Cao Lương ÄỠđã được đạo diá»…n tà i ba Trương Nghệ Mưu dá»±ng thà nh phim mang cùng tên do ngôi sao Cá»§ng Lợi thá»§ vai chÃnh. Bá»™ phim đã được giải thưởng tại liên hoan phim Cannes.
° ° °
Theo lịch cÅ©, mồng chÃn tháng tám năm 1939, cha tôi, ngưá»i mang dòng máu thổ phỉ vừa hÆ¡n mưá»i bốn tuổi, ông gia nháºp và o đội quân cá»§a tư lệnh Dư Chiêm Ngao, mà sau nà y trở thà nh anh hùng truyá»n kỳ danh tiếng khắp trong thiên hạ, Ä‘i phục kÃch Ä‘oà n xe ô tô Nháºt Bản trên Ä‘oạn đưá»ng Giao Bình. Bà ná»™i tôi tiá»…n há» tá»›i đầu thôn, bá»—ng Dư tư lệnh hô: “Nghiêm!â€, ná»™i liá»n đứng nghiêm và dặn dò cha tôi: “Äáºu Quan, hãy nghe lá»i cha nuôi nghe con!â€. Ông im lặng cúi đầu không má»™t lá»i đáp lại.
Äoà n ngưá»i Ä‘i trong đêm mù sương, bà máºt hà nh quân trên những thá»a ruá»™ng cao lương đỠcá»§a quê hương Cao Máºt. Ôi Cao Máºt, nÆ¡i tôi yêu nhất mà cÅ©ng là nÆ¡i tôi ghét nhất, mãi sau nà y lá»›n lên há»c hà nh giác ngá»™, tôi má»›i hiểu ra, không nÆ¡i nà o trên trái đất lại đẹp nhất và xấu nhất như Cao Máºt, cá»±c kỳ siêu thoát mà cÅ©ng cá»±c kỳ thế tục, sạch sẽ nhất và bẩn thỉu nhất, anh hùng hảo hán nhất và đầu trá»™m Ä‘uôi cướp nhất, nÆ¡i biết uống rượu nhất và cÅ©ng là nÆ¡i biết yêu đương nhất. Cao Máºt vá»›i bạt ngà n cao lương Ä‘á», huy hoà ng, dà o dạt, uyển chuyển và dáºy sóng biết bao.
Năm ná»™i tôi tròn 16 tuổi, cô thiếu nữ vừa xuân thì, phát tiết dung nhan, thắm mà u hoa nguyệt, buồn rưá»i rượi bước lên kiệu hoa, dáºp dá»nh trên biển máu cao lương, đỠnhư không thể nà o đỠhÆ¡n nữa. Cố tôi gả ná»™i cho chá»§ nợ há» ÄÆ¡n, vá» là m vợ thằng con trai độc tá»± Biển Lang. Tuổi xuân rá»±c rỡ cá»§a ná»™i khiến bà khát khao được ngả và o lòng má»™t chà ng trai vạm vỡ đà n ông, giải khuây bao ná»—i trầm uất, cô tịch trong chiếc kiệu hoa ô uế nà y. Ná»™i không chịu nổi cái cảnh tù túng giữa bốn bức mà n vải Ä‘á»; vá»›i bà n chân nhá» xÃu nhá»n tá»±a búp măng, bà tách mảnh rèm kiệu thà nh khe hở và trá»™m ngó ra bên ngoà i, hai đòn cáng kiệu bóng loáng đè lên bốn tấm vai bạnh cá»§a những ngưá»i phu kiệu, mà nÆ¡i há» bốc ra mùi mồ hôi chua loét, mùi mồ hôi đà n ông quyến rÅ© ná»™i, khiến từng vòng, từng vòng sóng xuân lăn tăn, lăn tăn dáºy lên nÆ¡i lòng bà , rạo rá»±c lạ thưá»ng. Má»™t trong bốn phu kiệu hôm đó sau nà y là ông ná»™i cá»§a tôi, ngưá»i có tên tư lệnh Dư Chiêm Ngao lẫy lừng.
Äám phu kiệu đưa ná»™i tôi ra tá»›i đưá»ng cái quan, bao la má»™t cảnh đồng rá»™ng sông dà i, những thanh niên lá»±c lưỡng bắt đầu nghÄ© cách trêu chá»c cô dâu, há» chạy nhanh là m cho ná»™i ngồi trên kiệu lắc lư, Ä‘iên đảo, nôn hết nước xanh nước và ng, bảo há» Ä‘i cháºm lại thì cả bốn ngưá»i Ä‘á»u thưa rằng, phải vượt qua hang Cóc trước lúc trá»i tối kẻo có cướp. Ná»™i tôi khóc thút thÃt không phải vì bốn anh phu kiệu chÆ¡i khăm bà , mà vì nghÄ© tá»›i ngưá»i chồng sẽ động phòng hoa chúc đêm nay - ÄÆ¡n Biển Lang, má»™t bệnh nhân kinh phong, con trai độc nhất cá»§a ÄÆ¡n Äình Tú, tay bá há»™ già u lên nhá» nấu rượu cao lương, nhẽ nà o bà lại phải trao thân cho hắn, ná»™i tôi cà ng nghÄ© cà ng khóc thà nh tiếng khiến phu kiệu Dư Chiêm Ngao động lòng trắc ẩn và mÆ¡ hồ thấy cả má»™t vầng sáng ngà y mai. Äoà n ngưá»i vừa đến hang Cóc thì quả nhiên có cướp, má»™t tay thổ phỉ cao to, lưng mang bao vải đỠcồm cá»™m những tiá»n là tiá»n, hét lá»›n: “Mãi lá»™!â€. Äám phu kiệu vâng lá»i có bao nhiêu dốc hết để tìm cách thoát nạn. Nhưng tên cướp vén mà n vải gá»i ná»™i tôi bước ra và hạ lệnh: “Äi theo tao xuống ruá»™ng cao lương kia!â€. Ná»™i thản nhiên, cương nghị và liếc nhìn phu kiệu Dư Chiêm Ngao. Hiểu ý ngưá»i đẹp, há» Dư bất thần song phi đá lăn tay thổ phỉ, Ä‘oà n ngưá»i xô tá»›i bóp cổ hắn chết tươi. Dư Chiêm Ngao dìu ná»™i lên kiệu, há» cưá»i vá»›i nhau tháºt huy hoà ng và cao quý, bà xé toang mà n kiệu, tá»± do hÃt thở không khÃ, tá»± do ngắm tấm lưng trần lá»±c lưỡng đà n ông cá»§a Dư Chiêm Ngao, ngưá»i mà cháu chắt chúng tôi Ä‘ang ngà y đêm hương khói phụng thá»...
Cha tôi như má»™t liên lạc viên dẫn Ä‘oà n quân luồn giữa ruá»™ng cao lương, tay ông luôn nắm chặt khẩu súng lục to quá cỡ Ä‘eo lá»§ng lẳng bên hông. HỠđến nÆ¡i phục kÃch thì cÅ©ng vừa lúc đà ng đông á»ng hồng, nhưng trên con lá»™ vẫn chưa thấy má»™t chiếc xe nà o cá»§a giặc cả. Dư tư lệnh bảo má»i ngưá»i hãy tạm nghỉ trong ruá»™ng cao lương và nói vá»›i cha tôi: “Äáºu Quan, quay vá» nhá» mẹ là m cho Ãt bánh, khoảng trưa thì Ä‘em ra và dặn mẹ con cùng Ä‘i nữa ngheâ€. Cha tôi chạy má»™t mạch tá»›i nhà , ông ôm lấy ná»™i, ngưá»i con gái hoà ng hoa thá»i ấy nay đã là thiếu phụ phong sương. “Mẹ cho nhiá»u trứng và o bánh nheâ€. “Ừ, bá»n giặc vẫn chưa đến à ?â€. “Chưa mẹ ạ, Dư tư lệnh dặn mẹ gánh bánh ra cho ông và binh lÃnh đóâ€. Xong nhiệm vụ, cha tôi chạy như bay vá» bên tư lệnh báo cáo: “Trưa nay nhất định có bánhâ€. Nói chưa dứt lá»i thì cha tôi phát hiện từ xa bốn con bá» hung sắt bò trên đưá»ng lá»™, ông kêu lên: “Tư lệnh xem kìa, xe giặcâ€.
Ná»™i “nháºn lệnh†và liá»n hô hà o con cái nhà o bá»™t là m bánh. Äúng giá» hẹn bà váºn chiếc áo mà u đỠthẫm, trên vai kÄ©u kịt má»™t gánh những cái bánh còn nóng hổi, thoăn thoắt hướng vá» cầu đá, nÆ¡i tư lệnh Ä‘ang chá». Từ ngà y Ä‘i lấy chồng, ná»™i tôi vẫn giữ được vẻ yêu kiá»u cá»§a thiếu nữ, công việc nặng nhá»c chẳng mấy đến tay cho nên gánh bánh khao quân đã hằn lên vai ná»™i má»™t vệt bầm khá sâu, mà u tÃm Ä‘á», ấy là biểu tượng cho hà nh vi anh dÅ©ng kháng Nháºt mà ná»™i mang theo khi từ giã cõi Ä‘á»i.
Äoà n quân táºp trung há»a lá»±c nhắm và o xe giặc Ä‘ang tiến dần tá»›i Ä‘iểm chết, nhưng bá»—ng có tiếng súng nổ, đạn từ chiếc xe Ä‘i đầu nã ra, cha tôi ngoái nhìn và trông thấy ná»™i như cánh bướm hồng chấp chá»›i, ông chưa kịp kêu lên: “Mẹ...†thì ná»™i đã ngã nhà o. Cha tôi vá»t khá»i ổ phục kÃch chạy vá» phÃa ná»™i, Dư tư lệnh đà nh cho nổ súng tiêu diệt Ä‘oà n xe. Mặt ná»™i úp xuống đất, máu đỠnhư mà u rượu cao lương á»c trà o lên từ hai lá»— đạn trên lưng. Cha tôi láºt ngưá»i ná»™i trở lại, dung mạo vẫn Ä‘oan trang, mái tóc vẫn óng mượt, phẳng phiu dưới hai cái kẹp sừng, và i hạt cao lương bay xuống Ä‘áºu bên đôi môi cá»§a ná»™i. Cha tôi đặt ná»™i nằm trên những thân cây cao lương, nhìn miệng ná»™i dần dần biến sắc, cha nấc lên từng tiếng. Ná»™i thì thà o: “Cha con đâu?â€. “Cha nà o hở mẹ?â€. “Dư tư lệnh, cha nuôi ấyâ€. “Ông Ä‘ang đánh giặc ở đằng kiaâ€. “Ngưá»i đó chÃnh là cha đẻ cá»§a con...†- cha tôi gáºt đầu, lặng nhìn phút lâm chung cá»§a ná»™i. Hai phát đạn từ sau lưng xuyên qua bầu vú, bá»™ ngá»±c trắng nõn cá»§a bà giỠđã rá»±c hồng, bà vui sướng trông rõ những bông cao lương Ä‘ung đưa, trông rõ khuôn mặt ngưá»i con trai, tác thà nh bởi má»™t cuá»™c tình thắm đỠnhư cao lương quê hương, bà mỉm cưá»i e ấp và có vẻ như thẹn thùng xấu hổ nhá»› lại quá vãng tháºt ngá»t ngà o và đẹp đẽ...
ÄÆ¡n Biển Lang quả đã mắc bệnh kinh phong, hai đêm ở nhà chồng, ná»™i tôi thức trắng vá»›i con dao trong tay, sáng ngà y thứ ba cố tôi say túy lúy dẫn ná»™i vá», bà giáºn lắm. Ná»™i tôi ngồi vắt vẻo trên mình con la, vừa rẽ qua quãng đưá»ng cong thì má»™t bóng Ä‘en bá»—ng à o ra, bồng ná»™i chạy mất hút và o ruá»™ng cao lương ken dà y như rừng ráºm. Ná»™i không còn sức lá»±c nà o mà vùng vẫy nữa và bà cÅ©ng chẳng muốn vùng vẫy là m gì, tháºm chà còn quà ng tay qua cổ bóng Ä‘en để ngưá»i ấy bồng bà nhẹ nhà ng, thoải mái hÆ¡n. Ba ngà y sống giữa rừng cao lương, ná»™i tôi như qua má»™t giấc mÆ¡, thấm Ä‘áºm lẽ Ä‘á»i nhân thế. Ngưá»i ấy tháo tấm vải Ä‘en che mặt, hiện nguyên hình, ná»™i thầm kêu trá»i Æ¡i và nước mắt lưng tròng vì sung sướng. Chà ng cởi tấm áo trải ra là m chiếu, chân đạp mấy cây cao lương rạp xuống là m giưá»ng, rồi nhẹ nhà ng bồng nà ng đặt lên đó, nà ng nhìn chà ng vạm vỡ, cưá»ng tráng, bá»—ng ngây ngất trong lá»a tình rạo rá»±c dồn nén mưá»i sáu năm qua, chà ng mạnh bạo lá»™t má»i xiêm y và nà ng mãn nguyện hưởng niá»m khoái lạc. Há» yêu nhau như váºy suốt ba ngà y liá»n và cha tôi chÃnh là kết tinh cá»§a cuá»™c tình cuồng nhiệt, thống khổ đó. Sau ba ngà y đêm ân ái, ông bà tôi chia tay nhau, ông đưa bà ra đến bỠđưá»ng và thoắt má»™t cái đã biến mất giữa muôn trùng biển máu cá»§a cao lương Ä‘á»... để hôm nay trở thà nh Dư Chiêm Ngao trở vá» nháºn con và thăm lại tình nhân.
Còn ná»™i, ná»™i vẫn nằm đó trên đệm cây cao lương như mưá»i mấy năm trước, nhưng đã mệt lắm rồi. Phải chăng cái chết Ä‘ang dần tá»›i, phải chăng ta không còn có thể nhìn thấy trá»i nà y, đất nà y nữa sao, thế còn con ta, ngưá»i tình cá»§a ta? Hỡi trá»i, ngưá»i nà o có dạy con trinh tiết là gì, chÃnh chuyên là gì, thế nà o là lương thiện, thế nà o là ác tà , con chỉ biết hà nh động theo cách nghÄ© cá»§a con. Con yêu hạnh phúc, con yêu sức mạnh, con yêu cái đẹp, thân nà y là cá»§a con, con có quyá»n là m chá»§ nó, con không sợ phạm tá»™i, con không sợ trừng phạt, con không sợ rÆ¡i xuống mưá»i tám tầng địa ngục cá»§a ngưá»i. Nhưng con không muốn chết, con muốn sống, con muốn nhìn thế giá»›i nà y...
Ná»™i tôi vẫn không rá»i mắt những ngá»n cao lương Ä‘á», Ä‘ung đưa, mông lung, chúng kỳ ảo, chúng rên la, chúng kêu gá»i, có lúc như ngưá»i thân, có lúc như ma quá»·, như đà n rắn quẩn quanh ngưá»i ná»™i, chúng cưá»i, chúng khóc, xanh đỠtrắng Ä‘en biến hóa khôn lưá»ng... Cha tôi chạy nhanh vá» phÃa Dư tư lệnh, hốt hoảng, thất thanh: “Mẹ nhá»› cha, cha Æ¡iâ€. “Con ngoan cá»§a ta, hãy cùng cha diệt nốt mấy thằng chó đẻ nà y đãâ€. Tráºn mạc tan khói súng, cha con há» vá»™i chạy tá»›i bên ngưá»i thiếu phụ thì bà không còn sống nữa, nhưng khuôn mặt vẫn rạng rỡ cao quý dà nh riêng cho tình nhân cao lương Ä‘á», ông ná»™i tôi vuốt mắt bà , rồi chặt ngã bao cây cao lương phá»§ đầy lên thi thể ngưá»i quá cố.
Nắng chiá»u chiếu xiên qua chiến trưá»ng, dưới kia dòng sông má»™t mà u máu Ä‘á», trên nà y cánh đồng cÅ©ng đỠbởi ruá»™ng cao lương. Cha tôi tha thẩn nÆ¡i bỠđê, cúi nhặt chiếc bánh và đưa cho ông ná»™i: “Cha Æ¡i, cha ăn Ä‘i, bánh cá»§a mẹ con là m cho cha đóâ€. Tư lệnh Dư Chiêm Ngao cắn từng miếng bánh, hòa vá»›i dòng lệ tuôn trà o, lần đầu tiên ngưá»i anh hùng đã không cầm được nước mắt.
Thái Nguyễn Bạch Liên dịch
Hết