Hành Trình Công Ti-ki - Thor Heyerdahl

[ngudoc]

Chương VI
Xuyên qua Thái Bình Dương

Ngắm nhìn bầu khung cảnh bao quanh chiếc bè đơn độc, chúng tôi có thể hình dung trong tưởng tượng là xưa kia cả một đoàn các bè mảng tương tự đã mất hút ở chân trời. Các bè mảng này đã tỏa ra như các nan của cái quạt để hy vọng tìm thấy một vùng đất mới, khi những con người đầu tiên vượt đại dương. Người Anh-ca, Tu-pác Y-u-păng-ki, người đã đô hộ đồng thời cả hai nước Pê-ru và E-cu-a-đo đã ra đi với một đoàn bè mảng bằng gỗ ban xa cùng với hàng nghìn người, trước khi người Tây Ban Nha đến đây. Công Ti-ki và đoàn tùy tùng của mình chắc chắn đã ra đi trong những điều kiện tương tự hàng trăm năm trước đó nhưng có điều khác là, sau khi đã khám phá ra quần đảo Pô-li-nê-di, ông cùng các tùy tùng không cần tổ chức một cuộc vượt biển để trở lại quê hương.

Trở về bè, chúng tôi lại quây quần quanh ngọn đèn dầu để cùng nhau nói về những người đi biển ở Pê-ru mà một nghìn năm trăm năm trước đây họ đã làm một chuyến đi thử nghiệm, như chúng tôi. Ánh đèn dầu hắt lên cánh buồm hình những người rậm râu to lớn làm cho chúng tôi nghĩ đến những người da trắng có râu mà nền kiến trúc cũng như huyền thoại đã dẫn dắt chúng tôi đi từ Mê-hi-cô qua Trung Mỹ và các miền tây bắc Nam Mỹ để đến Pê-ru. Ở đó, nền văn minh huy hoàng đã mất đi như một diễn biến lạ lùng trước kia người Anh-ca tới đây để rồi lại xuất hiện đột ngột như vậy trên các hòn đảo lẻ loi mà hiện nay chúng tôi đang tiến gần đến đó. Liệu những người thầy lang thang đó có phải thuộc giống người văn minh ở phía bên kia Đại Tây Dương, mà từ thời xa xưa, đã đến đây cũng bằng những phương tiện đơn giản như trên, nhờ những dòng hải lưu và gió thổi từ đông bắc xuống tây nam, đã đưa họ từ quần đảo Ca-na-ri đến vịnh Mê-hi-cô? Nói cho cùng, đoạn đường này ngắn hơn nhiều so với đoạn đường mà chúng tôi đi, và chúng tôi không còn coi đại dương là một trở ngại không thể nào vượt qua được. Với những lập luận mạnh mẽ nhiều nhà bác học đã bảo vệ ý kiến cho rằng nền văn minh lớn của người Anh-điêng từ những dân A-dơ-téc ở Mê-hi-cô đến dân Anh-ca ở Pê-ru, được nảy sinh là do những thúc đẩy, phát huy đột ngột từ phương đông tới, vượt qua biển cả; trái lại những dân da đỏ ở châu Mỹ, nói chung là thuộc các dòng giống người châu Phi làm nghề săn bắn và chài lưới, đã từ Xi-bê-ri đến châu Mỹ, trong khoảng thời gian hai vạn năm hay hơn nữa.

Thật lạ là không có dấu vết nào chứng tỏ có sự tiến triển dần dần của những nền văn minh cao ở một thời kỳ nào đó trước đây, từ Mê-hi-cô đến Pê-ru. Các nhà khảo cổ càng đào sâu dưới đất để khảo sát, thì thấy di tích chứng tỏ nền văn minh càng cao và đến một điểm xác định là nền văn minh đó có vẻ đã xuất phát từ những bộ lạc cổ xưa, nhưng không có cơ sở. Và những nền văn minh cao đó đã xuất hiện ở những nơi mà hải lưu của Đại Tây Dương chảy đến đó, tại những vùng sa mạc và vùng cỏ gianh của Trung và Nam Mỹ, mà đáng lẽ ra nền văn minh đó phải nảy nở ở những vùng ôn đới, mà ở đó, xưa kia cũng như hiện nay, đều rất thuận lợi cho nền văn minh đó phát triển. Tại các hòn đảo ở Thái Bình Dương, ta cũng nhận thấy sự kiện đó. Đảo gần nhất Pê-ru là đảo Pa-cơ hãy còn những vết tích sâu đậm nhất của nền văn minh, mặc dù ở đây đất đai nhỏ bé, khô cằn nhất và đảo này ở xa châu Phi nhất trong các đảo ở Pô-li-nê-di. Hòn đảo tiếng tăm này ở khoảng giữa đoạn đường đi của chúng tôi. Để xuống bè ra khơi, chúng tôi đã chọn một vị trí ở khoảng giữa của bờ biển Pê-ru mà từ đó những bè mảng trước kia đã xuất phát. Giả sử nếu chúng tôi rời đất liền quay về phía nam, gần dấu vết của thị trấn xưa kia của Công Ti-ki, Ti-a-huy-a-na-cô, thì có thể chúng tôi cũng có những hướng gió thổi như vậy nhưng với dòng hải lưu yếu hơn và dòng hải lưu này có thể đưa chúng tôi theo hướng đến đảo Pa-cơ.

Sau khi đi qua 110 kinh độ tây, chúng tôi đã đến vùng biển của Pô-li-nê-di, thậm chí hòn đảo Pa-cơ đã ở gần chúng tôi hơn là Pê-ru. Nơi đây là địa cầu của những hòn đảo tiền tiêu Thái Bình Dương, trung tâm của một nền văn hóa cổ nhất của vùng đảo này. Khi ánh nắng chiều đã tắt, mặt trời đã khuất hẳn về phía tây, phía sau biển chỉ còn lại một vầng sắc huyền ảo, ngọn gió tây hiu hiu thổi như làm sống lại những truyền thuyết về hòn đảo Pa-cơ huyền bí. Trong khi màn đêm buông xuống như xóa mất ý niệm về thời gian thì những bóng đầu bờm xờm to lớn của chúng tôi lại in hình lên cánh buồm. Và ở ngay phía nam kia, trên hòn đảo Pa-cơ có những chiếc đầu khổng lồ hơn, gọt đẽo trên đá với những chòm râu nhọn mang đường nét người da trắng như đang suy ngẫm về một điều bí ẩn từ hàng thế kỷ nay.

Năm 1722, những người châu Âu đầu tiên tìm ra hòn đảo này đã thấy những bức tượng khổng lồ và nó đã có từ lâu trước đó hai mươi hai thế hệ người dân Pô-li-nê-di; thời kỳ mà những tổ tiên của thổ dân hiện nay, từ những con thuyền độc bản, đổ bộ lên đảo và tiêu diệt tất cả những người lớn trong số dân rất văn minh đang sống ở đây. Những chiếc đầu khổng lồ còn là những biểu tượng đầu tiên của những điều huyền bí không sao giải thích được của quá khứ. Trên những triền dốc của hòn đảo trơ trụi, đây đó, những hình dáng to lớn của những pho tượng khổng lồ, sừng sững giữa trời, được gọt đẽo công phu khéo léo vào những phiến đá nguyên khối, cao như ngôi nhà ba, bốn tầng. Vậy bằng cách nào những con người ở thời kỳ xa xưa lại có thể đẽo gọt, vận chuyển và dựng lên được những pho tượng to lớn, nặng nề như thế? Cho dù vấn đề lúc đó chưa phải có quy mô khá lớn, họ đã thành công trong việc đặt rất thăng bằng, thay cho mũ lên mỗi chỏm đầu của phiến đá màu đỏ trông như bộ tóc cách mặt đất mười hai mét. Tất cả những cái đó có ý nghĩa như thế nào và những kiến thức cơ học nào đã làm cho những nhà kiến trúc cổ xưa đó có thể nắm được các tính toán khá hóc búa đối với các kỹ sư giỏi nhất ngày nay. Nếu ta tập hợp lại mọi thứ vụn vặt, thì bí mật của đảo Pa-cơ có thể không phải là điều mà ta không giải đáp được, với điều kiện là nghiên cứu toàn bộ cái nền, tức là với cả những người đã dùng bè từ Pê-ru tới. Nền văn hóa cổ đại đã để lại trên hòn đảo này những dấu vết mà thời gian không thể hủy hoại.

Đảo Pa-cơ là đỉnh một núi lửa đã tắt. Những con đường lát đá do những người dân cổ xưa xây dựng, dẫn đến những bến còn nguyên vẹn, chứng tỏ mực nước quanh hòn đảo từ xưa đến nay không thay đổi. Không có một dấu vết gì của một lục địa bị chìm đắm, chỉ là một hòn đảo hoang nhỏ bé và cách biệt như ở thời kỳ nó còn là trung tâm của nền văn hóa Pô-li-nê-di. Ở giữa hòn đảo hình chóp nón là miệng ngọn núi lửa đã tắt và chính ở trong miệng núi lửa này là nơi khai thác và xưởng làm việc kỳ lạ của những thợ điêu khắc. Tất cả đều còn nguyên vẹn như đã cách đây hàng trăm năm nay, mà những nghệ nhân và nhà kiến trúc cổ xưa đã bỏ lại, khi họ vội vàng trốn chạy đến mỏm phía đông của hòn đảo, nơi mà theo tục lệ những người lớn đều bị những kẻ mới đến tiêu diệt.

Đúng là họ đã phải bỏ đi trong khi đang làm việc bình thường trong ngày. Những chiếc rìu để gọt đẽo bằng đá cứng như đá lửa, còn vương vãi ở nơi làm việc, chứng minh rằng họ chưa biết dùng đến sắt thép. Cũng như các thợ điêu khắc ở thời kỳ Công Ti-ki khi bị đuổi khỏi Pê-ru, họ cũng đã để lại trên thung lũng Ang-đơ những pho tượng khổng lồ. Ở hai địa điểm cách xa nhau như vậy, người ta thấy một xưởng làm việc thiên nhiên, mà ở đó những người da trắng có râu, theo truyền thuyết, đục đẽo vách núi bằng những chiếc rìu bằng đá rất cứng, lấy ra những khối đá lớn dài từ ba mươi đến bốn mươi pi-ê. Và cũng ở hai địa điểm này, những khối đá khổng lồ cân nặng hàng tấn được chuyên chở đi hàng ki-lô-mét trên những địa hình gập ghềnh và đặt thẳng đứng những tượng mặt người khổng lồ hoặc chồng những khối đá lớn đó lên nhau làm thành những mặt nền hay những bức tường và mặt phẳng đầy bí ẩn. Khá nhiều tượng đá lớn, làm dở dang hãy còn vương vãi ở nơi họ bắt đầu làm trong những hang đào dọc theo vách miệng núi lửa ở đảo Pa-cơ, làm cho chúng tôi hiểu thêm những giai đoạn khác nhau công việc họ làm. Một tượng to nhất, dài hai mươi hai mét, sắp hoàn thành, thì những người làm ra nó đã phải trốn đi. Nếu pho tượng này làm xong, được dựng lên, thì đầu của nó ở độ cao bằng ngôi nhà tám tầng. Mỗi bức tượng đều được gọt đẽo vào nguyên một khối đá. Những hốc ở xung quanh pho tượng đặt nằm, dùng cho người thợ đá làm việc, chứng tỏ mỗi pho tượng không phải do nhiều người làm cùng một lúc. Tượng được đặt nằm dài, cánh tay gập và hai bàn tay đặt lên ngực, hoàn toàn giống những tượng khổng lồ bằng đá ở Pê-ru; các bức tượng ở đảo Pa-cơ khi hoàn thành kể cả các chi tiết nhỏ được đưa ra khỏi xưởng để chở đến nơi đặt tượng.

Ở trong lòng miệng núi lửa, vào giai đoạn cuối cùng của công việc, bức tượng chỉ còn gắn vào núi bằng một mép nhỏ, người ta dùng rìu bạt mép đó đi sau khi đã chèn chống bằng những viên đá cuội. Đa số các bức tượng đều được đục đẽo cho đến tận đáy miệng núi lửa và dựng đứng theo triền vách. Một số những pho lớn hơn được kéo lên bờ miệng núi, được đẩy ra phía ngoài và chuyên chở đi hàng dặm đường qua những địa hình quanh co, và đem dựng lên trên một bệ bằng đá sau khi đã đội lên pho tượng một khối nham thạch đỏ. Vận chuyển thế nào còn là điều bí ẩn, nhưng người ta không thể không xác nhận việc đó đã xảy ra.

Những nhà kiến trúc cổ xưa của Pê-ru cũng đã để lại ở dãy núi Ang-đơ những pho tượng khổng lồ cùng kích thước như vậy, chứng tỏ sự thông thạo tuyệt đối của họ về nghệ thuật. Mặc dù ở đảo Pa-cơ, các khối tượng đá to và nhiều hơn, và các nhà điêu khắc đã thể hiện một phong cách riêng, chính cũng vẫn là nền văn hóa đã mất đi ấy đã dựng lên những pho tượng người khổng lồ tương tự, trên nhiều hòn đảo khác ở Thái Bình Dương gần châu Mỹ và ở mọi nơi có khối tượng đá đều được chở từ các mỏ đá xa xôi đến địa điểm của ngôi đền.

Ở đảo Mác-ki-dơ, tôi đã được nghe kể lại những truyền thuyết về cách chuyên chở những khối đá khổng lồ, nó đúng như những câu chuyện mà dân địa phương kể về việc vận chuyển những cột bằng đá đem đến tận cửa lớn chính của ngôi đền ở Tông-ga-ta-bu: như vậy người ta có thể khẳng định vẫn dân tộc đó đã cùng sử dụng một phương pháp trong việc vận chuyển những pho tượng khổng lồ ở đảo Pa-cơ. Công việc chạm đục của thợ điêu khắc đòi hỏi rất nhiều thời gian và chỉ cần một vài người có tay nghề. Việc chuyên chở làm khá mạnh, nhưng cần rất nhiều sức lao động. Đảo Pa-cơ rất nhiều cá, đất đai trên đảo đều được cày cấy, cùng với những khu vực rộng lớn trồng khoai lang giống của Pê-ru. Vào những ngày thu hoạch, người ta tính có thể đủ nuôi sống số dân cư từ bảy đến tám nghìn người. Phải có khoảng một nghìn người mới kéo nổi pho tượng khổng lồ ra khỏi miệng núi lửa và năm trăm người để kéo đến nơi xa hơn ở đảo. Những sợi dây bện không mòn được làm bằng sợi ra-phi-a và những sợi của cây tết lại với nhau. Bằng những bệ gỗ, rất đông người kéo những pho tượng khổng lồ lăn trên những cây gỗ tròn và những phiến đá cuội đã được bào nhẵn bằng rễ cây liên vu. Đây là một việc có thực được xác nhận vì những dân tộc văn minh của những đảo ở Thái Bình Dương đều rất giỏi trong nghệ thuật tết các dây thừng và dây bện.

Ở Pê-ru còn hơn thế vì những người Âu đầu tiên đã thấy những cầu treo dài hàng trăm mét vắt qua những thác nước, khe vực, làm bằng những dây bện dày to bằng khổ một người bình thường. Khi pho tượng khổng lồ đưa đến nơi đã được chọn, và việc dựng tượng đứng lên là một khó khăn mới xuất hiện. Họ đã tạo một mặt phẳng nghiêng tạm thời bằng đá và cát, và đẩy chân pho tượng lên trước trên mặt bằng. Một khi pho tượng được đẩy lên tới đỉnh, nó sẽ tự trôi xuống dưới, chân của pho tượng rơi ngay vào một cái hố đã được đào sẵn. Khi còn ở trên mặt bằng, ngay sát đầu pho tượng đã đặt một trục bằng đá, họ dựng pho tượng lên bằng cách lăn trục đá theo độ dốc của mặt phẳng. Một số nơi ở trên đảo còn lại những mặt phẳng này để đợi những pho tượng chẳng bao giờ đến nữa. Kỹ thuật đáng khâm phục mà chẳng có gì là bí hiểm cả, nếu như người ta không đánh giá thấp sự thông minh của những người xưa cũng như tất cả thời gian và lao động mà họ đã bỏ ra. Vậy tại sao người ta lại tạc những pho tượng đó? Và tại sao lại phải đi đến nơi khác xa hàng dặm đường để kiếm loại đá có màu đỏ đặc biệt, đặt lên đầu các pho tượng? Ở Nam Mỹ và ở những đảo Mác-ki-dơ, pho tượng hoàn toàn bằng đá đỏ, phải đi khá xa mới thấy. Ở Pê-ru cũng như ở Pô-li-nê-di, vật đội lên đầu màu đỏ là dấu hiệu phân biệt mà những nhân vật cao cấp rất quan tâm. Trước hết, chúng ta tìm hiểu những pho tượng đó là ai? Từ khi những người Âu đổ bộ lên đảo, họ trông thấy trên bờ biển và lấy làm kỳ lạ trong số dân ở đây có những "người da trắng" huyền bí với chòm râu dài óng ả, họ là dòng dõi của những đàn bà và trẻ em của giống người đầu tiên đã bị lưu lạc tới đây và không bị tàn sát. Những thổ dân ở đây cũng cho biết rằng một số ít tổ tiên của họ cũng là người da trắng, còn những người khác da nâu. Họ nhẩm tính rằng những tổ tiên đó đã di cư đến Pô-li-nê-di trước đây hai mươi hai thế hệ và những người đầu tiên đã từ phía đông đến trên những con thuyền lớn cũng đã hai mươi bảy thế hệ (nghĩa là từ bốn đến năm trăm năm sau công nguyên). Giống người đến từ phía đông được gọi là những dân "tai dài" vì họ làm tai dài ra bằng cách đeo vào tai những mảnh nặng để kéo tai dài đến tận vai. Chính những người "tai dài" này đã bị giống người "tai ngắn" kéo đến đảo này tàn sát, và tất cả những pho tượng bằng đá đều có những tai dài chạm vai giống tai những người tạc tượng.

Thế nhưng truyền thuyết của người Anh-ca ở Pê-ru lại cho rằng vua Mặt trời Công Ti-ki đã thống trị những người da trắng mà người Anh-ca gọi là những "tai dài" vì họ đã kéo tai dài đến tận vai. Người Anh-ca còn nhấn mạnh rằng chính những người "tai to" của vua Mặt trời đã dựng lên những pho tượng khổng lồ còn bỏ lại ở dãy ng-đơ, trước khi họ bị tiêu diệt hoặc bỏ chạy sau cuộc chiến đấu ở hồ Ti-ti-ca-ca. Tóm lại: những người "tai dài" da trắng của Công Ti-ki đã biến khỏi Pê-ru mang theo những kinh nghiệm phong phú trong nghệ thuật điêu khắc những pho tượng khổng lồ bằng đá. Định cư tại đảo Pa-cơ, họ tiếp tục nghệ thuật và nhanh chóng nâng lên sự hoàn mỹ. Vì vậy trên hòn đảo nhỏ này không còn dấu vết chứng tỏ có sự tiến triển dẫn đến những tác phẩm tuyệt diệu.

Những pho tượng khổng lồ bằng đá ở Pê-ru cũng như ở một số đảo ở Thái Bình Dương mang dáng dấp vô cùng giống nhau và ngay cả những khối tượng đá ở những đảo khác cũng vậy. ở những hòn đảo Mác-ki-dơ và Ta-hi-ti, những pho tượng đều tượng trưng tổ tiên được tôn sùng trong lịch sử của đảo, và sau khi họ mất đi đều hóa thần. Có thể ở đây tìm được lời giải thích về vật kỳ lạ màu đỏ đặt lên đầu. Như chúng tôi đã nói, trên tất cả hòn đảo ở Pô-li-nê-di, sống rải rác những người da trắng, tóc hung, có khi là cả một gia đình, theo như thổ dân ở đảo, họ đích thực là dòng dõi dân tộc da trắng đầu tiên ở những đảo này. Một số nơi, người ta tổ chức các ngày hội tôn giáo, những người tham gia đều phải bôi da thành màu trắng, nhuộm tóc đỏ để cho giống những tổ tiên của họ. Vào những ngày lễ hàng năm ở đảo Pa-cơ, người chủ lễ còn phải gọt đầu và quét sơn đỏ lên. Còn chiếc mũ chỏm bằng đá đỏ ở những pho tượng đồ sộ của đảo này mang hình dáng như những chiếc mũ của địa phương, với một nắm tròn ở phía trên làm ta liên tưởng đến búi tóc cổ truyền của đàn ông. Đến ngay những pho tượng đều mang những chiếc tai dài, vì người chạm khắc nó cũng có những tai như vậy, mớ tóc dài màu đỏ vì người chạm khắc cũng có tóc hung, chiếc cằm nhọn chìa ra phía trước vì người chạm khắc có râu. Các pho tượng có những nét đặc trưng của giống người da trắng, chiếc mũi thẳng và thanh, đôi môi rõ nét vì người điêu khắc không phải thuộc giống người Ma-lai-xi-a và nếu như pho tượng có chiếc đầu to, đôi chân nhỏ bé, hai bàn tay để chéo trên bụng, cái đó là do người ta có thói quen biểu hiện như vậy ở Pê-ru. Ở đảo Pa-cơ, vật trang trí duy nhất là chiếc thắt lưng trạm trổ, mang tính tượng trưng, mà ta thấy ở mọi pho tượng trong các di tích xa xưa về Công Ti-ki bên hồ Ti-ti-ca-ca. Đó là biểu tượng thần Mặt trời, là dây đai của cầu vồng. Theo truyền thuyết quen thuộc ở đảo Măng-ga-rê-va, thần Mặt trời đã dùng chiếc dây lưng thần kỳ tức cầu vồng, để từ trên trời đi xuống đảo Măng-ga-rê-va và cho xuống ở đó những đứa trẻ màu da trắng. Như vậy, Mặt trời là thủy tổ của Pô-li-nê-di cũng như của Pê-ru.

Dưới bầu trời đầy sao, ngồi trên sàn bè, chúng tôi hào hứng kể lại cho nhau nghe những chuyện lạ của đảo Pa-cơ cho dù bè của chúng tôi đang ở giữa vùng Pô-li-nê-di, chúng tôi chỉ có thể nhìn thấy đảo này trên hải đồ. Tuy nhiên đảo này còn có nhiều vết tích của miền đông đến nỗi chỉ tên gọi thôi cũng có thể cho ta điều chỉ dẫn. Đọc trên hải đồ tên "Đảo Pa-cơ" chính là do những người Hà Lan tình cờ đã phát hiện đảo này vào ngày chủ nhật Phục sinh. Tiếp đó, chúng tôi đã quên rằng những thổ dân, sinh sống ở đó, đã gọi xứ sở của họ bằng những tên bổ ích và gợi cảm. Với một đứa trẻ yêu, họ đặt cho nó rất nhiều tên, cũng vậy, hòn đảo nào ít nhất cũng có ba tên gọi bằng tiếng Pô-li-nê-di. Một trong những tên gọi là Tê Pi-tô-tê Hê-nu-a, có nghĩa là "rốn của các đảo". Ẩn ý của tên gọi đã chỉ rõ hòn đảo này chiếm một vị trí đặc biệt đối với những hòn đảo khác ở quá về phía tây. Người dân Pô-li-nê-di cho đó là tên gọi cũ nhất. Trên bờ biển phía đông gần nơi diễn ra cuộc đổ bộ truyền thống lên đảo của những người "tai dài" đầu tiên, một phiến đá hình cầu được đục, đẽo công phu được gọi là "Rốn vàng" và được coi như rốn của chính hòn đảo.

Những ai biết được tính thích thơ ca của dân Pô-li-nê-di đều hiểu tên gọi đó liên quan đến việc tìm ra đảo này, nó mang ý nghĩa như một sự ra đời. Đảo Pa-cơ là biểu tượng của sự ra đời các hòn đảo, đồng thời cũng là biểu tượng của mỗi liên hệ với nơi mẫu quốc. Tên gọi thứ hai là Ra-pa Nui, có nghĩa là "Ra-pa lớn" trong khi Ra-pa I-ti hoặc "Ra-pa nhỏ" là tên một hòn đảo khác, cùng lớn như nhau, cách đảo Pa-cơ rất xa về phía tây. Những người dân đảo ở đây có thói quen gọi nơi đất tổ thứ nhất là "Ra-pa lớn", nơi tiếp theo là "Ra-pa mới" hoặc "Ra-pa nhỏ", tuy rằng hai nơi này đều có tầm quan trọng như nhau. Theo truyền thuyết những thổ dân ở "Ra-pa nhỏ" đều từ "Ra-pa lớn" đảo Pa-cơ đến, là hòn đảo gần châu Mỹ nhất, điều đó chỉ rõ một cuộc di dân từ phương đông đến. Tên gọi thứ ba là Na-ta Ki-tô Ra-ni có nghĩa là "Con mắt nhìn trời". Thoạt nhìn người ta còn phân vân, vì đảo Pa-cơ tương đối thấp. Khoảng trời nhìn thấy không được rộng như các đảo khác có những núi cao như Ta-hi-ti, dãy đảo Mác-ki-dơ hoặc Ha-oai. Nhưng chữ Ra-ni, nghĩa là Trời, đối với dân Pô-li-nê-di có hai ý nghĩa. Ra-ni còn có nghĩa là nơi chôn rau cắt rốn của tổ tiên, mảnh đất thiêng liêng của thần Mặt trời, vương quốc đầy núi non mà Ti-ki đã phải rời bỏ. Họ gọi hòn đảo Pa-cơ như vậy thật đầy ý nghĩa, thực sự, là tiền tiêu của hàng ngàn hòn đảo ở Thái Bình Dương. Và rõ ràng hơn nữa, một tên gọi tương tự như Pa-ta Ra-ni nghĩa là "Mặt trời" là tên một địa điểm ở bờ biển Pê-ru, phía trước mặt đảo pa-cơ ở dưới chân một thành phố cổ đổ nát của Công Ti-ki trong dãy núi Ang-đơ.

Chỉ riêng hòn đảo Pa-cơ đã đem lại cho chúng tôi khá nhiều vấn đề để trao đổi khi cùng nhau ngồi quây quần trên bè trong một đêm đầy sao, với cảm nghĩ như đã góp phần vào cuộc phiêu lưu thời tiền sử. Chúng tôi tưởng như từ thời đại Công Ti-ki, chúng tôi không làm gì khác ngoài việc đi lênh đênh dưới ánh mặt trời và những vì sao để tìm những vùng đất chưa ai biết. Con vẹt rất hân hoan khi chúng tôi bắt được cá mập lên bè. Nó rời khỏi ca-bin, leo thoăn thoắt dọc theo bức tường; lên mái, tìm một chỗ kín đáo, ít nguy hiểm để xem. Đậu ở đấy, nó hết lắc lắc cái đầu lại nhảy từ đầu mái này sang đầu mái kia, kêu lên vẻ thích thú. Nó đã nhanh chóng trở thành thủy thủ giỏi lúc nào cũng tràn ngập vui nhộn. Chúng tôi coi nó là người thứ bảy trên bè.

Còn con cua Giô-han, một động vật máu lạnh, phải tự coi mình là một nhân vật phụ. Ban đêm con vật chui vào lồng treo ở trần ca-bin, ban ngày nó lang thang trên sàn-bè, đậu trên dây buồm hoặc trên các cột chống, nhào lộn rất yêu đời.

Lúc đầu chúng tôi đặt các miếng néo trên các trụ chống cột buồm, nhưng thấy nó làm mòn dây thừng, chúng tôi thay thế bằng những nút thòng lọng, thông thường. Dưới tác động của gió và ánh sáng mặt trời, những trụ chống bị lỏng lẻo, làm tất cả chúng tôi phải đem hết sức mới giữ được cột buồm. Cột buồm làm bằng gỗ quéo cứng như thép, cọ xát làm đứt khá nhiều dây chằng. Vào những lúc gay go, trong khi chúng tôi đang trần lực ra kéo, níu cột buồm, con vẹt cất lên giọng khàn khàn: "Hò, hò dô hò!" làm cho chúng tôi phải buồn cười và nó cũng cất tiếng, nhảy quay cuồng trên trụ chống.

Lúc đầu, nó là tai họa cho hiệu thính viên vô tuyến điện. Đúng lúc người hiệu thính viên ngồi vào góc làm việc đầy tin tưởng vào thiết bị thông tin, sắp bắt liên lạc với Es-cla-hô-ma thì tai nghe không thấy tín hiệu. Xoay các nút vẫn không có tiếng. Thì ra con vẹt đã dùng mỏ cắn đứt dây ăng-ten. Đó là một trong những trò nghịch ngợm mà nó thích vào những thời kỳ đầu, mà dây trời lại buộc vào một quả bóng thả lên không.

Một hôm, con vẹt ốm nặng. Ở trong lồng, nó ủ rũ không chịu ăn gì suốt bốn mươi tám tiếng đồng hồ. Phân nó toàn những mẩu ăng-ten vàng óng. Các hiệu thính viên ân hận vì đã mắng mỏ nó và con vẹt cũng ân hận về lầm lỡ của mình. Từ ngày hôm đó Toóc-xten, Nút trở thành những người bạn nó ưa thích và nó không ngủ chỗ nào khác, ngoài góc để máy vô tuyến điện.

Từ khi lên bè, con vẹt chỉ nói được tiếng Tây Ban Nha, nhưng Ben cho rằng giờ đây nó nói với âm sắc Na Uy và trước khi nó bắt đầu bắt chước những câu nói hay của Toóc-xten, nó cũng đã nói với giọng Bắc Âu. Vẻ vui nhộn và màu sắc bóng bẩy, sặc sỡ của con vẹt là niềm vui của chúng tôi được hai tháng, thì một hôm, một ngọn sóng lớn từ phía sau đánh tới đã cuốn nó đi mất, trong khi nó đang từ cột buồm xuống. Khi chúng tôi biết người bạn thân mến rơi xuống biển thì đã muộn.

Con vẹt mất đi làm cho chúng tôi buồn nhớ cả tối hôm đó và sự việc tương tự có thể đến với chúng tôi nếu có ai ngã xuống biển vào một đêm trực ca cô quạnh. Chúng tôi tăng cường chặt chẽ hơn những biện pháp an toàn. Khi đến lượt trực đêm, chúng tôi dùng những thừng cấp cứu mới và nhắc nhở lẫn nhau không nên chủ quan cho rằng hai tháng đi qua được an toàn là do mọi thứ đều tốt cả. Một bước không cẩn thận, một hành động thiếu suy nghĩ, có thể dẫn chúng tôi đi theo con vẹt dù là giữa ban ngày.

Nhiều lần, chúng tôi thấy vỏ trứng bạch tuộc nổi lềnh bềnh như trứng chim đà điểu hay như những sọ người nổi lên các lớp sóng màu xanh lơ. Có một lần chúng tôi đã thấy con bạch tuộc xoắn mình ở dưới. Khi thấy những khối tròn, trắng như tuyết đó ở gần bè chúng tôi nghĩ rằng dùng xuồng cao su ra vớt chắc là dễ. Chúng tôi buộc xuồng vào bè để trở lại bè dễ dàng hơn. Nhưng chúng tôi rất ngạc nhiên nhận thấy là sóng và gió đẩy xuồng ra xa chiếc bè Công Ti-ki và cả dây buộc thả xuống nước đã bị kìm rất mạnh, đến nỗi không thể nào có thể trở lại đúng điểm xuất phát được. Khi chúng tôi đến gần vật mà mình định vớt thì dây chằng nổi lên, rời khỏi mặt nước và chiếc bè Công Ti-ki lôi tuột chúng tôi về hướng tây.

"Lỡ chẳng may mà rớt xuống nước thì hết hy vọng", điều này đã trở thành bài học in sâu dần dần vào óc mỗi người chúng tôi. Con vẹt mất đi, góc để máy vô tuyến điện như trống rỗng hẳn đi. Cho đến sáng hôm sau khi mặt trời chiếu sáng lấp lánh trên Thái Bình Dương, nỗi buồn của chúng tôi phần nào được giảm bớt. Những ngày sau đó, chúng tôi bắt được khá nhiều cá mập và thấy trong bụng những con mập này, ngoài những đầu cá thu và những thứ khác, còn có những mỏ đen và cong như mỏ vẹt. Chỉ sau khi xem kỹ, chúng tôi nhận thấy những chiếc mỏ đó đều là những con bạch tuộc đã tiêu hóa. Từ khi bước chân lên bè, hai người phụ trách máy vô tuyến điện rất vất vả vì nhiều công việc. Ngay từ hôm chiếc bè đi vào luồng Hâm-bon, nước biển đã rỉ vào các hộp pin, làm cho họ phải trét vải vào góc để có thể giữ được máy phần nào trên biển khơi. Vấn đề tiếp theo được đặt ra làm thế nào có thể dựng được dây tời khá dài trên chiếc bè nhỏ bé. Đầu tiên họ đưa dây lên một chiếc diều nhưng một cơn gió đã đánh diều xuống biển. Sau đó họ dùng bóng khinh khí, nhưng ánh nắng mặt trời nhiệt đới đã làm nổ bóng rớt xuống biển. Tiếp theo là sự phá phách do con vẹt gây ra.

Thêm vào đó, chúng tôi đã bơi mất mười lăm ngày trên dòng Hâm-bon trước khi ra khỏi "vùng chết" của dãy Ang-đơ, ở đấy các làn sóng ngắn đều câm không thu, phát được như không khí trong hộp kín. Đột nhiên một đêm làn sóng thông, tín hiệu của Toóc-xten đã được nhận bắt tình cờ do một người chơi vô tuyến nghiệp dư ở Lốt Ang-giơ-lét đang thử bắt liên lạc với một đồng nghiệp khác ở Thụy Điển. Người này muốn biết chúng tôi sử dụng loại máy nào. Được trả lời anh ta lại hỏi tiếp Toóc-xten là ai và đang ở đâu. Được biết Toóc-xten đang ở trong một ca-bin bằng tre lênh đênh trên Thái Bình Dương, lúc này máy bị ngắt quãng mấy lần, cho đến lúc Toóc-xten báo cho biết thêm các chi tiết, sau khi liên lạc lại, anh ta cho biết anh là thợ máy ở một rạp chiếu bóng, tên anh là Han, vợ là An-na, người Thụy Điển chính gốc và vợ anh sẽ báo cho gia đình chúng tôi biết là chúng tôi còn sống và mạnh khoẻ. Thật kỳ lạ, khi nghĩ rằng một người không quen biết tên là Han, thợ máy ở một rạp chiếu bóng, sống lọt thỏm trong thành phố Lốt Ang-giơ-lớt đông như kiến cỏ, lại là người duy nhất trên thế giới, ngoài chúng tôi, biết được chúng tôi đang ở đây và mọi việc đều trôi chảy.

Kể từ đó, đêm nào, Han tức Han-rôn Kem-pen và bạn của anh là Phrăng Kiu-ê-vát cũng thay nhau theo dõi tín hiệu của chiếc bè và Héc-man đã nhận được những điện tín hoan nghênh của Viện khí tượng Mỹ, khen ngợi về những tin tức hàng ngày gửi bằng tín hiệu từ một nơi mà người ta rất ít biết đến và chưa được thống kê.

Sau này, hầu như đêm nào cũng vậy, Nút và Toóc-xten bắt được liên lạc với nhiều người chơi vô tuyến điện nghiệp dư để họ có thể chuyển những kỷ niệm của chúng tôi về Na Uy, qua trung gian một người nào đó ở E-gin Bớc ở Nô-tốt-din. Chỉ mấy ngày trên đại dương mà góc để máy đã có nhiều nước mặn, và máy đã hoàn toàn không chạy được nữa. Nút và Toóc-xten suốt ngày đêm loay hoay với dụng cụ, mỏ hàn để sửa chữa. Các nhà vô tuyến điện nghiệp dư đều cho rằng chúng tôi đã mất tích.

Thế rồi một đêm, tín hiệu LI 2B lại xuất hiện trên không trung, ngay lúc đó, máy phát của chúng tôi bắt đầu lại hoạt động. Lúc này, hàng trăm nhà vô tuyến điện nghiệp dư đang vội vã đáp lại tín hiệu. Vào một đêm, lúc đó hơn một giờ sáng, dưới ánh đèn, Nút loay hoay với chiếc máy vô tuyến điện, bỗng anh kéo mạnh chân tôi báo cho biết rằng anh vừa liên lạc với một người nào đó ở vùng Es-xlô, tên Crít-chi-ăng A-mớt-xân. Thật là một kỷ lục của máy nghiệp dư vì chiếc máy phát sóng ngắn của chúng tôi (13.900 ki-lô chu kỳ một giây) công suất không quá sáu oát, bằng chiếc đèn bỏ túi, đã vượt quá sáu mươi độ vòng quanh trái đất để đến một nơi xa lắc ở Es-xlô, hôm đó là ngày 2 tháng tám. Ngày mai vua Ha-công sẽ làm lễ mừng thọ bảy mươi nhăm tuổi; từ bè chúng tôi gửi trực tiếp lời chúc mừng ông ta.

Ngày hôm sau, bắt được liên lạc với Crít-chi-ăng, anh ta đã dịch trả lời của vua Ha-công chúc mừng chúng tôi may mắn, thắng lợi trong đoạn tiếp của hành trình.

Chúng tôi nhớ lại một chuyện trước đây đã làm lại cho cuộc sống trên bè đỡ đơn điệu. Chúng tôi có hai chiếc máy ảnh mà E-rích lại có một gói thuốc hiện hình dùng để làm lại những ảnh bị hỏng. Sau cuộc gặp gỡ loài cá mập voi, anh ta rửa hai phim ảnh và đem hòa bột đó vào nước, đúng như chỉ dẫn. Làm xong, âm bản chỉ thấy những chấm và vệt đen, như là ảnh chụp từ xa. Thế là phim đã bị hỏng. Chúng tôi gửi điện đi hỏi, và một người chơi vô tuyến điện nghiệp dư ở Hô-li-út đã nhận được và hỏi các phòng thí nghiệm, trả lời cho chúng tôi biết rằng thuốc hiện hình của chúng tôi để quá nóng, không nên dùng nước quá 16o, nếu không âm bản sẽ bị nhăn. Chúng tôi cám ơn anh ta và nhận thấy rằng nhiệt độ của luồng nước biển là 27o. Héc-man là kỹ sư về đông lạnh, tôi đùa và nói với anh làm thế nào hạ nhiệt độ xuống 16o. Anh ta đòi một chai a-xít các-bô-ních, là phụ tùng của chiếc xuồng cao su đã bơm căng, và sau một hồi làm trò ảo thuật cùng với chiếc ấm đun nước bọc ngoài bằng túi ngủ và chiếc áo khoác bằng len, tự nhiên thấy râu của Héc-man bỗng bám đầy tuyết lạnh và anh ta mang ra một miếng đá lạnh lớn đựng ở trong chai. E-rích tiếp tục in ảnh và lần này kết quả thật mỹ mãn.

Thời tiết trở nên thất thường với những cơn mưa rào từng hồi, từ khi chúng tôi đến gần những đảo ở Thái Bình Dương. Gió tây đã đổi hướng, thổi từ phía đông-nam, cho đến khi chúng tôi vào giữa dòng xích đạo, lại chuyển dần về phía đông. Ngày 10 tháng 6, chúng tôi đã đến vị trí cao nhất về phía bắc, vĩ độ nam 16 độ, 19 phút. Gần đường xích đạo đến nỗi có thể cho rằng chúng tôi đi qua phía bắc của tất cả các hòn đảo trong dãy Mác-ki-dơ và biến mất hoàn toàn trong đại dương không tìm thấy đất liền. Nhưng ngọn gió tây chuyển từ đông sang đông bắc dẫn chúng tôi theo một đường cong đến cùng vĩ độ của các hòn đảo. Thật không ngờ là theo vị trí của các tinh tú trên trời để điều khiển hướng đi của bè lại dễ dàng đến thế, khi mà ta thấy các tinh tú di chuyển trên bầu trời sau nhiều tuần lễ liên tiếp. Vả lại, trong đêm tối ngoài các vì sao, chẳng có gì khác để quan sát. Từ đêm này qua đêm khác chúng tôi có thể biết khi nào các tinh tú xuất hiện.

Khi chúng tôi tiến dần lên trên về phía xích đạo, sao Bắc Đẩu hiện lên rất rõ về phía chân trời phía bắc và chúng tôi sợ nhất sao Hôm xuất hiện lúc chúng tôi từ phương nam vượt qua xích đạo. Nhưng dần dần gió đông bắc nổi lên thì sao Bắc Đẩu biến dần xuống chân trời.

Người dân Pô-li-nê-di xưa đều là những người đi biển giỏi. Họ lấy mặt trời làm chuẩn ban ngày và ban đêm là những vì sao. Sự hiểu biết của họ về thiên thể làm cho ta kinh ngạc. Họ biết rằng quả đất tròn và đặt tên cho những khái niệm trừu tượng như: đường xích đạo, đường kinh tuyến, bắc chí tuyến và nam chí tuyến. Ở Ha-oai, họ làm hải đồ bằng vỏ quả bầu to, và một số đảo khác họ dựng những hải đồ chi tiết bằng cành đan lại, với những vỏ ốc để chỉ những hòn đảo, những que nhỏ chỉ những luồng đặc biệt. Người Pô-li-nê-di biết cả năm hành tinh mà họ gọi là những ngôi sao di động, để phân biệt với những ngôi sao cố định. Với những ngôi sao này, họ có đến gần hai trăm tên gọi.

Ở Pô-li-nê-di xưa kia, người đi biển giỏi đều biết ở khoảng trời nào có những ngôi sao nào xuất hiện, xuất hiện vào những giờ nào trong đêm và trong từng thời kỳ trong năm. Hoặc còn biết ngôi sao nào chiếu thẳng vào từng hòn đảo và đôi khi lấy đó để đặt tên. Không những thế họ biết rằng vòm trời đầy sao như một la bàn khổng lồ, kim chỉ từ đông sang tây và những vì sao trên đầu chỉ cho ta biết khoảng cách của họ từ phương bắc hay phương nam.

Dân Pô-li-nê-di sau khi khám phá và đặt dưới quyền họ các đảo hiện nay, tức là phần đại dương gần châu Mỹ nhất, họ tổ chức việc giao lưu giữa các đảo này trong nhiều thế hệ. Theo phong tục tập quán, khi các vị tù trưởng ở Ta-hi-ti đến viếng Ha-oai quá hai dặm về phía bắc và cách nhiều kinh tuyến về phía tây, thì người cầm lái các bè hướng bè đi thẳng lên hướng bắc trước đã, theo mặt trời, và các vì sao. Khi mà vị trí các vì sao cho thấy là các bè này đã ở cùng vĩ tuyến với Ha-oai, thì bè sẽ quay vuông góc và đi thẳng về hướng tây cho đến lúc thấy xuất hiện các chim muông và mây cáo hiệu là đã đến gần vùng quần đảo.

Vậy thì từ đâu mà dân Pô-li-nê-di có thể có những kiến thức sâu rộng về thiên văn và vì sao lịch của họ lại được tính toán chính xác một cách kỳ lạ như vậy? Chắc chắn họ không thuộc các dân tộc Mê-la-nê-điêng hay Ma-lai-xi-a ở phía tây, nhưng họ cùng nòi giống với những "người da trắng có râu" là những người mà ở châu Mỹ đã truyền đạt nền văn minh thần kỳ của họ cho những dân tộc: "A-dơ-téc-cơ, Mai-a, Anh-ca" và cũng chính là họ đã có những kiến thức về thiên văn, lập ra lịch giống một cách kỳ lạ như kiến thức và lịch của dân tộc vừa kể trên, vào thời kỳ này ở châu Âu ta chưa thể đạt được trình độ này.

Ở Pô-li-nê-di cũng như ở Pê-ru theo lịch mà họ lập ra, thì ngày đầu năm bắt đầu vào ngày mà chòm sao Tao Đàn (chòm sao Plê-i-át) bắt đầu xuất hiện lần đầu tiên ở chân trời, và đối với cả hai miền thì chòm sao này được coi như thần đỡ đầu cho nông nghiệp. Ở Pê-ru trên những sườn núi của lục địa, hạ thấp dần về phía Thái Bình Dương tại vùng cát của sa mạc hãy còn lại vết tích của một đài thiên văn có từ rất lâu đời do dân tộc văn minh và bí hiểm trên xây dựng. Dân tộc này đã đục đẽo những tượng đá khổng lồ, đắp những kim tự tháp, trồng khoai, rau và quá định ngày đầu năm là ngày xuất hiện của chòm sao Plê-i-át. Công Ti-ki xưa kia cũng hiểu biết về các vì sao, khi vượt Thái Bình Dương bằng bè gỗ ban-xa.

Đêm ngày 2 tháng bảy, người trực ca không còn được thanh thản ngắm nhìn vòm trời đầy sao. Sau bao nhiêu ngày được đón cơn gió nhẹ hiu hiu thổi từ phía đông -bắc, giờ đây gió mạnh nhiều, biển động. Quá khuya mới thấy ánh trăng và gió trở lại êm dịu thuận chiều. Chúng tôi đo tốc độ của bè, bằng cách đếm xem mất bao nhiêu giây đồng hồ mỗi lần vượt qua mấu gỗ mà chúng tôi ném ra phía trước và nhận thấy tốc độ của bè quá chậm. Tốc độ trung bình từ mười hai đến mười tám "mấu gỗ". Lúc này Toóc-xten đang sửa soạn điện đài, bốn người khác đang ngáy ran trong ca-bin, còn tôi đang ngồi giữ bánh lái. Ngay trước lúc nửa đêm, tôi chợt nhận thấy một dải sóng đang lồng lộn, choán hết cả tầm nhìn, cuồn cuồn hung dữ lao về phía chúng tôi. Phía sau dải sóng này còn có hai dải sóng khác cao hơn dồn tới, bốn bề chỉ thấy những ngọn sóng cao ngất trắng xóa. Nếu chưa trải qua, có thể tôi cho rằng đó là ngọn sóng trào dội từ những dải đá ngầm. Tôi vội kêu lên để báo cho mọi người biết. Khi vạt sóng đầu tiên lừng lững dựng cao như một bức tường dưới ánh trăng, tôi điều khiển bè vào vị trí đón nhận vạt sóng này.

Chiếc Công Ti-ki bị nhấc bổng nghiêng ở phía sau, nâng lên đỉnh ngọn sóng rồi lại bị hạ xuống. Chúng tôi bị cuốn vào một cơn lốc của sóng biển sôi sục. Lần này mũi bè bị hất ngược và trôi trở lên, chúng tôi bị hất mạnh lên không trung và tiếp theo là những khối nước dập xuống mũi bè. Chiếc bè hơi nghiêng trên sóng, không thể nào điều khiển quay ngay được. Vạt sóng tiếp theo dâng lên những dải nước như những bức tường lấp lánh, đập vào chiếc mái ca-bin. Khi bức tường nước đổ xuống, tôi không còn cách nào hơn là ghì chặt người vào chiếc cọc tre ở mái, nín thở, cảm thấy như chúng tôi bị ném lên trời. Xung quanh tôi chỉ thấy những khối nước gầm thét cuốn đi tất cả.

Một giây sau, chúng tôi lại nhẹ nhàng lướt trên sóng, biển trở lại bình thường. Trước mặt chúng tôi ba vạt sóng lừng lững như những bức tường thành đang chạy đi, và ở phía sau là một chuỗi quả dừa bập bềnh trôi dưới ánh trăng vằng vặc. Vạt sóng cuối cùng làm cho Toóc-xten bắn vào trong góc để máy, mọi người khác hốt hoảng bừng tỉnh dậy, hoảng sợ trước tiếng gầm rít dữ dội của các vạt sóng đánh bung ra toang hoác, chiếc giỏ lăn bẹp gí ngoài ra không có một tổn hại nào nữa. Chúng tôi không thể nào giải thích một cách chắc chắn ba vạt sóng này ở đâu đến, ít ra cũng có thể là những vạt sóng ngầm, điều thường thấy ở những vùng này.

Hai ngày sau, chúng tôi lại bị một cơn bão đầu tiên. Gió tây đột nhiên tắt hẳn. Những áng mây trắng lững lờ trôi trên vòm trời xanh biếc đã bị những đám mây đen dày từ phía nam kéo đến phủ kín. Sau đó, gió nổi lên từ mọi phía, người giữ lái không tài nào điều khiển nổi bè. Chúng tôi vội nhanh nhẹn chuyền đuôi bè đi theo hướng gió mới để cho buồm thuận gió và an toàn. Gió lại chuyển nhanh sang hướng khác làm cho buồm quay đập tứ phía có thể nguy hiểm cho người và các thứ trên bè. Từ nơi xuất phát bão, gió bắt đầu đột ngột thổi mạnh dần, cùng những đám mây đen kéo về hướng chúng tôi. Cơn gió nhẹ mới đây còn làm cho chúng tôi dịu mát lúc này thực sự đã biến thành cuồng phong.

Xung quanh chúng tôi, trong phút chốc sóng đã bốc cao đến năm mét, đây đó có những sóng cao đến sáu, bảy mét, thậm chí cao đến tận đỉnh cột buồm khi bè bị lún sâu vào vực sóng. Chúng tôi phải bò lên sàn bè, gập đôi người lại. Gió rít lên làm rung chuyển các bức tường của ca-bin và các thứ trên bè tre. Để bảo vệ nơi để máy vô tuyến điện, chúng tôi căng vải trên bức tường phía sau ở mạn trái ca-bin. Tất cả những vật dụng đều được buộc chặt và xếp lên nhau chắc chắn. Buồm được hạ xuống, cuốn lại quanh trục buồm. Bầu trời phủ đầy mây, mặt biển tối sẫm một cách đáng sợ, từ nơi xa mịt mù đã thấy những chỏm sóng bạc xuất hiện. Những vệt dài sùi bọt như bất động, tạo thành những vệt trên lưng những ngọn sóng cuồn cuộn theo chiều gió.

Ở những nơi sóng đổ xuống, làm sủi ngầu một thời gian lâu những chấm xanh trên mặt nước tím đen, trông như vết thương bị lở loét. Gió thổi tạt những chỏm sóng làm bắn ra những bụi nước như một cơn mưa mặn. Khi những trận mưa rào nhiệt đới, quất gần như ngang đập xuống mặt biển làm cho chúng tôi không thấy phần biển bao quanh, và nước chảy từ râu, tóc xuống có vị lợm. Mình trần, người rét run vì lạnh, chúng tôi bò trên mặt sàn xem xét lại các thứ vật dụng đâu vào đấy để đối phó với dông bão. Mây đen đã choán hết chân trời, cơn bão đã bao vây chúng tôi và chuẩn bị đợt tấn công đầu tiên, vẻ lo âu lộ trên nét mặt mọi người.

Nhưng khi cơn bão thực sự ập đến tấn công, chiếc Công Ti-ki vẫn dẻo dai vững chắc vượt qua mọi trở ngại, cuộc chống đỡ vật lộn với bão tố lại trở thành một môn thể thao đầy thú vị. Cơn thịnh nộ của dông bão làm cho chúng tôi vui thích, chiếc bè gỗ ban-xa vẫn đàng hoàng đĩnh đạc được sóng nâng cao lên như chiếc nút chai bập bềnh trong nước, để lại dưới nó cả một thác nước đang ập xuống. Thời tiết này biển cả làm gợi nhớ đến núi non. Ta có cảm tưởng đang ở trong cơn bão tố trên những cao nguyên hoang vắng, không cây cối, đầy màu xám. Dù cho chúng tôi đang ở giữa vùng nhiệt đới, chiếc bè gỗ ban-xa được nâng lên, hạ xuống làm cho chúng tôi nghĩ đến cuộc trượt tuyết ở giữa đống tuyết và núi đá.

Người trực lái luôn luôn mở to mắt để quan sát khi những ngọn sóng dựng đứng luồn xuống nửa thước bè, làm cho các cây gỗ phía sau được nâng lên mặt nước, nhưng một giây sau nó lại hạ xuống để rồi lại leo lên đầu ngọn sóng sau. Mỗi lần những vạt sóng kế tiếp nhau nhồi tới quá nhanh, vạt sóng trước vừa hất mũi bè lên, vạt sóng sau đã ập tới, tung những khối nước mạnh như búa bổ lên người trực lái, và chỉ một giây sau, mũi bè lại nhô lên. Chúng tôi đã tính vào những ngày bể không lặng lắm, cứ trung bình bảy giây đồng hồ, giữa những vạt sóng lớn nhất phía sau bè chịu hai trăm tấn nước trong hai mươi bốn tiếng đồng hồ. Điều này chẳng có nghĩa lý đối với chúng tôi, chẳng qua nước chỉ táp vào chân người trực lái rồi lại lặng lẽ trôi qua khe các cây gỗ. Nhưng trong cơn bão lớn, cũng khoảng thời gian ấy, hơn mười nghìn tấn nước đã giội xuống. Những khối nước khác nhau, đôi khi đến hai mét khối nước, cứ năm giây đồng hồ lại giội xuống bè, vỡ tan như tiếng sấm.

Nước ngập ngang ngực người trực lái làm cho anh ta có cảm tưởng như đang lội ngược trên một dòng sông chảy xiết. Chiếc bè có lúc rung lên, nhưng khối nước lớn đã ấn mũi bè, và trôi đi như những thác nước đổ. Héc-man thường mang chiếc phong kế ra để đo sức mạnh của cơn bão, kéo dài đôi khi suốt cả hai mươi bốn tiếng đồng hồ, rồi chuyển dần dần thành một cơn gió thổi đều đều cùng với mưa rào không ngớt, đủ để giữ cho biển cả luôn luôn nổi sóng. Trong khi đó, bè của chúng tôi vẫn theo hướng tây mà lướt đi. Muốn đo được chính xác trong khi đang có sóng to, Héc-man phải trèo lên đỉnh cột buồm lắc la lắc lư và anh phải khó nhọc để vừa bám vào đó vừa tiến hành đo sức gió. Khi bão tan, xung quanh chúng tôi không biết bao nhiêu cá lớn đang như điên dại. Mặt biển đầy những cá mập, cá thu, cá hồng, không kể một vài con cá giác cuống quýt, lăng xăng, tất cả chúng đều lúc nhúc dưới bè và ở những vạt sóng gần nhất. Thật là một cuộc tử chiến không ngừng giữa chúng với nhau.

Những con cá lớn, lưng cong đuổi nhau lao nhanh như mũi tên, nước biển quanh chúng tôi thường nổi lên những vũng máu loang lổ. Chiến đấu hung hăng nhất là cá thu và cá hồng; cá hồng từng đàn lớn dày đặc hoạt động linh hoạt và nhanh nhẹn khác hẳn mọi lần. Những con cá thu bao vây chặt lũ cá hồng, luôn luôn lại có một con nặng từ một trăm năm mươi đến hai trăm li-vrơ vọt khỏi mặt nước mồm ngậm đầu con cá hồng đầy máu. Một vài cá hồng xa đàn vội vàng chạy trốn, cá thu đuổi theo ngay nhưng đám cá hồng vẫn không nao núng dù nhiều con, gáy bị thương vỡ toang đang quằn quại. Lũ cá mập đôi khi bị lôi cuốn vào cuộc chiến đấu cuồng dại, cũng lao vào cắn xé những con cá thu làm cho những con này gặp phải địch thủ mạnh hơn. Không thấy bóng dáng một con cá hoa tiêu nào. Có thể chúng đã bị những con cá thu trong cơn hung hãn cắn xé hoặc ẩn nấp vào những khe ở đáy bè hay hơn nữa đã lánh xa khỏi cuộc chiến đấu. Còn chúng tôi cũng không dám đưa đầu xuống nước để xem.

Có lần tôi đã có một cảm xúc đặc biệt, mà sau đó không nhịn cười được, đó là lần tôi đi đại tiện ở phía sau bè. Chúng tôi đã quá quen thuộc với việc bị lắc lư khi ngồi trong nhà xí. Lần này một việc kỳ lạ đã đến với tôi. Tôi chợt thấy một vật gì to, lạnh và rất nặng thúc mạnh vào mông, giống như đầu một con mập, sự việc này chưa bao giờ chúng tôi nghĩ tới. Đầu óc hoang mang, tôi trèo lên thanh chống cột buồm và mặc cảm như con mập đang bám vào người. Héc-man phá lên cười rũ bên tay lái và nói cho tôi biết rằng đó là một con cá thu lớn nặng đến bảy mươi cân, bơi qua vì đã ngửi thấy mùi thịt người.

Sau này trong phiên trực của Héc-man và cả phiên trực của Toóc-xten vẫn con cá thu đó đã theo sóng định nhảy lên bè. Cả hai lần nó đã nhảy lên được đầu cây gỗ, chúng tôi chưa kịp vồ, nó đã nhảy xuống biển. Một ngọn sóng đã ném lên bè con cá giác chạy hoảng loạn. Với con cá này và con cá thu bắt được hôm trước, chúng tôi quyết định câu để dẹp bớt cơn hỗn loạn đẫm máu đang diễn ra ở biển.

Nhật ký của chúng tôi đã ghi lại: "Một con mập dài một mét tám mươi đã xông đến trước tiên và đã bị kéo lên bè. Lần sau vừa thả mồi, một con mập nữa dài hai mét tư, đã nuốt chửng cả lưỡi câu và bị kéo lên bè. Con mập thứ ba dài một mét tám mươi đã xểnh mất khi chúng tôi đang kéo lên. Sau đó, chúng tôi lại bắt được một con dài hai mét bốn mươi, con này quẫy chống lại ghê gớm, đầu nó đã kéo được lên cây gỗ còn cắn đứt bốn sợi dây bằng thép và nhảy xuống biến mất. Tiếp theo lại được một con dài hai mét mười phân. Những thân cây gỗ ở phía sau bè trơn như mỡ, đứng câu rất khó và nguy hiểm. Ba con mập bị kéo lên tưởng chết đã lâu, nhưng giờ lại tiếp tục giãy, đầu ngóc lên, mõm há ra đớp rất nguy hiểm. Chúng tôi kéo đuôi chúng dồn ra phía trước bè. Lại một con cá thu vừa bắt được làm cho chúng tôi vất vả hơn cả lũ cá mập, vì nó béo và nặng đến nỗi không một ai cầm đuôi nhấc nổi lên được. Biển vẫn còn đầy những con cá rất hung hăng. Lại một con mập nữa bị bắt nhưng cuối cùng lại thoát mất. Sau đó, chúng tôi lại kéo được một con dài một mét tám mươi và một con dài một mét năm mươi. Lại một con nữa được kéo lên dài một mét tám mươi và con cuối cùng dài hai mét mười phân".

Ngổn ngang trên mạn bè đầy những cá mập, đuôi chúng đập ầm ầm lên bè, quật vào ca-bin, mõm há ra đớp lung tung, làm cản trở sự đi lại. Sau mấy đêm dông bão, giờ đây chúng tôi mệt rã người không còn muốn phân biệt con mập nào còn sống, con nào chết, hoặc chúng đang giương cặp mắt rình mò chực cắn, nếu chúng tôi lại gần. Kéo được chín con mập, chúng tôi nghỉ vì đã năm tiếng đồng hồ liền kéo dây, đánh vật với lũ mập, người đã rã rời và mệt mỏi. Ngày hôm sau, số lượng cá thu và cá hồng đã bớt đi nhưng cá mập vẫn còn nhiều. Chúng tôi lại bắt đầu câu sau lại bỏ ngay vì phát hiện thấy máu cá tươi chảy từ bè xuống, lôi kéo ngày càng nhiều cá mập bu đến.

Chúng tôi đem vứt những xác cá xuống biển và cọ rửa bè. Răng của cá mập cùng với lớp da ráp nhám đã làm cho lớp cót trải bè bằng tre đan rách nát. Chúng tôi thay những tấm rách, vấy máu bằng những tấm mới có hàng đống chất ở mạn trước bè. Những đêm đó, nằm ngủ chúng tôi mê thấy những mõm cá mập háu ăn ngoác rộng cùng với máu me chúng. Mùi da cá mập vẫn phảng phất trước mũi chúng tôi. Thịt cá mập ăn được, chỉ cần làm mất mùi a-mô-ni-ác bằng cách đem ướp muối ngâm những miếng cá xuống nước biển trong hai mươi bốn tiếng. Dù sao cá giác và cá thu vẫn ngon nhất.

Ngay tối hôm sau buổi câu cá, lần đầu tiên tôi nghe thấy một bạn phát biểu rằng thật hết sức thú vị thoải mái được nằm dài trên bãi cỏ xanh ở một hòn đảo nhỏ đầy ngút những cây dừa, xem nhiều thứ khác hơn là những con cá lạnh tanh và sóng biển. Thời tiết đã dịu ít nhất cũng ổn định như trước đây. Đôi khi những cơn gió bất ngờ đem theo những cơn mưa rào, làm cho chúng tôi vui mừng vì dự trữ nước ngọt sắp cạn. Những lúc mưa to xối xả, chúng tôi hứng nước chảy ở mái ca-bin xuống, và cùng nhau trần truồng, tắm sạch lớp nước muối đang dính chặt vào người.

Những cá hoa tiêu lại bơi tung tăng ở những chỗ quen thuộc, nhưng không rõ có phải vẫn là những con cá cũ mà trước đây đã thoát khỏi cuộc tàn sát hay là những con cá mới xuất hiện sau cuộc chiến đấu vừa qua.

Ngày hai mươi mốt tháng bảy, gió đột nhiên đổ xuống. Trong một lúc lâu trời lặng gió và ngột ngạt. Kinh nghiệm cho chúng tôi biết những gì sẽ xảy ra. Sau vài đợt gió mạnh thổi từ phía đông, phía tây và rồi phía nam, gió mát hẳn đi và đột ngột chuyển về phía nam, nơi mây đen đang ùn ùn kéo đến ở chân trời. Bằng máy đo gió, Héc-man đã đo được sức gió mười bốn mét trong một giây cùng lúc chiếc túi ngủ của Toóc-xten bị gió bốc xuống biển.

Héc-man vươn tay để giữ lấy chiếc túi ngủ không may hụt chân ngã xuống biển. Giữa lúc tiếng sóng nổi ầm ầm, chúng tôi chỉ nghe thấy tiếng kêu yếu ớt và nhìn thấy đầu và tay Héc-man đang vẫy, cùng một vật gì màu xanh rất khó nhận ra đang quây tròn lấy Héc-man. Những ngọn sóng lớn đẩy Héc-man xa dần bè làm anh hết sức vùng vẫy bơi vào. Lúc ấy Toóc-xten đang giữ chèo lái còn tôi thì đang ở phía trước bè. Hai chúng tôi là người trước tiên thấy Héc-man bị ngã, và đều hoảng run lên, cùng kêu thất thanh "Có người ngã xuống biển" và chạy vội tìm phương tiện cấp cứu. Các người khác không ai nghe thấy tiếng kêu cứu của Héc-man, vì tiếng sóng biển, nhưng rồi tất cả đều vội vã và náo động.

Héc-man là người bơi giỏi, biết tính mạng đang bị đe dọa, còn chúng tôi hy vọng rất mỏng manh liệu anh có đủ sức bơi vào nổi không. Toóc-xten vội nhào đến chiếc trục tre đang quấn đầy dây thừng mà chúng tôi vẫn dùng cho xuồng con. Lần duy nhất trong chuyến đi, dây thừng không gỡ ra được. Việc này đã mất mấy giây trong khi Héc-man cách tấm bè phía sau độ vài mét, anh đang cố hy vọng bơi đến chiếc bơi chèo lái để nắm lấy, nhưng nó lại tuột khỏi tay anh. Anh ở đúng vào chỗ mà theo kinh nghiệm chúng tôi thấy không còn phương cách nào khắc phục được. Trong khi tôi và Ben vội hạ chiếc xuồng cao su xuống biển thì Nút và E-rích ném cho Héc-man chiếc phao cấp cứu có một đầu dây buộc vào mái ca-bin. Ném bao nhiêu lần cũng không kết quả.

Héc-man đã bị đẩy xa đang cố hết sức bơi theo kịp chiếc bè, nhưng khoảng cách cứ xa dần. Anh đặt hy vọng cuối cùng vào chiếc xuồng cao su. Chiếc xuồng cao su nhỏ bé, không có cột và dây neo để ghìm tốc độ, rất có thể cứu được Héc-man, nhưng biết đâu chẳng bao giờ quay trở lại về với chiếc Công Ti-ki. Dù sao có ba người trên xuồng còn có nhiều hy vọng giải quyết tốt hơn là một thân một mình giữa biển cả. Đột nhiên chúng tôi thấy Nút nhảy xuống biển cầm theo phao cấp cứu đang cố sức bơi đến Héc-man. Nhìn theo lúc thì thấy đầu Héc-man ở mỏm sóng xa xa thoắt mất đi, lúc đầu Nút nhô lên cứ thế cho đến lúc hai người gặp được nhau cùng buộc phao cấp cứu, còn chúng tôi ra sức kéo sợi dây buộc vào phao nhưng mắt vẫn không rời một vật tối đen vẫn lập lờ phía sau hai người.

Cuối cùng hai bạn chúng tôi trở về an toàn và vật tối đen đó chẳng phải là quái vật nào khác là chiếc túi ngủ của Toóc-xten. Sau khi đã kéo hai người lên, chiếc túi ngủ bập bềnh bị con cá nào đó kéo xuống sâu, nhưng dù sao cũng may vì con cá đó đã lỡ mất mồi ngon nhất. Toóc-xten vừa cầm lấy lái vừa thốt lên: "Thật là hài lòng vì không nằm trong túi ngủ đó".

Đêm đó, chúng tôi không ai còn trao đổi các câu chuyện hài hước nào khác. Một thời gian dài ai nấy cũng còn sợ đến lạnh gáy, vừa sợ vừa biết ơn vì chúng tôi còn đủ cả sáu người. Héc-man và mọi người đều không ngớt lời ca ngợi Nút. Chúng tôi không kịp nghĩ đến các sự việc xảy ra vì gió càng ngày càng mạnh. Trời tối sầm lại và cơn bão mới đã xuất hiện trước khi trời tối. Chúng tôi để chiếc phao cấp cứu kéo theo sau bè để phòng khi có người bị gió hắt xuống biển còn có chỗ nắm víu. Đêm đến, trời tối đen như mực, chiếc bè vẫn đi như nhảy hỗn loạn trong bóng đêm, chỉ nghe thấy tiếng gió gầm rít qua cột buồm tưởng như nó sắp bốc cả ca-bin bằng tre xuống biển. Nhưng ca-bin được phủ bạt và buộc rất chặt.

Các cây gỗ của chiếc bè Công Ti-ki mà sóng biển đu đưa lên xuống giống như các phím đàn dương cầm. Mỗi lần như vậy, chúng tôi ngạc nhiên nhận thấy các thác nước đổ xuống đáng nhẽ chảy qua các khe của bè, lại giống như một cái bễ lò rèn đẩy không khí ẩm đi qua. Năm ngày liền thời tiết luôn luôn thay đổi lúc thì dông bão dữ dội, khi thì gió nhè nhẹ thổi. Trên biển cả, giữa các vạt sóng là những hõm sâu như những thung lũng rộng và các vạt sóng màu xám xanh được gió thổi làm vạt sóng trải, dải và lưng sóng phẳng lì tỏa lên nhiều đám bụi nước li ti.

Cuối cùng đến ngày thứ năm, cơn bão tan. Trên bầu trời, một vệt màu xanh xuất hiện. Những đám mây đen u ám đã phải nhường chỗ cho bầu trời xanh biếc. Qua cơn bão, cần lái bè bị gãy, buồm rách, các tấm gỗ chống giạt lủng lẳng bên thân các cây gỗ, dây thừng bị cọ mòn, nhưng chúng tôi và mọi thứ chất trên bè đều an toàn. Qua hai cơn bão, chiếc Công Ti-ki đã hơi rệu rạo. Những dây néo bị cọ xát nhiều đã làm hư hại những cây gỗ ban-xa. Chúng tôi cám ơn thượng đế vì may mà chúng tôi đã học tập người Anh-ca, không dùng những dây thép để chằng bè, nếu không chiếc bè đã bị các dây thép buộc cắt đôi và tan tành như các que diêm trong cơn bão. Hơn nữa, nếu như chúng tôi dùng gỗ ban-xa khô để làm bè, tất nhiên bè sẽ nổi hơn nhiều lúc ban đầu, nhưng sau ngấm đầy nước biển, chiếc bè chắc chắn đã chìm từ lâu. Đó là do nhựa ở những cây gỗ tươi đã ngăn cản nước bể thấm qua những cây gỗ xốp.

Nhưng bây giờ, các dây buộc bè không chặt như trước nên rất nguy hiểm nếu ta thò chân vào kẽ hở giữa hai cây gỗ vì khi chúng giập vào nhau có thể nghiến nát chân. Ở phía trước và phía sau, vì không có sàn lát bằng tre nên khi muốn dang hai chân để đứng vào hai cây gỗ chúng tôi phải quỳ gối xuống. Ở phía sau, các cây gỗ trơn như lá chuối vì bị phủ lớp tảo ẩm. Mặc dù chúng tôi đã đi đi, lại lại, in thành vệt trên lớp rêu xanh và người trực lái đứng trên một tấm phản rộng, nhưng dù sao khi có một vạt sóng ập vào bè, một trong số chín cây gỗ đập ầm ầm ngày đêm vào các thanh ngang. Các thừng buộc vào hai cột buồm ở phía đỉnh cũng làm cho chúng cọ xát mạnh vì các cột này đặt trên hai cây gỗ bè khác nhau, nên hai cột đu đưa không giống nhau.

Chúng tôi đã sửa chữa, nối lại cần lái bằng gỗ muỗm rắn như thép cùng với tài khéo léo sửa buồm của E-rích và Ben, chiếc Công Ti-ki chẳng bao lâu đã trở lại vững chãi để tiến thẳng về Pô-li-nê-di, trong khi đó, bánh lái bè đu đưa nhẹ nhàng trong biển gợn sóng yếu ớt. Những miếng gỗ chống giật giữ hướng của chiếc bè không còn giống như trước nữa, vì không còn phải đương đầu với sức ép mạnh của nước đổ vào bè, không gắn chặt dưới bè nên chúng không được vững chắc nữa. Cũng không thể kiểm tra các dây buộc ở phía dưới bè vì bị phủ đầy rêu tảo. Khi nhấc tấm liếp tre lên, chúng tôi thấy chỉ có ba dây buộc chính là bị đứt mà thôi; các dây này buộc ngang bè, bị các đồ đạc cọ vào làm mòn nên bị đứt. Các thân cây ghép làm bè vì bị hút đầy nước trương lên và hàng hóa thực phẩm thì nhẹ dần nên rút cục đâu lại vào đó. Phần lớn số thực phẩm và nước ngọt dự trữ đã được dùng và các nhân viên điện đài đã vứt đi nhiều bộ pin khô đã dùng hết. Mặc dù gặp cơn bão biển vừa qua, chắc chắn chúng tôi vẫn vững vàng đi nốt đoạn đường ngắn cuối cùng đến các đảo ở phía trước mặt chúng tôi.

Bây giờ một câu hỏi khác được đặt ra: cuộc hành trình sẽ kết thúc ra sao? Chiếc bè Công Ti-ki vẫn cương quyết tiếp tục cuộc hành trình về hướng tây cho đến khi mũi bè chạm núi đá hay mảnh đất cố định nào giữ nó lại. Cuộc hành trình sẽ thật sự chưa kết thúc chừng nào tất cả chúng tôi chưa đổ bộ an toàn lên một trong nhiều đảo ở Pô-li-nê-di. Ra khỏi cơn bão cuối cùng, chúng tôi chưa xác định được đến tận đâu. Chúng tôi đang ở cùng một khoảng cách giữa những đảo Mác-ki-dơ và đảo Tu-a-mô-tu. Vị trí hiện nay rất có thể sẽ dẫn chúng tôi đi qua hai dãy đảo mà không nhìn thấy được chúng. Hòn đảo của dãy Mác-ki-dơ gần nhất cách ba trăm hải lý về phía Tây-bắc, còn dãy Tu-a-mô-tu cũng ba trăm hải lý về phía Tây-nam. Gió và luồng nước vẫn có biến động với một hướng chung về phía tây vào khoảng xa nhất cách hai dãy đảo. Không xa lắm về phía tây -bắc là đảo Pha-tuy-hi-va một mảnh đất nhỏ có núi non và rừng rậm là nơi mà tôi đã sống trong một chiếc nhà sàn dựng cọc trên mặt nước và cũng chính ở nơi đây tôi đã được một cụ già kể cho nghe những chuyện lịch sử sống động về người tổ tiên anh hùng Công Ti-ki. Nếu chiếc bè đến được bãi cát ấy, chắc tôi sẽ gặp được nhiều người quen mà có thể không phải chính ông già đã kể chuyện vì ông đã bước sang thế giới khác từ lâu mang theo nguyện vọng được gặp Công Ti-ki thật.

Khi tiến dần về phía các dãy núi thuộc nhóm đảo Mác-ki-dơ mà các đảo ở tách biệt nhau và nơi đây sóng biển vỗ vào các vách đá dựng đứng làm vang lên những tiếng ầm ì như tiếng sấm, chúng tôi phải căng mắt nhìn cho kỹ để tìm lối vào, giữa những khe núi và các khe này bao giờ cũng có những bãi đá sỏi hẹp. Ngược lại trong dãy đảo Tu-a-mô-tu rất nhiều đảo ở gần nhau và giữa các đảo là biển rộng. Nhưng nhóm đảo này còn có tên là "Quần đảo phẳng" hoặc "Quần đảo nguy hiểm", vì quần đảo này hoàn toàn được cấu tạo bằng san hô, tạo thành những đá ngầm hoặc đảo hình vành khăn (gọi là a-tôn) trên có các cây cọ chỉ cao hơn mặt nước từ hai đến ba mét. Một vòng hình vành khăn đá san hô che chở các đảo a-tôn, điều này rất nguy hiểm cho việc giao thông trên biển. Mặc dù các ốc biển đã tạo nên các đảo san hô trong quần đảo Tu-a-mô-tu và các đảo Mác-ki-dơ là những núi lửa đã tắt, dân tộc Pô-li-nê-di ở trên hai quần đảo này và những gia đình các vua chúa của hai quần đảo đều coi Ti-ki là tổ tiên chính thống của họ. Từ ngày ba tháng bảy, tuy rằng còn cách Pô-li-nê-di một nghìn hải lý, thiên nhiên như đã cáo cho chúng tôi đất liền đang ở phía trước. Trước đây, khi đi qua Pê-ru một nghìn dặm chúng tôi đã thấy những đám chim hạm, cho đến kinh tuyến 100 độ tây, không còn thấy chúng nữa, và chúng tôi chỉ nhìn thấy những con hải âu, lấy biển làm nơi trú ngụ. Ngày ba tháng bảy ở vào kinh tuyến 125 độ tây, chúng tôi lại thấy xuất hiện những con chim hạm bay từng tốp nhỏ.

Chúng bay vút ở trên cao hoặc lao xuống ngọn sóng để bắt những con cá chuồn đang lao lên khỏi mặt nước chạy trốn lũ cá hồng. Giống chim này không từ châu Mỹ đến vì châu Mỹ ở phía sau, chúng phải từ nơi đất liền nào đó ở phía trước bay đến.

Ngày mười sáu tháng bảy, thiên nhiên lại tỏ cho chúng tôi rõ hơn là đã ở gần đất liền: một con cá mập dài hai mét bảy mà chúng tôi bắt được đã nhả ra một con sao biển mà nó chưa ăn hết, có thể nó vừa bắt được con này ở bờ biển.

Sáng hôm sau, chúng tôi có khách từ những đảo Pô-li-nê-di đến thăm. Từ trên bè nhìn về chân trời phía đông, chúng tôi thấy hai con chim lớn bay đến và bay khá thấp trên cột buồm. Sải cánh của chúng đến năm pi-ê. Chúng bay lượn mấy vòng trên đầu chúng tôi, rồi hạ cánh xuống nước dọc theo bè. Những con cá hồng thấy chúng vội lao nhanh đến, bơi quanh với vẻ lạ kỳ trước những con chim biết bơi, nhưng không một con cá hồng nào dám chạm đến chúng. Đó là những sứ giả đầu tiên chào đón chúng tôi đến Pô-li-nê-di. Tối đến chúng vẫn không bay đi, đỗ trên mặt biển cho đến nửa đêm, chúng tôi thấy chúng bay vòng trên cột buồm, kêu lên những tiếng khàn đặc. Những con cá chuồn nhảy lên sàn bè giờ cũng là loại khác, to hơn nhiều. Tôi biết giống cá này vì trước đây tôi đã cùng thổ dân câu được chúng ở đảo Pha-tuy-hi-va.

Suốt ba ngày ba đêm, chúng tôi bơi thẳng đến Pha-tuy-hi-va, nhưng một cơn gió mạnh từ đông -bắc đã đẩy bè chúng tôi về phía những đảo san hô ở Tu-a-mô-tu, đưa bè ra khỏi luồng nam xích đạo, làm cho chúng tôi không còn dựa được vào những hải lưu nữa. Hôm nay chúng còn ở đây, đến mai lại không còn nữa. Chúng chảy như những con sông vô hình đâm nhánh ra cả đại dương. Luồng xiết thường tạo ra nhiều sóng và nhiệt độ nước thấp đi một độ.

Hàng ngày, chúng tôi đều biết hướng và lực chảy của hải lưu, bằng cách tính sự chênh lệch giữa phương vị mà E-rích tính toán với phương vị đo được. Đến cửa ngõ quần đảo Pô-li-nê-di, gió biến đi sau khi nhường chỗ cho một dòng hải lưu yếu, nhưng làm cho chúng tôi rất lo sợ vì dòng hải lưu này chảy về vùng đất hướng Bắc Cực. Trời không phải hoàn toàn lặng gió (trong suốt cuộc hành trình, không bao giờ trời lặng gió) và khi gió thổi yếu như vậy, chúng tôi đem căng tất cả những mảnh vải mà chúng tôi có để cố gắng có được chút ít gió đẩy bè đi. Không một ngày nào bè của chúng tôi phải quay lộn về phía châu Mỹ, và đoạn đường ngắn nhất đi được trong hai mươi bốn giờ là chín dặm. Trong toàn bộ cuộc hành trình, đoạn đường đi được trong cùng khoảng thời gian trên là bốn mươi hai dặm rưỡi. Vả lại, trong những giờ phút cuối cùng của cuộc hành trình, gió đông cũng không nỡ bỏ rơi chúng tôi; gió lại nổi lên và đẩy chiếc bè đã hơi ọp ẹp chuẩn bị tiến vào một phần của thế giới mới mà chưa ai biết đến.

Càng ngày, càng có nhiều đàn chim bay đến quanh quẩn. Vào một chiều khi mặt trời sắp lặn, chúng tôi thấy một sự xáo động trong đàn chim. Chúng vội vã bay về hướng tây, không chú ý gì đến chúng tôi và đàn cá chuồn. Từ trên cột buồm, chúng tôi thấy chúng bay qua và bay cùng về một hướng. Có thể có điều gì đã làm chúng trốn chạy, dù sao chúng đã bay thẳng đến hòn đảo gần nhất là tổ chúng. Chúng tôi bẻ lái đưa mũi bè vào hướng chim bay. Khi màn đêm buông xuống, chúng tôi còn nghe thấy tiếng kêu của những con chim bay sau, vượt qua bè. Thật là một đêm tuyệt đẹp! Đây là đêm thứ ba của chuyến đi, chúng tôi được một đêm trăng tròn. Sáng hôm sau, trên trời càng có nhiều chim hơn. Lần này chẳng phải đợi đến chiều để dõi theo hướng chim bay, mà chúng tôi thấy một đám mây lạ bất động ở chân trời làm mục tiêu. Những đám mây khác trông như những mớ bông trắng ở phía nam theo chiều gió, trôi và khuất dần về phía tây.

Ở Pha-tuy-hi-va, tôi đã thấy những đám mây này được ngọn gió đều đặn thổi tới và từ trên bè Công Ti-ki, chúng tôi thấy chúng trôi qua trên đầu ngày đêm; nhưng còn đám mây đơn độc ở phía tây nam chân trời lại đứng im như một cột khói, trong khi những đám mây trắng vẫn chuyển động. Đám mây này tên khoa học gọi là mây tích. Người Pô-li-nê-di không biết tên này nhưng họ biết rằng dưới đám mây ấy bao giờ cũng là đất liền. Thực ra ánh nắng mặt trời nhiệt đới rọi xuống cát nóng bỏng tạo thành luồng hơi nóng ẩm bốc lên và ngưng tụ ở tầng không khí lạnh trong khí quyển. Chúng tôi hướng bè theo đám mây đó cho đến lúc đám mây tan đi khi trời tối. Gió vẫn ổn định. Lúc này không cần điều khiển chèo lái, cần lái được buộc chặt, chiếc Công Ti-ki lướt đi một mình theo đúng hướng như nó đã từng lướt đi như vậy trên biển vào những ngày đẹp trời. Người trực lúc này có thể ngồi nghỉ thoải mái trên miếng gỗ nhẵn bóng ở đỉnh cột buồm để theo dõi bất kỳ dấu hiệu nào báo là có đất liền. Đêm đó vang động như tiếng chim kêu ríu rít và mặt trăng gần như tròn.

[ngudoc]

Chương VII
Trên những hòn đảo ở Thái Bình Dương

Đêm 29 rạng ngày 30 tháng bảy, một không khí kỳ lạ bao trùm quanh chiếc bè Công Ti-ki. Tiếng ồn ào của các con chim biển phải chăng báo hiệu một điều gì. Chúng tôi cảm thấy đất liền đang tới gần trong tiếng chim hót líu lo, huyên náo, đang hòa cùng tiếng thừng nghiến cót két ảm đạm, mà suốt ba tháng trời chúng tôi phải chịu đựng cùng với tiếng gầm thét của sóng biển. Trăng hôm nay tròn và đầy đặn hơn bao giờ. Trong trí tưởng tượng của chúng tôi, mặt trăng như phản chiếu những ngọn cây dừa cùng những cảnh nên thơ lãng mạn. Sáu giờ, hết ca trực, từ trên ngọn cột buồm xuống, Ben đánh thức Héc-man, rồi đi ngủ. Khi Héc-man leo lên cột buồm lắc lư thì trời rạng sáng. Mười phút sau, nét mặt rạng rỡ anh trở xuống bằng thang dây đến kéo chân tôi gọi:

- Lên mà xem.

Tôi vùng dậy, theo sau là Ben vừa mới chợp ngủ. Chen chúc nhau, người trước người sau chúng tôi cố trèo thật cao, lên đến tận xà ngang cột buồm. Xung quanh chúng tôi rất nhiều chim, trời như phủ một lớp vải mỏng phớt một màu xanh tím, phản chiếu trên mặt biển hình ảnh còn lại của một đêm sắp tàn. Ở phương đông, một làn ánh sáng đỏ đang lan dần về hướng đông nam, tạo thành một nền đỏ tía nổi lên một bóng mờ, tựa như một nét bút chì xanh kẻ ở bờ nước.

Ôi, một hòn đảo! Chỉ cần nhìn hướng sóng trên mặt biển, chúng tôi nhận thấy ngay không còn cơ may mắn vào đảo, vì vị trí hiện nay của bè, gió không thể đưa chúng tôi đến đảo được. Dù biết không còn hy vọng nào nữa, chúng tôi vẫn chèo lái. Đến sáu giờ rưỡi, mặt trời đã nhô lên khỏi mặt biển và từ từ hiện lên giữa trời như ở vùng các chí tuyến. Hòn đảo chỉ cách có mấy dặm, trông như một dải rừng không cao lắm, chạy dọc theo chân trời. Sau một bãi cát trắng là những cây cối rậm rạp, qua từng khoảng đều đặn lại biến đi sau những vạt sóng.

Theo E-rích tính toán, đó là đảo Pu-ca Pu-ca, một hòn đảo tiền tiêu của dãy Tu-a-mô-tu. Theo tài liệu "Đường biển dẫn đến những hòn đảo ở Thái Bình Dương 1940", cũng như nhận xét của E-rích, cùng hai tấm hải đồ của chúng tôi, hòn đảo này ở vào bốn vị trí khác nhau. Quanh đấy không có hòn đảo nào khác, nên chúng tôi cho đó chính là đảo Pu-ca Pu-ca. Đến tám giờ rưỡi, hòn đảo Pu-ca Pu-ca khuất hẳn trên mặt biển, nhưng đến mười một giờ từ trên ngọn cột buồm, chúng tôi nhìn lại thì thấy một vạch mờ xanh ở chân trời về phía đông.

Sau đó vạch xanh cũng mất hẳn, chỉ còn lại là là trên trời một đám mây lớn cáo hiệu nơi có hòn đảo Pu-ca Pu-ca. Chim muông không còn xuất hiện nữa. Chúng quay lưng về hướng gió khi chúng bay về lúc chiều tối, bụng đã căng. Cá hồng cũng trở nên hiếm một cách rõ rệt và phía dưới bè chỉ thấy xuất hiện lại một số cá hoa tiêu. Ngay sáng hôm sau, chúng tôi nhận thấy hai đám mây mới dâng lên ở phía chân trời. Theo hải đồ, đó là đảo Phăng-ga-hi-na và Eng-ga-tô.

Theo chiều gió, chúng tôi đến Eng-ga-tô thuận lợi hơn. Lợi dụng đại dương yên tĩnh, chúng tôi hướng mũi bè và buộc chặt lái để được tự do thưởng thức sự im lặng tuyệt diệu của đại dương. Được ngày đẹp trời, cuộc sống trên bè Công Ti-ki thích đến nỗi chúng tôi say sưa thưởng thức mọi cảm nghĩ khi thấy rằng chuyến đi, dù thế nào chăng nữa, cũng sắp kết thúc. Ba ngày ba đêm liền chúng tôi hướng bè đi theo đám mây ở trên đảo Eng-ga-tô. Trời tuyệt đẹp! Bánh lái tự điều khiển hướng đi đã định, luồng nước rất hiền hòa. Sau phiên trực ca từ bốn đến sáu giờ buổi sáng thứ tư, Toóc-xten đến thay cho Héc-man được Héc-man kể lại anh đã trông thấy dưới ánh trăng đường viền quanh của một hòn đảo phẳng lì. Một lúc sau, mặt trời mọc, Toóc-xten thò đầu vào cửa ca-bin hét ầm lên: "Đất liền ở phía trước!"

Chúng tôi vội lao ra sàn là nhìn thấy, và cho kéo các cờ lên. Cờ Na Uy ở phía sau, cờ Pháp ở đỉnh cột buồm, vì chúng tôi đang đến một thuộc địa của Pháp. Sau đó, toàn bộ các cờ của chiếc Công Ti-ki được kéo lên: Mỹ, Anh, Pê-ru, Thụy Điển, không kể đến cờ của Hội những nhà thám hiểm. Ai cũng phải thừa nhận là chiếc bè Công Ti-ki đẹp hẳn lên. Lần này hòn đảo ở vào vị trí lý tưởng, ngay trên đường đi, hơi xa hơn một chút đối với chúng tôi nếu so với lần bè đi gần đảo Pu-ca Pu-ca, khi chúng tôi thấy đảo này xuất hiện trước mắt bốn ngày trước đây. Chúng tôi biết rằng giữa đất liền và chúng tôi, có một bãi san hô ngầm rất nguy hiểm. Ngọn sóng lớn thường từ phía tây đến vấp vào dải san hô, mất thăng bằng làm tung lên những tảng nước đổ như sấm rền xuống các tảng san hô sắc. Biết bao nhiêu tàu biển đã tan ra từng mảnh khi va phải bãi san hô đảo Tu-a-mô-tu.

Đến hai giờ, chúng tôi đã tiến sát gần đảo, bắt đầu men dọc theo bờ đến sát gần nơi có đá ngầm nguy hiểm. Mỗi lúc càng nghe rõ tiếng gầm thét của các ngọn sóng xô vào dải san hô, giống như tiếng thác đổ đều đều có thể tưởng tượng như một đoàn tàu tốc hành dài vô tận đang chạy trên đường ray cách mạn phải bè độ mấy trăm thước. Bây giờ, chúng tôi có thể trông thấy đám mưa bụi trắng hất lên từ lưng những ngọn sóng cuồn cuộn, ở ngay cạnh chúng tôi, đứng ở chỗ mà "đoàn tàu" gầm rú.

Lúc này phải hai người mới giữ nổi bơi chèo nặng. Do đứng khuất sau ca-bin, họ không nhìn thấy phía trước. E-rích với danh nghĩa hoa tiêu trưởng, đứng trên chiếc hòm gỗ ở nhà bếp để điều khiển. Kế hoạch của chúng tôi là hết sức đi sát dải đá ngầm nguy hiểm. Từ trên ngọn cột buồm, chúng tôi đang cố tìm một khe lạch để đưa bè vào. Trong khi E-rích điều khiển chiếc bè đi ngoằn ngoèo sát ngay các dải đá để tránh những con sóng xô, thì tôi và Héc-man ngồi trên xuồng cao-su được bè kéo theo bằng dây thừng. Khi chiếc bè lượn về hòn đảo, sợi dây thừng đã đưa xuồng vào sát ngay nơi sóng vỗ ầm ầm vào bãi san hô. Trong một khoảnh khắc, trước mặt chúng tôi là một bức tường nước xanh đang xa dần.

Khi sóng rút ra, bãi san hô hiện ra như một hàng rào sắt gỉ nham nhở tua tủa. Chúng tôi cố tìm mãi không thấy được một khe lạch nào. E-rích điều chỉnh lại hướng buồm, kéo chặt phía trái, nới dài dây phía phải bè, và người lái theo dõi động tác của bánh lái và chiếc Công Ti-ki lại ra khơi, rời nơi nguy hiểm chờ lần sau. Mỗi lần chiếc Công Ti-ki trở vào đảo, rồi lại quay ra, hai chúng tôi ngồi trên xuồng đều hú vía vì thấy các ngọn sóng càng điên cuồng hơn. Mỗi lần như vậy, chúng tôi tin chắc rằng E-rích đã quá mạo hiểm và không còn một chút hy vọng nào để làm cho chiếc bè Công Ti-ki thoát khỏi các vạt sóng đang muốn hút nó vào bãi đá ngầm màu đỏ ghê sợ. Suốt cả ngày, chúng tôi đi loanh quanh dọc theo đảo Ang-ga-tô và được thấy tất cả vẻ đẹp huy hoàng ngay trước mắt. Mặt trời chiếu rọi lên những cây dừa, đó là niềm vui thần tiên trên đảo. Việc điều khiển bè dần dần trở thành như máy. E-rích cầm cây đàn ghi-ta, đứng trên sàn bè, đầu đội chiếc mũ rộng vành để che nắng vừa đàn vừa hát những bài ca trữ tình Pô-li-nê-di, còn Ben thì cho ăn một bữa thịnh soạn. Bổ một quả dừa mang từ Pê-ru, chúng tôi uống chúc mừng sự phong phú của các cây dừa trĩu quả trên đảo.

Không còn nghi ngờ gì nữa, thế là bây giờ chúng tôi đã đến phía bên kia đại dương; không bao giờ chúng tôi thấy những đảo Pô-li-nê-di rõ ràng hơn bây giờ. Dù có thể hay không có thể đổ bộ lên đảo được, dù sao đi chăng nữa, chúng tôi hiện đang ở vùng biển phương nam, sau lưng chúng tôi là cả một vùng nước mênh mông. Thật là tình cờ vì ngày hội trên đảo Ang-ga-tô lại là ngày thứ chín mươi bảy ở trên bè, đúng như khi còn ở Niu-oóc chúng tôi đã dự kiến trong điều kiện lý tưởng, về mặt lý thuyết thì chín mươi bảy ngày là thời gian tối thiểu cần để đến được những hòn đảo gần nhất ở Pô-li-nê-di.

Khoảng năm giờ chiều, chúng tôi đi qua trước hai cái chòi lợp lá dừa dựng lên ở giữa các lùm cây, nhưng không thấy khói và bóng người. Đến năm giờ rưỡi, một lần nữa chúng tôi lại tiến gần đảo ở mỏm phía tây, đảo mắt nhìn xung quanh để tìm lối vào. Mặt trời lúc này xuống quá thấp làm cho chúng tôi lóa mắt. Trước mắt chúng tôi hiện lên một cầu vồng nhỏ ở ngay chỗ sóng biển xô vào bãi san hô, cách mỏm cuối của đảo chừng hai, ba trăm mét, bãi san hô hiện rõ nét trước mặt. Trên bãi cát, chúng tôi thấy một đám chấm đen bất động. Đột nhiên một cái chấm từ từ đi ra phía biển trong khi những chấm kia vội vàng chạy vào ven rừng. Đó là những con người thực sự! Chúng tôi cố gắng hết sức để tiến lại gần. Ngay lúc đó, một chiếc thuyền độc mộc được đưa xuống nước. Hai người nhảy xuống dùng dầm bơi ra ở phía bên kia dải san hô. Vừa ngoặt ra, chiếc thuyền bị sóng nhồi lên nhưng nó đã nhanh chóng lao vào một lối đi trong dãy san hô, tiến thẳng đến chỗ chúng tôi. Hai thổ dân bước lên và một trong hai người tươi cười, chìa tay ra và nói bằng tiếng Anh:

- Gút nai.

Tôi hết sức ngạc nhiên trả lời:

- Good night! Do you speak English?

Người đó lại cười và cúi đầu nhắc lại:

- Gút nai.

Đó là tất cả vốn liếng tiếng nước ngoài mà anh ta có, còn người kia đứng sừng sững im lặng ở phía sau, vẻ mặt kiêu hãnh vì sự giỏi giang của bạn mình. Tôi chỉ lên đảo và hỏi:

"Ang-ga-tô?"

"Hăng-ga-tô".

Anh ta gật đầu trả lời. E-rích đã thắng. Anh đã đoán đúng vì chúng tôi hiện đang ở đúng nơi mà mặt trời đã chỉ cho anh ta. Tôi hỏi thêm: "Mai-mai hi i-u-ta" có nghĩa là tôi nói "muốn lên bờ".

Nghe xong hai người đều chỉ vào lối đi qua bãi san hô và chúng tôi quyết định lái bè thử tiến vào lối đó, giữa đám san hô ngầm. Chúng tôi nhận xét thấy chiếc bè Công Ti-ki chỉ hướng theo bánh lái một góc quá nhỏ để có thể đưa bè đến được chỗ ra vào đảo. Chúng tôi định đo độ sâu của nước nhưng thừng neo không đủ dài. Lúc này chiếc bè không theo điều khiển bằng lái, phải dùng bơi chèo và phải chèo nhanh trước khi gió lớn nổi lên. Buồm được nhanh chóng hạ xuống, mỗi người chúng tôi đều cầm bơi chèo để đưa bè vào. Chúng tôi muốn hỗ trợ cho hai người địa phương, khi đó đang mải thưởng thức thuốc lá mà chúng tôi vừa tặng họ. Nhưng họ cương quyết từ chối lời đề nghị giúp đỡ của chúng tôi, vừa tỏ vẻ ngạc nhiên vừa chỉ cho chúng tôi lối vào đảo.

Tôi ra hiệu cắt nghĩa cho họ là tất cả chúng tôi đều phải chèo và nhắc lại câu "Muốn lên bờ" cho họ hiểu. Một người có vẻ nhanh nhẹn thấy thế cúi xuống lấy tay ra hiệu quay ma-ni-ven và miệng kêu lên: "Brừ... ừ... ừ...". Mọi người đều hiểu ý họ muốn chúng tôi cho nổ máy, vì họ tưởng bè chúng tôi là một chiếc tàu. Chúng tôi dẫn họ ra phía sau và chỉ cho họ thấy không có cánh quạt. Họ thấy ngay nguy hiểm, vứt thuốc lá và lập tức đứng bên chúng tôi, như vậy bốn người một bên, chúng tôi cố hết sức chèo. Cùng lúc mặt trời khuất sau mỏm đảo, những cơn gió mát từ đảo thổi tới nhè nhẹ. Bè chúng tôi không nhích được chút nào. Hai người thổ dân lộ vẻ sợ hãi nhảy xuống thuyền và biến mất. Trời bắt đầu tối. Chúng tôi chỉ có một mình, đang cố hết sức một cách tuyệt vọng để bè khỏi giạt ra khơi. Bóng đêm đã trùm lên đảo, chợt chúng tôi thấy bốn chiếc thuyền đang bồng bềnh bơi ra. Trên thuyền người rất đông, đều muốn chìa tay ra bắt tay và được thuốc lá. Có những người thông thuộc địa hình ở đây như họ. Chúng tôi không còn sợ nguy hiểm nữa và họ không để chúng tôi bị giạt ra khơi. Tối hôm đó, chúng tôi sẽ lên được đất liền.

Chúng tôi nhanh chóng buộc những dây thừng ở các thuyền vào mũi bè Công Ti-ki. Bốn chiếc thuyền xoè ra như chiếc quạt đi trước bè, giống như xe trượt tuyết có chó kéo. Nút nhảy vào chiếc xuồng cao su giữa đám thuyền đang kéo bè, anh ở vị trí giống như một con chó đang kéo xe trượt tuyết. Còn chúng tôi, tay cầm bơi chèo đứng hai bên bè, trên hai cây gỗ ngoài cùng của chiếc Công Ti-ki và cuộc vận lộn lần đầu tiên với cơn gió đông thổi rất lâu từ phía sau lưng chúng tôi. Trời tối đen cho đến khi có ánh trăng lên. Trên đảo, dân làng đã chất cành cây đốt sáng rực, để chúng tôi thấy rõ lối đi. Chúng tôi cập đảo với lòng hăm hở. Chín mươi bảy ngày rồi còn gì, thế là đã đến Pô-li-nê-di. Tối nay trong làng thể nào cũng có hội. Dân làng sẽ hoan hô và hân hoan. Ở Ang-ga-tô, một năm chỉ có một lần có thuyền cập bến, đó là chiếc thuyền nhỏ hai buồm thường từ Ta-hi-ti đến để mua dừa. Phải! Tối nay sẽ có hội vui quanh ngọn lửa ở trên đảo.

Gió vẫn thổi dữ dội. Chúng tôi cố hết sức, mình mẩy đau nhức. Không còn nghe thấy ai hát nữa. Mọi người đang ra sức chèo. Chưa đến gần được đám lửa. Từng lúc, chúng tôi trông thấy ánh lửa lúc thấp xuống, lúc cao lên tuỳ theo các ngọn sóng đang đẩy bè lên, xuống. Ba tiếng đồng hồ trôi qua, bây giờ là chín giờ tối. Dần dần chúng tôi bị lùi lại, mọi người đều kiệt sức. Tôi làm cho những thổ dân hiểu rằng chúng tôi cần thêm nhiều người nữa. Họ cho biết rằng trên đảo có nhiều người, nhưng chỉ có bốn chiếc thuyền có thể ra biển được. Nút nảy ra ý nghĩ dùng xuồng cao su để vào đảo, chở người ra, ít nhất cũng thêm được năm, sáu người. Nút biến đi trong bóng đêm. Lúc lâu không thấy trở về cùng với người "thủ lĩnh" dẫn đường, tôi cất tiếng gọi không thấy trả lời, chỉ thấy tiếng nói ào ào của thổ dân. Nút vẫn không thấy trở lại. Lúc này, chúng tôi đoán việc gì đã xảy ra. Trong lúc ồn ào, nhốn nháo, Nút nghe không kỹ lời dặn của tôi, đã vào đảo cùng người "thủ lĩnh". Gọi bao nhiêu lần cũng vô ích vì bị tiếng sóng vỗ làm át đi. Một người leo lên cột buồm cầm đèn đánh tín hiệu Moóc-xơ để cáo cho họ trở lại. Mất đi hai người, và người thứ ba ở ngọn cột buồm, chúng tôi lại bị đẩy lùi dần và mọi người đều mệt rã rời. Chúng tôi ném xuống nước những vật làm mục tiêu thì thấy bè đi đều, chậm nhưng lại lạc sang hướng xấu. Ngọn lửa trông càng nhỏ dần, tiếng sóng xô nghe đã giảm đi. Càng xa dần, ngọn gió tây dai dẳng càng đẩy chúng tôi đi. Chúng tôi biết rằng bị giạt ra khơi và không còn hy vọng gì nữa. Phải đem hết sức chèo cố ngăn cho bè khỏi trôi giạt cho đến khi Nút trở lại an toàn.

Năm phút trôi qua.

Mười phút.

Nửa giờ.

Ngọn lửa ánh lên rất nhỏ và đến lúc bè chúng tôi bước vào lõm sóng, ngọn lửa không còn nhìn thấy nữa. Tiếng sóng xô bờ lúc này như tiếng ì ầm vọng lại từ xa. Chúng tôi nghe thấy tiếng những thổ dân đang thầm thì bàn bạc. Đột nhiên, một trong bốn chiếc thuyền rời đi bỏ lại dây kéo. Những thổ dân ở ba chiếc thuyền kia đều mệt mỏi và sợ hãi, họ chèo rất uể oải, trong lúc đó chiếc Công Ti-ki cứ trôi dần ra khơi. Chẳng bao lâu các dây leo thuyền còn lại cũng bị bỏ nốt, ba chiếc thuyền tiến lại bè, một thổ dân lên vừa hất đầu hỏi chúng tôi một cách bình thản. "I-u-ta" (lên đất liền). Ánh mắt lo lắng, anh nhìn về ngọn lửa lúc này đã mất hẳn, từng lúc chỉ còn lóe lên những tia sáng nhỏ. Gió đã đẩy chúng tôi ra quá nhanh. Không còn nghe thấy tiếng sóng xô vào đá mà chỉ thấy tiếng gầm thét quen thuộc của biển cả và tiếng dây thừng nghiến vào cột buồm. Chúng tôi chia thuốc lá cho các thổ dân và tôi viết vội vào mảnh giấy để họ đưa cho Nút nếu họ gặp được anh. Nội dung tôi viết: "Để hai thổ dân đưa cậu trở về bằng thuyền. Xuồng cao su kéo theo sau. Đừng trở về một mình bằng xuồng". Cầm mảnh giấy, họ nhảy ngay xuống thuyền, biến mất trong bóng đêm. Chúng tôi chỉ kịp nghe thấy tiếng chào lễ phép của một thổ dân "Gút nai".

Lúc đó đã mười giờ rưỡi. Ben từ ngọn cột buồm xuống để thay phiên. Tất cả chúng tôi đều sửng sốt vì nghe thấy rõ ràng tiếng người trên biển. Đúng rồi, lại nghe thấy nữa, mà bằng tiếng Pô-li-nê-di. Chúng tôi gọi lại rất to và nghe thấy tiếng trả lời trong đó có tiếng của Nút. Chúng tôi điên lên vì cảm động, không còn thấy mỏi mệt gì nữa.

Bầu trời như sáng hẳn lên. Phải rời bỏ Ang-ga-tô ư ? Chẳng sao, trên biển còn có nhiều đảo khác. Lúc này chiếc bè say mê du lịch của chúng tôi có thể đi đến bất cứ nơi nào mà nó muốn, miễn rằng chúng tôi có đủ cả sáu người. Ba chiếc thuyền bập bềnh đi trong bóng đêm băng qua các ngọn sóng và Nút là người đầu tiên nhảy lên bè, theo sau là sáu thổ dân. Kể lể lúc này mất thời giờ, chúng tôi đem quà biếu các thổ dân để họ còn trở về trong chuyến đi khá nguy hiểm. Không nhìn thấy ánh sáng, đất liền, dưới vòm trời đầy sao, họ phải chèo ngược gió và sóng biển cho đến khi nhìn thấy ánh lửa. Chúng tôi đã tặng cho họ nhiều lương thực, thuốc lá và thứ quà khác, siết chặt tay họ thắm thiết, giã từ họ lần cuối cùng.

Suốt ba ngày liền trên biển, chúng tôi không nhìn thấy dải đất nào. Chiếc bè đang tiến thẳng đến dãy Ta-ku-ma và Ra-rôi-a, hai dãy này chặn ngang từ bốn mươi đến năm mươi hải lý ở phía trước mặt chúng tôi. Chúng tôi phải cố hết sức đưa bè đi qua phía bắc dãy núi đá nguy hiểm và mọi việc đều tiến hành thuận lợi thì một đêm người trực phiên hối hả đến lay chúng tôi dậy. Gió đã đổi chiều. Bè đang trôi về dải đá Ta-ku-ma. Trời bắt đầu mưa làm cho chúng tôi không nhìn thấy gì. Dải đá ngầm đó chỉ gần đâu đây thôi. Tính mạng tất cả mọi người đang bị đe dọa. Không thể nào đi qua theo hướng bắc được nữa mà ngược lại phải chọn đi về hướng nam. Chúng tôi điều chỉnh hướng buồm, cần lái và lao vào một chuyến đi đầy nguy hiểm với cơn gió bắc không ổn định ở phía sau. Nếu ngọn gió đông trở lại trước khi chúng tôi vượt qua dãy đá ngầm dài khoảng tám mươi ki-lô-mét, chúng tôi sẽ bị cuốn vào dãy đá và đành phó mặc cho số mệnh. Việc đắm bè cũng được dự tính đến. Bằng giá nào, mọi người đều phải ở trên mạn bè. Không ai được trèo lên cột buồm vì sẽ bị rơi xuống như một quả rụng. Ngược lại, mọi người đều phải bám chặt lấy các thanh ngang ở cột buồm khi các ngọn sóng ập đến. Chiếc xuồng cao su được để ở mạn bè, không cần phải neo buộc, trong đó chúng tôi để một máy phát vô tuyến điện nhỏ không thấm nước, lương thực, những chai nước và dụng cụ thuốc men.

Chiếc xuồng sẽ có thể bị cuốn lên đất liền, phòng trường hợp chúng tôi thoát qua được dãy đá ngầm mà không còn gì trong tay. Một chiếc phao nổi được buộc bằng một dợi dây thừng dài phía sau bè, sóng biển sẽ vứt lên đất liền. Trong trường hợp đó, chúng tôi còn có thể kéo chiếc bè bị đắm khỏi dãy đá ngầm. Sau đó chúng tôi đi ngủ, còn lại người trực ca một mình ở ngoài mưa.

Đến đêm hôm đó, chúng tôi đã lênh đênh trên mặt biển được một trăm ngày. Đã khuya lắm rồi, tôi bừng tỉnh giấc, lòng lo lắng bồn chồn. Có cái gì khác thường trong hoạt động của các ngọn sóng. Ngay đến sự vận động của chiếc bè cũng khác hẳn mọi khi ở trong những điều kiện tương tự. Chúng tôi đã có thói quen rất nhạy cảm với nhịp điệu của các cây gỗ và tôi nghĩ ngay đến hiện tượng hút của vùng bờ biển mà chúng tôi đang lại gần. Tôi vội trèo lên cột buồm nhưng không nhìn thấy gì ngoài biển cả mênh mông. Nhưng dù sao cả đêm đó tôi không sao ngủ yên được. Thời gian vẫn trôi qua. Trước sáu giờ lúc rạng đông Toóc-xten vội vã từ trên cột buồm xuống cho biết đằng trước chúng tôi có một dãy đảo nhỏ đầy những cây dừa. Trước hết chúng tôi bẻ hết lái hướng về phía nam.

Toóc-xten đã nhìn thấy những đảo san hô nhỏ hình thành như một chuỗi hạt ngọc ở sau dãy Ra-rôi-a. Có thể một luồng nước chảy về hướng bắc đã cuốn chúng tôi theo. Bảy giờ rưỡi, những đảo nhỏ đầy cây cối hiện ra ở chân trời phía tây. Dãy ngay cạnh ở phía nam gần như ngay trước mũi bè, từ đó rải rác suốt chân trời về phía bắc, bên phải chúng tôi, như những chấm nhỏ. Dãy gần nhất cách chúng tôi bốn, năm hải lý. Từ trên ngọn cột buồm, nhìn bao quát, mũi bè hướng thẳng vào hòn đảo ở đầu dãy, nhưng sức đẩy của nước làm cho bè không đi vào hướng đó. Chúng tôi đi xiên chéo vào dải đá. Nếu những tấm gỗ chống giạt của chúng tôi chắc chắn thì có thể thoát. Nhưng vì có rất nhiều cá mập bám sát bè nên không thể nào lặn xuống đáy để buộc lại những tấm gỗ đang lung lay, bằng dây thừng mới được. Chỉ còn có thể ở trên bè mấy tiếng đồng hồ nữa, cần phải tranh thủ thời gian chuẩn bị mọi thứ vì đắm bè là điều không tránh được trên đám san hô đó. Tất cả mọi người đều rõ sẽ phải làm gì, và phạm vi trách nhiệm của từng người đã được quá định để khi lâm nguy đỡ bị giẫm chân lên nhau, chạy chỗ này, chỗ kia.

Gió đẩy chiếc Công Ti-ki nghiêng ngả khủng khiếp. Chắc chắn chúng tôi đang vào vũng nước xoáy do dải đá ngầm gây ra các vạt sóng. Có những vạt tiến vào dải san hô, trong khi đó có những con sóng, sau khi đập mạnh vào vách đá bị hất ngược trở lại. Chúng tôi giương hết buồm để chạy với hy vọng có thể thoát ra được, chiếc bè vẫn chạy xiên tới gần những dải đá. Từ trên cột buồm, chúng tôi thấy các đảo hình vành khăn đầy những cây dừa gắn liền với dải san hô có phần nổi, phần chìm, nhô ra biển như một con đê chạy dài làm cho mặt biển lúc nào cũng sủi bọt trắng xóa tung lên rất cao. Đảo san hô Ra-rôi-a hình bầu dục, có đường kính bốn mươi ki-lô-mét, không kể đến những dải đá kề bên của Ta-ku-ma. Cạnh lớn chìa hoàn toàn ra biển về hướng đông, phía chúng tôi đang tiến gần. Ngay đến dãy đá ngầm cũng đã chạy dài từ đầu chân trời này sang tới đầu kia, chỉ đứt quãng khoảng vài trăm mét, sau dãy đó là những đảo nhỏ rất nên thơ, bao bọc một đầm nước mặn thanh bình. Trên chiếc Công Ti-ki, tất cả mọi việc chuẩn bị để kết thúc chuyến đi này đã hoàn thành. Những đồ dùng, vật dụng có giá trị được buộc ở trong ca-bin. Giấy tờ, tài liệu, phim ảnh và những thứ không chịu được nước biển đều được gói vào những túi không thấm nước. Chiếc ca-bin được phủ bằng vải và buộc chặt bằng thừng rất chắc chắn. Khi biết rằng mọi hy vọng không còn nữa, chúng tôi nhấc sàn tre lên và cắt tất cả dây buộc các mảnh gỗ chống giạt. Việc rút các tấm gỗ rất vất vả vì bị các con hà bám đầy. Chiếc bè thật trần trụi và mức chìm của bè hiện nay là bề dày các cây gỗ, như vậy chúng tôi sẽ dễ dàng vượt qua dải đá ngầm. Không còn gỗ chống giạt, buồm đã hạ xuống, chiếc bè trơ trụi phó mặc cho gió và sóng biển. Chúng tôi buộc vào chiếc neo do chúng tôi tự làm ra, một dây thừng dài nhất đã có sẵn, và đầu kia của dây được cột chặt vào cột buồm phía bên trái; điều này giúp cho chiếc bè Công Ti-ki khi đã thả neo chỉ có thể lọt vào vùng có sóng vỗ bằng đuôi bè. Chiếc neo làm bằng những thùng đựng nước, trong để những pin điện đã dùng hết điện, cùng các đồ lặt vặt nặng. Tất cả được đai lại bằng những thanh gỗ muỗm.

Mệnh lệnh số một, cao nhất, mà mọi người phải chấp hành là: "Bám chặt vào bè!". Dù thế nào đi chăng nữa, chúng tôi phải bám chặt vào bè, mặc cho chín cây gỗ đóng thành bè chịu đựng việc húc vào đá do sóng xô đẩy vào. Chúng tôi đã quen chịu đựng những khối nước đổ vào người. Nếu nhảy xuống biển, chúng tôi sẽ trở thành nạn nhân không có gì bảo vệ và bị các sóng đập vào thành đá bật trở lại, ném vào đá san hô lởm chởm những đầu nhọn sắc như dao. Chiếc xuồng cao su cũng như vậy, sẽ bị sóng xô đẩy, mà nếu chúng tôi ngồi vào trong đó thì cũng bị san hô xé nát. Trước, sau thế nào các mảnh gỗ cũng sẽ được ném lên bờ và chúng tôi chỉ việc theo nó trôi đi với điều kiện là phải bám chặt vào nó. Sau cùng mọi người đều được yêu cầu là phải đi giày. Đây là lần đầu tiên vì từ một trăm ngày rồi, chưa một ai xỏ chân vào giày và ai cũng phải chuẩn bị phao bơi, tuy rằng phao bơi cũng chả có mấy tác dụng vì khi đã ngã xuống biển, không phải chết đuối mà sẽ bị sóng dập nát vào đá san hô lởm chởm. Chúng tôi còn thu xếp bỏ vào trong người hộ chiếu và tiền đô-la còn lại.

Thiếu thì giờ không phải là điều làm cho chúng tôi lo ngại. Những giờ trôi qua thật nặng nề, đưa chúng tôi đến gần những dải đá giết người. Tất cả đều im lặng. Chúng tôi đi đi, lại lại trên bè, trao đổi qua loa với nhau rồi người nào việc ấy. Vẻ mặt người nào cũng trầm lặng, nghiêm nghị chứng tỏ không một ai lo ngại về sự việc đang chờ đón chúng tôi. Không ai hoang mang và cuối cùng ai cũng tin tưởng tuyệt đối vào chiếc bè, vì nó đã đưa chúng tôi qua đại dương được tất sẽ đưa chúng tôi tới đất liền an toàn. Trong ca-bin ngổn ngang đủ thứ: thùng giấy, thực phẩm và các thứ dự trữ đã buộc. Toóc-xten vừa chui vào góc để máy cho máy sóng ngắn hoạt động. Lúc này, chúng tôi cách căn cứ Ca-lao tám nghìn ki-lô-mét, ở đó trường hàng hải Pê-ru vẫn giữ liên lạc thường xuyên với chúng tôi. Còn đối với Han, Phrăng và những nhà vô tuyến nghiệp dư ở Mỹ, khoảng cách còn xa hơn nhiều. Nơi đây, do may mắn chúng tôi đã bắt liên lạc với một nhà vô tuyến điện nghiệp dư loại giỏi ở Ra-rô-tông-ga trong dãy đảo Cúc và, trái với thường lệ, điện báo viên của chúng tôi đã quá định với máy này có một buổi liên lạc phụ vào buổi sáng. Thế là trong khi chúng tôi đang trôi dần về dãy đá ngầm thì Toóc-xten đang quay nút gọi Ra-rô-tông-ga.

Sóng bốc chiếc Công Ti-ki lên cao. Giờ phút quáết định đã đến. Chúng tôi cưỡi lên lưng sóng bốc lên với tốc độ chóng mặt. Chiếc bè rão ra, chao đảo kêu cót két. Tất cả chúng tôi đều xúc động mãnh liệt, mạch máu như căng ra. Tôi còn nhớ không có một cảm xúc nào khác, lúc đó tôi đã giơ tay hét thật to "hua-ra", để tự động viên mình và làm cho các bạn yên tâm. Họ tưởng tôi điên nhưng nét mặt họ ánh lên đầy khích lệ. Chúng tôi bị bắn ra phía trước và đối với chiếc Công Ti-ki, đây là lần thử lửa đầu tiên, nhưng chúng tôi không nghi ngờ gì vì mọi việc đâu sẽ vào đó.

Niềm phấn khởi của chúng tôi đã nhanh chóng bị dập tắt ngay. Một ngọn sóng đang dâng lên ở phía sau, dựng đứng như một bức tường thủy tinh lấp lánh đúng vào lúc chúng tôi đang bị nhận xuống, đã rượt theo nhận chúng tôi xuống sâu thêm. Đúng vào giây phút ấy, tôi trông thấy ngọn sóng cao sừng sững ở trên tôi, tiếp theo tôi cảm thấy bị dập xuống rất mạnh và chìm trong khối nước. Thân thể tôi như bị bóp nghẹt, mạnh đến nỗi tôi phải cố hết sức căng các bắp thịt để chịu đựng và chỉ tâm niệm một điều duy nhất: "Hãy cố bám và bám thật chắc". Trong tình trạng tuyệt vọng như vậy, tôi tưởng như tay chân bị giằng ra trước khi kịp buông. Sau đó tôi cảm thấy như cả núi nước đã trôi đi, sức ép dữ dội được nới lỏng. Sóng tiếp tục ầm ầm trôi và tôi mới nhận thấy Nút vẫn ở bên cạnh, người đang cuộn tròn lại, nhìn từ phía sau, vạt sóng khổng lồ như phẳng và màu xám, sóng đã quét qua mái ca-bin nhưng ba người vẫn bám vào đó. Bè vẫn bập bềnh trôi. Tôi tranh thủ bám lại bằng cách quấn tay và chân thật chặt vào dây thừng chắc chắn. Nút rời tay ra nhảy vọt nhanh như hổ vào trong ca-bin với các bạn đang cuộn mình trên những hòm gỗ. Ít nhiều ca-bin cũng che chở cho họ được phần nào.

Tôi nghe thấy họ hò reo đầy tin tưởng, cùng lúc ấy lại một ngọn sóng cao lừng lững như một bức tường màu xanh chuẩn bị đổ xuống. Tôi kêu lên báo cho mọi người biết và cố thu mình thật nhỏ và kín, để đối phó với ngọn sóng này. Một lần nữa sự khủng khiếp lại trút vào chúng tôi. Chiếc Công Ti-ki biến đi dưới những khối nước. Biển cả đang dồn mọi sự hung hãn để giằng xé và đẩy con người chúng tôi như chiếc ba-lô nhỏ bé đáng thương. Thế là qua được con sóng thứ hai, tiếp đến lại con sóng thứ ba.

Tôi nghe thấy tiếng reo hò thắng lợi của Nút đang treo mình trên chiếc thang dây: "Hãy nhìn xem! Bè vẫn vững". Ba ngọn sóng vừa qua cũng đủ lật bè, vặn gãy cột buồm, cũng như chiếc ca-bin, chúng tôi cảm thấy đã chiến thắng. Sự say sưa với thắng lợi làm tăng thêm sức mạnh cho mọi người. Tôi chợt nhìn thấy một vạt sóng nữa cao như các vạt sóng trước, đang đổ tới. Tôi vội hét lên cáo động cho các bạn và nhanh chóng trèo lên chỗ dây chằng cao nhất bám chặt vào đó. Nhưng rồi tôi cũng bị biến mất giữa bức tường màu xanh. Các bạn ở phía sau cũng nhìn thấy tôi mất hút, đã ước tính sóng cao đến tám mét. Lần này bè va phải đá ngầm. Tôi chỉ cảm thấy sợi dây chằng rung lên như chùng lại sắp đứt, mỗi lần chiếc bè chao đảo lắc lư.

Treo mình ở đây, tôi không biết va mình ở phía trên hay ở dưới bè. Bè chìm trong mấy giây làm cho chúng tôi căng thẳng, mất khá nhiều sức lực. Trong cơ thể con người, ngoài sức mạnh của bắp thịt, còn có những sức mạnh khác. Nếu phải chết, tôi quyết định chết trong tư thế hiện nay, nghĩa là người buộc vào dây chằng. Sóng đổ ập, phủ kín bè, rút đi ầm ầm, đã để lại một cảnh tượng thật ghê sợ. Chiếc Công Ti-ki hoàn toàn khác hẳn, như vừa bị chiếc đũa của mụ phù thủy hung ác làm biến dạng. Chiếc bè đã cùng chúng tôi lênh đênh trên biển cả hàng tuần, hàng tháng, nay không còn như trước nữa. Chỉ trong vài giây nơi nhỏ bé thân yêu này đã trở thành một cái xác nổi lềnh bềnh xác xơ. Tôi cảm thấy lo âu và tự hỏi mình cần gì mà tôi cứ phải bám chặt ở đó? Nếu tôi mất đi một người ở cuối cuộc hành trình thì mọi thứ còn lại cũng chẳng có nghĩa lý gì, và sau vạt sóng vừa rồi, hiện nay tôi mới chỉ nhìn thấy bóng một người trong chúng tôi. Ngay lúc đó, Toóc-xten xuất hiện phía ngoài bè, người co gập lại. Bị treo như con khỉ trên những dây neo ở ngọn cột buồm, anh đã tìm cách xuống được và bò đến đống lộn xộn ở ca-bin. Héc-man đã quay đầu về phía tôi nét mặt nhăn nhó nhưng đầy khích lệ và vẫn nằm im. Tôi hét to lên hỏi những người khác đâu, bỗng Ben với giọng trầm tĩnh trả lời cho biết mọi người đều còn ở trên bè. Họ đang bám chặt vào những dây neo ở sau tấm phên bằng tre làm sàn bè, đã bị hất dựng lên. Lại một vạt sóng nữa tiến đến. Tôi vội gào to trong tiếng huyên náo: "Tất cả nằm dán mình xuống". Tôi chỉ kịp làm như vậy là thác nước đã trút lên người, trong hai, ba giây đồng hồ mà tưởng như vô tận. Thật là tai họa. Đầu các cây gỗ ở bè đã đâm vào những mỏm san hô nhọn sắc, không sao vượt qua được. Một lần nữa, ngọn sóng rút đi lại đưa chúng tôi ra xa. Tôi trông thấy hai bạn đang nằm bẹp trên mái ca-bin, lần này chẳng thấy một ai cười nữa.

Từ sau đám tre hỗn độn, một giọng trầm tĩnh kêu lên: "Không xong rồi" và tôi cũng cảm thấy nản như vậy. Ở mạn phải, đầu cột buồm cứ chìm dần, tôi bị treo lơ lửng vào một sợi dây thừng lủng lẳng ở ngoài bè. Một vạt sóng khác lại đến. Làn sóng này trào qua, người tôi mệt chết đi được. Lúc này tôi chỉ muốn leo lên những cây gỗ -chui vào nằm nghỉ sau tấm chắn. Sóng tràn vào dải đá ngầm rồi rút ra để lộ trơ dải san hô đỏ nham nhở, trước mắt chúng tôi. Tôi nhận thấy Toóc-xten vẫn đang bám lấy mớ dây chằng, người cong lên những dải san hô sáng loáng. Nút đứng ở phía sau, định nhảy lên đám san hô, tôi vội hét lên bảo Nút cứ đứng ở đó và mặc dầu Toóc-xten bị một vạt sóng đánh bắn ra đấy đã nhảy được lên bè nhẹ nhàng như con mèo.
Hai ba vạt sóng nữa lại vùi lấp chúng tôi; nhưng lực giảm dần và tôi cũng không còn nhớ sau đó đã xảy ra những gì, chỉ thấy nước dâng lên, hạ xuống, cuốn bọt sủi ngầu, còn tôi cứ bị sóng đẩy trôi dần về phía những dải đá màu đỏ. Cuối cùng chỉ còn những bụi nước, bọt sủi cuồn cuộn và tôi đã về được bè. Tất cả chúng tôi đều cố gắng tụ tập ở mỏm các cây gỗ bè được nâng cao trên các dải đá.

Nơi chúng tôi mắc cạn có những vũng nước hoặc san hô bám đầy nước và xa hơn ở phía trước là đầm nước xanh êm đềm. Nước biển đã rút, vì vậy xung quanh chúng tôi lộ ra mỗi lúc một nhiều thêm rất nhiều san hô, trong khi những vạt sóng trào đã lùi ra xa, vẫn ì ầm dọc theo bãi đá ngầm. Ở một nơi chật hẹp này, nước thủy triều dâng lên không biết sẽ xoay sở thế nào. Cần phải tiếp tục đi. Tận cùng phía nam dải san hô nửa chìm, nửa nổi này là một hòn đảo đầy cây dừa. Ngay trước mặt chúng tôi về phía bắc, xa độ sáu bảy trăm mét, cũng có một hòn đảo đầy dừa, nhưng nhỏ hơn nhiều. Được bãi cát san hô che khuất, những ngọn cây dừa trên đảo vươn lên trời làm nổi lên bãi cát trắng như tuyết bên bờ đầm phẳng lặng. Nhìn chung hòn đảo như một lẵng hoa nở rộ, một mảnh đất nhỏ của thiên đàng. Đó là nơi chúng tôi đã chọn.

Héc-man ở cạnh tôi. Gương mặt đầy râu của anh trông tươi hẳn lên. Không nói một câu, anh giơ ngón tay lên và cười thú vị. Chiếc Công Ti-ki vẫn nằm trơ ra ở đầu dải đá ngầm bụi nước phủ đầy. Tuy nó chỉ còn là một cái xác, nhưng là một cái xác vinh quang! Tất cả những gì trên bè đều bị hủy hoại nhưng chín cây gỗ ban-xa của rừng Ki-vê-đô vẫn không hề bị suy suyển. Chúng đã cứu sống chúng tôi. Biển cả đã lấy đi của chúng tôi một phần nhỏ vật dụng, nhưng tất cả các thứ xếp trong ca-bin vẫn còn nguyên vẹn. Chúng tôi lấy từ trong ca-bin và đem lên đỉnh một tảng đá lớn những đồ vật có giá trị. Từ khi rời bè, thật tình tôi rất tiếc không còn thấy những con cá hoa tiêu bơi lượn tung tăng. Lúc này những cây gỗ ban-xa đã ngập đến sáu pút. Dưới mũi bè chỉ thấy những con sên biển màu nâu sẫm lượn quanh. Không thấy một con cá hoa tiêu hoặc cá hồng, chỉ thấy những con cá lạ mình dẹt có vân tròn như lông công, đuôi bằng, bơi lăng xăng dưới những cây gỗ. Chúng tôi đã tới một thế giới mới. Chú cua Giô-han không còn ở trong lỗ, chắc hẳn nó đã tìm được một chỗ ẩn náu đâu đây. Nhìn chiếc bè lần cuối, tôi chợt thấy một cây dừa tí hon trong một cái giỏ bẹp. Cao khoảng bốn mươi xăng-ti-mét, nó đã nhú ra mắt dừa và hai rễ đâm thẳng qua đáy giỏ. Cầm cây dừa non lên đảo, Nút lội bì bõm ở phía trước, trong tay đang cầm một hình mẫu nhỏ chiếc bè mà anh đã hì hục làm trong khi đi biển. Chúng tôi đã vượt lên trước Ben. Anh thật sự là một đầu bếp giỏi. Bộ râu đẫm nước biển đang nhỏ giọt, trán bị sưng vù, anh gò lưng đẩy chiếc hòm đang lềnh bềnh đu đưa một khi có sóng biển vỗ. Anh hãnh diện mở ra cho thấy chiếc hòm nhà bếp còn nguyên vẹn, đủ cả bếp và dụng cụ. Không bao giờ, tôi có thể quên được cuộc lội qua dải đá, đi đến hòn đảo cổ kính phủ đầy dừa. Hòn đảo như to, rộng hẳn lên. Đi tới bãi cát tràn đầy ánh nắng, tôi tháo giày đặt ngón chân sâu vào bãi cát khô ấm. Một cảm giác thích thú kỳ lạ khi nhìn thấy vết chân in trên bãi cát chạy dài đến tận rừng mà chưa hề có ai đặt chân tới.

Những ngọn cây dừa như chiếc mái che nắng, và tôi tiếp tục đi thẳng tới giữa đảo. Những cây dừa xanh trĩu quả, một vài lùm cây phủ đầy hoa trắng như tuyết, tỏa ngát mùi hương êm dịu đầy quyến rũ làm cho mọi người ngây ngất. Hai con én biển trắng, không chút sợ hãi bay quanh vai chúng tôi, chúng có lông trắng và nhẹ, giống như những dải mây bay. Dưới chân chúng tôi, những con thằn lằn chạy lủi nhanh như chớp. Nhưng nhiều nhất ở đây là những con cua sống trong vỏ màu đỏ chói, nặng nề du ngoạn khắp mọi nơi với chiếc vỏ mượn to như quả trứng dính chặt vào phần mềm phía sau. Tôi như bị mê đi. Tôi quỳ xuống, thọc sâu ngón tay vào cát, sao mà khô đến thế. Cuộc hành trình thế là kết thúc. Tất cả chúng tôi đều còn sống, đang mắc cạn ở một hòn đảo nhỏ hoang vắng của Thái Bình Dương. Khoan khoái, nằm dài trên mặt đất, ngắm nhìn trời mây, đó đây những lớp mây trắng đang trôi về phía tây, chúng tôi không còn bị trôi giạt như chúng, mà đang nằm nghỉ ngơi trên một hòn đảo ở ngay trong lòng Pô-li-nê-di.

[ngudoc]

Chương VIII
Giữa những người Pô-li-nê-di

Hòn đảo nhỏ này không có người ở. Chúng tôi dần dần biết tường tận đảo này từ những khóm dừa nhỏ, đến tất cả bãi biển vì đường kính chỉ độ hai trăm mét. Điểm cao nhất ở đây cao không quá sáu pi-ê so với mặt đầm. Ở trên đầu chúng tôi là những ngọn dừa trĩu quả xanh mướt mà lần vỏ dày cùng sọ dừa bảo vệ nước dừa tươi mát khỏi bị nắng nhiệt đới làm hư hại. Trong những tuần đầu chả lo gì phải chết khát. Ngoài ra còn những quả dừa chín, bao nhiêu là cua và cá nên thực phẩm của chúng tôi khá dồi dào. Từ phía bắc, chúng tôi tìm thấy vết tích còn lại của một cây thập ác bằng gỗ thô chôn ngập một nửa xuống bãi cát san hô. Từ đây nhìn dọc theo dải đá là nơi bị đắm, chúng tôi đã bơi qua gần đó để đến chỗ trú hiện nay. Xa hơn một chút, vẫn ở phía bắc, qua đám sương mù màu xanh, chúng tôi trông thấy những ngọn cây dừa của một hòn đảo nhỏ khác. Hòn đảo ở về phía nam mà cây cối rậm rạp hơn, còn gần hơn hòn đảo này nhiều. Ở đó cũng không thấy gì biểu hiện có người, nhưng lúc này chúng tôi chưa quan tâm vì còn nhiều việc khác.

Hôm sau, khi mặt trời lên, chúng tôi thức dậy. Buồm bị trũng xuống và đầy nước mưa trong suốt như pha lê. Ben chịu trách nhiệm cất giữ số nước đó, rồi uể oải đi ra phía đầm nước để bắt cá trong những lạch cá, chuẩn bị cho bữa ăn sáng. Chúng tôi cũng phải nhanh chóng bắt liên lạc, vì hôm nay nếu Ra-rô-tông-ga không được tin về chiếc bè trước đêm nay, thì tin dữ về chúng tôi sẽ được đài này truyền đi. Cần phải bắt được liên lạc trước mười giờ tối nay, nếu không hạn ba mươi sáu giờ nữa sẽ hết và điện cáo viên nghiệp dư ở Ra-rô-tông-ga sẽ phát đi lời kêu gọi tổ chức các đoàn cấp cứu chúng tôi bằng máy bay. Buổi trưa đã qua, rồi buổi chiều lại qua nốt. Mặt trời bắt đầu lặn dần. Không rõ anh bạn ở Ra-rô-tông-ga có sốt ruột không! Bảy giờ, tám giờ, rồi chín giờ.

Đầu óc chúng tôi căng thẳng đến cực độ. Máy phát chưa có một tín hiệu nào, nhưng máy thu nhãn hiệu NC-173 bắt đầu có tiếng rít ở cuối thang sóng. Chúng tôi nghe thấy tiếng nhạc se sẽ, nhưng không phải ở làn sóng của anh bạn ở Ra-rô-tông-ga. Dần dần khu vực không có tiếng giảm dần, điều này chứng tỏ một bô-bin đã nóng và được sấy khô dần. Máy phát vẫn im bặt, không hoạt động. Giờ cuối cùng đã đến. Không thể để như thế này mãi được. Chúng tôi bỏ chiếc máy phát thường dùng và sử dụng chiếc máy nhỏ hơn, đã từng dùng trong thời kỳ hoạt động phá hoại trong chiến tranh. Cả ngày hôm nay, chúng tôi đã thử máy này nhưng không kết quả. Có thể bây giờ nó đã khô hơn tí nào chăng. Tất cả các nguồn điện đều hết. Chúng tôi phải lấy điện bằng chiếc máy phát điện quay tay. Thật vất vả cho bốn chúng tôi, không hiểu gì về vô tuyến điện, cứ thay nhau mà quay. Ba mươi sáu tiếng đồng hồ sắp qua. Tôi còn nhớ một bạn đứng bên tôi lẩm nhẩm: "Còn bảy phút... còn năm phút" sau đó không một ai dám nhìn vào đồng hồ nữa. Máy phát vẫn câm tịt như trước, nhưng máy thu trên một làn sóng nào đó lại có tín hiệu. Đột nhiên, nó bắt ngay được vào làn sóng vẫn liên lạc với Ra-rô-tông-ga và chúng tôi nhận định ngay nó đang hoạt động với trung tâm Ta-hi-ti. Một lúc sau chúng tôi nghe được một đoạn tin báo từ Ra-rô-tông-ga "... Không có máy bay ở mạn này của Xa-moa. Tôi tin chắc như vậy..."

Tiếng nói tắt hẳn.

Thần kinh chúng tôi căng không chịu nổi. Người ta định sắp đặt gì ở đó? Không hiểu những đoàn cấp cứu đã được phái đi chưa? Chắc chắn lúc này những tin tức liên quan đến chúng tôi đã được truyền đi khắp nơi. Hai điện báo viên làm việc cật lực, mồ hôi đẫm trên mặt, còn chúng tôi quay chiếc tay quay cũng nhễ nhại chẳng kém. Dần dần dây tời bắt đầu hoạt động. Sững sờ vì sung sướng, Toóc-xten chỉ vào kim chỉ dẫn đang bắt đầu dao động khi anh điều khiển tín hiệu "Moóc-xơ", máy đã bắt đầu hoạt động. Chúng tôi ra sức quay như điên trong khi Toóc-xten gọi Ra-rô-tông-ga. Họ không bắt được liên lạc với chúng tôi. Một lần nữa, lại gọi tiếp vẫn không thấy Ra-rô-tông-ga trả lời. Chúng tôi lại gọi đến Han và Phrăng ở Lốt Ang-giơ-lớt, trường hàng hải ở Li-ma, nhưng không một ai trả lời. Toóc-xten bèn phát đi một thông điệp chung cho tất cả các trạm trên thế giới có điều kiện bắt được tiếng nói của chúng tôi, trên làn sóng dành riêng cho nghiệp dư. Và như vậy không phải là không có kết quả. Từ không trung một tiếng nói yếu ớt đang chậm rãi gọi chúng tôi. Chúng tôi trả lời đã nghe thấy. Tiếng nói chậm rãi lại tiếp: "Tôi là Pôn ở Cô-lô-ra-đô. Tên anh là gì? Và anh ở đâu?".

Đó là một người chơi vô tuyến nghiệp dư. Chúng tôi vẫn quay còn Toóc-xten giữ nút máy và trả lời: "Đây là chiếc bè Công Ti-ki. Chúng tôi bị mắc cạn trên một đảo hoang ở Thái Bình Dương...".

Anh chàng Pôn nào đó không tin vào lời nói của chúng tôi. Anh tưởng rằng một anh bạn nghiệp dư nào đó ở phố bên cạnh định đùa, nên không liên lạc tiếp nữa. Chúng tôi bứt đầu bứt tai vì thất vọng. Chúng tôi đang ngồi đây, dưới những rặng dừa trong một đêm đầy sao trên một hòn đảo hoang vu, thế nhưng không một ai tin lời chúng tôi. Toóc-xten vẫn không nản lòng, vẫn ngồi xoay nút, liên tục nhắc đi nhắc lại: "Tất cả đều tốt, tất cả đều tốt...". Bằng giá nào cũng phải ngăn lại không để cho một hành trình cấp cứu lên đường băng qua Thái Bình Dương. Thế rồi chúng tôi lại nghe thấy rất yếu ở máy thu "Nếu tất cả đều tốt, tại sao anh cứ quấy rầy mãi thế?"

Không trung lại trở nên im lặng. Tất cả chỉ có thế. Trong niềm thất vọng, chúng tôi tưởng như có thể nhảy lên rung cho rụng tất cả các quả dừa. Nhưng đột nhiên thế nào mà Ra-rô-tông-ga và anh chàng tốt bụng Han lại nghe thấy chúng tôi. Han nói rằng anh đã khóc lên vì sung sướng khi thấy tín hiệu đài LI2B của chúng tôi. Nhưng đột nhiên liên lạc lại bị mất. Thế là một lần nữa chúng tôi lại trở nên trơ trọi trên hòn đảo của biển phía nam. Mệt mỏi, chúng tôi quay về nằm vật ra giường lót lá dừa. Trong vòng một tuần, chiếc Công Ti-ki đã kéo được đến giữa bãi đá, và nằm chết dí ở chỗ đất khô này. Những cây gỗ đã nghiến nát những tảng đá san hô khi chúng tôi kéo chiếc bè về phía đầm và bây giờ nó nằm lỳ không nhúc nhích. Chúng tôi hoài công thay nhau kéo, đẩy. Nếu chiếc bè đưa được đến đầm, chúng tôi có thể dựng cột buồm sửa sang lại và lại bơi đi qua đầm này tìm hiểu phía bên kia của đảo. Hòn đảo nhiều há vọng có người ở hiện đang ở phía tây dọc theo chân trời vì nơi đó kín gió. Ngày ngày trôi qua. Thế rồi một buổi sáng, hai, ba bạn chạy vội đến cáo cho tôi biết họ trông thấy một cánh buồm trắng ở đầm nước mặn.

Nhìn qua những thân cây dừa chúng tôi thấy một chấm nhỏ trắng nổi lên trên màu xanh mờ nước biển. Hẳn là cánh buồm gần đất liền ở phía bên kia. Chúng tôi thấy cánh buồm đi về phía này, theo sau còn một cánh buồm nữa. Trời càng sáng dần cánh buồm càng to, càng tiến lại gần và tiến thắng về phía chúng tôi. Chúng tôi kéo lá cờ Pháp trên ngọn cây dừa và vẫy cờ Na Uy chúng tôi trên một chiếc sào. Một cánh buồm đã tiến gần đến nỗi chúng tôi nhận ra đó là buồm của thuyền Pô-li-nê-di, trang bị theo kiểu mới nhất. Trên thuyền hai người da nâu đang nhìn chúng tôi. Chúng tôi vẫy, họ trả lời và tiếp tục lại gần. "Ia-ora-na!".

Chúng tôi chào họ bằng tiếng Pô-li-nê-di. Họ đồng thanh chào lại "Ia-ora-na!".

Một người nhảy ra khỏi thuyền độc mộc, kéo thuyền theo, lội qua chỗ nước nông đến với chúng tôi. Hai người này ăn mặc quần áo trắng nước da nâu, chân không, người chắc nịch, đầu che nắng bằng mũ rơm tự đan lấy. Họ lên bộ và đến với chúng tôi với vẻ hơi e dè, nhưng khi chúng tôi mỉm cười, bắt tay họ, họ nhìn chúng tôi với vẻ hớn hở, cười phô hàm răng trắng như ngà rất đều, và điều này còn đầy đủ hơn biết bao lời nói. Cách chào hỏi theo kiểu Pô-li-nê-di của chúng tôi làm họ ngạc nhiên và mạnh dạn, cũng như trước đây câu chào "Gút-nai" đã gây ấn tượng tốt đối với đồng bào họ ở đảo Ang-ga-tô. Họ nói ra một tràng tiếng Pô-li-nê-di cho đến khi biết rằng chúng tôi chẳng hiểu chút nào, họ lại im lặng cười thân mật, chỉ tay về phía chiếc thuyền sắp tới. Ba người nữa xuống thuyền. Khi đang lội bì bõm để lên bờ, họ đã chào chúng tôi, một người trong số họ có vẻ biết ít nhiều tiếng Pháp. Chúng tôi được biết một trong những hòn đảo ở phía bên kia đầm nước có một làng thổ dân. Những người dân Pô-li-nê-di ở đó, nhiều đêm trước đây đã trông thấy ánh lửa đêm của chúng tôi. Vì là con đường duy nhất từ đảo Ra-rôi-a đến vùng đảo bao quanh đầm nước đều phải qua làng nên không một ai có thể đi tới những đảo ở phía trong dải đá ngầm mà dân làng không trông thấy. Những già làng cho rằng ánh sáng trông thấy ở phía đông không phải là do người, mà là một cái gì đó huyền bí không thực. Ý kiến đó làm cho họ không dám có ý muốn đến tận nơi để xem.

Nhưng một mảnh gỗ hòm trên có sơn chữ đã trôi qua đầm nước đến đó. Hai thổ dân đã từng sống ở Ta-hi-ti võ vẽ đọc được thấy chữ Ti-ki kẻ đen trên miếng gỗ đó. Dân làng đều cho rằng trên dãy đá này có ma, vì tất cả họ đều biết rằng Ti-ki là ông tổ dòng giống họ đã qua đời từ lâu. Nhưng rồi lại thấy bánh bích quy, thuốc lá, ca cao và một hộp đựng chiếc giày cũ trôi đến thì họ biết ngay ở phía đông dải đá ngầm đã xảy ra đắm thuyền và người chỉ huy đã cử hai thuyền đến tìm những người sống sót, vì ban đêm họ đã nhìn thấy những ánh lửa. Trước sự nôn nóng của đồng đội, người thổ dân vừa nói chuyện với chúng tôi, hỏi tại sao lại có chữ Ti-ki trên các mảnh gỗ. Chúng tôi giải thích cho họ biết tất cả trang bị của chúng tôi đều được ghi tên này vì đó là tên chiếc bè đã chở chúng tôi. Những người bạn mới của chúng tôi ngạc nhiên và huyên náo hẳn lên khi biết rằng tất cả mọi thứ đều cứu được đúng lúc mắc cạn. Xác bè nằm chết dí nơi kia chính là chiếc bè đã dẫn chúng tôi đến đây. Họ muốn đưa tất cả chúng tôi lên thuyền dẫn ngay về làng. Chúng tôi cám ơn, từ chối vì phải ở đây cho đến khi nào chiếc Công Ti-ki được đưa ra khỏi dãy đá ngầm.

Tất cả họ đều sửng sốt nhìn những gì còn lại của chiếc bè và điều đó chắc chắn chúng tôi không thể nào hy vọng lại đưa xuống nước bộ khung bè gãy nát này được. Cuối cùng, người phát ngôn của thổ dân kiên quyết nói rằng chúng tôi phải theo họ về vì thủ lĩnh đã ra lệnh dứt khoát họ không thể về không. Chúng tôi quyết định cử một đại biểu đi với họ để gặp thủ lĩnh, sau đó trở về cho biết tình hình sinh hoạt ở hòn đảo đó. Chúng tôi không muốn bỏ lại chiếc bè và càng không thể bỏ tất cả trang bị.

Ben sẽ đi với họ.

Hai chiếc thuyền rời bãi biển theo chiều gió khuất dần về phía tây. Sáng hôm sau, chân trời đầy những cánh buồm trắng, tưởng như lần này dân đảo đem tất cả thuyền họ có, để tìm chúng tôi. Đoàn thuyền đi vào, chúng tôi trông thấy Ben trên chiếc thuyền đầu tiên, vẫy mũ, xung quanh rất nhiều dân đảo. Ben nói to với chúng tôi là thủ lĩnh của thổ dân cùng đi với anh. Chúng tôi xếp hàng nghiêm túc ở bãi biển trong khi họ đang lội vào.

Ben giới thiệu với chúng tôi người thủ lĩnh, ăn mặc rất trịnh trọng, ông ta cho biết tên là Tê-pi-u-ra-i-a-ri-i Tê-ri-i-pha-a-tô nhưng bảo chúng tôi gọi là Tê-ka. Chúng tôi đã gọi ông như vậy. Thủ lĩnh Tê-ka là người Pô-li-nê-di cao và mảnh với đôi mắt rất thông minh. Đây là một nhân vật quan trọng, một người dòng dõi hoàng tộc ở Ta-hi-ti và cũng trị vì cả những đảo Ra-rôi-a và những đảo của Ta-ku-me. Ông đã theo học trường ở Ta-hi-ti, có thể nói, đọc và viết được tiếng Pháp. Ông nói với tôi là thủ đô Na Uy gọi là Crít-chi-a-na và hỏi tôi có biết Bin Crôt-xbi. Ông còn cho biết trong mười năm gần đây chỉ có ba chiếc tàu nước ngoài ghé qua Ra-rôi-a, nhưng hàng năm làng đón tiếp nhiều lần một chiếc tàu nhỏ của dân địa phương ở Ta-hi-ti đến mua cùi dừa, mang hàng hóa đến và chở dừa đi. Mấy tuần nay dân làng đang chờ đón chiếc thuyền có thể sắp tới đó. Ben báo cáo tóm tắt: ở Ra-rôi-a không có một trường học nào, không có máy vô tuyến điện và cũng chẳng có một người da trắng nào. Dân làng sẽ dành cho chúng tôi mọi tiện nghi và chuẩn bị cuộc tiếp đón chúng tôi rất long trọng. Yêu cầu đầu tiên của người thủ lĩnh là được đi xem chiếc tàu đã đưa chúng tôi đến đây an toàn. Chúng tôi lội đến chỗ chiếc Công Ti-ki, các thổ dân đi thành hàng dài theo sau.

Gần tới chiếc Công Ti-ki, đột nhiên họ dừng cả lại, reo hò ầm ĩ, bàn tán xôn xao: "Đây không phải là một chiếc tàu. Đó là pae-pae!"

Họ lại đồng thanh kêu lên: "Pae-pae!", mặc cho nước bắn tung tóe, họ chạy qua bãi đá, trèo lên chiếc Công Ti-ki. Như những trẻ hiếu động, họ sục sạo khắp nơi, sờ mó các cây gỗ, tấm phên tre và các dây chằng. Thủ lĩnh của họ cũng năng nổ không kém. Ông quay lại với chúng tôi và nhắc lại với giọng chất vấn: "Ti-ki không phải là chiếc tàu. Nó là chiếc pae-pae".

Pae-pae là tiếng Pô-li-nê-di dùng để chỉ chiếc bè hoặc nền phẳng của mảng. Ở đảo Pa-cơ nó là loại thuyền của thổ dân. Người thủ lĩnh cho biết hiện nay không còn pae-pae như của chúng tôi, nhưng những già làng biết khá nhiều truyền thuyết về chiếc bè này. Những thổ dân cùng reo lên thích thú khâm phục các cây gỗ ban-xa, nhưng lại chê các loại dây thừng chằng. Họ cho rằng các loại dây này không chịu được nước biển và ánh nắng hàng tháng trời. Họ cho chúng tôi xem lại dây ở thuyền của họ, tết bằng những sợi dừa dùng đi biển năm năm mà không hề gì.

Khi chúng tôi trở lại hòn đảo nhỏ này, nó được đặt tên là Phê-nu-a Công Ti-ki, có nghĩa là hòn đảo của Công Ti-ki. Đó là tên mà tất cả chúng tôi phát âm rất dễ dàng, nhưng các bạn da nâu gọi tên chúng tôi theo đúng phát âm của Bắc âu rất vất vả khó khăn. Họ rất hài lòng khi tôi nói với họ là cứ gọi tên tôi là Tê-ra-i Ma-tê-a-ta tên mà ông thủ lĩnh ở Ta-hi-ti đã đặt cho tôi. Lần đầu tôi đặt chân đến, khi ông ấy "nhận tôi làm con nuôi".

Họ lấy từ trong thuyền ra để làm quà cho chúng tôi nào gà, nào trứng, nào mít. Một số người khác dùng xiên có ba mũi nhọn để lao bắt cá to trong đầm và tất cả mọi người đều dự một bữa tiệc quanh đống lửa trại.

Chúng tôi phải kể lại cho họ nghe những phiêu lưu, mạo hiểm đã trải qua trong cuộc hành trình trên chiếc bè, và họ cứ muốn chúng tôi nói đi nói lại về con cá mập voi. Mỗi khi chúng tôi kể đến đoạn mà E-rích đâm xiên vào sọ con cá khổng lồ đó, thì họ cũng hồi hộp kêu lên. Họ nhận ra ngay những con cá mà chúng tôi giơ cho họ xem những hình vẽ phác thảo, và họ gọi tên từng loại cá đó bằng tiếng Pô-li-nê-di. Nhưng chưa bao giờ họ trông thấy con cá mập voi và con Giem-pi-luýt và cũng chưa hề nghe nói về chúng. Tối đến, chúng tôi mở đài, tất cả mọi người say mê cùng nghe. Họ ưa thích nhạc nhà thờ cho đến khi đài đột nhiên chuyển sang nhạc phim Hu-la của Mỹ làm cho những người hăng hái sôi động bắt đầu ngọ nguậy, hai tay đưa cao quá đầu, kéo theo tất cả mọi người cùng nhảy điệu Hu-la Hu-la theo tiếng nhạc của đài. Đến đêm mọi người quây quần quanh ngọn lửa.

Thật là một sự tình cờ kỳ lạ với chúng tôi cũng như với dân địa phương. Sáng hôm sau, chúng tôi thức dậy, đã thấy họ đang rán cá vừa câu được và sáu quả dừa đã bổ ra cho chúng tôi giải khát. Hôm nay sóng đập vào dải đá ầm ầm hơn mọi khi. Gió thổi mạnh hơn làm cho các ngọn sóng bốc cao phía sau xác bè. Người thủ lĩnh chỉ vào chiếc bè nói rằng: "Chiếc Ti-ki ngày hôm nay sẽ đưa đến tận đây, thủy triều sẽ dâng lên rất lớn".

Đến mười một giờ, nước biển đã tràn vào đầm và ngập quanh đảo. Thủy triều thực sự đang dâng lên. Biển dâng cao, lấn dần dần qua các dải đá làm phần lớn chìm ngập dưới sóng biển. Hai bên đảo nước đã lấn tới, mang theo những tảng san hô lớn và những dải cát dài bị gió thổi bay như bột. Hết lớp bụi cát này lại đến lớp khác. Những cây tre ở bè bị long ra trôi lềnh bềnh trước mắt chúng tôi. Chiếc Công Ti-ki bắt đầu nhúc nhích. Tất cả các thứ trên bãi biển được chuyển vào trong đảo để tránh thủy triều. Dần dần chỉ còn trông thấy những mỏm cao nhất của dải đá. Bãi cát đã mất hẳn. Nước tràn vào tới bãi cỏ phẳng của đảo. Cảnh tượng làm cho chúng tôi rùng mình, có thể nói biển đang lấn dần chúng tôi. Trên mặt nước, chiếc Công Ti-ki đang quay cuồng cho đến khi vướng phải những tảng san hô. Dân địa phương nhảy xuống nước, hết lớp này đến lớp khác, vượt qua các xoáy nước, bơi ra chiếc bè. Nút và E-rích cũng bơi theo họ. Trên bè đã có sẵn các dây chằng. Lúc này bè đã trượt qua tảng san hô, trôi đi băng băng. Trên bè những thổ dân đang cố hết sức khống chế và điều khiển. Họ chưa hiểu được là chiếc Công Ti-ki rất khó điều khiển đưa về hướng tây nên họ đã bị cuốn theo nó một cách thảm hại cho đến khi nó giạt nhanh vào đầm. Khi vào trong đầm, nước lặng, chiếc bè như hơi bị lúng túng, đứng lặng yên như để giám sát chung quanh và thăm dò khả năng dành cho nó. Trước khi chiếc bè trôi đi theo hướng của đầm, các thổ dân đã kịp dùng dây buộc vào cây dừa, và chiếc Công Ti-ki đứng im, được buộc chặt.

Chiếc bè đã vượt qua biển cả, đất liền mở đường vượt qua mọi chướng ngại vật để vào trong đảo Ra-rôi-a. Trước tiếng reo hò khích lệ của những thổ dân như: Kê-kê hu-ru hu-ru" chúng tôi cùng hợp sức đẩy chiếc bè lên bãi cát của đảo mang tên Công Ti-ki. Nước triều đã dâng cao hơn mực nước trong những ngày biển động tới bốn pi-ê làm cho chúng tôi tưởng cả hòn đảo sẽ bị chìm ngập. Gió đã đẩy những vạt sóng hung hãn vào tới đầm. Chúng tôi chỉ chuyển được một số ít trang bị vào những chiếc thuyền nhỏ hẹp của thổ dân. Họ phải quay về làng ngay, Ben và Héc-man cùng đi theo họ vì ở làng có một đứa bé sắp chết vì nhiễm trùng ở đầu, và chúng tôi có thuốc kháng sinh pê-ni-xi-lin mang theo.

Sáng hôm sau, chúng tôi chỉ còn bốn người trên đảo Công Ti-ki. Gió đông thổi mạnh làm cho những người thổ dân không vượt được quá đầm nước đầy những mỏm san hô nhọn hoắt. Nước biển sau khi rút đi, giờ lại dâng lên dữ dội ngày càng mạnh và nhanh.

Ngày hôm sau, yên tĩnh đã trở lại. Bây giờ có thể lặn xuống dưới chiếc Công Ti-ki để xem xét các cây gỗ của bè. Nói chung, chúng còn tốt, dù san hô có cọ xát vào vài chỗ. Dây thừng chằng rất chắc, lằn sâu vào gỗ nên chỉ có bốn dây thừng đã bị san hô nghiến đứt. Chúng tôi dọn dẹp làm cho chiếc bè trông khá hơn trước. Ca-bin được tháo gỡ và dựng lại cột buồm.

Trong ngày hôm đó những cánh buồm lại xuất hiện ở phía chân trời và những thổ dân lại tìm chúng tôi. Héc-man và Ben cùng đến kể lại cho chúng tôi biết rằng dân làng đang chuẩn bị mở hội, và khi đến đó chúng tôi không được dời thuyền lên, trước khi có lệnh thủ lĩnh. Ngọn gió mát nhẹ đã nhanh chóng đưa chúng tôi vượt qua chiếc đầm rộng đến bảy dặm, nhìn lại những ngọn dừa đang đung đưa trước gió như vẫy chào chúng tôi, một nỗi buồn man mác khi phải tạm chia tay với những cây dừa và hòn đảo quen thuộc.

Trước mặt chúng tôi đang trải ra những hòn đảo lớn hơn, trên một trong những hòn đảo, chúng tôi trông thấy một cái đập đá san hô chìa ra biển, lấp ló sau những hàng dừa, những chiếc chòi đang tỏa khói. Làng có vẻ im lìm, không một bóng người. Họ đang chuẩn bị gì vậy? Đằng sau con đập bằng những tảng san hô, trên bãi biển hai bóng người đứng chơ vơ, một người cao, mảnh, một người thấp hơn nhưng đẫy đà, chắc nịch như một chiếc thùng ton nô.

Lên bờ, chúng tôi chào hai người. Đó là thủ lĩnh Tê-ka và phó thủ lĩnh Tu-pu-hoe. Tê-ka tỏ ra một con người thông minh sáng suốt, một nhà ngoại giao còn Tu-pu-hoe, hồn nhiên như một đứa trẻ ngây thơ, một người bạn tốt vui vẻ, tiềm tàng một sức mạnh tự nhiên và tính dí dỏm ít khi ta gặp. Thân hình khỏe mạnh vạm vỡ dáng bệ vệ, ông có dáng dấp một thủ lĩnh Pô-li-nê-di. Sự thực đúng như vậy, ông chính là chủ hòn đảo nhưng do Tê-ka nhờ biết nói, viết tiếng Pháp và biết tính toán giúp cho dân làng khỏi bị lừa khi thuyền buôn cùi dừa ở Ta-hi-ti đến, nên dần dần ông đã chiếm lĩnh vị trí tối cao này. Tê-ka cho biết chúng tôi cùng ông đi bộ đến nhà khách và khi mọi người đã lên bờ, chúng tôi sẽ cùng dự một ngày hội rước long trọng. Héc-man đi đầu, cầm cán lao trên có cờ bay phấp phới, rồi đến tôi đi cùng hai thủ lĩnh của đảo. Làng mang dấu vết rõ nét về quan hệ buôn bán cùi dừa với Ta-hi-ti, với những tấm ván và tôn uốn từ các thuyền buôn mang đến. Trong khi đó còn có một số lều làm theo kiểu cũ bằng cành cây và lá dừa tết lại hoặc bằng những tấm ván ghép vội vàng sơ sài bằng đinh trông giống như những ngôi biệt thự để nghỉ mát ở vùng nhiệt đới. Một ngôi nhà lớn cùng loại đứng tách riêng xa các cây dừa, là nơi hội họp của dân làng. Sáu người da trắng chúng tôi sẽ nghỉ tại đó.

Cùng với lá cờ, chúng tôi vào bằng một cửa nhỏ phía sau, rồi đi thẳng ra lan can ở phía trước. Trước mặt chúng tôi là nơi mà dân làng đủ mọi lứa tuổi già, trẻ, gái, trai tụ tập. Tất cả đều tỏ vẻ trang nghiêm, ngay đến các bạn đã quen biết ở đảo Công Ti-ki cũng lộ vẻ rất nghiêm túc. Họ không làm hiệu gì để tỏ ra đã quen chúng tôi. Khi chúng tôi đứng trên tiền sảnh, mọi người tham dự buổi họp cùng cất tiếng hát bài Quốc ca Pháp. Tê-ka thuộc lời làm nhiệm vụ dẫn bài và tất cả hát không đến nỗi tồi trừ một vài phụ nữ không hát được những nốt bổng. Dân làng chắc đã được huấn luyện và thực tập nhiều, nên mới có thể đạt kết quả như vậy. Hai lá cờ Pháp và Na Uy được kéo cao trên bực thềm kết thúc việc đón tiếp chính thức của thủ lĩnh Tê-ka, sau đó ông rút vào hậu trường. Bây giờ là vai trò của Tu-pu-hoe, ông tiến lên phía trước chủ trì buổi lễ. Ông ra hiệu, tất cả lại cất tiếng hát, lần này khá hơn vì âm điệu và lời ca là tiếng hát dân gian của họ. Âm điệu dù đơn giản nhưng hấp dẫn, mê li đến nỗi chúng tôi cảm thấy hơi rùng mình và thấy như Thái Bình Dương đang tiến đến trước chúng tôi. Vài người cất giọng hát và mọi người hát theo, theo nhịp đều. Nhạc cũng đa dạng tuy lời vẫn như vậy. Đại khái nội dung lời bài hát là:

"Xin chào Tê-ra-i và các bạn của ông, là những người đã vượt biển trên một chiếc pae-pae để đến với dân đảo Ra-rôi-a. Xin chào! Mong các bạn có thể ở lâu tại đây và chia sẻ với chúng tôi những kỷ niệm, sao cho chúng ta cùng mãi mãi bên nhau, dù cho các bạn sẽ trở về một đất nước xa xôi. Xin chào".

Chúng tôi phải yêu cầu họ hát lại lần nữa và khi họ cảm thấy bớt e ngại, thì không khí náo nhiệt hẳn lên. Sau đó Tu-pu-hoe đề nghị tôi nói vài lời với nội dung tại sao chúng tôi lại vượt biển trên chiếc pae-pae. Tất cả mọi người đều trông chờ có thế. Tôi nói bằng tiếng Pháp và Tê-ka dịch ra từng đoạn bằng tiếng địa phương. Đây là một buổi hội họp của những người da nâu, chưa được khai hóa nhưng thông minh tuyệt vời, đang chờ nghe tôi nói. Tôi kể cho họ nghe: trước đây tôi đã đi đến những đảo ở Thái Bình Dương, nơi có những đồng bào của họ, tôi đã được nghe nói đến vị thủ lĩnh đầu tiên của họ là Ti-ki. Ti-ki đã dẫn tổ tiên họ từ một xứ sở huyền bí nào đó, mà người ta, không rõ ở đâu, đến những hòn đảo này. Nhưng từ một mảnh đất xa xôi gọi là Pê-ru, xưa kia đã có một thủ lĩnh hùng mạnh tên là Ti-ki ngự trị. Nhân dân ở đó gọi ông ta là Công Ti-ki hay Ti-ki Mặt trời, vì ông ta tự nhận từ mặt trời mà ra. Ti-ki cùng một số đông những người thân tín cuối cùng đã rời đất nước đi mất trên những chiếc pae-pae lớn. Và sáu người chúng tôi cho rằng họ đã đến những hòn đảo này. Không một ai tin rằng một chiếc pae-pae lại có thể vượt qua một chặng đường như vậy, do đó chúng tôi đã từ Pê-ru ra đi trên chiếc pae-pae và đã đến đây. Điều đó chứng minh là người xưa có thể làm được.

Sau bài ngắn gọn của tôi được Tê-ka dịch ra cho mọi người nghe. Tu-pu-hoe mặt đỏ tía tai, cuồng nhiệt xông ra trước mọi người. Ông ta liến thoắng bằng tiếng Pô-li-nê-di, tay giơ lên làm điệu bộ, chỉ lên trời rồi chỉ vào chúng tôi. Trong lời nói của ông, chúng tôi nghe thấy nhắc đến nhiều lần tiếng Ti-ki. Ông nói nhanh không thể nào nghe kịp nhưng những thính giả lại chăm chú nghe như uống từng lời, thể hiện sự xúc động rõ rệt. Trái lại Tê-ka dịch ra lại có vẻ lúng túng. Tu-pu-hoe nói rằng từ đời cha, đời ông và trước nữa của ông ta, đã thấy nói đến Ti-ki, vị thủ lĩnh đầu tiên và được kể lại rằng Ti-ki hiện đang ở trên trời. Nhưng những người da trắng lại khẳng định rằng truyền thuyết về tổ tiên họ là chuyện hoang đường, chẳng có Ti-ki nào cả. Trên trời là nơi của Giê-hô-va thì họ bảo Ti-ki không có ở đó. Ti-ki là một thần không tôn giáo, không nên tin, thế mà chúng tôi đây, lại đến với họ vượt qua biển cả trên một chiếc pae-pae. Chúng tôi là những người da trắng đầu tiên xác nhận tổ tiên của họ, đã nói sự thực, Ti-ki đã sống và Ti-ki là có thực nhưng ngày nay Ti-ki đã mất và ở trên trời. Với ý nghĩ hoảng sợ làm hỏng công tác tuyên truyền, tôi vội vàng giải thích rằng Ti-ki chắc chắn là có thực và giờ đây ông ta đã chết. Nhưng chỉ có Giê-hô-va biết Ti-ki hiện nay đang ở trên trời hay địa ngục, vì Giê-hô-va là Thượng đế mà Ti-ki chỉ là một người chết bình thường, một vị đại thủ lĩnh như Tê-ka và Tu-pu-hoe hay hơn chút nữa. Sự giải thích này đã làm lại cho mọi người vui vẻ, hài lòng những cái gật đầu và sự rì rầm của họ chứng tỏ sự giải thích của tôi rất đúng. Điều chủ yếu là Ti-ki đã sống. Dù hiện nay Ti-ki có phải ở địa ngục thì cũng không sao đối với mọi người, trừ ông ta. Tu-pu-hoe lại còn gợi ý nếu thật là như vậy thì lại càng có dịp gặp lại Ti-ki. Ba ông già từ đám đông ra muốn bắt tay chúng tôi. Rõ ràng chính các cụ già này là những người còn nhớ những kỷ niệm về Ti-ki. Vị thủ lĩnh cho chúng tôi biết rằng một trong các cụ này nhớ rất nhiều truyền thuyết và thơ ca lịch sử thời kỳ các cụ tổ các cụ. Tôi hỏi ông cụ đó rằng trong các truyền thuyết có điều gì nói ám chỉ về Ti-ki từ hướng nào đến. Không có cụ nào nghe thấy nói đến điều này. Nhưng sau một lúc suy ngẫm thận trọng, cụ già nhất nói rằng Ti-ki có người bà con họ hàng gần, tên là Ma-uy và trong thơ ca về Ma-uy người ta kể lại rằng vị anh hùng này từ Pu-ra đến. Pu-ra là từ chỉ nơi mặt trời mọc.

Cụ già nói tiếp, nếu Ma-uy từ Pu-ra đến thì chắc chắn Ti-ki cũng ở đó mà đến. Và sáu người chúng tôi cũng đi bằng chiếc pae-pae và cũng đã đến đây. Điều đó là hiển nhiên. Tôi kể cho họ nghe trên một hòn đảo chơ vơ, gọi là đảo Man-ga-ra-va, rất gần đảo Pa-cơ, dân đảo ở đó chưa bao giờ dùng thuyền độc mộc và hiện nay họ vẫn dùng những chiếc pae-pae lớn. Các cụ già không biết chuyện này nhưng họ cho biết các cụ tổ xưa kia cũng dùng những chiếc bè lớn và dần dần không dùng đến nữa, chỉ còn nghe thấy nói đến tên và những truyền thuyết. Cụ già nhất lại nói tiếp, trong thời kỳ xa xưa nhất, người ta gọi là Rông-gô Rông-gô, từ này không còn dùng trong ngôn ngữ hiện nay nhưng trong những truyện tục truyền thật cổ vẫn còn nói đến. Ở một số đảo từ Rông-gô được gọi là Lô-nô. Cái tên gọi đó làm cho tôi thú vị, vì đó là tên của một ông tổ lâu đời được mọi người Pô-li-nê-di biết đến, được mô tả có nước da sáng và bộ tóc hung.

Lần đầu tiên khi đại úy Cúc đến Ha-oai, ông ta được đón tiếp niềm nở vì những thổ dân ở đây tưởng ông là ruột thịt với người da trắng Rông-gô vắng mặt, sau bao nhiêu thế hệ đã từ xứ sở của tổ tiên, họ trở về trên một thuyền buồm lớn. Với những thổ dân ở đảo Pa-cơ, từ Rông-gô Rông-gô chỉ những chữ tượng hình huyền bí mà những người tai dài cuối cùng đã chôn vùi cả bí mật, vì họ biết viết. Các cụ già còn muốn tranh luận về vấn đề Ti-ki và Rông-gô Rông-gô, nhưng các thổ dân trẻ lại muốn nghe nói chuyện về cá mập voi và cuộc hành trình qua đại dương. Bữa ăn đang đợi chúng tôi và Tê-ka cũng đã mệt vì phải phiên dịch. Tất cả làng đều được phép đến bắt tay với từng người chúng tôi. Những đàn ông siết chặt tay chúng tôi tưởng gãy, miệng lẩm bẩm “Ia-ô-ra-na”, các cô gái uốn éo chào bẽn lẽn và kiêu kỳ, còn các bà già nói luôn mồm, chỉ tay vào bộ râu và màu da của chúng tôi. Sự hào hiệp thể hiện rõ trên từng nét mặt, nên sự bất đồng ngôn ngữ không còn là điều quan trọng. Các bạn nói với chúng tôi bằng tiếng Pô-li-nê-di, chúng tôi trả lời liền liền bằng tiếng Na Uy làm cho hai bên đều thích thú. Từ đầu tiên của thổ ngữ chúng tôi học là từ "thích". Thêm vào đó là khi ta chỉ vào cái gì mà mình "thích" chắc chắn ta được ngay.

Thật là đơn giản. Nếu nhăn mũi mà nói "thích" tức là "không thích". Và cứ trên cơ sở ấy chúng tôi thu xếp công việc khá tốt. Khi chúng tôi đã làm quen với một trăm hai mươi bảy người dân làng, một chiếc bàn dài được kê ra cho hai thủ lĩnh và sáu chúng tôi. Tiếp theo những cô gái trẻ bưng ra những món ăn tuyệt nhất. Một số cô kê dọn bàn, một số đem choàng vào cổ chúng tôi những vòng hoa hoặc đặt những vòng hoa nhỏ lên đầu. Hoa tỏa ra mùi thơm ngào ngạt, mát dịu. Ngày hội chào đón chúng tôi bắt đầu như vậy và kéo dài đến mấy tuần sau cho đến khi chúng tôi ra đi. Chúng tôi đã mở tròn mắt, nước bọt ứa ra trước những món ăn bày trên bàn, nào là gà, vịt, lợn sữa quay, tôm hùm tươi, những món cá nấu theo kiểu Pô-li-nê-di, mứt, đu đủ và nước dừa. Trong khi chúng tôi ăn, dân làng ca hát và những cô gái trẻ nhảy múa quanh bàn. Sáu chúng tôi được một bữa ăn thoải mái, thưởng thức những món ăn ngon lành, ngấu nghiến như người đói ăn. Hai vị thủ lĩnh rất vui vẻ, ăn uống thực thà như chúng tôi.

Sau bữa ăn, dân làng muốn trình diễn với quy mô lớn những điệu vũ dân gian cho chúng tôi thưởng thức. Họ mang ghế cho chúng tôi và hai thủ lĩnh, trong khi đó hai người cầm ghi-ta bắt đầu dạo những bản nhạc Pô-li-nê-di. Hai hàng nam nữ mặc váy bằng sợi dừa, người uốn éo nhẹ nhàng tiến ra giữa đám đông, những người vừa xem vừa hát, ngồi quây tròn dưới đất.

Một cô gái, dáng mập mạp, một cánh tay bị cá mập cắn đứt, vẻ hào hứng cất cao giọng, dẫn lời bài hát cho cả tập thể. Lúc đầu những người múa còn thiếu bình tĩnh và nặng nề về phô diễn điệu bộ, sau thấy chúng tôi, những người da trắng tỏ vẻ tán thưởng những điệu vũ cổ truyền, họ múa nhanh dần lên. Một vài người già cũng theo họ nhảy múa với nhịp điệu đẹp mắt, với điệu vũ mới lạ. Khi mặt trời tắt hẳn, nhịp độ múa lại càng tăng lên với sự cổ vũ hăng say của người xem. Họ quên hẳn sự có mặt của chúng tôi, coi chúng tôi là đồng bào và cũng chia vui như họ. Các tiết mục vẫn tiếp tục. Hết cô gái này biểu diễn lại đến cô gái khác. Sau cùng, một đám thanh niên ngồi xổm thành vòng tròn nhỏ trước mặt chúng tôi, theo hiệu lệnh của Tu-pu-hoe, họ dùng lòng bàn tay đập nhịp xuống đất. Lúc đầu còn chậm, sau nhanh dần. Một người gõ trống phụ họa theo. Với hai chiếc dùi, họ gõ rất nhanh trên miếng gỗ rỗng, khô cứng như xương, phát ra những tiếng dồn dập giòn giã. Khi nhịp điệu đến chừng mực nào đó, tiếng hát bắt đầu cất lên. Một cô gái trẻ quàng dây hoa, bông hoa giắt ở tai, đột nhiên nhảy vào vòng tròn. Chân đi đất, hai đầu gối khuỵu xuống, cô gái đảo người đung đưa thân dưới theo nhịp đàn, hai cánh tay cong, vòng trên đầu, phong điệu hoàn toàn Pô-li-nê-di. Cô gái nhảy rất tuyệt, lôi cuốn mọi người cùng đập tay xuống đất đánh nhịp. Một cô gái nữa nhảy vào vòng, tiếp theo lại một cô thứ cùng với những âm điệu tuyệt vời. Các cô lướt nhẹ quanh nhau ba. Các cô gái nhảy dẻo không thể tưởng, như những bóng kiều diễm.

Tiếng vỗ tay xuống đất rầm rập, tiếng hát, tiếng trống gõ dẫn dắt, làm tăng tốc độ nhịp điệu càng nhanh hơn, cuốn theo điệu múa càng điên loạn cuồng nhiệt. Trong khi đó người xem hò hét, tay đập xuống đất thành một nhịp điệu hòa hợp tuyệt vời. Đó là cuộc sống ở Thái Bình Dương đã có từ hồi xưa. Trên trời sao lấp lánh, những ngọn dừa đung đưa trước gió. Một đêm dài, êm dịu, không khí tỏa ngát mùi hoa và tiếng dế kêu rỉ rả. Tu-pu-hoe vẻ hân hoan vỗ vai tôi: "Mai tai?". Tôi đáp: "Vâng! Mai tai". Ông lại hỏi người khác câu đó và mọi người đều đáp lại ông "mai tai". Ông gật đầu tỏ vẻ hài lòng nhắc lại câu "mai tai" và trỏ vào mình. Niềm vui của ông cũng là của chúng tôi. Tê-ka thấy đêm vui thành công, nói rằng đây là lần đầu tiên người da trắng dự buổi biểu diễn múa ở Ra-rôi-a. Tiếng trống, tiếng đập tay, tiếng hát và điệu nhảy lại càng dồn dập, nhanh hơn. Sau cùng một cô gái ngừng nhảy, đứng tại chỗ, thân trên cử động theo một nhịp điệu rất nhanh, hai cánh tay duỗi thẳng hướng về Héc-man. Anh cười ngượng nghịu sau chòm râu, lúng túng không hiểu ý. Tôi nói nhỏ với Héc-man "Vào đi! Cậu nhảy giỏi lắm cơ mà".

Đám đông reo hò cổ vũ, Héc-man nhảy vào vòng và cũng khom người bắt chước những động tác uốn éo, đung đưa của điệu múa Hu-la. Cặp nhảy trông thật xứng đôi. Tiếp theo đến Ben và Toóc-xten cũng nhảy vào, đem hết nhiệt tình say sưa nhảy múa, mồ hôi ròng ròng trên mặt mà cũng không theo kịp được nhịp điệu ngày càng tăng. Cho đến lúc chỉ có tiếng trống gõ dồn thành một tràng âm thanh liên tiếp kéo dài, tức là ba cô gái theo nhịp trống, người rung lên như chiếc lá bạch dương từ từ nhẹ nhàng nằm xuống đất, và tiếng trống cũng ngừng hẳn. Đêm vui dành cho chúng tôi thật phấn khởi không sao kể xiết.

Tiết mục tiếp là "Múa chim", một trong những lễ cổ xưa nhất của Ra-rôi-a. Nam và nữ đứng thành hai hàng bắt chước điệu nhảy của những bầy chim, dưới sự điều khiển của một người chỉ huy, mang tên là "người thủ lĩnh của đàn chim". Người này trình bày một số động tác kỳ lạ nhưng không tham gia cùng các diễn viên. Khi tiết mục kết thúc, Tu-pu-hoe giải thích với tôi là tiết mục này là để chào mừng chiếc bè và người ta sắp biểu diễn lại một lần nữa. Nhưng lần này, chính bản thân tôi sẽ là người dẫn đầu vì công việc của người này chỉ là gào và nhảy cẫng xoắn lưng, tay để trên đầu để múa. Tôi đặt vòng hoa trên đầu lại cho chặt và kéo xuống trán rồi bước vào tham gia với họ. Trong khi tôi cúi xuống để nhảy, tôi thấy ông già Tu-pu-hoe cười lăn ra và nhạc cũng yếu dần, thì ra các nhạc công và diễn viên cũng đang lăn ra cười rũ rượi như ông già. Riêng có E-rích là ngồi yên. Anh bị cảm và khí hậu ẩm ướt làm cho lưng anh lại đau, trông như một đại úy tàu buồm già, người ngay đơ râu xồm xoàm, chiếc tẩu phì phèo luôn ở miệng. Các cô gái trẻ cũng không làm cho anh xúc động. Anh mặc một chiếc quần đùi bằng da cừu, ngồi dưới gốc dừa với bộ râu rậm mình trần, trông chẳng khác gì Rô-bin-xơn Cơ-ru-xô. Hết cô gái này đến cô gái khác đến mời anh nhảy, đều vô ích. Anh vẫn ngồi yên, trên đầu một vòng hoa đội lên đám tóc rối bù, ra sức phì phèo với chiếc tẩu.

Một phụ nữ vóc người nở nang vào vòng nhảy bước mấy nhịp vũ duyên dáng, quyết định tiến đến E-rích, anh hơi hoảng nhưng người phụ nữ đã mỉm cười với anh, tiến đến dứt khoát nắm tay và nhấc anh ra khỏi ghế đẩu. Không sao nhịn được cười. Chiếc quần đùi của E-rích mặc phía lông cừu vào trong và mặt da phía ngoài, phía sau có một lỗ thủng và một sợi len trắng thò ra trông như chiếc đuôi thỏ. E-rích miễn cưỡng theo người phụ nữ vào vòng nhảy. Chân tập tễnh, một tay cầm tẩu còn một tay ôm lấy chỗ lưng đau. Mỗi khi anh định nhảy, một tay lại phải rời quần để giữ vòng hoa trên đầu khỏi rơi. Cuối cùng vòng hoa rơi mất, anh lại dùng tay giữ quần. Chiếc quần bằng da nặng, tụt xuống đến tận mắt cá chân. Tất cả mọi người trong vòng đều không nhảy được nữa, họ lăn ra cười chảy cả nước mắt. Tiếng cười vang động cả rừng dừa mà E-rích và người phụ nữ to béo kia vẫn cứ bước những nhịp điệu duyên dáng. Cuối cùng hai người cũng ngừng vì những người hát và chơi nhạc không thể nào tiếp tục được vì cười tức bụng. Cuộc vui kéo dài cho đến sáng bạch. Chúng tôi được nghỉ một lúc sau khi lại một lần nữa bắt tay với một trăm hai mươi bảy người. Cuộc vui như vậy, ngày nào cũng tiếp diễn, sáng và chiều, trong mấy tuần tôi ở đây. Tìm khắp cả các chòi trong làng, thổ dân mới thu xếp cho chúng tôi được sáu chiếc giường xếp cạnh nhau dọc theo tường của gian nhà họp. Chúng tôi nằm ngủ thành một hàng chẳng khác gì trong truyện thần thoại "Nàng Bạch Tuyết và bảy chú lùn" với những vòng hoa thơm treo trên đầu.

Sáng hôm sau, chú bé bị nhọt viêm tấy ở đầu đang trong tình trạng nguy hiểm. Sốt 40o, chỗ sưng to bằng nắm tay, nhịp tim đập rất yếu. Tê-ka cho biết rằng trong làng đã có nhiều trẻ chết như vậy. Nếu chúng tôi không có cách nào cứu chữa, đứa bé không còn sống được bao lâu nữa. Chúng tôi có thuốc kháng sinh nhưng không biết cho đứa bé dùng liều lượng như thế nào. Nếu đứa trẻ chết trong khi chúng tôi điều trị, thật là điều không may cho chúng tôi.

Nút và Toóc-xten đem máy phát vô tuyến điện và gửi ngay điện. Đến chiều, chúng tôi bắt liên lạc với những người bạn không biết mặt là Han và Phrăng đang ở Lốt Ang-giơ-lớt. Phrăng gọi điện cho một bác sĩ. Qua điện đài chúng tôi thông cáo các triệu chứng và những thuốc mà chúng tôi hiện có. Phrăng báo lại cho chúng tôi ý kiến của bác sĩ, và đêm đó chúng tôi túc trực bên chú bé Hau-ma-ta nằm sốt mê man cùng với dân làng khóc lóc ầm ĩ xung quanh.

Héc-man và Nút trông nom săn sóc chú bé, còn chúng tôi mời tất cả dân làng ra ngoài. Khi chúng tôi cầm con dao nhọn dội nước sôi, bà mẹ gần như ngất đi. Đầu chú bé được cạo trọc lộ rõ chỗ sưng tấy. Mủ bắn vọt lên cao. Nhiều thổ dân vẻ giận dữ phá cửa vào, lại phải đuổi họ ra. Chẳng có gì ghê gớm lắm. Nặn hết mủ ra, rửa sạch bằng thuốc sát trùng, những "bác sĩ bất đắc dĩ" băng đầu và tiếp tục điều trị bằng kháng sinh. Suốt hai ngày, hai đêm liền, cứ bốn tiếng đồng hồ đứa bé lại được chúng tôi khám. Sốt vẫn cao, vết thương vẫn chưa liền. Tối nào vị bác sĩ ở Lốt Ang-giơ-lớt cũng được chúng tôi hỏi đến. Đột nhiên chú bé giảm sốt, vết thương đã se miệng, chờ thành sẹo. Một tuần sau, chú bé Hau-ma-ta đã chơi ngoài bãi biển cùng với các bạn nhỏ, đầu còn quấn băng và chỉ ít ngày sau có thể tháo băng. Việc làm có kết quả này làm dân làng đến xin chữa bệnh. Đau răng, đau dạ dày nhiều nhất. Già, trẻ người nào cũng mụn nhọt, chỗ này hay chỗ khác trên người. Chúng tôi giới thiệu bệnh nhân đến bác sĩ Nút và Héc-man. Bệnh nhân có người khỏi, có người lại ốm thêm. Thuốc hết, chúng tôi cho những bệnh nhân nữ đau thần kinh dùng cháo với sô-cô-la cũng đem lại hiệu quả tốt.

Chúng tôi sống cùng những thổ dân mến khách đã bao nhiêu lâu, giờ đây lại thấy chuẩn bị cho một ngày lễ long trọng nhất. Buổi lễ công nhận chúng tôi là công dân Ra-rôi-a và mỗi người sẽ được đặt tên bằng tiếng Pô-li-nê-di. Riêng phần tôi không còn tên là Tê-ra-i Ma-tê-a-ta như trước đây ở Ta-hi-ti người ta đã gọi tôi, còn ở đây chắc lại có một tên khác.

Sáu ghế đẩu được đặt ở giữa quảng trường. Tất cả dân làng đều dậy sớm để chọn chỗ tốt trong khu vực người xem. Tê-ka ngồi trang nghiêm lẫn với dân làng. Tê-ka là thủ lĩnh nhưng buổi lễ này là một nghi thức cổ truyền của địa phương nên Tu-pu-hoe chủ trì buổi lễ. Chúng tôi chờ đợi trong không khí im lặng, trang nghiêm. Tu-pu-hoe tay chống chiếc gậy chậm rãi trịnh trọng tiến lại. Ông ý thức được giờ phút trang trọng này. Mọi con mắt dồn vào ông đang chìm trong suy tư. ông ngồi trước mặt chúng tôi, thật đúng là một người sinh ra để làm thủ lĩnh, nhà hùng biện và diễn viên xuất sắc. Quay về phía những người hát chính, người chơi trống và những người múa chính, ông giơ chiếc gậy lần lượt chỉ định họ, bằng giọng ôn hòa ông ra những lệnh ngắn gọn. Ông quay về phía chúng tôi, đôi mắt chợt mở to, long lanh trên khuôn mặt nâu sạm đầy cởi mở. Giơ chiếc gậy lên, ông nói một hơi, đại ý để lại những nghi thức cổ truyền mà chỉ người già nhất mới biết được, vì ông dùng toàn thổ ngữ mà nay người ta đã lãng quên. Tê-ka nói lại cho chúng tôi nghe rằng Ti-ca-roa là tên vị vua đầu tiên dựng lên ở đảo, vị trí ở ngay hòn đảo này, từ bắc đến nam, từ đông sang tây và ngay cả bầu trời ở trên đầu chúng tôi. Trong khi đó, mọi người đồng ca hát những bài ca ngợi vua Ti-ca-roa. Tu-pu-hoe đặt bàn tay lên ngực tôi, quay về dân làng tuyên bố đặt tên cho tôi là Va-roa Ti-ca-roa tức là Lý trí của Ti-ca-roa. Tiếng hát ngừng lại, đến lượt Héc-man và Ben. ông cũng đặt tay lên ngực hai anh, đặt cho hai người hai tên vị anh hùng của quá khứ đã chiến đấu và giết được con thủy quái ở ngay cửa ngõ hòn đảo.

Một hồi trống giòn giã nổi lên. Hai người đàn ông bụng quấn vải, một chiếc lao dài cầm tay, nhảy ra phía trước ngọn lao chĩa lên trời, chân bước mau, đầu gối lên ngang ngực, đầu quay hết bên này sang bên kia. Một hồi trống khác lại nổi lên, họ nhảy lên cao với nhịp điệu hoàn hảo, họ giao chiến tượng trưng theo điệu bộ sân khấu. Cuộc biểu diễn ngắn và nhanh diễn lại cuộc chiến đấu của những vị anh hùng với thủy quái. Tiếp theo, lời ca lại vang lên cho nghi lễ trang trọng, Toóc-xten được gọi là Mô-rô-a-ke, tên một vua xưa kia của làng hiện nay. E-rích và Nút nhận tên là Tê-nê Ma-ta-rô và Tê-phô-nu, tên hai nhà hàng hải của quá khứ. Cuộc lễ chấm dứt. Hai hàng nam nữ mặc váy bằng rơm tết cùng những vòng hoa rủ xuống, vừa đi vừa múa tiến lại phía chúng tôi, chuyển những vòng hoa trên đầu họ sang đầu chúng tôi. Họ mặc cho chúng tôi những váy bằng tơ dừa và cuộc vui lại tiếp tục.

Một đêm, chúng tôi liên lạc với nhà vô tuyến điện nghiệp dư ở Ra-rô-tông-ga, người này chuyển cho chúng tôi một thông báo của Ta-hi-ti. Đó là lời chào mừng thân thiết của viên Toàn quyền các thuộc địa Pháp ở Pô-li-nê-di. Theo chỉ thị của Pa-ri, viên toàn quyền sẽ phái một thuyền buồm tên là Ta-ma-ra đến đón chúng tôi đi Ta-hi-ti để khỏi phải chờ thuyền buôn cùi dừa. Ta-hi-ti là trung tâm các thuộc địa của Pháp và là hòn đảo duy nhất có quan hệ với thế giới nói chung. Ở Ta-hi-ti, chúng tôi sẽ đáp tàu thường lệ để trở về Tổ quốc. Những cuộc vui liên hoan vẫn tiếp tục ở Ra-rôi-a.

Một đêm, chúng tôi nghe thấy tiếng kêu lạ lùng từ biển vọng tới. Những người canh gác từ ngọn cây dừa xuống báo cho biết có một chiếc tàu thả neo ở cửa đầm. Chúng tôi vội chạy ra nhìn thấy ánh sáng của chiếc tàu đúng ngay ở cửa đầm. Dưới ánh sao đêm, chúng tôi nhận thấy đường viền con tàu, mạn rất rộng có hai cột buồm, không biết có phải con tàu mà vị toàn quyền phái đến không? Mà tại sao nó lại không vào? Những thổ dân tỏ ra lo lắng. Cuối cùng chúng tôi thấy rõ nguyên nhân. Chiếc tàu bị nghiêng và suýt nữa bị lật nhào và bị mắc cạn trên một dải san hô ngầm.

Toóc-xten dùng ký hiệu đèn hỏi "Tàu nào?".

Tín hiệu trả lời "Tàu Mao-a-ê".

Mao-a-ê là tàu buôn cùi dừa ở các đảo, đến Ra-rôi-a để mua cùi dừa. Thuyền trưởng và nhân viên tàu đều là dân Pô-li-nê-di rất thuộc luồng lạch vào đảo nhưng do đêm tối, luồng nước đã phản lại, cũng may chiếc tàu được đảo che khuất và thời tiết thuận lợi. Chiếc Mao-a-ê ngày càng nghiêng nên đoàn thủy thủ trên tàu phải thả xuồng. Để chiếc tàu khỏi lật nhào, người ta dùng dây thừng to buộc vào cột buồm một đầu dây mang vào tận đất liền, được các thổ dân buộc chặt vào những cây dừa. Họ còn dùng dây neo ở ngay cửa đảo, hy vọng kéo chiếc Mao-a-ê khi nước triều tràn vào đầm. Dân làng mang hết thuyền ra cứu chiếc tàu buôn. Trên tàu có chín mươi chín tấn cùi dừa đựng trong các bao được dân chuyển hết vào đảo. Nước triều dâng cao, tàu Mao-a-ê vẫn bị mắc cạn nằm trên dải san hô. Nước đã tràn vào. Sáng hôm sau, nó lại càng tồi tệ hơn. Đoàn thủy thủ đành bó tay vì không thể dùng xuồng và thuyền để kéo cả một trọng lượng một trăm năm mươi tấn ra khỏi dải san hô ngầm. Nếu tiếp tục va vào san hô chiếc tàu sẽ tan ra từng mảnh. Thời tiết thay đổi, sóng trào sẽ nhồi nó vào bãi san hô. Tàu Mao-a-ê không có máy phát vô tuyến điện, chúng tôi lại có máy. Trước khi chờ tàu cứu từ Ta-hi-ti đến thì chiếc Mao-a-ê đã bị chìm nghỉm.

Trưa ngày hôm sau đó tàu Ta-ma-ra xuất hiện ở chân trời phía tây. Đoàn thủy thủ tàu đó không khỏi ngạc nhiên ngoài chiếc bè ra lại có cả chiếc tàu buồm nằm lăn lóc trên dải đá ngầm. Trên chiếc Ta-ma-ra có viên chánh sứ người Pháp cai trị khu vực Tu-a-mô-tu và Tu-bu-ai tên là Phrê-đê-rích An-nơ do viên toàn quyền phái đi gặp chúng tôi. Ngoài ra còn có một nhà điện ảnh, một điện báo viên, còn thuyền trưởng và thủy thủ đều là người Pô-li-nê-di.

An-nơ sinh ra ở Ta-hi-ti, cha mẹ đều là người Pháp. Ông ta là tay đi biển giỏi. Được sự thỏa thuận của thuyền trưởng, đang mong trút trách nhiệm trong vùng nước nguy hiểm, An-nơ chỉ huy chiếc Ta-ma-ra. Trong khi chiếc Ta-ma-ra phải tránh hàng dãy xoáy nước và bao nhiêu dải đá ngầm, người ta đang cố sức kéo chiếc tàu buôn, An-nơ đang cố gắng khéo léo điều khiển trong tình trạng đầy hiểm nguy mà nước triều có thể đưa cả hai con tàu vào dải san hô. Ra đến biển khơi, chiếc Mao-a-ê thoát khỏi dải đá, tàu Ta-ma-ra kéo ra chỗ nước sâu. Nhưng chiếc Mao-a-ê nước ngập quá nhiều qua các lỗ thủng ở vỏ tàu, nên phải kéo đi hết sức nhanh đến vùng nước cạn ở đầm. Suốt ba hôm, các bơm hoạt động ngày đêm mà chiếc Mao-a-ê vẫn sắp bị chìm nghỉm. Những thổ dân chuyên mò hạt trai lặn xuống mang theo những tấm chì và đinh để hàn gắn các lỗ thủng nặng và chiếc Mao-a-ê có thể cố kéo về cảng Ta-hi-ti cùng chiếc Ta-ma-ra đi kèm có bơm hoạt động liên tục. An-nơ điều khiển tàu Ta-ma-ra vào vùng nước nông ở đầm rồi lại ra đảo Công Ti-ki kéo nốt chiếc bè của chúng tôi.

Phút vĩnh biệt đảo Ra-rôi-a thật lưu luyến. Tất cả mọi người kéo ra mặt đập đàn hát những bài mà chúng tôi ưa thích, khi chiếc xuồng đến đón chúng tôi ra tàu. Vóc người vạm vỡ của Tu-pu-hoe, tay bế chú bé Hau-ma-ta nổi lên giữa đám đông. Hau-ma-ta khóc nức nở, những giọt nước mắt chảy cả sang má vị thủ lĩnh đầy nghị lực. Mọi người tiễn chúng tôi đều khóc, nhưng họ vẫn tiếp tục đàn hát khá lâu, lâu lắm, cho đến khi tiếng sóng vỗ bờ làm át đi, chúng tôi không còn nghe thấy gì nữa.

Những tâm hồn trung thực đó phải xa những người bạn của họ. Còn chúng tôi, tất cả đứng im lặng bên lan can con tàu nhìn lại cho đến khi con đập bị rặng dừa che khuất, và rồi cả rặng dừa cũng biến đi sau biển cả, mang theo một trăm hai mươi bảy người bạn quý. Bên tai chúng tôi còn như văng vẳng lời ca: "Hãy cùng chúng tôi chia sẻ bao kỷ niệm, miễn rằng chúng ta luôn ở bên nhau dù cho bạn phải đi đến một nơi nào xa xôi. Chào bạn..."

Bốn ngày sau, đã nhìn thấy Ta-hi-ti. Đâu phải là một chuỗi hạt ngọc cùng với những khóm dừa. Chỉ thấy những núi nhấp nhô trên nền trời, mỏm núi phủ đầy mây. Càng đến gần, những trái núi xám xịt phô ra những triền màu xanh ngắt. Những màu xanh đủ vẻ chồng chéo nhau. Những cây cối sum sê của miền nam phủ kín từ trên cao đến những bờ đá xám ngắt đi theo các vực sâu đến các thung lũng chạy ra biển.

Vào gần đất liền, chúng tôi trông thấy sau bãi cát vàng lóng lánh, những cây dừa thon cao phủ đầy các thung lũng ra đến tận bãi biển. Ta-hi-ti là hòn đảo cấu tạo bởi những núi lửa xưa kia, nay đã tắt, xung quanh đảo đầy những dải san hô nhô ra để bảo vệ và ngăn chặn biển xói mòn.

Vào một buổi sáng sớm bằng một lối vào qua các dải đá ngầm chúng tôi tiến vào cảng Pa-pi-tê. Phía trước chúng tôi sừng sững những tháp chuông nhà thờ, những mái đỏ lấp ló sau các ngọn dừa, và lớp lá của những cây to lớn. Pa-pi-tê là thủ đô của Ta-hi-ti, tỉnh duy nhất thuộc Pháp ở Châu Đại Dương. Đây là một nơi ăn chơi, đầu não của nhà nước và là trung tâm của mọi giao dịch buôn bán phía đông Thái Bình Dương. Vào trong cảng, nhân dân Ta-hi-ti đã chờ đón chúng tôi, đứng chật ních, trông xa như một bức tường nhiều màu sắc. Tin truyền nhanh như gió khắp Ta-hi-ti, một chiếc pec-pec từ châu Mỹ đến là một điều lạ lùng làm cho mọi người nóng lòng đến xem. Chiếc Công Ti-ki được để vào nơi danh dự dọc theo bờ cảng. Thị trưởng Pa-pi-tê đến trước chúng tôi cùng em bé gái người Pô-li-nê-di, thay mặt cho các tầng lớp ở Pô-li-nê-di, tặng chúng tôi một vòng hoa rừng lớn. Những cô gái trẻ mang quàng vào cổ chúng tôi những vòng hoa thơm ngát chúc mừng chúng tôi đến Ta-hi-ti, hòn ngọc của Thái Bình Dương. Tôi nhận thấy trong đám đông một khuôn mặt quen thuộc, đó là ông già nuôi của tôi, thủ lĩnh Tê-ri-ê-rô chỉ huy của mười bảy thủ lĩnh khác ở đảo. Ông ra với tôi, người cao lớn vạm vỡ vẫn còn có vẻ trai tráng như xưa, từ đám đông ra ông gọi "Tê-ra-i Ma-tê-a-ta", nét mặt rạng rỡ. Tuy giờ đây, ông đã già nhưng vẫn còn mang dáng dấp đường bệ của một thủ lĩnh. Ông tươi cười:

- Anh đến muộn thế! Nhưng anh mang đến những tin tức tốt lành. Chiếc pae-pae của anh thực sự đã mang từ trên trời xanh đến Ta-hi-ti vì giờ đây chúng ta đã biết tổ tiên chúng ta từ đâu đến.

Cuộc tiếp đón tổ chức ở dinh Thống đốc, sau đó lại một cuộc đón tiếp khác ở Tòa thị sảnh cùng bao nhiêu lời mời từ khắp các nơi trên hòn đảo mến khách gửi tới. Như ngày trước, thủ lĩnh Tê-ri-ê-rô đã tổ chức ngày hội lớn ngay tại nhà riêng ở thung lũng Pa-pê-nô mà tôi biết rất rõ, và cũng như ở Ra-rôi-a, ở Ta-hi-ti ngày hội lớn sẽ tổ chức để đặt tên bằng tiếng Ta-hi-ti cho những ai chưa có tên. Những chuỗi ngày vô tư trôi đi dưới vòm trời nắng và mây bay. Chúng tôi hết tắm mát tại đầm nước, lại trèo núi, nhảy những điệu vũ ở đảo trên bãi cỏ xanh mướt, giữa những rặng dừa. Một ngày dài như một tuần, một tuần như một tháng, chờ cho đến khi một chiếc tàu đến đón chúng tôi trở về nhà, mà công việc đang chờ đợi chúng tôi.

Cuối cùng, một thông báo từ Na Uy cho biết La-rơ Grít-ten-sen đã ra lệnh cho tàu To-rơ 1, trọng tải bốn nghìn tấn, đi từ Xa-moa đến Ta-hi-ti đón đoàn chúng tôi về Mỹ. Một buổi sáng sớm mai, chiếc tàu Na Uy đã cập bến cảng Pa-pi-tê. Một tàu Pháp kéo chiếc Công Ti-ki ra tàu Na Uy và chiếc bè được kéo lên tàu. Tiếng còi tàu thúc dội vang trên hòn đảo dừa, những người da nâu, da trắng hối hả ra bến cảng Pa-pi-tê và đem lên tàu đầy quà và các vòng hoa. Đứng bên lan can tàu, cổ chúng tôi nặng trĩu những vòng hoa, phải bỏ bớt cho đỡ nặng, vòng hoa ngày lại càng nhiều.

Tàu rúc một hồi còi lần cuối cùng, thủ lĩnh Tê-ri-ê-rô nói to với chúng tôi: "Nếu các anh muốn trở lại Ta-hi-ti trước khi khởi hành hãy ném một vòng hoa xuống nước". Người ta tháo các dây chằng, tiếng máy nổ giòn, chân vịt tàu quay khua nước trắng xóa và chúng tôi từ từ rời bến. Những mái đỏ khuất sau những rặng dừa đang nhòa dần vào màu xanh của núi và dần dần những ngọn núi chìm dần vào Thái Bình Dương. Trên mặt biển xanh, những vạt sóng đang trào lên, chúng tôi không còn dịp nào đùa giỡn với sóng cả. Trên trời xanh những đám mây trắng bồng bềnh trôi theo ngọn gió tây, giờ phút này chúng tôi không còn đi chung một con đường với họ nữa. Lúc này chúng tôi thách thức thiên nhiên để quay trở về với thế kỷ hai mươi mà trước đây nó hãy còn rất xa, rất xa chúng tôi. Sáu người chúng tôi đang ở trên boong tàu bên cạnh chín cây gỗ ban-xa thân yêu, tất cả đều vui mừng vì đều sống sót trở về. Trên đầm nước ở Ta-hi-ti người ta còn trông thấy sáu vòng hoa trắng đang nhảy bập bềnh theo nhịp sóng nhỏ trên vịnh.

Hết