôi sống nhÆ° kiểu má»™t ngÆ°á»i Ãch ká»·. Óc tôi chẳng còn má»™t phút nà o được rảnh rang để nhá»› đến ngÆ°á»i bạn khổ sở hồi thÆ¡ ấu...
Bá»—ng đùng má»™t cái, tôi nghe tin anh chết. Mà chết nhÆ° thế nà o!... Anh ốm bốn tháng nay. Cái bệnh hen kinh niên lại phát ra, nhÆ° thÆ°á»ng lệ má»i năm, nhÆ°ng lần nà y dữ dá»™i hÆ¡n. Anh chỉ còn là m được má»™t việc thở mà thôi. Tiá»n dà nh dụm mòn dần, rồi hết hẳn. Rồi cái máy cÅ©ng phải bán Ä‘i. NgÆ°á»i vợ đẹp của anh, hai con rồi mà vẫn còn trẻ mau mảu, vẫn phải ăn, phải tiêu, phải mặc áo yếm trắng bong và quần lụa chùng sát đất. Anh không thể cung cấp cho thị nữa, thì đã có má»™t anh thợ húi đầu cung cấp. Thị bá» anh nằm chết khô, chết ná» Ä‘i suốt ngà y đêm. Hai đứa con anh, ẻo lả nhÆ° má»™t cái lá úa và buồn nhÆ° má»™t tiếng thở dà i ngồi củ rủ nhìn anh bằng đôi mắt dại Ä‘i vì đói quá. Chúng ngáp luôn luôn. Gian nhà tối ẩm, đầy mùi bệnh táºt và bừa bá»™n rác rưởi, muá»—i ruồi. Chỉ có những con ruồi là còn có vẻ sống, có vẻ hoạt Ä‘á»™ng và khá»e mạnh giữa cái thế giá»›i ốm yếu ấy, đã chìm má»™t ná»a và o cõi chết. NgÆ°á»i ta nghe thấy những tiếng thở rốc lên, những tiếng rên và những tiếng chép miệng liên hồi. Anh nhạt miệng hay chán nản cho số kiếp? Thỉnh thoảng đôi mắt gà gà của anh lại cố mở to ra, lần lượt Ä‘Æ°a vá» phÃa hai đứa trẻ rồi Ä‘Æ°a ra phÃa cá»a. Bên ngoà i trá»i rất đẹp. Nắng tÆ°ng bừng. Má»™t Ä‘Ã n sẻ chà choé cãi nhau nhÆ° má»™t lÅ© trẻ con táºp là m ngÆ°á»i lá»›n: chúng xỉa xói, chúng chanh chua, chúng cÆ°á»›p lá»i nhau má»™t cách vui vẻ và ầm ỹ. Chim Ä‘á»±c, chim cái gá»i nhau. Những con chim non cÅ©ng Ä‘ua đòi. Má»™t con ve lanh lảnh nà y trả lá»i con ve lanh lảnh khác. Ôi chao! Äá»i vui quá! Muôn loà i sống mạnh mẽ và sung sÆ°á»›ng. Không gian là má»™t đám há»™i xôn xao và rá»±c rỡ. Anh nằm trong đây, nhÆ° má»™t cái xác chết trong mả lạnh, chua chát nghÄ© rằng: mình không ăn nháºp gì đến cảnh đùa vui của ngÆ°á»i.... Äôi mắt anh chìm dần, chìm dần để má» Ä‘i. Äôi mi tÃm nhạt đã căng lên. Chúng che cảnh hiện tại Ä‘i để má»™t cảnh khác tá»a ra. Anh mÆ¡ hồ nghe tiếng trống chèo ở xa văng vẳng. Ấy là anh Ä‘ang nằm nhá»› lại những ngà y là ng và o đám. Chung quanh đình tấp náºp... NgÆ°á»i vợ anh cÆ°á»i cợt giữa chá»— đông đảo ấy vá»›i những anh trai là ng chá»›t nhả bẻm mép... Còn anh thui thủi nằm nhà để quạt cho hai con ngủ, để khà n khà n ru má»—i khi thằng bé giẫy, và để thỉnh thoảng thở dà i khi hÆ¡i thở nhẹ nhà ng của nó lại trở nên Ä‘á»u Ä‘á»u.... Anh đã chịu Ä‘á»±ng tất cả những ná»—i Ä‘au Ä‘á»›n âm thầm ấy, không má»™t lần hé răng oán thán. NhÆ°ng lúc nà y, cái lúc anh gần chết mà vợ anh vẫn không Ä‘oái tưởng đến anh má»™t chút, anh thấy nghẹn ngà o, uất tức. Cổ anh tắc lại. HÆ¡i thở bị nghẽn má»™t lúc rồi lại báºt được ra, rốc lên hÆ¡n trÆ°á»›c. Ngá»±c anh nhÆ° có má»™t phiến đá nặng đè lên. Chân tay anh lạnh toát Ä‘i. NgÆ°á»i anh bá»™n rá»™n bồi hồi. Mồ hôi lạnh dâm dấp trán. Äá»m kéo lên sòng sá»c trong cuống há»ng. Anh chết mất! Anh chết mất! Anh không còn thở được!... Äôi mắt hoảng hốt của anh chá»±c mở ra. NhÆ°ng mà mắt nặng lắm rồi: anh phải cố má»›i gạt được chúng lên. Äôi mắt mất thần cuống quÃt tìm hai đứa trẻ. Mồm anh ú á»›... Giữa lúc ấy thì cái phên liếp Ä‘á»™ng. À! Vợ anh, ngÆ°á»i vợ đẹp của anh đã vá». Anh lịm ngÆ°á»i Ä‘i, chẳng biết vì sao. Äôi mắt anh nhắm lại. Anh không muốn nhìn mặt nó? NhÆ°ng kìa nó đã lại đầu giÆ°á»ng anh vá»›i má»™t vẻ buồn rầu giả dối. Cái thứ tiếng ngá»t nhÆ° Ä‘Æ°á»ng của nó lại gá»i anh:
- Thầy em ơi!
Äôi mắt anh mở từ từ. Chúng trợn ngược lên để nhả tất cả ná»—i oán trách và o mắt nó. Trong lúc ấy nó nghÄ© gì? Rồi không biết nó còn tìm đâu được mấy giá»t nÆ°á»›c mắt để vãi ra. Nó đặt bà n tay lên ngá»±c anh và mếu máo:
- Thầy em ơi! Thầy em ơi!...
Tiếng gá»i thất thanh của nó là m anh thổn thức. Anh nức nở trong ngá»±c. Anh đã lại muốn tha thứ, tha thứ hết. NÆ°á»›c mắt anh ứa ra đầy mắt...
- Thầy em ơi! Thầy em là m sao thế?
Anh lắc đầu... Không phải là cái lắc đầu giáºn dá»—i đâu. Äó là cái lắc đầu thất vá»ng. Anh biết anh không còn sống nữa. Anh tiếc vợ. Anh tiếc Ä‘á»i... NhÆ°ng chút tình thÆ°Æ¡ng - thà nh thá»±c hay giả trá - của con vợ đẹp đã là m anh sống lại. Anh lại nói được, và anh nói:
- Tôi chết mất! Thế nà o tôi cũng chết... Tôi chỉ còn thèm một bát chè đỗ đen. Nếu có thì bu em cho tôi một bát để tôi ăn cho mát ruột rồi tôi chết.
- Nhà không có Ä‘Æ°á»ng. Mà nấu cÅ©ng không kịp. Äể tôi Ä‘i xem đâu có, mua cho thầy em má»™t bát...
Vừa nói nó vừa mải mốt Ä‘i lấy bát. Nó tong tả chạy ra khá»i cá»a. Anh nghe tiếng vạt áo nó bay soà n soạt và chân nó chạy bình bịch. ChÆ°a bao giá» nó tá» tế vá»›i anh nhÆ° váºy, nhÆ°ng anh đã quên tất cả, và cứ tưởng tượng suốt Ä‘á»i nó toà n tá» tế vá»›i anh nhÆ° váºy. Anh cà ng thêm tiếc Ä‘á»i....
Chao ôi! Giá anh đã được ăn bát chè kia! Biết đâu anh đã chẳng mát lòng, mát ruá»™t mà sống được? NhÆ°ng vợ anh Ä‘i lâu quá. Nó đã gặp gỡ má»™t cái gì ở trên Ä‘Æ°á»ng là m nó lãng quên anh. Hay má»™t kẻ nà o đã ngăn cản nó là m bổn pháºn cuối cùng đối vá»›i má»™t ngÆ°á»i chồng đã hết lòng vá»›i nó? Anh không còn sức đợi. Cái chết bị kìm lại trong má»™t phút, lại bắt đầu chuyển Ä‘á»™ng. Nó tiến dần, tiến dần, từ chân lần tá»›i đùi, rồi tá»›i bụng, rồi tá»›i ngá»±c... Anh lại hoảng hốt. Äôi mắt anh cố nhìn mãi... NhÆ°ng anh đã chẳng còn nhìn rõ nữa. Ãnh sáng lung linh, lung linh. Không gian báºp bá»nh nhÆ° má»™t cái thuyá»n. Mắt anh loá ra. Chúng má» Ä‘i. Má»i váºt xóa nhoà . Có lẽ nà o nhÆ° thế được? Anh uất ức. Anh ứ nghẹn. Anh cố kêu lên má»™t tiếng, nhÆ°ng không được. Anh u ú ằng ặc. Äá»m đã bịt chặt ống khà quản rồi. Anh ngạt thở. Anh cuống cuồng, anh sợ hãi, anh bứt rứt, anh choáng váng.... Ôi thôi! Anh chết rồi!
Bây giá» thì sá»± im lặng bất tuyệt đã bịt chặt đôi tai anh, chán nghe những lá»i mai mỉa của Ä‘á»i rồi. Bóng tối phủ kÃn đôi mắt anh, mở thao láo nhiá»u đêm để nhìn trong bóng tối những cảnh nó là m anh nhục nhã. Anh đã có thể dá»ng dÆ°ng đối vá»›i những chuyện của loà i ngÆ°á»i. Váºy thì anh Phúc Æ¡i! Anh hãy nghỉ cho yên! Những chuyện Ä‘á»i nà y bây giá» chỉ còn là của chúng tôi. Chúng tôi, những kẻ đã Ä‘au khổ, đã uất ức, đã Æ°á»›c ao, đã khát thèm, đã thất vá»ng và vẫn hy vá»ng mãi và phải hy vá»ng mãi. Sá»± Ä‘á»i không thể cứ mù mịt mãi thế nà y đâu. TÆ°Æ¡ng lai phải sáng sủa hÆ¡n. Má»™t rạng đông đã báo rồi. Má»™t mặt trá»i má»›i sẽ má»c lên trên nấm mồ anh và bên trên đầu hai đứa con côi anh để lại. Má»™t bà n tay bè bạn sẽ nắm lấy bà n tay chúng và dắt chúng cùng Ä‘i tá»›i má»™t cuá»™c Ä‘á»i đẹp hÆ¡n.
Nam Cao
Tà i sản của phongvan
Last edited by khungcodangcap; 01-10-2008 at 11:46 PM .
Từ khóa được google tìm thấy
àâòîðàäèî , cac truyen ngannam cao , êíèæíûé , êîðîëü , ìåáåëü , íàëîãîâûé , ïèäîðû , lão haÌ£c nam cao , lão hạc nam cao , nam cao truyen ngan , ñòðèæêè , truen ngan nam cao , truyện ngan nam cao , truyện ngắn nam cao , truyện ngăn nam cao , truyeb ngan nam cao , truyen ngan hay nam cao , truyen ngan nam cai , truyen ngan nam cao , truyen ngan namcao , truyen ngan nan cao , truyen ngan năm cao , truyen ngannam cao , truyen ngsn nsm cao , truyenj ngắn năm cao , truyenngannamcao , tryen ngan nam cao