CHƯƠNG BẢY
- Không, không, không được? - Bormental kiên quyết nói. - Xin anh mang vào.
- Chà, quả thật, mà... - Sarikov làu bàu khó chịu.
- Cám ơn bác sĩ, - Philip Philippovich dịu dàng nói. - Tôi nhắc nhở mãi đến phát ngấy lên rồi.
- Dù sao thì tôi cũng không cho phép anh ăn nếu như chưa mang khăn ăn vào. Dina, cất đĩa cá sốt dầu của Sarikov đi.
- Sao lại "cất" là thế nào?- Sarikov sửng sốt. - Tôi sẽ mang ngay bây giờ.
Hắn đưa bàn tay trái che đĩa cá xốt dầu không cho Dina lấy, còn tay phải nhét tấm khăn ăn vào sau cổ áo, khiến hắn trông giống như một người khách trong hiệu cắt tóc.
- Và nhớ là phải ăn bằng dĩa đấy? - Bormental nói thêm. Sarikov thở vào thật dài và bắt đầu dùng dĩa vớt những miếng cá tẩm dầu trong đĩa xốt đặc.
- Tôi còn có thể uống thêm chút vốtka? - hắn nửa hỏi nửa tuyên bố.
- Có lẽ với anh thế là đủ? - Bormental hỏi lại, thời gian gần đây anh uống quá nhiều vốtka đấy.
- Anh tiếc à? - Sarikov hỏi và nhìn gằm gằm.
- Đừng nói vớ vẩn. - Philip Philippovich nghiêm khắc nói, nhưng Bormental cắt lời ông:
- Bác Philip Philippovich, bác để mặc cháu.
- Sarikov, anh toàn nói những chuyện vớ vẩn, và tệ hại nhất là anh nói một cách quyết đoán, tự tin. Tất nhiên là tôi không tiếc vốtka, nhất là nó không phải của tôi, mà của bác Philip Philippovich. Chỉ đơn giản là nó có hại. Đó là một; còn thứ hai là kể cả khi không uống vốtka, anh cũng cư xử thiếu lịch sự rồi..
Bormental chỉ lên tấm kính tủ buyp phê vỡ đã được dán lại..
- Dina, lấy cho tôi thêm ít cá, - giáo sư cất tiếng gọi.
Trong lúc đó Sarikov vươn tay về phía bình rượu và vừa liếc nhìn Bormental vừa rót vào ly của mình.
- Anh cần phải rót mời cả người khác nữa, - Bormental nói, - và theo thứ tự sau: đầu tiên là bác Philip Philippovich, rồi đến tôi , cuối cùng mới rót cho mình..
Một nụ cười mỉa thoáng lướt qua miệng Sarikov và gã rót rượu ra các li.
- Mọi thứ ở chỗ các người cứ như trên đại tiệc ngoại giao ấy, - gã nói. - Khăn ăn này, cravát này, rồi nào "xin lỗi", nào "không dám", "merci", còn để một cách thật sự thì không. Các người tự hành hạ chính mình, như dưới chế độ Nga hoàng ấy.
- Cho phép tôi được hỏi, "một cách thật sự" nghĩa là thế nào? Sarikov không nói gì để trả lời câu hỏi của Philip Philippovich, nhấc li lên và nói:
- Nào, tôi xin chúc mọi chuyện...
- Và chúc anh cũng vậy, - Bormental đáp lại với vẻ ít nhiều giễu cợt.
Sarikov hất chỗ rượu trong li vào miệng mình, nhăn mặt, đưa mẩu bánh mì lên mũi ngửi, rồi nuốt chửng, khiến nước mắt ứa ra.
- Di truyền, - Philip Philippovich bỗng nói nhát gừng, như trong cơn mê sảng.
Bormental ngó sang ngơ ngác.
- Xin lỗi..
- Di truyền! - Philip Philippovich lặp lại, và lắc đầu với vẻ cay đắng. - ở đây chẳng thể làm gì được đâu! Klim!
Bormental nhìn xoáy vào mắt Philip Philippovich với vẻ tò mò cực độ.
- Bác cho là thế sao, bác Philip Philippovich?
- Không phải cho, mà chắc chắn là như vậy.
- Chẳng lẽ... - Bormental lên tiếng, nhưng dừng lại và liếc nhìn sang Sarikov.
Gã nghi hoặc cười khẩy.
Spater(*)... - Philip Philippovich nói khẽ.
- Gut(*)... - viện bác sĩ trợ lý đáp.
Dina mang món gà tây vào. Bormental rót rượu vang đỏ cho
Philip Philippovich và ngỏ ý mời Sarikov.
- Tôi không thích. Tốt hơn là tôi uống vốtka. - Mặt gã vấy dầu, mồ hôi rịn ra trên trán; gã tỏ ra thật vui vẻ. Và cả Philip Philippovich sau chén rượu vang cũng trở nên dễ dãi. Mắt ông long lanh, ông nhìn Sarikov ít nhiều độ lượng hơn. Chiếc đầu đen của gã nổi lên giữa tấm khăn ăn trông như một con ruồi đậu trên bãi váng sữa.
Còn Bormental, sau khi đã chắc bụng, lại tỏ ra ham hoạt động.
- Thế nào đây, tối nay chúng ta sẽ làm gì nhỉ? Anh hỏi Sarikov.
Gã hấp háy mắt, đáp:
- Ta đi xem xiếc là thú nhất.
- Ngày nào cũng xem xiếc, - Philip Philippovich hiền lành nhận xét, - như vậy theo tôi quá tẻ nhạt. Giá như tôi vào địa vị anh, thì tôi sẽ đi nhà hát dù chỉ một lần.
- Tôi không đến nhà hát đâu, - Sarikov đáp với vẻ đầy ác cảm và đưa tay quẹt ngang rồi lại quẹt dọc miệng.
- Nấc ở trong bừa ăn làm người khác mất ngon, Bormental thông báo một cách máy móc. - Xin lỗi anh... Thực ra, tại sao anh không thích nhà hát?
Sarikov đưa chiếc li rỗng lên nhìn như nhìn qua ống nhòm, nghĩ một lát, rồi trề môi:
- Chỉ toàn những chuyện ngu xuẩn... Nói lảm nhảm, lảm nhảm... Độc trò phản cách mạng.
Philip Philippovich ngả người ra lưng chiếc ghế tựa kiểu gotic và bật cười ha hả để lộ hàm răng vàng lấp lánh. Bormental chỉ nhè nhẹ lắc đầu.
- Anh cũng nên đọc một cái gì đấy. - viên bác sĩ nói. - còn không thì, anh biết đấy...
- Thì tôi cũng có đọc, tôi cũng đọc đấy chứ... - Sarikov đáp và bỗng, đột ngột và hung hãn, rót nhanh cho mình nửa li vốtka.
- Dina, - Philip Philippovich lo lắng kêu to. - Cháu cất chai vốtka đi. Không cần nó nữa đâu. Thế anh đọc gì?
Trong đầu ông chợt hiện lên một cảnh tượng: hòn dào hoang, một cây cọ, một người khoác lông thú và đội mũ không vành. "Cần phải kiếm Robinson...".
- Cái quyển... Gọi là gì nhỉ... Thư từ giữa Engels với... tên lão quỷ ấy như thế nào nhỉ... với Kautski(*).
Bàn tay cầm chiếc dĩa với miếng thịt trắng bệch của Bormental đột ngột dừng lại trong không khí, còn Philip Philippovich làm cốc rượu vang sánh đổ ra ngoài. Sarikov chọn đúng thời điểm đó nuốt chửng hớp vốtka.
Philip Philippovich đặt đôi cùi tay lên bàn, chăm chú nhìn Sarikov và hỏi:
- Xin phép được hỏi, anh có thể nói gì về cuốn sách anh đọc? Sarikov nhún vai.
- Tôi thì tôi không đồng ý.
- Với ai? Với Engels hay với Kautski?
- Với cả hai, - Sarikov đáp.
- Điều này thật thú vị, lạy Chúa. "Ai dám nói rằng kẻ khác...
" Thế còn phần mình, anh có thể đề nghị cái gì?
- Ở đây thì có gì mà đề với nghị?.... Họ cứ viết loạn xị ngậu cả lên... nghị viện, những người Đức nào đó... Đầu như muốn vỡ bung ra. Chỉ việc chiếm lấy tất cả và đem chia là xong...
- Ta đã nghĩ đúng như thế? - Philip Philippovich thốt lên và đập bàn tay lên mặt vải trải bàn.
- Ta đã nghĩ đúng như thế mà!
- Thế anh biết cả phương thức chứ? - Bormental tò mò hỏi.
- Đây có gì mà phải phương thức với phương thiếc, - trở nên lắm lời hơn sau cốc vốtka, Sarikov giải thích, - việc dễ ợt thôi mà. Không thì thật vô lý: một người chiếm bảy căn phòng, có bốn mươi chiếc quần, còn kẻ khác thì lang thang bới tìm miếng ăn trong các thùng rác.
- Về chuyện bảy căn phòng thì chắc là anh nói tôi phải không? - Philip Philippovich ngạo nghễ nheo mắt, hỏi.
Sarikov co rúm người lại và không đáp.
- Không sao, tốt thôi , tôi không phản đối gì việc chia. Bác sĩ, hôm qua anh đã từ chối không tiếp bao nhiêu người?
- Ba mươi chín người, - Bormental trả lời ngay.
- Hừm... ba trăm chín mươi rúp. Đấy, tội ba người đàn ông chịu. Phụ nữ - Dina và Daria Pet'rovna - chúng ta sê không tính. Phần anh, Sarikov, một trăm ba mươi rúp. Phiền anh góp vào.
- Chuyện ngộ nghĩnh quá, - hốt hoảng, Sarikov đáp. Tại sao lại như vậy?
- Tại vì vòi nước và tại con mèo! - Philip Philippovich mất đi vẻ thản nhiên giễu cợt, bỗng gầm lên.
- Bác Philip Philippovich! - Bormental lo lắng thốt lên.
- Khoan nào! Tại cái hành động ngu xuẩn tệ hại mà anh đã gây ra và vì nó mà phải bỏ mất buổi khám. Điều đó không thể nào dung thứ được! Như một thằng người nguyên thuỷ, nhảy khắp nhà, bẻ gãy vòi nước. Ai giết chết con mèo nhà bà Pollasukher? Ai...
- Sarikov, ngày hôm kia anh cắn một phụ nữ ngoài cầu thang! - Bormental đệm thêm.
- Anh đứng... - Philip Philippovich gầm gừ.
- Nhưng cô ả vỗ vào mõm tôi! - Sarikov tru lên. - Mõm tôi có phải của công đâu!
- Là vì anh thộp vào ngực người ta! - Bormental hét to, gạt đổ chiếc cốc. - Anh đứng...
- Anh đứng ở bậc thang thấp nhất của sự phát triển - Philip Philippovich hét to hơn át đi. - Anh là một sinh vật chỉ mới được hình thành, về phương diện trí tuệ còn thấp kém, toàn bộ những hành vi của anh mang tính chất thuần tuý thú vật, thế mà trước mặt hai người có học vấn đại học anh dám cho phép mình, với một sự càn rỡ tuyệt đối không thể nào chấp nhận được, đưa ra những lời khuyên tầm cỡ vũ trụ nhưng cũng ngu xuẩn tầm cỡ vũ trụ về chuyện phải chia mọi thứ như thế nào... mà trong lúc đó thì anh lại đi ngốn bột đánh răng!...
- Ngày hôm kia, - Bormental xác nhận.
- Thế đấy, - Philip Philippovich quát vang rền. Anh hãy nhớ kỹ lấy, rằng anh cần phải im lặng và lắng nghe những gì người ta nói với anh. Phải học hỏi và cố gắng trở nên một thành viên ít nhiều chấp nhận được của cộng đồng xã hội! Mà quân mất dậy nào đã đưa cho anh cuốn sách đó?
- Với các ông thì ai cũng đều mất dạy cả, - bị choáng váng bởi những đòn tấn công từ hai phía, Sarikov sợ hãi đáp.
- Ta đoán được mà, - đỏ mặt giận dữ, Philip Philippovich thốt lên.
- Thì đã sao. Thì Svonđer đưa cho. Anh ấy không phải là quân mất dậy... Để tôi được phát triển...
- Tôi thấy là anh được phát triển như thế nào sau khi đọc Kautski! - tái mặt, Philip Philippovich rít lên. Rồi ông ấn nút trên tường. - Cái trường hợp hôm nay đã chứng tỏ điều đó không thể nào tốt hơn.
Dina! - Bormental gọi to.
- Dina! - Sarikov hoảng sợ cũng gào lên. Dina chạy đến, mặt tái mét.
- Dina, ở trong phòng khám... Nó ở trong phòng khám à?
- Trong phòng khám, - Sarikov nhẫn nhục đáp, - màu xanh...
- Quyển sách mầu xanh...
- Trời, bây giờ đốt... - Sarikov chợt tuyệt vọng kêu to. - Nó là của công, mượn thư viện.
- Đầu đề là thư từ, của... gì nhỉ... Engels với lão quỷ kia... Cho vào bếp lò!
Dina quay người chạy vụt đi.
- Cái gã Svonđer này đáng đem treo cổ lên cành cây nào gặp đầu tiên, - Philip Philippovich giận dữ cắm hàm răng vào cánh gà tây, gầm gừ. - Cái đồ tệ hại hết chỗ nói, ngồi trong nhà như một khối ung nhọt. Hắn viết đủ cái loại bài vu khống vô nghĩa trên báo còn là ít...
Sarikov liếc sang phía giáo sư với vẻ hằn học và mỉa mai. Về phần mình, Philip Philippovich cũng ném sang hắn một cái nhìn xéo rồi im lặng.
"Ôi trong căn hộ này sẽ không có gì tốt lành!" - một ý nghĩ tiên tri vụt thoáng qua đầu Bormental.
Dina mang ra ấm pha cà phê và một ổ bánh ngọt mặt phải mầu hung, còn mặt trái mầu hồng, đặt trên chiếc đĩa tròn.
- Tôi sẽ không ăn bánh đâu, - Sarikov lập tức lên tiếng tuyên bố một cách khó chịu, như thể đe doạ ai đó.
- Không ai mời anh cả. Hãy cư xử cho lịch sự! Bác sĩ, mời anh.
Bữa ăn kết thúc trong im lặng. Sarikov rút từ trong túi ra một điếu thuốc lá cuốn nhàu nát và thở khói mù mịt. Uống cà phê xong, Philip Philippovich nhìn đồng hồ, ấn nút repeter, và nó êm ái điểm tám giờ mười lăm phút. Theo thói quen, Philip Philippovich ngả người ra lưng chiếc ghế kiểu gotic và vươn tay cầm tờ báo đặt trên bàn.
- Bác sĩ, phiền anh đi với Sarikov đến rạp xiếc. Chỉ có điều, vì Chúa, hãy xem trong chương trình có mèo không?
- Người ta lại cho cái giống bẩn thỉu đó vào rạp xiếc à? - Sarikov lắc đầu, cau có nhận xét.
- Ấy, có giống gì mà người ta không cho vào, - Philip Philippovich đáp đầy ngụ ý. - Chương trình có gì thế?
- Nhà Solomonski, - Bormental cất tiếng đọc. - Bốn tiết mục gì đấy... Jucxemx và người điểm chết.
- Jucxemx là cái gì? - Philip Philippovich ngờ vực hỏi.
- Có trời biết. Lần đầu tiên tôi gặp từ này.
- Hừm, nếu thế thì xem nhà Nikitin. Nhất thiết sao cho tất cả phải rõ ràng.
- Nhà Nikitin... Nhà Nikitin... Chà... Voi và giới hạn sự khéo léo của con người.
- Thế... Sarikov thân mến, anh sẽ nói gì về những con voi hả?
- Philip Philippovich hỏi Sarikov với vẻ hoài nghi. Gã tỏ vẻ tự ái.
- Sao, chẳng lẽ tôi không hiểu gì à? Mèo là chuyện khác. Còn voi là loài vật có ích, - Sarikov đáp.
- Thế thì tuyệt vời. Nếu chúng là loài có ích, thì anh đi mà xem. Phải nghe lời Ivan Arnolđovich. Và không được dính vào bất kỳ chuyện gì ở quầy giải khát! Ivan Arnolđovich, tôi xin anh không mời Sarikov uống bia!
Mười phút sau, Ivan Arnonđovieh và Sarikov, đầu đội mũ lưỡi trai mỏ vịt, người mặc áo bành tô dạ cổ dựng đứng, đi đến rạp xiếc. Trong căn hộ trở nên im ắng. Philip Philippovich vào phòng làm việc của mình. Ông bật ngọn đèn dưới chiếc chao nặng mầu xanh làm cho cả ăn phòng lớn có vẻ yên bình, rồi bắt đầu đi đi lại lại.
Đốm lửa đầu điếu xì gà cháy rực rất lâu, hắt ra ánh sáng mầu xanh nhạt. Giáo sư đút tay vào túi quần, và những ý nghĩ nặng nề hành hạ vầng trán bác học với khoảng hói cao của ông. Ông chắc lưỡi, hát qua kẽ răng "Đến đôi bờ sông Nin thần thánh..." và lẩm bẩm một điều gì đó.
Cuối cùng, ông đặt điếu xì gà xuống cái gạt tàn thuốc, bước đến bên chiếc tủ gần như chỉ toàn bằng kính, và cả căn phòng được chiếu sáng bởi ba luồng ánh sáng cực mạnh phát ra từ trần nhà. Philip Philippovich lấy ở trên giá tủ thứ ba bằng kính xuống một chiếc lọ hẹp, rồi nhíu mày đưa nó lên nhìn dưới ánh điện. Trong làn chất lỏng nặng và trong suốt, lơ lửng không chạm đáy, một hạt kết nhỏ mầu trắng, - nó được lấy ra từ đáy sâu của bộ óc Sarikov. So vai, cắn môi, thở phì phì, Philip Philippovich nhìn nó chằm chằm, dường như muốn tìm thấy trong khối nhỏ mầu trắng không chìm này cái nguyên nhân của sự kiện kì lạ đã đảo lộn toàn bộ cuộc sống trong căn hộ ở phố Pretristenka này. Rất có thể là con người có học vấn cao siêu này đã tìm thấy. Ít ra là, sau khi đã nhìn chán cái phần phụ của bộ não đó, ông lại để chiếc lọ lên giá, khoá cửa tủ lại, bỏ chìa khoá vào túi áo gilê ; còn tự mình, rụt cổ vào giữa hai vai, thọc cả hai tay sâu vào túi áo ngoài, ném mình xuống chiếc đi văng bọc da. Ông ngồi rít điếu xì gà thứ hai rất lâu, nhai nát cả đầu điếu thuốc, và cuối cùng, trong sự đơn côi tuyệt đối, cả người nhuộm trong làn ánh sang xanh, như Phaust đầu bạc trắng, thốt lên:
- Thế đấy, có lẽ ta sẽ làm như vậy?
Không ai đáp lại lời ông. Tất cả tiếng động trong căn hộ đã ngừng lặng. ở ngõ Obukhov vào mười một giờ, như ta biết, mọi xe cộ đều chấm dứt hoạt động. Chỉ thỉnh thoảng lắm mới vang lên những bước chân xa xăm của một người bộ hành muộn màng gõ đều đều ở đâu đó phía ngoài những bức màn cửa, rồi tắt hẳn.
Trong phòng làm việc, tiếng repeter ngân lên êm ái trong túi áo dưới bàn tay của Philip Philippovich. Vị giáo sư đang sốt ruột chờ bác sĩ Bormental và Sarikov từ rạp xiếc trở về.
CHƯƠNG TÁM
Không rõ giáo sư Philip Philippovich đã quyết định điều gì. Trong suốt cả tuần lễ sau đó ông không tiến hành một việc gì đặc biệt cả, và cũng có thể là do ông không hành động nên cuộc sống trong căn hộ của ông mới đầy ứ các sự kiện đến như vậy..
Sáu ngày sau vụ nước trào và con mèo, một thanh niên trẻ mà thực chất là đàn bà, từ Hội đồng nhà cửa đến gặp Sarikov và trao cho gã các thứ giấy tờ; Sarikov lập tức nhét chúng vào túi áo và liền đó cất tiếng gọi bác sĩ Bormental:
- Bormental!
- Không được, xin anh hãy gọi tôi theo tên và phụ danh, - Bormental tái mặt đáp.
Cần phải nói rằng, trong thời gian sáu ngày qua viên bác sĩ phẫu thuật đã kịp tám lần cãi cọ với gã học trò của mình. Không khí trong các phòng của ngôi nhà Obukhov thật ngột ngạt.
- Thế thì các người cũng hãy gọi tôi theo tên và phụ danh! - Sarikov đáp một cách hoàn toàn có cơ sở.
- Không đâu, - Philip Philippovich gầm lên vang rền ở cửa. - Tôi không cho phép gọi anh theo cái tên và phụ danh như vậy ở trong căn hộ của tôi đâu. Nếu như anh muốn để người khác thôi gọi anh một cách đơn giản là "Sarikov", thì tôi và bác sĩ Bormental sẽ gọi anh là "ngài Sarikov" vậy.
- Tôi không phải là "ngài", tất cả các "ngài" đều ở Paris hết, - Sarikov sủa vặc lại.
- Đây chính là công trình của Svonđer - Philip Philippovich hét vang. - Thôi, được rồi, tôi sẽ tính sổ với cái tay đều giả kia. ở trong căn hộ này, ngoài các "ngài" ra, sẽ không còn có ai hết, một khi tôi còn đang ở đây! Trong trường hợp ngược lại thì hoặc là tôi, hoặc là anh phải đi khỏi nơi này, và chắc chắn nhất người phải đi là anh. Hôm nay tôi sẽ cho đăng báo, anh hãy tin tôi sẽ tìm được cho anh một căn phòng!
- Hừ, tôi đâu phải thằng ngu đến mức bỏ đi khỏi đây, - Sarikov đáp lại rất rành rọt.
- Sao? - Philip Philippovich hỏi, mặt ông biến sắc đến mức Bormental chạy bổ đến và vừa dịu dàng vừa lo lắng túm lấy ống tay áo ông.
- Anh biết không, ngài Sarikov, đừng có láo xược! - Bormental lên giọng rất cao. Sarikov bước giật lùi, rút từ trong túi ra ba tờ giấy - mầu xanh, vàng và trắng, rồi vừa chọc chọc mấy ngón tay vào đó vừa nói:
- Đây này. Tôi là thành viên của tập thể nhà này, và tôi được quyền hưởng diện tích trong căn hộ số năm của chủ thuê nhà Preobrajenski, mười sáu ác sin vuông, - Sarikov suy nghĩ một lát rồi nói thêm, và Bormental máy móc ghi nhận trong đầu một từ mới xuất hiện: - Xin tỏ thiện ý.
Philip Philippovich cắn chặt môi và thốt lên một cách thiếu thận trọng:
- Ta thề là trước sau gì cũng sẽ bắn chết cái gã Svonđer này. Sarikov tiếp thu từ này một cách cực kỳ chăm chú và nhạy bén, đến mức điều đó hiện rõ qua cặp mắt của gã.
- Bác Philip Philippovieh, vorsichtig(*)... ' Bormental cất tiếng ngăn.
- Hừ, anh biết đấy... Nếu như đã đểu cáng đến mức này!... - Philip Philippovich hét to bằng tiếng Nga. - Sarikov... Ngài... hãy nhớ là tôi, nếu như ngài còn cho phép mình bày ra một trò láo xược nữa, thì tôi sẽ không cho ngài ăn trưa và nói chung chấm dứt toàn bộ sự ăn uống của ngài trong ngôi nhà của tôi. Mười sáu ác sin cũng tuyệt thật đấy, nhưng tôi đâu có trách nhiệm cho ngài ăn theo cái tờ giấy cóc nhái kia!
Nghe thấy thế Sarikov phát hoảng và há miệng:
- Tôi không thể không ăn được, - gã lúng búng, - tôi biết ăn ở đâu bây giờ?
- Nếu vậy thì hãy xử sự cho biết điều! - Cả hai vị thần y cùng đồng thanh tuyên bố.
Sarikov trầm bặt hẳn đi, và vào ngày hôm đó không gây ra cho bất cứ ai một tác hại nào, ngoại trừ chính bản thân mình - nhân khi Bormental rời ra một lúc, gã lấy trộm con dao cạo của anh và rạch đứt má mình. Philip Philippovich và bác sĩ Bormental phải khâu vết thương lại, khiến Sarikov tru lên một hồi lâu, nước mắt chảy ròng ròng.
Vào đêm hôm sau, trong bóng tối mờ mầu xanh nhạt tại phòng làm việc của giáo sư có hai người ngồi nói chuyện - Philip Philippovich và bác sĩ Bormental, người học trò gắn bó trung thành với ông. Trong nhà tất cả đều đã ngủ. Philip Philippovieh khoác áo choàng xanh da trời, đi giày đỏ; còn Bormental mặc sơmi và quần thể thao mầu xanh. Trên mặt bàn tròn giữa hai người cạnh cuốn an bom dày cộm là một chai cônhắc, một đĩa chanh và hộp thuốc lá. Hai nhà bác học nhả khói mù mịt căn phòng, sôi nổi thảo luận cái sự kiện nóng hổi vừa mới xảy ra: chiều nay Sarikov lấy trộm ở phòng làm việc của Philip Philippovich hai tờ mười rúp nằm dưới cái chặn giấy rồi biến khỏi căn hộ, trở về rất muộn và say khướt. Như vậy chưa hết. Đi cùng với gã có hai nhân vật lạ mặt, họ làm ồn ào ở cửa chính và tỏ ý muốn ngủ nhờ nhà Sarikov. Hai nhân vật đó chỉ chịu rút lui sau khi Pheđor, hiện diện tại cảnh đó trong chiếc áo bành tô thu khoác ngay ngoài áo lót, gọi điện đến đồn công an số bốn mươi lăm. Khi Pheđor vừa treo ống nghe lên giá thì hai nhân vật nọ liền cuốn xéo tức thì. Và cùng với họ không hiểu biến đi đâu mất cả bộ gạt tàn bằng đá khổng tước đặt trên bệ gương đứng ở trong phòng ngoài, chiếc mũ bằng lông hải li của Philip Philippovich và cây can cũng của ông với hàng chữ mạ vàng: "Các bác sĩ điều trị vô cùng biết ơn kính tặng thầy Philip Philippovieh quý mến nhân ngày...", tiếp đó là chữ số La Mã "XXV".
- Họ là ai? - Philip Philippovich nắm chặt hai tay thành nắm đấm, bước đến trước mặt Sarikov hỏi.
Gã vừa lảo đảo bám vào mấy chiếc áo lông treo trên giá, vừa lẩm bẩm rằng gã không biết mấy nhân vật kia là ai, rằng họ đâu phải loại chó má nào, mà toàn là những con người tử tế.
- Điều đáng ngạc nhiên nhất là cả hai đều say... Làm sao mà họ xiếc thánh thế? - Philip Philippovich kinh ngạc đứng nhìn mãi vào chỗ trước đây từng là nơi để cái kỷ vật của mình.
- Dân chuyên nghiệp mà, - Pheđor giải thích, rồi ông ta đi nằm ngủ với đồng một rúp trong túi.
Về chuyện hai tờ mười rúp, Sarikov khăng khăng chối, đồng thời lúng búng một điều gì đó không rõ ràng, rằng đâu phải chỉ có một mình gã ở trong căn hộ này.
- À ra thế, hay là bác sĩ Bormental đã lấy hai chục rúp kia? - Philip Philippovich hỏi bằng một giọng khe khẽ nhưng có âm sắc thật đáng sợ.
Sarikov chao người lùi lại, mở đôi mắt đã hoàn toàn đờ đẫn; đưa ra một dự đoán:
- Có thể là Dina lấy...
- Cái gì hả?! - Dina xuất hiện ở cửa phòng như một bóng ma, gào lên, lấy bàn tay che chiếc áo cánh để mở cúc trên ngực, - làm sao mà hắn...
Cổ Philip Philippovich bắt đầu chuyển sang mầu đỏ.
- Bình tĩnh nào, Dina, - ông giơ tay về phía cô nói. - Cháu đừng lo, chúng ta sẽ làm sáng tỏ tất cả chuyện này.
Dina lập tức cất tiếng rền rĩ, cặp môi trề ra, bàn tay nhảy tung tẩy trên chỗ xương quai xanh của cô.
- Dina, cô không xấu hổ sao? Ai có thể nghĩ như thế được? Phù, đúng là nhục nhã!
Bormental bối rối nói.
- Nào, Dina, cháu đúng là con bé ngốc nghếch, xin Chúa tha lỗi, - Philip Philippovich lại lên tiếng.
Nhưng vừa lúc đấy tiếng khóc của Dina tự nhiên dừng lại đột ngột, và tất cả im bặt. Sarikov bỗng tái nhợt người, đập đầu vào tường, miệng phát ra một âm thanh - không ra "i", cũng không ra
"u", gần giống như "ư-ư-ư?" hàm dưới ngoác ra co giật liên tục.
- Lấy xô trong phòng khám ra cho hắn, cái thằng hạ đẳng này!.
Thế là tất cả nhốn nháo lên để lo chạy chữa cho Sarikov bị cảm. Khi người ta đưa gã đi nằm, gã vừa bước ngất ngưởng trong tay Bormental, vừa tuôn ra hàng tràng những lời chửi rủa tục tĩu một cách âu yếm và có hệ thống, mặc dù phải vất vả lắm mới phát âm nổi.
Toàn bộ sự kiện này xảy ra lúc gần một giờ đêm, mà bây giờ đã ba giờ sáng, nhưng hai người ngồi trong phòng làm việc vẫn tỉnh táo, bị kích thích bởi những cốc rượu cô nhắc pha chanh. Họ hút thuốc đến nỗi khói thuốc chậm chạp di động thành từng lớp phẳng dày đặc, thậm chí không chập chờn nữa.
Bác sĩ Bormental, mặt tái nhợt nhưng cặp mắt hết sức quả quyết, tay giơ cao chiếc ly mảnh khảnh:
- Bác Philip Philippovich, - anh thốt lên một cách tha thiết, - cháu sẽ không b ao giờ quên khi cháu lúc đó là một thằng sinh viên đói khát đến gặp bác, và bác đã dung nạp cháu vào phân khoa của bác. Bác Philip Philippovich, bác hãy tin rằng đối với cháu, bác còn lớn hơn là một giáo sư, một thầy giáo nhiều... Lòng kính trọng vô hạn của cháu đối với bác... Bác Philip Philippovich quý mến, cho phép cháu được ôm hôn bác.
- Chà, anh bạn thân mến của tôi... - Philip Philippovich bối rối gầm gừ và đứng dậy đón.
Bormental ôm lấy ông, hôn vào bộ ria mềm và nồng nặc khói thuốc.
- Ôi, bác Philip Philippovich... Anh làm tôi cảm động quá, làm tôi cảm động quá. Cám ơn anh, - Philip Philippovich nói, - anh bạn ạ, có những khi trong ca mổ, tôi quát mắng anh. Anh hãy bỏ qua cho tính cáu bẳn của tôi. của người già nhé. Vì thực ra tôi quá cô đơn... "Từ Sevilia đến Grenađa..."
- Bác Philip Philippovich, bác không ngượng à?
Anh chàng Bormental đầy nhiệt huyết thốt lên chân thành. - Nếu như bác không muốn làm cháu giận, thì bác đừng nói như thế nữa...
- Chà, cám ơn anh... "Đến hai bờ sông Nin thần thánh..." Cám ơn... Và tôi đã đem lòng quý mến anh như một bác sĩ tài năng.
- Bác Philip Philippovich, cháu nói với bác rồi! - Bormental hăng hái thốt lên, nhảy vụt dậy khỏi chỗ, đóng chặt thêm cánh cửa dẫn ra hành lang, rồi quay vào, tiếp tục thì thầm. - Đấy là kết cục duy nhất. Tất nhiên cháu không dám khuyên bảo bác, nhưng bác Philip Philippovich, bác thử nhìn lại mình xem, bác đã kiệt sức hoàn toàn rồi, không thể làm việc như thế này lâu hơn được nữa!
- Tuyệt đối không thể, - thở dài, Philip Philippovich xác nhận.
- Vâng, đúng thế đấy, điều đó là vô nghĩa, - Bormental thì thầm. - Hôm trước bác bảo rằng bác sợ cho cháu, và giá như bác biết, thưa giáo sư quý mến, điều đó đã làm cháu cảm động như thế nào. Nhưng bởi vì cháu đâu còn là đứa trẻ con nữa, tự cháu cũng hiểu là việc này sẽ phải trả giá kinh khủng ra sao. Nhưng cháu tin rằng không còn lối thoát nào khác.
Philip Philippovich đứng dậy, vung tay về phía anh và thốt lên:
- Anh đừng quyến rũ tôi, thậm chí đừng nói nữa, - giáo sư đi đi lại lại trong phòng, làm những tầng khói thuốc chao đảo như sóng: - tôi sẽ chẳng nghe đâu. Anh có hiểu cái gì sẽ xảy ra nếu như chúng ta bị phát giác không? Bởi vì tôi với anh sẽ chẳng được hưởng khoản "chiếu cố thành phần xuất thân", dù cho là chúng ta mới bị xử lần đầu. Chắc anh cũng không có thành phần xuất thân thích hợp chứ, hả bạn thân mến?
- Kiếm đâu ra! Bố cháu là dự thẩm viên của toà án ở Vilno, - Bormental buồn bã đáp và uống nốt chỗ cô nhắc còn lại trong cốc.
- Thế đấy, anh thấy chưa. Mà đấy lại là một sự di truyền tồi tệ. Không thể tưởng tượng ra một cái gì tồi tệ bằng. Nhưng thực ra, hoàn cảnh của tôi lại còn tệ hại hơn. Bố tôi là giám mục của nhà thờ chính. Merci. "Từ Xevilia đến Grênađa... trong bóng đêm thanh bình...! Chà, quỷ tha ma bắt nó đi. - Bác Philip Philippovieh, bác là nhân vật tầm cỡ thế giới, và vì một thằng, xin lỗi bác, một thằng chó đẻ nào đấy mà... Chẳng lẽ họ có thể động đến bác sao?
- Chính vì thế tôi lại càng không chấp nhận điều đó, - Philip Philippovich thôi không đi lại nữa, đứng im nhìn lên chiếc tủ kính, trầm ngâm phản đối.
- Nhưng tại sao ạ?
- Tại vì anh không phải là nhân vật tầm cỡ thế giới.
- Tất nhiên rồi...
- Chính vì thế đấy. Mà bỏ đồng nghiệp trong cơn hoạn nạn, còn tự mình nhảy lên cái tầm cỡ thế giới mà chuồn, thì xin lỗi... Tôi là một trí thức Moskva chứ không phải Sarikov.
Philip Philippovich kiêu hãnh ưỡn hai vai ra khiến ông trông giống như một hoàng đế nước Pháp cổ đại.
- Bác Philip Philippovich, ôi!... - Bormental đau khổ thốt lên,
- thế nghĩa là phải làm gì đây? cứ chịu đựng? Bác sẽ chờ cho đến khi biến được kẻ du côn này thành người sao?
Philip Philippovich đưa tay làm một cử chỉ ngăn anh lại, rót cô nhắc ra cốc, uống một hớp, nhấm nháp miếng chanh, rồi cất tiếng:
- Ivan Arnolđovich, theo anh, tôi có thể hiểu được tí gì trong giải phẫu học và sinh lý học, chẳng hạn, của cơ chế não người không? ý kiến anh thế nào?
- Bác Philip Philippovich, sao bác lại hỏi thế? - Bormental đáp lại với một vẻ rất kính trọng và giang hai tay ra.
- Thôi, được rồi. Bỏ qua sự khiêm tốn hão, cũng tự cho rằng trong vấn đề này tôi không phải là người kém cỏi nhất ở Moskva.
- Còn cháu cho rằng bác là người số một không chỉ ở Moskva, mà cả ở Lon đon và Oxford nữa! - Bormental sôi nổi chêm vào.
- Thôi được, cứ cho là thế đi. Vậy thì, thưa giáo sư tương lai Bormental: điều đó sẽ không ai làm được cả. Chấm hết. Anh có thể không cần phải hỏi. Có gì thì anh cứ nói rằng tôi, Preobrajenski đã nói như vậy. Fimta! (*). Klim? - Philip Philippovich bỗng thốt lên trang trọng, và chiếc tủ kính ngân lên đáp lời ông. - Klim, - ông nhắc lại. - Vậy là, Bormental, anh là người học trò đầu tiên của trường phái của tôi, và ngoài ra, còn là người bạn của tôi nữa, như hôm nay tôi đã được thấy rõ. Cho nên tôi thông báo với anh, như với một người bạn; điều bí mật sau đây, tất nhiên tôi biết anh sẽ không làm nhụt tôi: con lừa già Preobrajenski trong ca phẫu thuật này đã nông nổi như một cậu sinh viên năm thứ ba. Thực ra, đã có được một phát minh, tự anh cũng biết đấy, có ý nghĩa như thế nào,
- nói đến đây Philip Philippovich với vẻ khổ não đưa cả hai tay chỉ ra tấm màn cửa sổ, có mẽ là ngụ ý ám chỉ Moskva, - nhưng chỉ có điều, Ivan Arnoldovich ạ, anh phải hiểu rằng hậu quả duy nhất của cái phát minh này là bây giờ tất cả chúng ta sẽ có cái gã Sarikov kia ở đây này, - Preobrajenski vỗ vỗ bàn tay lên chiếc cổ dốc có nhiều hướng bị hệt. - Anh hãy yên tâm là như vậy! Giá như có ai đó, - Philip Philippovich nói tiếp một cách đầy khoái cảm, - đem nọc tôi ra đây mà đánh roi, thì tôi, xin thề với Chúa, là sẽ trả ngay cho năm chục rúp!... "Từ Sevilia đến Grenađa... " Quỷ tha ma bắt tôi đi... Mà tôi đã năm năm ngồi đào bới các tuyến yên của não... Anh có biết là tôi đã làm một khối lượng công việc như thế nào không - khó có thể hình dung nổi! Và bây giờ thử hỏi là để làm gì? Để vào một ngày đẹp trời nào đó biến con chó cực kỳ đáng yêu thành một kẻ mạt hạng khiến phải dựng cả tóc gáy lên thế này!
- Một cái gì đây đặc biệt....
- Hoàn toàn nhất trí với anh. Thế đấy, bác sĩ ạ, đây là kết quả khi nhà ngh iên cứu thay vào chỗ đi song hành và mò mẫm cùng với tự nhiên lại hối thúc vấn đề và kéo màn lên! Thì đây, hãy nhận lấy Sarikov và hãy nhấm nháp nó cùng với món cháo.
- Bác Philip Philippovich; thế nếu như đây là não của Spinoza(*)?
- Đúng! - Philip Philippovich hét toáng lên. - Đúng! Chỉ cần con chó bất hạnh kia không chết dưới lưỡi dao của tôi, mà anh đã thấy ca phẫu thuật ấy ở trình độ nào rồi đấy. Tóm lại, tôi, Philip Philippovich, chưa làm một cái gì khó hơn trong đời. Có thể ghép tuyến yên của Spinoza hay của bất kỳ một thứ quái quỷ nào như vậy và biến con chó thành một người có giá cực kỳ cao. Nhưng thử hỏi để được lợi ích gì? Anh làm ơn giải thích cho tôi nghe đi, sản xuất bằng con đường nhân tạo các Spinoza để làm gì khi bất kỳ một mụ đàn bà nào, bất kỳ lúc nào muốn cũng có thể sinh ra ông ta được?... Bởi vì ở Khonmogorư, bà mẹ Lômônôsov đã sinh ra cái con người vĩ đại ấy kia mà. Bác sĩ ạ, nhân loại biết tự mình quan tâm đến điều đó và trong quá trình tiến hoá hàng năm vẫn kiên trì từ trong đám quần chúng đủ thứ tạp nham tạo ra hàng chục thiên tài xuất chúng để tô điểm cho trái đất. Bây giờ anh hiểu tại sao tôi lại phê phán cái kết luận của anh trong bản bệnh sử của Sarikov rồi chứ? Phát minh của tôi, - mong cho lũ yêu tinh nuốt chúng nó đi - cái phát minh mà anh quan tâm ấp ủ ấy mà, chỉ đáng giá một đồng xu mẻ... Đúng thế, Van Arnolđovich, anh đừng có cãi, vì tôi đã hiểu ra rồi. Tôi chưa bao giờ nói vô trách nhiệm, anh phải biết rất rõ như vậy. Về mặt lý thuyết, điều đó rất thú vị, thôi thì cũng được. Các nhà sinh lí học sẽ tha hồ thán phục. Moskva sẽ phát cuồng lên... Thế nhưng còn về mặt thực hành thì sao? Ai hiện nay đang ở trước mặt chúng ta? - Preobrajenski chỉ ngón tay về phía phòng khám, nơi Sarikov đang nằm ngủ.
- Một thằng đểu giả đặc biệt.
- Nhưng hắn là ai? Klim! Klim? - giáo sư hét lên. - Klim Trugunkin (Bormental há hốc mồm). Và đây: hai tiền án, rượu chè, thuyết "đem chia tất cả", chiếc mũ lông và hai tờ mười rúp biến mất (nói đến đây Philip Philippovich nhớ đến cây can kỷ vật của mình và đỏ bừng mặt), thô bỉ và đểu cáng... Hừ, cây can kia rồi tôi sẽ tìm thấy. Tóm lại, tuyến yên là một buồng kín xác định bộ mặt một con người cụ thể. Một con người cụ thể! "Từ Sevilia đến Grenađa..." - mắt đảo quanh dữ tợn, Philip Philippovich hét lớn, - chứ không phải loài người nói chung. Đó chính là bộ não trong mô hình thu nhỏ. Và tôi tuyệt đối không cần đến nó, đem vứt mẹ nó cho lũ lợn xức. Tôi quan tâm về một điều hoàn khác kia, về ưu sinh học(*), về việc làm cho giống người trở nên tốt hơn. Và thế là tôi đã thất bại trong thí nghiệm làm trẻ hoá các sinh vật. Chẳng lẽ anh nghĩ tôi làm việc đó vì tiền? Tôi dù sao cũng là một nhà bác học chứ.
- Bác là một nhà bác học vĩ đại, đúng thế đấy!
Bormental đáp, nhấp một hớp cô nhắc. Đôi mắt của anh vằn máu.
- Hai năm trước đây khi tìm được trong tuyến yên dịch chiết của hoocmon sinh dục, tôi muốn làm một thí nghiệm nhỏ. Nhưng thay vào đó thì nhận được cái gì? Ôi đức Chúa của tôi? Những hoocmon này trong tuyến yên, ôi lạy Chúa... Bác sĩ ạ, trước mắt tôi là một sự tuyệt vọng không lối thoát, tôi hoàn toàn chẳng biết phải làm gì nữa.
Bormental bỗng xắn ống tay áo lên và nói, mắt sụp nhìn xuống mũi.
- Đã vậy thì, thưa giáo sư quý mến, nếu như bác không muốn, thì tự cháu sẽ đánh liều cho hắn nếm thạch tín. Thôi thì mặc cho bố là dự thẩm viên của toà án. Bởi vì nói cho cùng thì đây chỉ là một sinh vật thí nghiệm của riêng bác mà thôi.
Philip Philippovich như xẹp xuống, ánh mắt tối sầm lại: ông ném mình lên thiếc ghế bành và nói:
- Không, tôi không cho phép anh làm điều đó đâu, cậu bé đáng yêu của tôi ạ. Tôi đã sáu mươi tuổi, tôi có thể cho anh những lời khuyên. Không bao giờ được phạm tội cả, bất kể là chống lại ai đi chăng nữa. Hãy sống đến già với hai bàn tay trong sạch.
- Nhưng thưa bác Philip Philippovich, nếu như hắn còn được cái tay Svonđer kia khai hoá cho nữa, thì sẽ ra sao? Lạy Chúa, chỉ bây giờ cháu mới bắt đầu hiểu cái gã Sarikov này sẽ thành một người như thế nào!
- Thế đấy! Bây giờ anh hiểu rồi chứ? Còn tôi, mười ngày sau ca mổ tôi đã hiểu. Thật ra, Svonđer mới là thằng ngốc nhất. Hắn không hiểu rằng đối với hắn, Sarikov còn nguy hiểm hơn là đối với tôi. Hừ, bây giờ thì hắn cố tìm mọi cách xúi Sarikov chống tôi, mà không hiểu rằng nếu như có ai đó lại xúi Sarikov không hắn thì hắn hết đời.
- Còn phải nói! Chỉ mấy con mèo cũng đã đủ rồi! Một con người với trái tim chó!
- Ô không, không đâu, - Philip Philippovich kéo dài giọng đáp, - bác sĩ ạ, anh phạm phải một sai lầm hết sức lớn, vì Chúa, anh chớ có vu khống con chó ấy. Mèo chỉ là tạm thời... Đây là vấn đề về nguyên tắc chỉ vài ba tuần thôi. Xin đoan chắc với anh như vậy. Chỉ chừng một tháng nữa là hắn sẽ thôi đuổi theo chúng ngay.
- Thế tại sao không phải bây giờ?
- Ivan Arnolđovich, đây là một điều hết sức sơ đẳng... Thực ra, anh hỏi cái gì vậy? Bởi vì tuyến yên kia đâu có treo trong khoảng trống, nó được ghép vào não chó, hãy đợi để cho nó đủ thời gian bám mọc vào đó. Bây giờ Sarikov chỉ còn biểu hiện một ít dấu tích của tính chó, và anh nên hiểu rằng mấy con mèo là cái tốt nhất trong tất cả những gì mà hắn làm. Anh phải hiểu rằng toàn bộ sự khủng khiếp là ở chỗ trái tim của hắn ta bây giờ không còn là trái tim chó nữa, mà chính là trái tim người. Và là trái tim đốn mạt nhất trong số tất cả những trái tim tồn tại trong tự nhiên!
Bị kích động đến tột độ, Bormental xiết chặt hai nắm tay gầy khoẻ mạnh, nhún vai và nói cương quyết:
- Tất nhiên. Cháu sẽ giết chết nó!
- Tôi cấm! - Philip Philippovich nghiêm khắc nói.
- Nhưng xin bác...
Philip Philippovich bỗng tỏ ra đề phòng, giơ một ngón tay lên:
- Khoan đã... Tôi nghe có tiếng bước chân.
Họ lắng nghe, nhưng trong căn hộ hoàn toàn im ắng.
- Tôi tưởng ra vậy thôi, - Philip Philippovich nói và sôi nổi tiếp tục bằng tiếng Đức. Trong những lời của ông mấy lần vang lên từ tiếng Nga "hình sự".
- Khoan đã bác, - Bormental bỗng cảnh giác nói và nhảy vội ra cửa. Tiếng chân nghe rất rõ, tiến đến gần phòng làm việc. Lại còn có cả tiếng người làu bàu. Bormental mở toang cửa và kinh ngạc lùi lại Philip Philippovich sửng sốt ngồi lặng trong ghế bành. Trong khoảng hành lang được chiếu sáng hình chữ nhật hiện ra Dria Pet'rovna. trên người chỉ mặc mỗi đồ lót, mặt đỏ bừng hừng hực khí thế. Cả bác sĩ lẫn giáo sư như bị choáng ngợp trước tấm thân ngồn ngộn, và trong giây phút hoảng hốt, họ tưởng như nó hoàn toàn khoả thân. Daria Pet'rovna lôi trong hai cánh tay lực lưỡng của mình một vật gì đó, và "vật gì đó" cố sức cưỡng lại, ngồi phệt xuống nhà, đôi chân bé tí, đầy lông đen kéo lê trên mặt sàn gỗ. "Vật gì đó", tất nhiên, là Sarikov: đờ đẫn, hãy còn say, tóc tai rối bù và chỉ mặt độc áo quần lót.
Daria Pet'rovna, đồ sộ và loã lồ, lắc Sarikov như lắc một bị khoai tây, rồi nói những lời sau:
- Thưa giáo sư, giáo sư hãy ngắm ông khách Telegraph Telegraphovich(*) của chúng ta xem. Tôi là đàn bà đã có chồng, còn Dina là gái trinh. May mà tôi thức dậy đấy.
Nói xong, Daria Pet'rovna chợt giật mình xấu hổ, kêu thốt lên một tiếng, đưa hai tay che ngực rồi chạy vù đi mất.
- Daria Pet'rovna, vì Chúa, xin chị thứ lỗi, - bình tĩnh lại, Philip Philippovich đỏ mặt nói theo.
Bormental xắn tay áo lên cao hơn và lừ lừ tiến về phía Sarikov. Philip Philippovich liếc nhìn vào mắt anh và cảm thấy kinh hoàng.
- Làm gì thế, bác sĩ? Tôi cấm...
Bormental đưa tay phải túm lấy cổ áo Sarikov lắc mạnh, đến nỗi vải trước ngực hắn bục ra.
Philip Philippovich nhảy vào giữa hai người và cố gỡ Sarikov ẻo lả ra khỏi hai bàn tay xiết chặt cứng của nhà phẫu thuật trẻ.
- Anh không có quyền đánh! - Bị xiết đến nghẹt thở, Sarikov hét, rồi ngồi bệt xuống sàn và dần dần tỉnh rượu.
- Bác sĩ! - Philip Philippovich quát. Bormental đã bình tĩnh lại chút ít và buông Sarikov ra; gã lập tức cất tiếng khóc thút thít.
- Thôi được rồi, - Bormental rít lên, - đợi đến sáng mai. Khi nào hắn tỉnh, tôi sẽ cho hắn biết tay.
Rồi anh xốc nách Sarikov, lôi tuồn tuột hắn vào phòng khám để ngủ. Trong lúc đó Sarikov cố tìm cách đập chân xuống sàn, nhưng hai chân hắn không chịu tuân theo.
Philip Philippovich đứng doãng chân khiến những vạt áo mầu thanh thiên tách ra hai phía, vươn hai cánh tay lên cao và ngước mắt nhìn lên chiếc bóng đèn treo trên trần hành lang và lẩm bẩm:
- Chà chà...
CHƯƠNG CHÍN
Lời hứa cho Sarikov biết tay của bác sĩ Bormental sáng hôm sau đã không thực hiện được vì một nguyên nhân là Poligraph Poligraphovich đã biến khỏi căn hộ. Bormental rơi vào tình thế tuyệt vọng điên cuồng, tự rủa mình là đồ con lừa vì đã không cất chìa khoá cửa chính, hò hét rằng điều đó là không thể tha thứ được, và cuối cùng kết thúc bằng lời ước cho Sarikov rơi vào dưới bánh ô tô buýt, Philip Philippovieh ngồi trong phòng làm việc, thọc cả bàn tay vào mái tóc và nói:
- Không thể tưởng tượng nổi cái gì sẽ diễn ra ngoài phố... Không thể tưởng tượng nổi. “Từ Sevilia đến Grenađa", lạy Chúa tôi. Có thể hắn còn đang ở chỗ hội đồng nhà cửa, - Bormental hét lên sôi sục và chạy đi đâu đó.
Ở hội đồng nhà cửa, anh chửi nhau với chủ tịch Svonđer đến mức Svonđer ngồi ngay vào bàn viết đơn gửi toà án nhân dân quận Khamovniki, vừa viết vừa la lối rằng anh ta đâu phải là người canh giữ cái gã môn đồ của giáo sư Preobrajenski, hơn nữa cái gã môn đồ poligraph kia vừa mới đây thôi, mới ngay ngày hôm qua, đã to rõ mình là một thằng lừa lọc, lấy của hội đồng nhà cửa bảy rúp nói là để mua sách giáo khoa ở cửa hàng hợp tác xã mua bán.
Được trả công ba rúp, Pheđor đi tìm kiếm khắp ngôi nhà từ dưới lên trên. Không hề thấy dấu vết của Sarikov đâu cả.
Chỉ biết được một điều là Poligraph rời nhà lúc trời gần sáng, đội mũ, quàng khăn, mặc áo bành tô và mang theo một chai rượu thanh lương trà lấy ở tủ buýt phê, đôi găng tay của bác sĩ Bormental và toàn bộ giấy tờ của mình. Danh Pet'rovna và Dina công khai bày tỏ sự vui mừng cao độ và hy vọng rằng Sarikov sẽ không trở về nữa. Trước đấy một ngày gã đã vay của Daria Pet'rovna ba rúp năm mươi côpếch.
- Thế mới đáng đời chị, - vung vẩy nắm đấm, Philip Philippovich gầm gào.
Chuông điện thoại réo suốt ngày, không không ngớt cả ngày hôm sau nữa. Hai bác sĩ đã tiếp một số lượng khách hàng nhiều khác thường, và đến ngày thứ ba thì họ thấy rằng đã đến lúc phải đặt ra vấn đề báo cho công an để người ta đi tìm Sarikov trong cái vực thẳm Moskva này.
Nhưng cái từ "công an" vừa được nói ra thành tiếng thì sự yên lặng sùng kính của ngõ Obukhov lập tức bị phá vỡ bởi tiếng rú của một cỗ xe ô tô tải, những ô cửa sổ trong ngôi nhà rung bần bật. Rồi tiếng chuông gọi cửa vang lên đầy tự tin, và Poligraph Poligraphovich hiện ra ở phòng ngoài.
Cả giáo sư, cả bác sĩ đều bước ra đón hắn.
Poligraph bước vào với một vẻ tự trọng khác thường, giữa sự im lặng tuyệt đối bỏ mũ xuống, treo áo bành tô lên giá, và xuất hiện trong bộ dạng mới.
Trên người gã là chiết áo khoác da cũ rộng thùng thình, quần dài đã sờn cũng bằng da, đôi ủng Anh cao cổ có dây buộc đến tận đầu gối. Mùi mèo nồng nặc quá mức tưởng tượng lập tức tràn ngập căn phòng ngoài. Preobrajenski và Bormental, như theo một mệnh lệnh nào đó, cùng bắt chéo tay trước ngực, đứng ở hai bên cửa và đợi nghe những thông báo đầu tiên của Poligraph Poligraphovich. Gã vuốt mớ tóc cứng, hắng giọng ho và nhìn quanh với một vẻ rõ ràng là muốn giấu sự bối rối của mình bằng thái độ lỗ mãng, suồng sã.
- Bác Philip Philippovich ạ, - cuối cùng gã cũng lên tiếng, - tôi đã nhận chức rồi.
Cả hai bác sĩ phát ra một tiếng kêu khàn khàn trong cổ họng và cựa quậy tại chỗ. Preobrajenski trấn tĩnh lại trước, chìa tay ra nói:
- Anh cho xem giấy tờ.
Trên tờ giấy là những hàng chữ đánh máy:
- Người mang giấy này, đồng chí Poligraph Pohgraphovich Sarikov, là trưởng tiểu ban làm sạch thành phố Moskva khỏi các giống động vật hoang (mèo và vân vân) trực thuộc Sở công chính.
- Thế đấy, - Philip Philippovich thốt lên nặng nề, - ai đã sắp xếp cho anh? Mà thật ra tự tôi cũng đoán được.
- Vâng, đúng, Svonđer, - Sarikov đáp.
- Xin phép được hỏi, tại sao người anh có mùi kinh tởm vậy? Sarikov lo lắng chun mũi ngửi chiếc áo khoác ngoài:
- Thì sao, có mùi... hiển nhiên rồi: mùi nghề nghiệp. Suốt ngày hôm qua bóp cổ lũ mèo...
Philip Philippovich rùng mình và nhìn sang Bormental. Cặp mắt của anh giống hệt như hai nòng súng đen ngòm chĩa thẳng vào mặt Sarikov.
Chẳng nói chẳng rằng, anh tiến đến sát Sarikov rồi nhẹ nhàng và chắc chắn túm lấy yết hầu gã.
- Cứu tôi với - Sarikov tái nhợt người, hét lên the thé.
- Bác sĩ!
- Cháu sẽ không cho phép mình làm điều gì xấu đâu, thưa bác Philip Philippovich, xin bác cứ yên tâm, - Bormental nói bằng một giọng sắc như thép, và quát to: - Dina và Danh Pet'rovna đâu?
Hai người lập tức xuất hiện ở phòng ngoài.
- Bây giờ hãy nhắc theo tôi, - Bormental nói và hơi ghì yết hầu của Sarikov xuống chiếc áo lông. - Tôi xin lỗi...
- Được, được tôi sẽ nhắc lại. - Thật sự kinh hoàng, Sarikov đáp bằng giọng khản đặc, nhưng bỗng bất ngờ lấy hơi, giằng ra, cố cất tiếng kêu "Cứu tôi với", khốn nỗi tiếng kêu không thành, và đầu của gã chìm lấp hẳn trong chiếc áo lông.
- Bác sĩ, tôi van anh...
Sarikov gật gật đầu, tỏ ý đã chịu khuất phục là sẽ nhắc lại.
- Tôi xin lỗi, thưa chị Daria Petlrovna kính mến và Dianaiđa?
- Procophiévna, - Dina hốt hoảng thì thào.
- úi Prôcôphiévna... - Sarikov vừa nói bằng giọng khò khè vừa hớp không khí.
- là tôi đã dám...
- ...đã dám...
- làm một trò đốn mạt đêm hôm trước trong khi say...
- ... trong khi say...
- Tôi sẽ không bao giờ...
- ... Không bao...
- Thả hắn ra, anh thả hắn ra đi, anh Ivan Arnoldovich, - cả hai người phụ nữ cùng khẩn khoản, - anh bóp hắn chết nghẹt mất thôi.
Bormental buông gã ra và hỏi:
- Xe đang chờ anh phải không?
- Không ạ, - Poligraph kính cẩn đáp. Xe chỉ chở em về thôi.
- Dina, bảo lái xe đi đi. Bây giờ anh hãy nghe kĩ đây: anh lại trở về căn hộ của bác Philip Philippovich à?
- Em còn biết đi đâu nữa? - Mắt đảo quanh, Sarikov sợ sệt trả lời.
- Tốt lắm. Từ nay phải im như thóc, lặng như tờ. Nếu không, hễ làm một trò đốn mạt nào là sẽ có chuyện với tôi đấy. Hiểu chưa?
- Em hiểu rồi ạ, - Sarikov đáp.
Philip Philippovich giữ nguyên sự im lặng trong suốt thời gian xảy ra việc đàn áp Sarikov bằng bạo lực ông như thu nhỏ mình lại, đứng cạnh cửa và gặm móng tay, mắt ngó xuống sàn. Rồi ông bỗng ngước lên nhìn Sarikov, hỏi:
- Thế anh làm gì với... những con mèo bị giết?
- Để làm áo lông, - Sarikov đáp. - Người ta sẽ dùng chúng để làm áo lông chồn đem bán trả góp cho công nhân.
Tiếp đó, sự yên tĩnh trong căn hộ kéo dài được hai ngày đêm. Buổi sáng Pohgraph Pohgraphovich ra đi bằng xe tải, chiều trở về, lặng lẽ ăn tối cùng Philip Philippovich và Bormental.
Mặc dù Bormental và Sarikov cùng ngủ trong một căn buồng -phòng khám, - nhưng họ không nói chuyện với nhau và Bormental là người đầu tiên cảm thấy buồn.
Hai ngày sau trong căn hộ xuất hiện một cô gái gầy gò với cặp mắt vẽ thêm và đi tất dài mầu kem, cô ta tỏ ra hết sức bối rối trước cảnh bày biện sang trọng trong nhà. Mặc chiếc áo bành tô đã cũ sờn, cô gái bước theo sau Sarikov và đụng phải giáo sư ở phòng ngoài.
Ông sửng sốt dừng lại, nheo mắt nhìn và hỏi:
- Xin phép cho biết?
- Tôi sắp đăng ký kết hôn với cô này, đây là nhân viên đánh máy chữ của chúng tôi. Cô này sẽ về sống với tôi. Phải chuyển Bormental đi khỏi phòng khám. Anh ta cũng có nhà của mình kia mà. - Sarikov giải thích với vẻ cau có và cực kỳ khó chịu.
Philip Philippovich hấp háy mắt, nhìn cô gái với bộ mặt đỏ như gấc, suy nghĩ một lát rồi hết sức lịch thiệp mời:.
- Tôi xin mời chị vào phòng làm việc của tôi một phút..
- Tôi cũng đi với cô ấy, - Sarikov nói nhanh với vẻ ngờ vực.. Đúng lúc đó Bormental như từ dưới đất hiện lên:
- Xin lỗi, - anh nói, - giáo sư sẽ nói chuyện với tiểu thư, còn tôi va anh ở lại đây.
- Tôi không muốn, - Sarikov giận dữ đáp và toan bước theo Philip Philìppovich và cô gái đỏ lựng mặt vì xấu hổ.
- Không, xin lỗi anh, - Bormental túm lấy cổ tay Sarikov, và cả hai đi vào phòng khám.
Chừng năm phút trong phòng làm việc không nghe thấy gì, rồi đột ngột từ đó vẳng ra tiếng nức nở của cô gái.
Philip Philippovich đứng cạnh bàn, còn cô gái che mặt bằng chiếc khăn thêu ren cáu bẩn và khóc.
- Cái đồ đểu ấy, anh ta nói rằng bị thương trong chiến đấu: - cô gái nức nở.
- Hắn nói láo! - Philip Philippovich không nao núng đáp. Ông lắc đầu và nói tiếp: - Bác thành thật thương cháu, nhưng không thể như vậy được, với một kẻ gặp đầu tiên chỉ vì địa vị công tác... Như vậy thật xấu, con gái ạ... Này đây... - ông mở ngăn kéo bàn viết lấy ra ba tờ giấy bạc ba chục rúp.
- Cháu sẽ tự tử, - cô gái khóc. - ở nhà ăn thì ngày nào cũng thịt ngựa muối... và anh ta doạ... nói rằng anh ta là chỉ huy Hồng quân... là sẽ sống với cháu trong một căn hộ sang trọng... ngày nào cũng có dứa ăn... anh ta nói tâm lý của anh ta rất hiền lành, chỉ ghét mèo thôi. Anh ta đã lấy của cháu chiếc nhẫn, bảo để kỷ niệm...
- Nào, nào, nào, tâm lý hiền lành... "Từ Seviha đến Grenađa",
- Philip Philippovich lẩm bẩm. - Cần phải kiên nhẫn chịu đựng chứ - cháu còn trẻ thế mà...
- Chẳng lẽ ở ngay trong vòm cổng này ạ?
- Nào, cháu cầm lấy tiền đi, khi người ta cho vay, Philip Philippovich quát lên.
Rồi tiếp đó cánh cửa trang trọng mở ra, và theo mệnh lệnh của Philip Philippovich, Bormental dẫn Sarikov vào. Mắt gã đảo quanh nhớn nhác, lông trên đầu dựng đứng lên như bàn chải.
- Đồ đểu, cô gái cất tiếng mắng, chiếc mũi thoa phấn và cặp mắt vẽ son chảy nhoà ra thành vệt lấp loáng.
- Do đâu anh lại có vết sẹo trên trán kia? Anh hãy chịu khó giải thích cho tiểu thư đây được rõ, - Philip Philippovich hỏi ngọt xớt.
Sarikov đánh bài liều:
- Tôi bị thương trong chiến đấu với bọn Koltrac - gã sủa lên. CÔ gái đứng vụt lên và vừa khóc thành tiếng vừa chạy ra khỏi phòng.
Thôi đi! - Philip Philippovich quát đuổi theo.
- Đợi một tí? Anh cho tôi xin chiếc nhẫn, - ông quay sang nói với Sarikov.
Gã ngoan ngoãn rút từ ngón tay ra chiếc nhẫn rỗng với mặt đá ngọc bích.
- Này, được rồi, - gã bỗng hằn học nói, - mày hãy nhớ lấy. Ngày mai tao sẽ cho mày giảm biên chế.
- Đừng sợ, - Bormental hét với theo, - tôi sẽ không cho phép anh ta làm gì đâu. - Anh quay người lại và nhìn Sarikov trừng trừng khiến gã phải bước giật lùi và đập gáy vào tủ.
- Họ tên cô ta là gì? - Bormental hỏi gã. - Họ tên! - anh gầm lên và bỗng trở nên man rợ và hung dữ.
- Vasnesova, - Sarikov đáp, đưa mắt nhìn quanh tìm cách lủi.
- Hằng ngày, - Bormental túm lấy ve áo ngoài của Sarikov, cảnh cáo, - đích thân tôi sẽ kiểm tra ở sở xem nữ công dân Vasnesova có bị giảm biên chế không. Và nếu như anh... hễ tôi biết là cô ta bị đuổi việc, thì tôi... sẽ tự tay mình bắn chết anh ngay tại chỗ này. Hãy coi chừng đấy, Sarikov, tôi nói trước cho mà biết!
Sarikov nhìn không chớp mắt lên chóp mũi của Bormental.
- Tự tay tôi cũng kiếm được súng... - Poligraph làu bàu, nhưng hết sức yếu ớt, rồi đột ngột nhảy vụt - Hãy coi chừng đấy? - tiếng quát của Bormental đuổi theo gã.
Đêm hôm đó và cả nửa ngày hôm sau sự im lặng treo lơ lửng trong căn hộ như một đám mây đen trước cơn giông. Không ai nói một lời nào. Nhưng trưa ngày hôm đó, sau khi Pohgraph Poligraphovich, với một linh cảm tồi tệ từ sáng sớm chợt nhói lên trong lòng, đã cau có leo lên xe tải đi đến chỗ làm việc, thì giáo sư Preobrajenski phải tiếp một trong những khách hàng của mình vào một giờ hoàn toàn khác thường. Đó là một người cao lớn, to béo, mặc quân phục. Ông ta khăng khăng đòi gặp giáo sư cho bằng được. Bước vào phòng, ông khách lịch thiệp dập gót giày chào giáo sư.
- Thế nào anh bạn, lại đau nữa sao? - Vẻ mặt hốc hác, Philip Philippovich hỏi. - Anh ngồi xuống đi.
- Merci. Không, thưa giáo sư, - ông khách đáp, đặt chiếc mũ nhà binh lên góc bàn, - tôi rất biết ơn ông... Hừm... Tôi đến gặp ông là vì một việc khác, ông Philip Philippovich ạ... Với lòng kính trọng ông... hừm... ai uốn báo trước với ông... Một việc vớ vẩn. Chẳng qua hắn là thằng đểu... - ông khách cho tay vào cặp và rút ra một tờ giấy. - May mà người ta trực tiếp báo cáo với tôi...
Philip Philippovich đeo kính lên mũi và bắt đầu đọc ông lẩm bẩm một mình rất lâu, mặt mỗi lúc một biến sắc. “...và lại còn đe doạ giết chết chủ tịch hội đồng nhà cửa Svonđer, từ đó có thể suy ra rằng ông ta có giữ hoả khí trong nhà. Và phát ngôn những lời nói phản cách mạng, thậm chí còn ra lệnh cho nữ đầy tớ của mình là Dinaiđa Procophiévna Bunina đốt sách Engels trong bếp lò, như một phần tử mensevich chính hiệu cùng với trợ lý của mình là Bormental Van Arnoldovich, một người không đăng ký hộ khẩu? bí mật sống trong căn hộ của ông ta. Chứng thực chữ ký của trưởng tiểu ban làm. sạch thành phố P. P. Sarikov. Chủ tịch hội đồng nhà cửa Svónđer. Thư ký Pest'rukhin".
- Anh cho phép tôi giữ lại cái này chứ? - Mặt nổi lên từng vệt đỏ bầm, Philip Philippovich hỏi. - Hay là, xin lỗi, anh cần nó để thi hành pháp luật?
- Xin lỗi, thưa giáo sư, - người khách tỏ ra hết sức tự ái hai cảnh mũi phập phồng. - Quả là ông hết sức coi thường chúng tôi đấy. Tôi... - nói đến đây ông ta tỏ vẻ hờn dỗi như một con gà trống tây.
- Thôi. xin lỗi, xin lỗi. anh bạn thân mến, - Philip Philippovich lẩm bẩm. - Xin anh bỏ quá cho, quả thật tôi không muốn làm anh phật ý.
- Chúng tôi cũng biết cách đọc chứ. Ông Philip Philippovich!
- Xin anh đừng giận, hắn đã làm tôi phát điên lên...
- Tôi nghĩ, - ông khách đã hoàn toàn nguôi giận, - dù sao hắn phải là đồ đốn mạt đến mức nào... Quả là tò mò muốn được nhìn qua mặt hắn một tý. ở Moskva người ta kể về ông đủ thứ chuyện, hoang đường...
Philip Philippovich chỉ tuyệt vọng khoát tay. Đến lúc này người khách mới thấy lưng giáo sư đã còng xuống và thậm chí tóc ông đã bạc hẳn đi sau thời gian ngắn ngủi vừa qua.
*
* *
Tội ác đã chín muồi và rơi ụp xuống như một hòn đá tảng, như thường vẫn vậy trong đời. Với một cảm giác chẳng lành nhức nhối, Poligraph Pohgraphovich trở về nhà trên chiếc xe tải. Giọng nói của Philip. Philippovich mời gã vào phòng khám. Ngạc nhiên, Sarikov bước qua cửa và với một nỗi sợ hãi mơ hồ nhìn vào hai họng súng trên mặt Bormental, rồi sau đó liếc sang phía Philip Philippovich. Quanh người viên bác sĩ trợ lý như có mây giông bao bọc, bàn tay trái của anh cầm điếu thuốc đang hút khẽ giần giật trên tay vịn cửa chiếc bàn đỡ đẻ.
Philip Philippovich nói với một vẻ bình thản hết sức chẳng lành:
- Ngay bây giờ hãy thu xếp đồ đạc - áo quần, bành tô, tất cả những gì anh cần, - và xéo khỏi căn hộ!
- Sao lại thế? - Sarikov ngạc nhiên một cách chân thành.
- Xéo khỏi căn hộ, ngay ngày hôm nay, - Philip Philippovich nhắc lại bằng giọng đều đều, mắt nheo nheo nhìn xuống móng tay của mình.
Có một con quỷ nào đấy nhập vào người Poligraph Poligraphovich ; có lẽ là cái chết đã đón chờ gã, thần số mệnh đã đứng sau lưng gã. Sarikov tự mình lao vào vòng tay của điều không tránh khỏi. Gã gào lên dữ tợn và đứt quãng:
- Nhưng như thế này là thế nào, hả? Các người tưởng tôi không trị được các người thăng? Tôi có mười sáu ác sin ở đây và tôi sẽ sống ở đây.
- Hãy đi khỏi căn hộ mau, - Philip Philippovich thành khẩn thều thào.
Sarikov tự mình mời thần chết đến. Gã giơ bàn tay trái bị cắn nát bốc mùi mèo không thể chịu nổi lên, làm một cử chỉ tục tĩu nhạo báng với Philip Philippovich. Rồi tiếp đó gã dùng tay phải rút khẩu súng ngắn từ trong túi ra nhằm về hướng viên bác sĩ Bormental nguy hiểm. Điếu thuốc hút dở của Bormental rơi xuống sàn như một ánh sao băng, và mấy giây sau Philip Philippovich kinh hoàng dẫm trên những mảnh kính vỡ nhảy từ tủ đến bên chiếc đi văng có gối đầu. Trên đó, trưởng tiểu ban làm sạch thành phố nằm sõng sượt thở khò khè, đè trên ngực gã là nhà giải phẫu Bormental; anh dùng chiếc gối trắng nhỏ bịt chặt lấy miệng Sarikov.
Mấy phút sau, bác sĩ Bormental với bộ mặt biến dạng đi ra cửa trước và dán một mảnh giấy lên cạnh nút bấm chuông:
"Hôm nay giáo sư ốm, không tiếp khách. Xin không gọi chuông".
Anh dùng con dao nhíp nhỏ sáng loáng cắt đứt sợi dây chuông, nhìn một lát trong gương khuôn mặt bị cào chảy máu và đôi tay rách nát, vẫn còn run rẩy của mình. Rồi anh đi đến cửa bếp và nói với Dina và Daria Pet'rovna đang hoảng hốt:
- Giáo sư bảo các chị không được đi khỏi căn hộ.
- Vâng ạ, - Dina và Daria Pet'rovna sợ sệt đáp.
- Cho phép tôi đóng cửa sau lại và cầm theo chìa khoá, - đứng ẩn sau cánh cửa trong bóng tối và lấy bàn tay che mặt, Bormental nói. - Đây chỉ là tạm thời, không phải vì không tin các chị đâu. Nhưng lỡ có ai đến, các chị không đừng được, lại mở cửa ra, mà chúng tôi đang bận, không thể để ai đến quấy rầy.
- Vâng ạ, - hai người đàn bà đáp và mặt lập tức trở nên tái nhợt.
Bormental khoá trái cửa sau, khoá cả cửa chính, cả cánh cửa từ hành lang dẫn ra phòng ngoài, rồi tiếng bước chân của anh biến mất trong phòng khám.
Im lặng bao trùm khắp căn hộ, chui vào tất cả các ngóc ngách. Rồi hoàng hôn buông xuống, tồi tệ, đầy lo âu; tóm lại, là bóng tối bao trùm. Tuy nhiên, sau này những người láng giềng ở bên kia sân nói rằng trong các ô cửa sổ phòng khám của Preobrajenski hướng ra sân vào buổi tối hôm đó tất cả các ngọn đèn đều được bật sáng, và thậm chí họ còn trông thấy chiếc mũ trùm bằng vải trắng không vành của chính giáo sư... Khó có thể kiểm tra được điều đó. Tuy nhiên, về sau lúc mọi chuyện đã kết thúc, cả Dina cũng ba hoa rằng, khi Bormental và giáo sư đã rời phòng khám, ở cạnh lò sưởi trong phòng làm việc anh chàng Ivan Arnoldovich đã làm cho cô sợ đến chết khiếp. Dường như anh ngồi xổm trong phòng làm việc và tự tay mình đốt trong lò sưởi một cuốn vở bìa xanh lấy từ tập bệnh án các khách hàng của giáo sư. Dường như khuôn mặt của anh chàng bác sĩ lúc đó hoàn toàn xanh mét và bị... và bị .. cào nát cả ra. Philip Philippovich vào tối hôm đó cũng khác mọi ngày.
Và lại còn chuyện... Nhưng có thể là cô gái ngây thơ sống trong căn hộ phố Pretristenka kia nói sai thì sao... Chỉ có thể chắc chắn một điều sau đây: ngự trị trong căn hộ vào cái buổi tối hôm đó là một sự yên lặng hoàn toàn tuyệt đối và khủng khiếp.
PHẦN KẾT
Vào nửa đêm của mười ngày sau trận chiến đấu diễn ra ở phòng khám, trong căn hộ của giáo sư Preobrajenski tại ngõ Obukhov chợt đột ngột vang lên tiếng chuông gọi cửa gay gắt.
- Công an hình sự và dự thẩm viên đây. Hãy mở cửa ra. Tiếng bước chân, tiếng gõ, tiếng va chạm. Mọi người bước vào, và trong phòng khám sáng rực với những chiếc tủ đã lắp kính mới bỗng chật ních người. Hai công an mặc đồng phục, một người mặc áo bành tô đen tay xách cặp, chủ tịch hội đồng nhà cửa Svonđer hí hửng và xanh mét, người thanh niên đàn bà, ông gác cửa Pheđor, Dina, Daria Pet'rovna, và Bormental mặc áo trong nhà, ngượng nghịu che chỗ yết hầu không đeo cà vạt.
Cánh cửa phòng làm việc mở rộng, Philip Philippovich bước ra. Ông mặc chiếc áo khoác mầu xanh da trời mà ai cũng đã biết, và tất cả mọi người đều lập tức có thể thấy rõ rằng chỉ mới qua một tuần mà Philip Philippovich đã lại sức rất nhiều.
Một Philip Philippovich quyền uy, năng nổ, kiêu hãnh xuất hiện trước mặt những người khách đêm và xin lỗi họ việc ông mặc áo choàng dùng trong nhà để tiếp khách.
- Đừng bận tâm, thưa giáo sư. - người mặc thường phục bối rối đáp, rồi ngập ngừng nói tiếp: - Một việc quả thật rất khó chịu. Chúng tôi có lệnh khám căn hộ của ông và, - ông ta liếc nhìn bộ nĩa của Philip Philippovich, - và bắt giữ, tuỳ thuộc vào kết quả của việc khám.
Philip Philippovich nheo mắt hỏi:
- Tôi xin được hỏi, vì chuyện gì, và bắt ai?
Người mặc áo đen lau má, cất tiếng đọc tờ giấy lấy từ trong cặp ra.
- Theo lời buộc tội Preobrajenski, Bormental, Dinaiđa Bunina và Danh Pet'rovna đã giết trưởng tiểu ban làm sạch thành phố thuộc Sở Công chính Moskva Poligraph Poligraphovich Sarikov.
Tiếng khóc nức nở của Dina át đi những lời cuối cùng của ông ta. Mọi người nhốn nháo.
- Tôi không hiểu gì hết, - ưỡn ngực ra như một ông vua, Philip Philippovich nói, - Sarikov nào? à, xin lỗi, đó là con chó của tôi... mà tôi đã làm phẫu thuật ấy à?
- Xin lỗi giáo sư, không phải chó, mà khi anh ta đã thành người rồi. Sự thể là như thế.
- Tức là khi nó biết nói?- Philip Philippovich hỏi. - Điều ấy còn chưa có nghĩa là nó đã thành người! Thực ra, cái đó không quan trọng. Sarik bây giờ vẫn còn đang tồn tại, và tuyệt đối không có ai giết nó cả.
- Thưa giáo sư, - người mặc áo đen hết sức ngạc nhiên nói và nhướn cặp lông mày lên, - nếu thế thì phải đưa anh ta ra trình diện. Đã mười ngày nay anh ta mất tích, và những chứng cớ, xin lỗi. lại rất không hay.
- Bác sĩ Bormental, anh làm ơn dẫn Sarik ra trình diện ngài dự thẩm, - Philip Philippovich cầm giấy tờ lệnh, nói to.
Bác sĩ Bormental cười khẩy, bước ra khỏi phòng. Khi anh quay lại và huýt gió, từ ngoài cánh cửa phòng làm việc nhảy chồm vào theo anh một con chó đực có bộ dạng quái dị. Trên mình nó nhiều chỗ còn hói bóng, nhưng nhiều chỗ đã mọc lại lông. Nó bước đi, như một nghệ sĩ xiếc, bằng hai chi sau, rồi đứng xuống trên cả bốn chân và nhìn quanh. Một sự im lặng tuyệt đối đông quánh lại trong phòng khám như keo dính. Con chó đực gớm ghiếc với vòng sẹo đỏ bầm trên trán lại đứng lên bằng hai chi sau, mỉm cười và ngồi vào ghế bành.
Người công an thứ hai bỗng vung rộng tay làm dấu thánh, bước giật lùi, dẫm lên cả hai chân Dina.
Người mặc áo đen, không khép miệng lại được, phát ra những lời sau:
- Sao lại thế này, thưa giáo sư?... Anh ta đã làm việc ở sở Công chính kia mà...
- Tôi không cử nó đến đấy, - Philip Philippovich đáp, - mà ngài Svonđer đã giới thiệu nó, nếu như tôi không nhầm.
- Tôi không hiểu gì cả, - người mặc áo bành tô đen hoang mang nói và quay sang hỏi viên công an thứ nhất: - Có đúng anh ta đây không?
- Đúng, - người công an đáp thì thầm. Đích thị anh ta. Đúng hắn đấy, - Pheđor cũng lên tiếng xác nhận, - chỉ có điều cái đồ đểu này đã lại mọc đầy lông.
- Nhưng anh ta đã biết nói kia mà... Chà chà...
- Và bây giờ nó vẫn còn nói, chỉ có điều càng ngày càng ít hơn, cho nên các ông nên tận dụng dịp này, không thì ít nữa nó sẽ im hẳn đi đấy.
- Nhưng tại sao? - người mặc áo đen hỏi. Philip Philippovich nhún vai.
- Khoa học còn chưa biết những phương pháp biến các con thú thành người. Tôi đã thử, nhưng chỉ có điều không thành công, như các ông thấy đấy. Biết nói một ít rồi quay trở về trạng thái ban đầu. Một hiện tượng lại tổ!
- Không nói bậy! - Con chó ngồi trong ghế bành đột ngột quát to và đứng lên.
Người mặc áo bành tô đen bỗng trắng bệch mặt ra, buông rơi chiếc cặp và từ từ ngã nghiêng xuống.
Một người công an vội ôm lấy sườn ông ta, còn Pheđor đỡ phía sau. Tất cả nhốn nháo lên và trong cảnh đó, chỉ nghe rõ ràng nhất ba câu nói.
Philip Philippovich:
- Lấy thuốc valeriana ra đây. Bị sốc đấy mà.
Bác sĩ Bormental:
- Tôi sẽ tự tay mình ném Svonđer xuống cầu thang, nếu hắn còn vác mặt đến căn hộ giáo sư Preobrajenski một lần nữa.
Và Svonđer:
- Tôi đề nghị ghi những lời này vào biên bản.
Những ống lò sưởi xám toả hơi nóng. Tấm màn treo cửa sổ che khuất bầu trời đêm đặc quánh trên phố Pretristenka với một ngôi sao đơn độc. Cái sinh vật thượng đẳng, đấng ân nhân quan trọng của chó, đang ngồi trong ghế bành, còn con chó Sarik nằm dài trên thảm cạnh chiếc đi văng bọc da. Sương mù tháng Ba làm chó về buổi sáng thường bị những cơn đau nhức hành hạ dọc theo vết sẹo chạy quanh đầu. Nhưng đến chiều trời ấm lại thì cơn đau bớt dần.
Còn bây giờ thì thật nhẹ nhõm, thật tboải mái, và những ý nghĩ trong đầu chó chảy thành dòng mạch lạc, ấm áp.
"Mình thật gặp may, quả là may, - chó mơ màng nghĩ, - may đến không thể tả nổi. Mình đã được ở hẳn trong căn hộ này. Mình tin tưởng chắc chắn rằng thành phần xuất thân của mình là không thuần chủng. ở đây không thể thiếu được chàng thợ lặn. Bà nội mình là một phụ nữ nhẹ dạ, cầu cho vong linh bà được lên thiên đường. Thật ra, không hiểu người ta rạch nát đầu mình ra để làm gì? Nhưng không sao, rồi cũng sẽ chóng lành thôi. Đối với chúng mình thì chuyện đó chẳng là cái gì cả".
Từ xa vẳng lại tiếng chai lọ va chạm nhau. Anh chàng bị đớp đang thu dọn các tủ kính trưởng phòng khám.
Còn ông tiên tóc bạc thì ngồi trong ghế bành hát:
"Đến hai bờ sông Nin thần thánh..."
Chó trông thấy những việc làm khủng khiếp.
Nhân vật quan trọng kia cho bàn tay đi găng trơn bóng vào lọ, lấy ra những bộ não, - ông ta quả là một con người kiên trì, bướng bỉnh, cứ cố đạt được một cái gì đó, hết cắt lại xem xét, mắt nheo nheo và hát:
"Đến hai bờ sông Nin thần thánh..."
Tháng Giêng - tháng Ba năm 1925
|