Lửa Đắng - Nguyễn Bắc Sơn

[ngudoc]

Chương 25

Nhà báo Chương lên trang Web điện tử của Uỷ ban Nhân dân Thanh Hoa xem hệ thống chợ của thành phố thế nào. Chương mua bản đồ hành chính của từng quận về, tỉ mẩn đánh dấu vị trí của chợ trên những bản đồ ấy. Có rồi thì thôi, không thì thêm vào. Từ những chợ lớn như cầu Đông, chợ Hôm, chợ Mai đến mấy siêu thị mới xây dựng, đến cả chợ cóc, chợ tạm cũng đánh dấu vào hết.

Đại mời ông Hoè, và gọi Chương, Cường đến xem mấy tấm "bán đồ chợ" các quận nội thành, rồi tất cả lên xe đi khảo sát một vòng.

Dân số Thanh Hoa, so với ngày ông Hoè về tiếp quản tăng lên gấp mấy lần. Nhà chật cứng lại. Hồi ấy, ngoài để là chỗ ở của dân lao động. Toàn nhà một tầng lợp tôn, tường gạch con kiến, bổ trụ nóc, do Mỹ viện trợ Pháp. Lác đác nhà gạch cấp bốn. Để giải quyết nhà cho cán bộ, công nhân viên chức, hàng loạt nhà gỗ hai tầng, lợp lá cọ dựng lên ở ngoài đê.

Hoè ở trong doanh trại, vốn là một trại lính Pháp, đóng ngay trên một đường lớn, ngày ấy còn gọi là đại lộ. Khẩu phần ăn của quân nhân cùng chả đói mà phải ăn quà. Dù không ngon, cũng đủ no. Vả lại cũng chả dư dật mà có tiền ăn quà. Bây giờ đâu đâu cũng có quán ăn. Chỗ nào cũng thấy quán bia. Bia chảy như nước lã. Bia đen bia vàng, bia chai bia hộp, bia tươi "bia khô", bia hơi bia nước…

Ngày ấy, cả thành phố này chỉ có một nhà máy bia cho cả khu vực mười mấy tỉnh xung quanh. Hoè chả biết mùi vị nó ra sao. Cũng chả biết các món quà thế nào. Trừ một lần, đến chơi nhà Phụng vào chủ nhật. Cô ra cửa mua quà sáng.

Không biết món gì, gói bằng mảnh lá sen lộ mặt âm ra ngoài. Bà hàng xôi rút sợi rơm nếp vàng định buộc xoắn lại. Phụng bảo không cần, chị đặt cả gói vào bát, mang chiếc thìa nhỏ ra, mời Hoè. Hỏi món gì thì bảo: xôi lúa. Bụng bảo dạ, hạt lúa, hạt thóc thì phải xay già mới đồ xôi được chứ. Đến lúc cầm bát lên ăn mới biết là xôi ngô.

Cái vị dẻo thơm của xôi nếp, của ngô nếp, cái vị bùi béo của đỗ xanh đãi hết vỏ thổi chín, giã nhỏ, nắm thành nắm theo nhát thái tơi ra, phủ lên trên. Nhát thái bên trên vẫn còn nguyên hình lát mỏng. Trên cùng là hành củ phi ròn, nhếnh nháng mỡ nước. Mãi sau này ông Hoè vẫn nhớ, vị xôi xéo vương mùi lá sen thuở ấy. Cho đến tận bây giờ, cũng không ai giải thích được cho ông thắc mắc lúc cầm bát xôi ngày ấy lên ăn, sao xôi ngô, người Thanh Hoa lại gọi là xôi lúa? Còn bây giờ các nhà báo, nhà đài chỉ biết gọi hạt lúa, mà không biết gọi là hạt thóc, mặc dù nó đã gặt về, phơi khô quạt sạch?

Trong ký ức Hoè vẫn còn những tiếng rao đêm, ngày ấy. Tiếng rao lánh lót, non nớt của tre con: "Ai lúa rang, lạc rang, hạt dẻ ra!". "lúa rang" tức là "ngô rang" đấy. Tiếng rao của đàn ông: "chế… mà… phù!" Tiếng gô: "xực tắc!" Tiếng rao: "Lục… tào… xá!". Tiếng rao của con gái: "Bánh khúc nóng… nào!"… Lại còn tiếng gọi tẩm quất rong, mà tiếng "tẩm" thì nhỏ chìm, tiếng "quất" cao vống lên, đến tiếng "đây" lại hẫng đi như hụt hơi…

Những tiếng rao đêm của một thời khốn khó ấy, mỗi thứ rao một kiểu. Không tiếng nào giống tiếng nào. Nhưng đều giống nhau ở cái tha thiết, chèo kéo, mời mọc. Bây giờ, mức sống cao hơn nhiều. Nhưng ở những làng, xã mới lên phố phường, những tiếng rao đêm, rao ngày vẫn còn, thêm nhiều thứ khác nữa. Bây giờ vẫn có những người nghèo, bên những người rất giàu. Khác chăng là nhiều tiếng rao được kích to bằng loa điện, hoặc ghi âm sẵn.

Ông Hoè, cả đời chưa bao giờ đi chợ. Thời trẻ, trong quân ngũ đã có tiếp phẩm. Lấy cô thôn nữ Mận, mỗi lần tạt về vợ bắt con gà làm cơm là quá đủ cho một bữa cơm sang đón chồng. Đến lúc chuyển ngành, lấy bà Phụng, cũng chỉ biết đi phổ biến nghị quyết, phó mặc một tay vợ trông nom nhà cửa, con cái. Đến bây giờ cuối đời, cố vấn cho Đại, mới lần đầu đi xem chợ.

Thanh Hoa đã có hai siêu thị lớn, rộng bằng cả sân đá bóng, với trăm ngàn vạn ức hàng hoá, bày biện đẹp như triển lãm. Mùa hè chen chúc nhau vẫn mát rười rượi, mà hoàn toàn không có mùi… chợ. Nhưng thành phố vẫn còn những cái chợ, vừa bước vào mùi chợ đã xộc lên tận óc, nhất là khu hàng tươi sống. Ghê cả người. Vẫn còn cảnh buôn gánh bán bưng, buôn thúng bán mẹt, chật kín vỉa hè, tận xuống lòng đường. Người đi làm về, ngồi trên xe máy, vẫn mua được mớ rau, con cá, mớ ốc vặn, vừa cào dưới hồ lên, đến cả mở đòng đòng cân cấn, của cô gái đánh dậm ngoại thành cho con mèo ở nhà đợi chủ.

Thanh Hoa cũng giống Hà nội, giống các đô thị cả nước, người ta vẫn bám vào mặt đường, mặt phố để sống. Nhà mặt phố, bố làm to; nhà mặt tiền, ra tiền mặt. Bốn người đi thành hàng dọc trên vỉa hè chật chội. Bởi hàng hoá bây từ trong nhà ra đến tận bậu cửa, và thế nào cũng chờm ra hè. Phố nào nghiêm còn đỡ. Không thì vỉa hè thành sở hữu tư nhân. Người đi bộ phải đi quành xuống lòng đường.

Nhà nào chả có xe máy, nhiều nhà mỗi người một cái. Con phố nhóm ông Hoè đang đi được gọi là phố cổ đấy. Tuy chỉ còn mấy cái nhà cổ. Bằng cách này hay cách khác, thành phố đã xin được công nhận là khu phố cổ. So với phố cố Hội An thì xấu hồ vô cùng. Được công nhận là phố cổ, người ta có sáng kiến chọn phố này và mấy phố lân cận làm phố đi bộ vào hai ngày nghỉ cuối tuần. Còn hằng ngày, người đi bộ đông, người ta lại có sáng kiến đưa ra một quy định tuyệt chiêu: lòng đường biến thành nơi dựng một hàng xe máy, lấy vỉa hè cho người đi bộ.

Chợt, ông Hoè dừng lại trước một quầy hàng. Bố con Đại và Chương dừng theo. Cũng như các phố buôn bán khác, nhà phố này là nhà ống. Nhiều nhà, mặt tiền chỉ được hai nháng chân trẻ con. Nhà trong cùng, phải đi qua vài ba nhà mới ra tới mặt phố. Lối đi chung hẹp đến nỗi, không thể dắt xe đạp, xe máy được. Phải ngồi trên xe dùng chân đẩy. Người ra phải đợi cho người vào, nhấc xe vào nhà mình mới ra được. Vậy mà, ngay trước lối đi bằng lỗ mũi ấy, lại có một tú hàng nho nhỏ chặn đứng thì đi lại thế nào? Mấy người giả vờ xem hàng để quan sát. Có người trong ngõ đi ra. Lập tức cái tủ hàng tránh ra, lấy lối cho người ra. Thì ra, người ta chôn hai chiếc bản lề goòng vào góc tường. Chiếc tủ được lắp vào bán lề ấy. Hễ có người ra vào, chủ nhân chỉ việc đẩy nhẹ, chiếc tủ, giồng như cánh cổng sẽ mở ra phía ngoài, xong lại đưa về vị trí cũ. Phải chịu cái sáng kiến có một không hai này.

Lúc đã ngồi trên xe, Đại nói với bố:

- Đi lên công nghiệp, tiên tiến, hiện đại thì không thể tồn tại cái lối lấy hè đường làm thị trường thế này phải không bố. Theo tiêu chuẩn quốc tế, tỉ lệ diện tích giao thông động so với diện tích đất ở phải là 20%, cho giao thông tình phải từ 4-6%. Thế mà ở Thanh Hoa đường sá chưa được 10%, còn bến đỗ thì mới được già 0,5% thôi bố ạ.

Ông Hoè góp ý kiến:

- Anh cần nắm được quy hoạch chợ của thành phố. Chắc chắn phải có quy hoạch và kế hoạch cải tạo chợ cũ, xây dựng chợ mới rồi.

- Con đoán chắc, việc quy hoạch chợ sẽ gặp nhiều khó khăn. Ngoài việc xây mới trên diện tích cũ ra, nội thành không còn quỹ đất xây chợ. Đến trường học còn không đào đâu ra đất nữa là chợ. Ven nội thì còn đất đấy. Nếu phải giải phóng mặt bằng cũng đỡ phức tạp hơn. Nhưng mấy cái chợ đầu mối ở ngoại thành, xây xong chả ma nào vào, chỉ để buộc trâu bò. Mấy cái siêu thị lớn mới xây ở các khu dân cư mới, với đa dạng hàng hoá, phong cách phục vụ chuyên nghiệp, có nguồn tài chính lớn, có kinh nghiệm quản lý, hệ thống kĩ thuật tiên tiễn, hiện đại, chương trình khuyến mãi hấp dẫn, đáp ứng được nhu cầu mua của một tầng lớp dân cư khá đông đấy, nhưng giá lại đắt. Họ phải chi phí quá nhiều cho đội ngũ nhân viên, điện chiếu sáng, điện cho máy điều hoà trung tâm, nên chủ yếu phục vụ lớp trung lưu. Vì thế, con tính nên xây dựng các siêu thị vừa và nhỏ.

Tối về, trong bữa cơm, Đại hỏi vợ:

- Hằng ngày em đi chợ nào?

- Ở ngõ ngang nối ra phố Huỳnh Văn Nghệ ấy.

- Đấy cũng có chợ à?

- Anh đi ô tô, không qua đoạn ấy. Dân cư khu này đều đi chợ ấy. Cũng đủ thịt thà, tôm cả, rau dưa, lòng lợn, thịt chó, thịt quay…

- Thế em không đi siêu thị à?

- Ối giời, nhiêu khê, cách rách lắm. Các chị ở công ty bảo, đông chết đi được. Chỉ được cái yên tâm về vệ sinh thôi. Mà đắt ra phết chứ chả rẻ đâu. Sao tự nhiên hôm nay anh lại hỏi chuyện đi chợ?

Đại ậm ừ không trả lời. Chả lẽ lại kể, hôm nay đi khảo sát chợ với những ai.

- Không lẽ, anh định kinh doanh chợ à?

Đại ngạc nhiên nhìn vợ âu yếm:

- Em nhạy cảm thật đấy. Tối nay thưởng em một trận đã đời nhé.

Linh cười, liếc chéo chồng một cái:

- Thế không đoán ra thì tuần này quỵt à?

- Ai quỵt mà đã kêu…

Linh không vừa:

- Thế không thưởng thì phải làm nghĩa vụ hay sao?

- Không phải nghĩa vụ, nhưng thưởng vẫn khoái hơn.

Chuyện đùa cợt như thế, trước kia chưa từng có giữa hai vợ chồng! Linh nói suy nghĩ chợt đến:

- Nếu có những gian hàng, nhà cửa rộng rãi một chút, ở trong các khu dân cư, bán các loại thực phẩm, rau quả thì phụ nữ rất hoan nghênh, mà thành phố cũng văn minh hẳn lên. Hiện nay cũng có, nhưng họ toàn bán hàng thực phẩm công nghệ thôi.

Đại khoái quá reo lên:

- Ý tưởng thật hay. Đến phải thưởng nữa thôi?

Linh cười khoái ra mặt:

- Tức là đêm nay hai lần thưởng chứ gì? Anh nói thật đấy chứ?

- Hoàn toàn nghiêm túc, đồng chí vợ ạ!

Đại nhớ đến cái chợ ven đường mua cá hôm trước. Các chợ loại này đều hình thành tự phát. Khu dân cư nào chả có chợ. Nó thường ở nhưng ngõ ngách ít xe ô tô qua lại. Còn xe máy thì lách qua hay đành xuống dắt. Đấy là miếng cơm manh áo của một bộ phận nông dân, khi đất nông nghiệp của họ bị dùng vào các mục đích khác của quá trình đô thị hoá. Hoặc những người nông dân các tỉnh lân cận, chỉ biết trồng lúa, không tìm ra một nghề phụ gì, không biết chọn cây gì con gì, có năng suất cao hơn cái cũ, đành sáng sáng đèo hàng trên chiếc xe máy cà tàng từ các vùng rau, bỏ mối cho các bà ven nội, toả về các chợ này bán.

Ông Hoè cũng hỏi vợ một câu như Đại hỏi Linh.

Bà Phụng hỏi lại:

- Xa thế, ai đèo tôi đi? Ông đèo chắc? Mà vào siêu thị cũng phải ăn mặc tươm tất. Bọn tôi quần áo thể dục sáng, quần áo mặc nhà cũng đi chợ được. Ăn bao nhiêu mà phải khuân hàng siêu thị chất vào tủ lạnh. Hay gì cái thứ của ướp lạnh ấy. Ở cửa hàng, họ đã ướp lạnh cả tháng chứ ít gì. Đây chỉ mấy bước chân, rau tươi, cá đang giãy đành đạch, tội gì!

Ông Hoè nghĩ, loại chợ thuần tuý Việt Nam vẫn là nơi làm ăn của người buôn bán nhỏ. Trừ mấy cửa hàng công nghiệp vốn liếng khá. Mà việc sắp xếp loại này cũng dễ. Cái anh buôn bán nhỏ, phục vụ ăn uống, sinh hoạt hằng ngày mới khó. Lại cũng phải nghĩ đến khía cạnh nhân sinh của vấn đề đâu cứ dùng công an quản lý thị trường, dân phòng mà giải quyết được. Đuổi chỗ này, chạy chỗ khác thôi.

Hôm sau Đại gọi điện cho em gái, cũng để hỏi ý kiến về chợ. Thảo Tần nói:

- Mai thứ bảy rồi, vợ chồng em mời ông bà, anh chị và cháu đến ăn cơm. Em muốn thưa chuyện cháu Thuỳ Dương. Nhân thể sẽ trả lời câu hỏi của anh. Để em còn chuẩn bị ý kiến chứ. Em gọi cháu Cường không được. Anh gọi cháu hộ em.

Đại bảo:

- Cô kệ nó. Nó không tham gia những cuộc như thế này đâu. Hôm qua ông, tôi và nó vừa làm một cuộc khảo sát về chợ nên muốn tranh thủ ý kiến nhà giáo đấy.

Nói công việc thì hào hứng đấy. Nhưng một nỗi buồn sâu xa chợt đến với Đại. Không nhẽ, không bao giờ Cường có mặt trong những cuộc gặp mặt đông đủ cả nhà?

***

Mỗi lần họp mặt đại gia đình, cu Thành lập tức trở thành trung tâm chú ý của cả nhà. Đại đã thuyết phục được vợ mướn chị Hảo ở quê lên giúp việc. Cũng là chỗ dây mơ rễ má với mẹ Linh, chỉ hơn cô bốn năm tuổi. Chồng Hảo chỉ vật vờ ra vào. Nông dân chả ra nông dân, thợ xây chả ra thợ xây. Chỉ giỏi cờ bạc. Được chỉ vài chục, mà mất thì cả trăm. Được hai đứa con trai bảy và chín tuổi lại tòi ra một đứa nữa. Lừa lúc vợ đi chợ, anh chồng bế đứa bé mới sáu tháng tuổi đem bán cho một gia đình hiếm muộn lấy mấy triệu bạc. Hằng ngày Hảo trông thằng Thành, cơm nước, dọn dẹp lau nhà cửa. Linh mới học thêm một lớp tiếng Pháp nên tối về phải học nhiều. Cô vẫn học tiếng Anh đều. Đã từ lâu, cả nghe, nói, viết đều hơn hẳn Đại.

Những hôm nhà có công việc thế này mới thấy Hảo được việc. Chị em Linh, Tần chỉ phải đóng vai chỉ đạo kỹ thuật. Hôm nay, chị em Tần làm món phở cuốn. Quyết định thành công món này là thịt bò bắp thái mỏng, giần bằng sống dao, ướp tỏi, tiêu, mì chính, nước mắm xào chín tới. Mấy miếng thịt bò kẹp với một lá sà lách, rau mùi, rau thơm, giá trần. Một lá bánh phở cuốn bên ngoài, chấm với chính nước xào thịt bò, pha thêm giấm, nước mắm, hạt tiêu. Cá nhà đều khen lạ miệng, ăn không chán. Tần vội lên tiếng nhắc mọi người, dành bụng ăn phở sốt vang. Đại bảo vợ:

- Nghỉ giải lao đã, ăn phở sau.

Anh tranh thủ hỏi vợ chồng Kiên, Tần chuyện chợ búa.

Kiên bảo:

- Bác điểm đúng huyệt đấy. Chợ bao giờ cũng là thước đo sức khoẻ nền kinh tế, thể hiện trung thực sức mua bán của dân, mức sống xã hội. Nó cũng là bộ mặt xã hội. Đảo qua chợ Thanh Hoa, thấy nhếch nhác lôi thôi, mất vệ sinh quá. Không ai dám chắc an toàn vệ sinh thực phẩm không có vấn đề gì. Riêng quận em, mới thành lập từ một phần quận nội thành, một phần huyện ngoại thành, tình trạng nửa tỉnh, nửa quê càng lôi thôi, nhếch nhác.

- Thế… nếu tôi đầu tư xây mới chợ cũ thì sao?

- Em hoan nghênh quá đi chứ, - anh vội nói ngay, - Nhưng phải làm đúng luật.

- Đấu thầu chứ gì? Dĩ nhiên rồi.

- Sẽ kéo theo một loạt vấn đề đấy bác ạ.

- Tôi hình dung mấy việc này nhé: Kiếm mặt bằng dựng chợ tạm này. Phá dỡ chợ cũ, xây chợ mới này. Huy động vốn đóng góp của các chủ kinh doanh cũ này. Sắp xếp lại nơi bán hàng ở chợ mới này…

- Bác nói thề tức là xây chợ mới, nhưng phương thức kinh doanh vẫn theo lối cũ chứ gì?

- Tôi tính không biết liệu có thể bổ dọc, tốt nhất là bổ ngang để thành hai chợ riêng biệt, một đằng vẫn buôn bán theo lối cũ, một đằng chơi hẳn kiểu mới, trung tâm thương mại hay siêu thị hẳn hoi. Ngẫu nhiên hình thành một đối chứng

Ông Hoè lại thủng thẳng:

- Ý tưởng hay đấy. Nhưng phải có ít nhất hai phương án thiết kế. Tổ chức triển lãm lấy ý kiến nhân dân.

Kiên chợt giật mình.

Anh cũng đã nghĩ đến việc lấy ý kiến nhân dân lâu nay hoàn toàn là chuyện bánh vẽ. Bởi dân cũng chả biết đóng góp ý kiến thế nào. Cũng có người phát biểu trên báo hẳn hoi. Nhưng, những ai có ý kiến trên mặt báo? Liệu đấy có đại diện cho tất cả mọi người? Cuối cùng cũng lại do mình quyết. Thế nên sau đó, vẫn có ý kiến phản đối. Mà phản đối là đúng chứ. Chắc gì ý kiến của mình đã đúng. Đến ngay cả thiết kế nữa. Lắm khi, ý kiến của hội đồng chuyên môn cũng bị gạt đi. Cứ quyết định theo quan điểm chính trị của ta. Mà chính trị thì, lắm việc chỉ mang tính thời sự, nhất thời.

Kiên muốn đi xa hơn, để người dân thật sự có quyền làm chủ.

- Con tính thế này, ông và bác Đại xem thế nào. Phần đầu thì đúng như ông nói. Nhưng không phải là lấy ý kiến nhân dân mà là trưng cầu ý dân.

Ông Hoè sướng quá, tôi lông mày vểnh ngược chớp liền mấy cái:

- Thế thì nhất rồi. Nghĩa là ý kiến đa số sẽ là ý kiến quyết định. Chính đa số quyết định chứ không phải chỉ để tham khảo như lâu nay ta vẫn làm.

Đại chêm vào:

- Làm được như thế thì khi thực hiện, không còn ai có ý kiến ra vào được nữa.

Kiên trầm ngâm. Sẽ vất vả với vụ này đây. Lạ quá mà, mới quá mà. Anh biết việc này rất dễ bị ngáng chân. Rất có thể bị cản phá. Không phải chỉ phá việc này mà còn phá cả mình. Linh cảm chính trị mách bảo, chẳng có bước đi khác. Anh gọi điện ngay cho Bí thư Thành uỷ. Nói qua công việc và ý đồ của mình. Mới được mấy câu, ông Trân đã gạt đi:

- Thôi, thôi ông đừng nói nữa…

Kiên hơi hoảng. Hỏng mất rồi. Nhưng giọng ông Trân không có vẻ gì là phật ý. Nói đến đây, ông ngừng lại một tí như cân nhắc, rồi tiếp:

- Hôm nay là ngày nghỉ. Ông đến tôi chơi được không? Vừa thăm nhà tôi, vừa trò chuyện công việc. Chả hiểu vì lẽ gì nhà tôi rất muốn gặp ông… Hỏi ý kiến chị ấy đi rồi trả lời tôi.

Kiên bịt ống nói, kể với cả nhà lời mời của ông Tần rồi hỏi:

- Anh cho giờ cụ thể ạ!

Đặt ống nghe xuống, Kiên giục vợ cho mình bát phở.

Linh cắt quả chanh làm tư, đưa cho Kiên một miếng. Tần vội ngăn lại:

- Nhà em thích ăn giấm cơ. Bây giờ có giấm Pháp rất ngon. Em ngâm tỏi. Bản thân giấm cũng là vị thuốc. Tỏi thì rõ là kháng sinh đường ruột rồi.

Kiên nói với bố:

- Nhà con sẽ thưa chuyện với ông và bác Đại về chuyện cháu Thuỳ Dương. Con ăn trước rồi đi bây giờ.

Anh định gọi điện cho lái xe. Đã nhấc máy, nghĩ thế nào lại đặt xuống. Cả nhà đang nhìn anh, nên đều trông thấy động tác vừa rồi. Tần hỏi:

- Anh định đi xe máy à?

Kiên nhìn vợ. Đấy là người hiểu anh nhất. Hiểu cả những ý nghĩ trong đầu anh. Hiểu thói quen, hiểu từng cử chỉ của anh. Một người vợ dịu hiền và không kém phần sắc sảo, thông minh thế này, nếu anh phụ lòng thì thật vô đạo…

- Để chú ấy có một ngày nghỉ trọn vẹn với vợ con. Đến đấy cũng không xa mà.

Kiên đi rồi, ông Hoè nói thay cả nhà:

- Nó là niềm tự hào của cả nhà ta đấy. - ông nhìn con gái. - Con phải là hậu phương yên ổn, vững chắc của nó. Phải là người bạn, người đồng chí tin cậy, để nó tựa vào những lúc khó khăn.

***

Kiên xưng tên với người vệ binh trẻ trong trạm gác. Anh này lễ phép:

- Chú đợi cho một tí ạ!

Anh ta nhấc máy gọi vào trong nhà. Thư ký bí thư ra cổng mời Kiên theo mình, rồi đón xe máy anh dắt vào. Anh đi qua một mảnh sân có mấy chậu hoa sứ, một cây lộc vừng có cái thế rất lạ. Không phải thế hoành. Cả cái thân cổ thụ nằm sóng xoài trong cái chậu giả đá hình chữ nhật. Vừa rời mắt khỏi nó, đã thấy ông Trân hiện ra trước sảnh. Mái tóc trắng phau cắt cao. Đôi mắt tươi cười sau cặp kính thường trực. Gương mặt vẻ trí tuệ và thân tình. Nếu mái tóc kia nhuộm đen nhánh, không biết Kiên có kém phần kính nể? Ông Trân đưa tay ra bắt rồi kéo Kiên lại, ôm lấy anh. Lần đầu tiên ông làm thế với Kiên.

Hẳn đấy là kết quả một thời gian công tác với nhau, tuy ngắn nhưng tốt đẹp. Đấy không phải là cứ chỉ xã giao. Không phải với ai dưới quyền, ông cũng làm thế. Vừa cầm tay dắt Kiên vào phòng khách, ông vừa gọi vào phòng trong:

- Chi ơi, khách quý của em đây!

Trong bộ váy liền áo xanh lá cây, tay lửng, với hàng khuy dầy, chạy suốt từ ngực xuống đầu gối, có dải thắt sau lưng, trông bà Chi thật nền nã. Cái nền nã không chỉ ở sự ăn mặc giản dị, nhưng không cổ, cổ điển thì đúng hơn. Nền nã ở mái tóc uốn thả xuống với với dải ruy băng và khuôn mặt bầu bầu đôn hậu, không phấn son thật dễ mến.

- Chào anh Kiên. Nghe tiếng anh lâu rồi, hôm nay mới gặp.

Bà Chi mời khách uống nước, một cốc khác đặt trước mặt chồng. Bà rất quý những người thẳng thắn như Kiên. Đến cái vụ liên quan với Bí thư Thành uỷ cũ thì càng nể hơn.

- Anh uống nước. - Không cười, nhưng mặt bà tươi tỉnh, tỏ ra rất vui vì cuộc gặp gỡ. - Anh cùng nghề, cùng nghiệp với nhà tôi. Còn tôi thì lại cùng nghề, cùng nghiệp với vợ anh!

- Thế ạ? Chị dạy môn gì ạ? Chắc chị nghỉ rồi?

- Vâng, tôi mới nghỉ. Tôi dạy văn, cùng học tổng hợp với nhà tôi, sau hai lớp. Học tổng hợp nhưng lại đi dạy học. Chị Thảo Tần, treo ấn từ quan là chuyện lạ đấy. Cả ngành giáo dục Thanh Hoa bàn về chuyện ấy, nhất là cuộc đối thoại giữa chị ấy với giám đốc mới hay chứ.

- Thưa chị, nhà tôi được cái thẳng thắn.

Bà Chi biết có việc gì đó cần trao đổi giữa hai người, nên dừng chuyện lại bằng một lời dặn khéo:

- Anh xơi nước đi. Lần sau đưa chị ấy đi cùng nhớ. Để chị em tôi trò chuyện cho vui.

Kiên cầm cốc nước lên:

- Vâng ạ, mời anh chị xơi nước.

Bà Chi nhìn Kiên uống nước, cáo lui:

- Thôi, để hai anh nói chuyện công việc…

Bà vừa đứng dậy thì Kiên kêu lên ngạc nhiên:

- Thưa chị, nước gì mà ngon thế ạ. Vừa ngọt, vừa chua, lại hơi mằn mặn. Cái vị rất quen mà chưa gọi tên ra được.

Bà Chi cười mãn nguyện:

- Nước sấu ngâm đấy. Nhiều vị khách khen món nước quả này. Tôi sẽ phổ biến cách làm món này cho Thảo Tần. Thanh Hoa mình có món canh sấu thịt, sấu dầm, sấu ngâm và chè sấu. Độc đáo đấy anh ạ.

- Cảm ơn chị!

Bà Chi vào nhà trong, ông Trân mới hỏi:

- Vấn đề tổ chức nhân sự Lâm Du thế nào? Chị Diệu xin sang Thành hội Phụ nữ thì bổ sung ai? - giọng ông có cái gì như tiếc nuối. - Người như thế mà có anh chồng tệ quá nhỉ?

Trong suy nghĩ của ông, Diệu xin chuyện công tác là vì chuyện Vũ Sán. Ông không hề biết lý do thực của việc Diệu thay đổi môi trường làm việc. Nếu vì chuyện chồng thì phải chuyển vùng, vào hẳn đâu có một tỉnh phía Nam mới bớt được dư luận. Đằng này vẫn ở thành phố này. Kiên cũng chạnh lòng. Nếu không có chuyện với mình, Diệu không đi đâu. Hai người cứ chông chênh như đi trên dây thép. Nếu chị không đi, không sớm thì muộn, thế nào hai đường tiệm cận cũng có ngày tiếp cận. Hai con người chứ đâu phải hai đồ thị toán học. Kiên thầm cảm ơn sự hy sinh của Diệu để tạo ra một khoáng cách.

- Thôi hãy gác chuyện nhân sự lại. Cho tôi nghe ý tưởng của ông về chuyện chợ búa xem nào?

Nghe xong, ông Trân gật liền mấy cái:

- Nếu giải quyết được việc này, ông sẽ mở ra một hướng giải quyết cho thành phố theo cách xã hội hoá. Chỉ có điều… tâm lý bà con tiểu thương phức tạp đấy. Dễ thất thường như giá cả thị trường vậy. Vì thế mọi động tác, bước đi phải tính toán cẩn thận, đặc biệt chú ý đến khía cạnh pháp lý.

- Thưa anh, tôi định tổ chức trưng cầu dân ý, chứ không phải làm phiếu thăm dò để tham khảo đâu ạ!

Ông Trân ngẫm nghĩ mừng ra mặt:

- Một cách làm táo bạo. Thế mới là làm chủ thực sự. Cứ mạnh dạn làm.

- Thưa anh, có sợ bị thổi còi, cho là chơi trội? Tôi đã bị tiếng oan thế rồi.

- Quả thật, nếu thành công thì đây là cuộc trưng cầu dân ý đầu tiên ở nước ta đấy. Tôi nghĩ, cũng không ngại. Bởi đây chỉ là một việc cụ thể, gắn với quyền lợi sát sườn của một nhóm dân cư cụ thể. Chứ không phải về một vấn đề chính trị rộng lớn, trong phạm vi cả nước.

Kiên ngần ngừ rồi nói:

- Còn một việc nữa, đã nảy ra trong đầu lâu lâu rồi, hôm nay trình bày với anh luôn thể. Đề xuất này, nếu thực hiện thì rất hay mà lại không tốn ngân sách thành phố.

Ông Trân vui lắm. Ông gọi với vào nhà trong, nói bà Chi pha thêm nước.

- Rất hay mà lại không tốn ngân sách thì hoan nghênh quá rồi. Nào, uống nước đi, rồi vắn tắt cho tôi nghe tinh thần vấn đề.

- Đã từ lâu tôi thấy công tác xét xử của toà án có cái gì có không ổn. Vì sao nhiều án quyết của toà án cấp dưới lại hay bị toà án cấp trên buộc điều tra lại, xử lại, hoặc bị bác? Có thể, do luật quy định khung pháp lý có biên độ rộng, nên họ vận dụng theo quan niệm của họ. Cũng không loại trừ họ vận dụng theo ý đồ riêng, mục đích riêng. Nhưng rất có thể còn có lý do trình độ của thẩm phán hạn chế.

Chăm chú nghe Kiên nói, ông Trân phải công nhận tay này có nhiều ý tưởng hay thật. Hình như, hễ để mắt vào chuyện gì, y như rằng anh ta phát hiện được ra điều gì đó bất hợp lý và lại chỉ ra ngay giải pháp mới hay. Tò mò, ông hỏi Kiên, từ đâu mà có đề xuất này. Kiên kể lại chuyện lén dự một phiên toà ở quận mình. Thấy bộc lộ nhiều hạn chế quá.

"Hôm ấy mà ghi âm được để anh nghe lại thì buồn cười lắm"

Ông Trân ngẫm nghĩ một tí, đôi mắt thông minh sau cặp kính trắng quả quyết:

- Đề xuất của ông có ý nghĩa xã hội và chính trị lớn lắm. Ông làm ngay tờ trình đi. Hay thật đấy!

- Báo cáo, cuối tuần sau anh nhận được thôi ạ.

Kiên uống nốt cốc nước lạ miệng, xin phép về. Ông Trân vừa tiễn ra cửa vừa dặn thêm:

- Điều ta vừa thống nhất với nhau là cái định làm. Sự đúng đắn của nó, mới đảm bảo thành công một nửa. Nửa còn lại, phụ thuộc vào cái sẽ làm. Chỗ này ông phải hết sức chi tiết, cụ thể. Cái phiếu trưng cầu dân ý ấy, nếu tiện, cho tôi xem qua trước.

- Vâng, thế nào cũng phải xin ý kiến anh, - Kiên đưa mắt vào nhà trong - Anh cho tôi chào chị. Nếu được mời, thế nào tôi cũng đưa nhà tôi đến thăm anh chị.

***

Mấy ngày sau, khi Lâm Du gửi tờ trình đi, Văn phòng Uỷ ban Nhân dân Thanh Hoa nhận được tờ trình ấy với bút phê của Bí thư Thành uỷ: "Đồng ý về nguyên tắc. Đề nghị Uỷ ban Nhân dân Thành phố chỉ đạo Sở Tư pháp chủ trì phối hợp với Toà án Nhân dân, Viện Kiểm sát Nhân dân, Công an Thành phố, Đài Truyền hình, Đài Phát thanh và quận Lâm Du tổ chức triển khai thí điểm, từng bước tổng kết rút kinh nghiệm".

[ngudoc]

Chương 26

Sau một ngày làm việc, dẫu không phải ngày nào cũng cân đong đo đếm được kết quả, Đại vẫn thấy hài lòng.


Anh gọi lên phòng bố để chuẩn bị cùng về. Từ tầng ba đi xuống, qua tầng hai, vợ anh đã chuẩn bị sẵn mọi thứ đồ dùng cá nhân. Chỉ còn một tài liệu làm dở, hoặc một cuốn sách đang đọc trên bàn. Hễ chồng xuống là Linh gập lại, bỏ vào xắc, theo chồng xuống nhà, ra xe. Đại vẫn tự lái lấy để chủ động và tiết kiệm, tuy văn phòng vẫn có lái xe riêng cho anh.


Dù cùng làm việc trong khối văn phòng, nhưng cả ngày vợ chồng chả gặp nhau. Ngay cả ăn trưa, cũng mỗi người ngồi một khu vực. Linh ngồi với đám phụ nữ. Đại ngồi với nhóm trung niên.


Xe vừa chuyển bánh Linh đã hỏi chồng về dự án chợ. Đại ậm ừ bảo, đang triển khai. Đầu óc anh vẫn lướng vướng chuyện bị từ chối hợp đồng thuê đất ở trong Sài Gòn. Có tiếng chuông đố. Đại bấm công tắc tai nghe. Chiếc loa gắn bên tai vang lên tiếng người quen:

- Chào ông! Khanh đây.

Đại cố kiềm chế, giọng mát mẻ:

- Ông còn dám gọi tôi cơ à, hả ông bạn tử tế nhất trần đời? Đang ở đâu đấy?

- Không phải tội tôi. Đừng có mắng oan người ta. Vừa mới bay ra. Chưa về nhà, chưa gặp bất cứ ai, phải gặp ông trước đã, không thì ông chửi ủng mả. Nửa giờ nữa gặp nhau được không? Trong khi chờ ông, tôi làm bát phở đã. Thèm phở Thanh Hoa quá. Có một ông nhà văn bảo, ra khỏi Thanh Hoa, ăn gì thì ăn, chở có ăn phở. Đúng thật.

Anh giải thích với bố nội dung câu chuyện với Khanh rồi đưa ông về trước, đến cổng nhà, Đại thả vợ xuống rồi đến chỗ hẹn.

Vừa ngồi vào ghế, mặt khó đăm đăm, anh đã ném vào mặt bạn một câu rất tinh tướng:

- Nói nghe xem nào!

Vẫn biết đấy là người bạn thân thiết, tử tế, chứ không phải loại phản bạn lừa thầy. Vẫn biết không bao giờ hắn chơi xỏ mình. Nhưng chuyện phá bỏ hợp đồng vẫn làm anh sốc. Nó liên quan đến cả dự án, với bao công sức chuẩn bị của Sao Việt Chắc phải có sự cố gì bất khả kháng, mới ra cơ sự này.

Khanh không đả động gì đến chuyện hợp đồng. Anh hỏi bạn:

- Ở địa vị ông, khi vẫn còn đeo sao vạch, khi chính cấp trên, người đã ký duyệt cho ông làm, bây giờ lại chính người ấy không cho ông làm nữa. Liệu ông có nghe không?

Đại im lặng. Ngừng một lúc cho câu hỏi ngấm, Khanh hỏi tiếp:

- Nghe chứ gì! Nếu không nghe, lập tức ông rụng sao, rơi vạch ngay, thậm chí về đuổi gà cho vợ tắp lự.

Làm một hớp bia Hà Nội, Khanh nói như cởi lòng:

- Hồi trước đánh nhau ngoài mặt trận, tôi thừa can đảm. Còn bây giờ… ông thông cảm. Tôi cũng có hơi hèn đi thật. Biết làm sao khi người ta xử lý công việc không theo luật mà theo quan hệ. Mà quan hệ lại nằm trong cả hệ thống cơ chế.

Ngừng một chút như tự thương mình, Khanh kể tiếp:

- Cấp trên tôi, cũng là chỗ thân tình, đã hỏi tôi, đúng như tôi vừa hỏi ông, khi tôi trình bày rằng, làm thế này là khó cho cấp dưới, là mất uy tín, danh dự. Ông ta bảo, tao trên đe nhưng lại dưới búa, chứ có phải dọc ngang nào biết trên đầu có ai như Từ Hải đâu. Ông bảo chẳng chịu thì làm thế nào? Còn cái ông, cấp trên của cấp trên tôi, thật ra đã không còn là cấp trên từ đời tám hoánh rồi… Nhưng…

Đại nhẫn nhịn, nghe bạn nói. Đến đấy, cáu tiết vặc luôn:

- Đã nghỉ từ đời tám hoánh nào rồi, thì sợ đếch gì!

- Ấy chết, xin bố nói bé thôi. Mải làm ăn, chắc bố không biết, trong giới quan chức cơ quan, đơn vị, ai cũng biết ảnh hưởng ghê gớm của nhiều quan chức đã nghỉ hưu.

Khanh nhìn Đại đắc thắng:

- Đấy, chưa nghe thì xin bố giỏng tai ra mà nghe. Bố sản xuất kinh doanh theo quy luật kinh tế thị trường. Còn chúng tôi nửa dơi nửa chuột, nửa kinh tế thị trường, nửa ngân sách cấp và về tổ chức nhân sự thì… bố giời cũng chả biết thế nào mà lần. Sau vụ với ông, tôi mới rõ mọi chuyện, khi một thằng cha đến đặt vấn đề thuê lại chính cái mặt bằng tôi đa cho ông thuê. Có lẽ để mọi chuyện chóng vánh, nó cố ý lộ ra rằng, nó là cháu gọi ông già Khôttabít kia bằng bác. Thấy tôi có vẻ nghi ngờ, nó mới lấy ra một tờ giấy phô tô, chính là bán sao thư tay bác nó gửi cho cấp trên tôi. Nó bảo: "Anh cứ cầm lấy. Tôi vẫn còn một bản. Tôi đưa xem, để anh đừng oán trách cấp trên anh làm gì, cũng là để anh vui lòng giúp tôi việc này. Không đi đâu mà thiệt. Cá nhân anh không thiệt, chứ không phải đơn vị. Chuyện đơn vị, hơi đâu mà lo. Trong quy hoạch cán bộ, anh không lên tướng được. Lo cho mình dần đi là vừa…

Khanh gật đầu mấy cái liền, ra cái điều đã vỡ lòng cho bạn một bài học đắt giá. Anh ta hất hàm:

- Thế nào? Tội tôi hay tội cơ chế?

Đại biết với tình thế ấy, đến mình cũng phải chào thua như nó thôi. Anh ngán ngấm cho cái cung cách làm ăn này quá!

- Thôi được! Mình đã xoay sang đề án chợ rồi cơ mà.

Kiếm được khu đất rộng sẽ trở lại chuyện này. Anh buông hai tiếng "Cho qua!" như tha tội cho bạn, rồi mới hỏi:

- Thế lần này ra làm gì?

- Trước hết, là nói để ông hiểu chuyện ấy đã, rồi về quê xây lại mồ mả cho các cụ.

***

Thanh Diệu chuyển công tác làm Kiên vừa mừng vừa lo. Chị đã tránh cho cả hai người nguy cơ sa vào vòng tội lỗi. Thảng khi nhớ đến chị, anh vẫn nao nao. Mặc dù không ai liên lạc với ai, cũng chưa lần nào gặp lại, dù chỉ nhìn thấy nhau trong cuộc họp, nhưng Kiên vẫn thấy chị rất gần. Đôi mắt đẹp vẫn dõi theo công việc của mình, dõi theo từng bước anh đi, thầm mong anh không gặp kẻ thù nào. Còn công việc, chị tin rằng, anh sẽ thực hiện được ý nguyện mình.

Diệu đi, làm Kiên phải ứng phó với tình trạng thiếu cán bộ. Trên đường về nhà, anh gọi điện cho Hùng. May, "hắn" cũng đã về. Hùng đón anh bằng một câu hỏi của người có giác quan thứ sáu:

- Trời sắp mưa hay sao mà anh đến nhà em. Chắc hẳn lại chuyện nhân sự chứ gì?

- Cậu cứ như Khổng Minh ấy. Tôi sắp làm khổ cậu đây.

- Em biết thế nào anh cũng gạt em sang đấy mà!

- Sao lại là gạt? Mà gạt sang đâu chứ?

- Gớm, ú tim với em làm gì. Sang thay chân chị Diệu phải không? Thế chả là gạt thì là đề bạt chắc? Ngồi chưa ấm chỗ đã điều đi.

Miệng trách móc, nhưng trong thái độ lại chẳng có vẻ gì khó chịu. Hùng biết sự thể sẽ như thế. Biết mình được cấp trên tin dùng, nên việc Kiên sắp nói ra chỉ là hình thức. Hùng còn đi guốc vào bụng Kiên, khi nói:

- Anh định đưa nhạc sĩ Vĩnh Bảo thế chỗ em phải không?

- Chịu cậu!

Hùng gật gù:

- Nước cờ này phải thế mới chuẩn. Em chỉ đề nghị anh, giới thiệu ba cán bộ cho mọi người bỏ phiếu tín nhiệm, đưa lên mạng cho bàn dân thiên hạ tham khảo. Sau cùng lại để cho ba người bầu nhau. Em sướng nhất cái đề xuất này đấy.

- Được rồi. Phải nói cách của cậu độc đáo đấy. Có khi được phổ biến cả nước chưa chừng.

- Khó lắm. Vì phải có ba ứng viên. Mà cái này thì các bố tổ chức không khoái đâu. Anh ở lại ăn cơm với em. Hai anh em thôi, vừa ăn vừa trò chuyện. Nhà em ở ngoài cửa hàng, cháu đi học chưa về.

- Thôi, tôi về, kẻo chị ấy phải ăn một mình.

***

Công việc ưu tiên của Phó chủ tịch Phụ trách xây dựng và Quản lý đô thị Đoàn Hùng là phải kiêm Trưởng ban Quản lý dự án chợ.

Số sạp hàng, ki ốt chợ cũ chỉ dùng một tầng là đủ. Để tiết kiệm diện tích, phải xây ít nhất hai tầng, nhiều thì ba tầng. Hai tầng kia sẽ dùng làm siêu thị hay trung tâm thương mại cũng được. Ban Quản lý Dự án mời các chủ hàng họp, để nghe ý kiến. Mới chỉ họp với các bà trưởng dãy, trưởng ngành hàng ở ngay ban Quản lý Chợ thôi, mà đã như cái… chợ con.

- Buôn bán mãi thế này quen rồi. Chả việc gì phải xây mới. Ăn hết nhiều chứ ở hết bao nhiêu.

- Đào đâu ra tiền góp vốn xây chợ?

- Thế lúc xây thì nghỉ bán hàng à. Cả nhà trông vào tiền chợ. Không nhẽ treo niêu cả nhà lên, hay Uỷ ban nuôi chúng tôi?

Có mấy chục người thôi mà như chợ vỡ. Cứ nhao nhao tranh nhau nói, như sợ mất phần. Toàn những lý sự cùn. Toàn lối nghĩ mũi nhòm mồm. Toàn lối nói trống không. Toàn những giọng chỏng lỏn, chanh chua.

Hùng nhắc mình phải bình tĩnh. Bà con quen ăn nói chỗ đông người, nên nói rất to. Nhiều người quen lối mắng mấy cô gái chưa quen đi chợ: Mày không mua bà có người khác mua, bà đ…con cái mặt mày. Con ** thối l…! Vừa sáng ra đã chê ỏng chê eo. Không mua thì biến, nên chả coi ai ra gì.

Anh ôn tồn:

- Ta mới lên quận, cũng phải xây cái chợ cho đàng hoàng như chợ trong nội thành cũ, bà con ạ. Thì cũng như nhà mình, xưa, nhà tranh vách đất, rồi lên nhà cấp bốn, giờ nhiều bà con ta đã có nhà tầng, mái bằng, mái ngói, mái tôn. Ai lại để chợ sập sệ mãi thế này. Có phải không bà con? Lấy đâu tiền ra xây chợ phải không ạ? Thì cũng như đường sá làng ta trước đây. Cha mẹ nghèo thì các con xúm vào, mỗi người một chân một tay. Nhà nước và nhân dân cùng làm mà! Vâng còn xây chợ mới thì bà con vẫn phải buôn bán chứ ạ. Quận đã cắm đất làm chợ tạm rồi. Đâu chả thế. Làm nhà mới trên nền nhà cũ cũng phải dựng lều lán ở tạm vài tháng chứ ạ!

Bà hàng cả. Tuổi sồn sồn. Mặt son sồn. Giọng sồn sồn:

- Ông nói nghe thì hay đấy. Dưng mà… còn cái đoạn siêu thị siêu thọt, sao nó lại dính vào đây là nghĩa làm sao?

Bà hàng thịt, áo cánh hoa, cái mặt đanh đá rắn câng. Lập tức lên mặt dạy đời:

- Chưa chi đã sồn sồn như l… chấm muối ấy. Nói, phải có lý, có lẽ đàng hoàng. Để tôi hỏi đây này. Cái siêu thị nhà các ông mà ở chung với chợ chúng tôi, thì nó hớt hết khách chúng tôi còn gì. Cầu Đông đi bằng cầu Đông, cầu Tây đi bằng cầu Tây. Không dính gì với nhau.

Cái đanh đá bà hàng thịt, không đọ được với cái đá đanh bà hàng cá. Cái mặt phèn phẹt lập tức xồ ra một mở toàn những "đặc sán" chợ búa:

- Bà rõ là cái loại l… sành ghe đá, l…vá sắt tây, … xây xi măng, l… chăng dây thép. Tôi hỏi thế là muốn nói như bà đấy! Chợ là chợ mà thị là thị. Tôi là tôi cứ dí vào cái siêu thị nhà các người.

Chị hàng đồ điện, kém hẳn hai bà kia một con giáp. Nhưng đanh đá vào cỡ quốc tế, đứng phắt dậy, chồm chồm như con choi choi. Dáng chừng tán thành cả chợ lẫn siêu thị, chị này tung đòn hiểm ra:

- Này, nhà chị dí cái gì đấy. Cho chị lên mà dí vào hàng tôi. Toàn đồ điện đấy. Tôi chỉ bật tách một cái là nó giật tung "cái ấy" đi cho xong đời nhà chị.

Đối thủ nào có phải tay vừa:

- Á à! Mày rủa tao chết mấy hả con kia? Cậy vốn to buôn to chứ gì? Tao là tao đ… có sợ nhé.

- Thì cậy đấy. Đây nói cho mà nghe nhé, tiền vải váy chị, không bằng tiền chỉ váy tôi đâu. Đừng có mơ!

Bà Bông, Trưởng ban Quản lý chợ quát lên:

- Các chị có thôi đi không? Muốn cãi nhau thì ra ngoài đường mà cãi. Để mang tiếng hàng tôm hàng cả suốt đời à? Kẻ nói phải có người nghe chứ. Cũng phải nể mặt ông Phó chủ tịch, ông Trưởng ban Tuyên giáo, ông Văn phòng quận ngồi đây chứ?

Hùng ngồi chịu trận. Vợ anh cũng bán hàng. Nhưng là hàng mỹ phẩm, cửa hàng mặt phố, ít va chạm hơn, tuy chuyện cãi chửi nhau giữa các hàng cũng có, tất nhiên không phải vợ anh nên cảnh này anh không lạ lắm. Bụng bảo dạ, chợ vốn là thế giới đàn bà. Người mua kẻ bán là đàn bà. Việc các bà này mang "của quý" ra, hoặc mang "việc làm" giữa hai "của quý" của đàn ông, đàn bà là sự thường. Chả có ai coi có là tục là bậy. Không có từ "đ…" kèm vào, câu nói trở nên ngượng nghịu, không thuận tai nữa kia. Nó thế đấy.

Ngồi nghe từ nãy tới giờ, ông Bân, Trưởng ban Tuyên giáo quận thấy mình hoàn toàn bất lực. Không thể giở những bài từng giảng ở các cơ quan, toàn thể, phường phố ra được, cũng chả phải việc của mình. Dại gì dính vào mấy con mẹ mướp. Nếu không khí thuận lợi vui vẻ thì ta động viên, khen ngợi mấy câu. Không thì nắm tình hình thôi.

Bà trưởng ngành hàng khô, từ này vẫn ngồi im nghe ngóng, giơ tay.

Lần đầu tiên có người giơ tay xin phép phát biểu. Bà Bông mừng rơn:

- Mời chị Trinh!

- Tôi xin phát biểu ý kiến. Tôi hỏi khí không phải, thế nếu đa số bà con chúng tôi đồng ý với ông quận, cũng xây ba tầng, nhưng chúng tôi muốn ở tầng dưới, có được không?

Hùng hỏi:

- Xin phép được hỏi, vì sao bác biết đa số bà con muốn ở tầng dưới ạ?

- Lòng vả cũng như lòng sung. Ngần này tuổi đầu rồi, chuyện hay dở, phải tôi, biết chứ. Ông trả lời tôi đi, nếu đa số chúng tôi bằng lòng như thế, các ông có nghe không. Hay các ông cứ làm theo ý mình?

- Nghe chứ ạ. Nói phải củ cải cũng nghe mà bác!

- Các ông có giấy tờ gì không, hay chỉ nói mồm?

- Có giấy tờ hẳn hoi. Trên giấy tờ ấy có nhiều câu hỏi, các bác chỉ việc đánh dấu vào câu hỏi nào mình đồng ý thôi.

Phòng họp trở nên trật tự khác thường. Mọi người chăm chú nghe. Bởi nó dính dáng đến miếng cơm manh áo của họ.

Cả mấy bà tuổi sồn sồn, hay chưa sồn sồn, hoặc quá sồn sồn đều yên lặng. Những cuộc họp kiểu này, ai hiểu biết hơn, đứng đắn hơn, đàng hoàng hơn, mặc nhiên sẽ được mọi người vì nể. Bà Trinh nghiễm nhiên trở thành người ai diện cho cả chợ. Họ vểnh ai nghe hai bên đối đáp.

Bà Trinh:

- Thế cái giấy chúng tôi trả lời ông, có phải ký tá gì không? Có phải đóng triện gì không?

Vẫn Hùng. Mà chả Hùng thì ai trả lời được. Ông Bân chắc?

- Ký và đóng dấu của ban Quản lý chợ thì có phiền các bác một chút đấy. Nhưng có thể mới đảm bảo, đấy chính là ý kiến thực của các bác, không phải của người khác. Với lại, cũng để bảo đảm, các bác sẽ cam kết thực hiện những điều mình đã đồng ý.

- Nhưng mà… nhưng mà… Ai biết các ông sẽ làm gì với những cái giấy của chúng tôi? Ngộ nhỡ… Nói mấy ông với bà trưởng chợ bỏ quá cho, ngộ nhỡ đa số chúng tôi đồng ý thế này, các ông lại bảo đấy là thiểu số thì… chúng tôi biết thế nào mà lần. Ấy là tôi nói ngộ nhỡ thôi.

Hùng chưa làm một việc tương tự thế này. Kiên mới phổ biến cho anh tinh thần của cách làm. Còn cụ thể ra sao, chưa hình dung ra. Anh nghĩ, nếu đúng là trưng cầu ý dân thì… dân phải được giám sát chứ. Nhiều cuộc bầu cử hoặc trưng cầu ý dân ở các nước, các tổ chức quốc tế còn phải giám sát kia mà. Việc của dân chợ này, dân chợ này giám sát là đúng thôi Không thể hoãn binh để hỏi ý kiến bí thư. Anh tin vào suy nghĩ của mình, nên trả lời:

- Thế thì tốt nhất là các bác cử một số người, - anh quay sang bà Bông, - có thể cả chị nữa, cùng chúng tôi kiểm phiếu. Cứ đa số đồng ý thế nào, chúng tôi làm như thế.

Chợ Cầu Đông rộng mênh mông, khung sắt, lợp tôn kẽm, có từ thời Pháp. Dù mấy lớp tôn gần nóc chợ được lợp trên một khung sắt cao hơn, để hở ra một quãng cho thoáng khí, không khí vẫn nóng hầm hập. Mấy trăm chiếc quạt. Mỗi người bán hàng một cái, cùng chỉ khuấy động không khí tại chỗ một tí.

Không khí trong chợ vẫn là thứ không khí lưu cữu, giam hãm, tù túng hết ngay này sang ngày khác, mùa này sang mùa khác. Nhất là mùa hè thế này, cứ hầm hập. Cứ nồng nặc mùi chợ. Đây là mùi mồ hôi người, mùi bốc lên từ những khe hở cống rành lát bê tông tấm, mùi tanh tưởi của khu hàng cả, mùi phân gà, vịt, ngan, ngồng, chim. Khu hàng mắm muối cũng rất nặng mùi. Mùi ủng rữa từ khu hàng rau quả chưa dọn kịp, mùi khai thối từ những khu nhà vệ sinh… Tất cả hoà trộn, quanh quất dưới mái chợ. Không quạt thông gió. Không quạt hút gió… Và cái thứ tiếng chợ cứ ồn ồn, ào ào, ầm ấm… Không ầm ĩ, không chát chúa, không đinh tai nhức óc mà vẫn tra tấn lỗ tai mới lạ!

Gần một giờ chịu trận, Hùng thấy ghê quá. Trả lời ý kiến, không mệt bằng nghe những ý kiến ấy. Cũng tưởng hết ý kiến rồi. Đã định bụng chốt lại mấy điểm, ai dè, bây giờ bà Trinh mới đi vào việc chính, mà vì nó bà ngồi đây.

- Lúc nãy ông có giải thích là, Nhà nước và nhân dân cùng làm. Tức là chúng tôi phải đóng góp tiền vào xây chợ phải không? Chợ là chợ của quận. Quận đã thu thuế chúng tôi rồi còn gì? Sao chúng tôi phải đóng góp?

Hùng bình tĩnh lắm. Anh thong thả:

- Thưa bà con. Nếu bà con không đồng ý đóng góp cũng được. Nhưng…

- Nhưng làm sao? - Nhiều tiếng nhao nhao. Bà Trình quay lại các bạn hàng - Các bà trật tự để ông Hùng giải thích. Ông ấy là đại diện Quận, chứ không phải là người ngoài đường, để các bà đối đáp tay đôi đâu nhớ.

- Thế này bà con ạ. Bà con buôn bán thì phải đóng thuế môn bài, thuế doanh thu phải không ạ? Nếu bà con bán tại nhà mình, thì chỉ thế là xong. Nhưng đằng này, bà con ngồi bán hàng trong chợ, chợ được xây cất trên đất nhà nước, xây bằng tiền nhà nước, phải không ạ?

- Đúng rồi!

- Đúng quá rồi. Việc gì phải hỏi.

- Thế thì muốn sử dụng gian hàng này, kiốt kia; muốn có chỗ ngồi đàng hoàng, mưa không đến mặt, nắng không đến đầu. Hàng khô, hàng công nghệ phẩm, hàng điện máy v.v… bán câu dầm phải khoá cửa để đấy, mai đến bán tiếp. Phải có ban quản lý chợ điều hành công việc, phải có bảo vệ, phải lo vệ sinh, phải lo cứu hoả v.v… Nhiều việc lắm bà con ạ. Được như thế, bà con phải trả nhà nước tiền thuê chỗ ngồi chứ ạ?

- Ờ phải!

- Tất nhiên rồi!

Kèm theo là những cái gật gật.

- Vâng. Tiền thuê cửa hàng, tháng nào trả tháng ấy. Mà cũng có thể trả sau, trả trước, thậm chí trả trước cả năm. Có thế không ạ? Chẳng qua là thoả thuận giữa hai bên thôi.

- Bây giờ… Do quận ta cần một số tiền lớn xây chợ, nên xin bà con trả trước một, hai, hoặc ba năm càng tốt. Để sớm khởi công, sớm đưa công trình vào sử dụng, sớm chấm dứt ngồi chợ tạm. Chúng tôi coi thế là một cách bà con đóng góp với Nhà nước đấy.

Các bà thấy ông quận này nói lọt tai nên im lặng, nghĩ thêm xem có chỗ nào hớ không. Hùng thấy không khí có vẻ đồng thuận, liền giải thích thêm:

- Cụ thể thế nào, lại phải bàn thảo thêm. Sẽ có nhiều mức khác nhau. Để bà con trao đổi bình xét. Mức thấp nhất cũng phải nộp trước một năm, không giới hạn mức cao nhất. Chúng tôi còn tính đến khả năng huy động bà con và các tổ chức cá nhân khác, mua cổ phiếu để có vốn, thậm chí thừa vốn xây dựng thì càng tốt. Các bác cứ yên tâm. Quận muốn bà con giàu lên, làm ăn phát đạt, đóng thuế nhiều cho Nhà nước thì quận mới giầu lên được. Ích nước lợi nhà, dân giàu nước mạnh mà bà con.

Còn cái chuyện siêu thị ấy mà. chúng tôi thưa thế này.

Đất ngày càng chật. Người đẻ chứ đất có đẻ đâu. Bây giờ có nhà nào ở thành phố xây nhà một tầng đâu. Người ta xây vài chục tầng ấy chứ. Các nước còn xây cả trăm tầng kia bà con ạ. Xây ba tầng là bởi ta ít vốn. Chưa đủ lực. Chúng tôi sẽ thiết kế móng cho hẳn năm, sáu tầng. Sau này có vốn lại chồng tiếp lên. Bà con buôn bán ở chợ cũ, quen ở tầng một thì cứ ở tầng một. Dưới tầng một còn tầng hầm, chỉ để xe máy, ô tô.

Từ tầng hai mới làm siêu thị, có cầu thang riêng. Cầu thang cuốn hẳn hoi. Cứ như một chị vừa nói thì chắc các mặt hàng công nghệ phẩm cũng muốn lên siêu thị. Buôn có bạn, bán có phường phải không ạ? Các bác cứ về bàn với chồng con cho hết nhẽ, rồi hãy trả lời các câu hỏi.

Bà Trinh gật đầu mấy cái:

- Tôi biết quận nhà mình, có cái ông gì vừa làm Bí thư, vừa làm Chủ tịch. Phải là người tài đức thế nào mới được giao trọng trách thế chứ. Chắc chắn, người như thế không thể làm mất lòng dân được.

[ngudoc]

Chương 27

Trong cuộc họp giữa các bên do sở mình chủ trì, ông Vinh Giám đốc Sở Tư pháp lật lại vấn đề:

- Thì truyền hình Trung ương vẫn tường thuật trực tiếp một số buổi xử án ấy chứ đồng chí Trần Kiên?

Không nhẽ, ông tư pháp này lại suy nghĩ giản đơn thế.


Kiên không tin. Thật ra ông ta đặt câu hỏi ấy, chỉ là gián tiếp nói rằng, đề án của đồng chí rất vớ vẩn, chả có mảy may ý nghĩa gì. Anh cảm thấy như mình bị khiêu khích hay coi thường. Không nhẽ, ông ta không đọc đề án. Mà cũng có thể lắm. Không chịu đọc văn bản, phó mặc người giúp việc đọc là một trong những thói thường của quan chức. Tình thế buộc anh phải nói:

- Thưa đồng chí giám đốc, ai cũng biết là, các buổi tường thuật phiên toà của ta, nếu có, bao giờ cũng chỉ thực hiện ở buổi khai mạc hoặc buổi kết thúc, hoặc cả hai buổi. Có lý do kĩ thuật, có lý do kinh phí. Như thế, hỏi có bao nhiêu tác dụng xã hội?

Kiên mới nói đến đấy, rõ ràng là chưa hết ý kiến, tuy chừng ấy thôi đã đủ trả lời thẳng ý kiến ông ta rồi. Không biết có phải cậy mình là người chủ trì cuộc họp không, ông Vinh, mái tóc, ruồi cũng phải trượt chân khi nhỡ đậu vào, cắt ngang lời Kiên:

- Đồng chí nói thế, chả hoá ra đài Quốc gia làm một việc vô ích à?

Rõ là khiêu khích.


Lắm khi đồng ý hay phản đối một ý kiến, không phải vì bản thân ý kiến ấy, con người ấy, mà bởi vì những gì ngầm đằng sau ý kiến ấy, con người ấy. Kiên là người từ cơ sở lên.


Anh chưa phải là loại già dặn chốn quan trường Thanh Hoa, nên không biết rằng, Vinh vốn là người thân tín của Bí thư cũ. Bí thư không còn nhưng người của Bí thư còn đấy, thừa sức cho người của kíp lãnh đạo mới biết thế nào là lễ độ. Đừng có tưởng được Tổng Bí thư gặp mà vênh mặt nhé. Có vào Trung ương, đây mới quan tâm nhé.

Kiên vốn ngây thơ chính trị, làm công tác chính trị như làm công tác khoa học - khoa học quản lý, không hề biết đến thủ đoạn, nên Kiên cứ thành thật đối đáp:

- Thưa đồng chí, lâu nay ta chỉ tường thuật trực tiếp phiên khai mạc và phiên kết thúc thôi, nên nó chỉ có ý nghĩa chính trị, không có bao nhiêu ý nghĩa xã hội. Bởi, thật ra, điều quyết định làm nên tính công bằng, tính khách quan dân chủ, tính minh bạch, công khai của một phiên toà là ở khâu tranh tụng. Ở khâu này, lâu nay vẫn có tình trạng toà chỉ sử dụng kết quả điều tra của bên công an, buộc người ta phải nhận tội…

Một lần nữa, ông tiến sĩ Vinh lại thô bạo cắt ngang lời Kiên, tuy có lịch sự hơn, bằng lời nói lấy lệ:

- Tôi xin lỗi cắt ngang ý kiến đồng chí! Toà xét xử không căn cứ vào kết quả điều tra của công an thì căn cứ vào đâu?

Kiên nóng mặt. Không biết trong cuộc họp này còn ai phản đối đề án của mình. Đến lúc này, rõ ràng ông ta, chi một ông ta chơi lại mình. Anh không nắm chắc luật bằng ông tiến sĩ này. Nhưng, lẽ nào toà xử chỉ căn cứ vào kết quả điều tra của công an? Nếu thế, vì sao toà phải hỏi tỉ mỉ lại mọi chuyện diễn ra trên hiện trường? Nếu thế, vì sao nhiều trường hợp viện kiểm sát trả lại hồ sơ, yêu cầu bên công an điều tra lại, làm rõ tình tiết này, tình tiết kia, động cơ phạm tội. Tỉ lệ vụ án oan, án sai, án bị huỷ có ít đâu. Những câu hỏi ấy lướt rất nhanh trong cái đầu đã nóng lên của Kiên. Anh thấy cần làm rõ ý kiến mình và… phải tỏ thái độ mới được.

- Trước khi phát biểu tiếp, tôi đề nghị không ai cắt ngang lời tôi kế cả đồng chí Vinh - người chủ trì cuộc họp. Trong thành phần cuộc họp này còn có đại diện Thành uỷ, Uỷ ban và các đồng chí khác, chứ không phải chỉ có tôi với đồng chí. Đây không phải là một cuộc tranh luận tay đôi, - ngừng một tí, anh dấn thêm, - nếu còn bị cắt ngang, tôi xin phép hội nghị được ra về. Đồng chí sẽ phải chịu trách nhiệm trước Thành uỷ và Uỷ ban về sự bất thành của hội nghị.

Phòng họp căng lên trong im lặng tuyệt đối. Hôm nay, ông Vinh mới bị ăn đòn phản pháo. Không thể ngờ Kiên cứng cựa thế, đành ngồi im. Gương mặt đàn ông đẹp, cương nghị của anh đã giãn ra. Anh tiếp:

- Nếu tôi hiểu đúng thì, điều tra của cơ quan công an chỉ là thủ tục ban đầu để có cơ sở pháp lý đề nghị Viện Kiểm sát phê chuẩn lệnh khởi tố vụ án, khởi tố bị can. Còn điều tra công khai, giữa thanh thiên bạch nhật của toà án mới là điều tra chính thức. Thế mới có chuyện trong thời gian điều tra xét hỏi, nhiều bị can bị mớm cũng, bức cung, ép cung, thậm chí còn bị đánh đập. Ra toà họ mới tố cáo họ phản cung… Những chuyện như thế, không nhẽ chỉ mình tôi biết? Còn phần tranh tụng của luật sư hai bên nữa chứ, giữa Kiểm sát viên và các luật sư nữa chứ. Cái lối cứ bằng bản cáo trạng đã được định sẵn, viết sẵn, bất chấp những tình tiết mới nảy sinh, bất chấp nhân chứng đưa ra những lời khai mới, luật sư đưa ra bằng chứng mới, bất chấp luật sư bào chữa đúng đến đâu, là chuyện không hiếm ở ta. Các đồng chí cũng như tôi, không hề biết, bởi chúng ta không bị rơi vào vòng lao lý ấy.

Sở dĩ nảy ra đề xuất này, chính là vừa rồi, tôi có dự một phiên toà dân sự ở quận tôi, mà đã thấy bức bối lắm. Mong các đồng chí chia sẻ tâm trạng của tôi. Đã là tâm trạng thì chắc cũng có phần chủ quan, cảm tính, thái quá. Mong được các đồng chí cảm thông, ủng hộ.

Đến lúc này, Chánh văn phòng Thành uỷ (mới được bổ nhiệm thay Kim sau một thời gian ông Trân về) thấy cần thiết phải có lời cảnh báo. Ông đứng dậy hướng cái nhìn về phía ông Vinh:

- Tôi xin lưu ý các đồng chí. - Dù là "lưu ý các đồng chí" thì câu này hẳn là dành cho ông Vinh đây - Chúng ta chỉ có bàn vào, chứ không bàn ra. Bàn việc thực hiện ý kiến mà đồng chí Bí thư Thành uỷ đã bút phê trong văn bản hiện có trong tay các đồng chí. Không phải chỉ vì, đấy là ý kiến của người lãnh đạo cao nhất Thành phố, mà chính vì đây là đòi hỏi bức xúc của công luận, của nhân dân. Mục tiêu đầu tiên của xã hội chúng ta là công bằng, rồi đến dân chủ, sau đó mới là văn minh. Hơn bất cứ chỗ nào, Chính toà án là nơi phải đạt bằng được sự công bằng. Cán cân công lý chỉ được nằm ngang. Nếu nó từng dao động, bấp bênh, bập bềnh thì nay phải thăng bằng trở lại. Không thể nghiêng về bên nào có đường dây chạy án khỏe. Chạy từ khâu điều tra, khâu kiểm sát, khâu xử án đến cả khâu thi hành án nữa.

Ý kiến này là một đòn, giáng không chỉ vào ông Vinh, mà còn giáng vào những ai còn mơ hồ tình thế.

Sau phát biểu ấy, thấy mình bị chiếu tướng, ông Vinh mới thôi công kích. Ba cơ quan Công an, Toà án, Viện kiểm sát xin có cuộc họp riêng bàn thảo việc chọn một vụ án điểm nào đó không quá đơn giản, cũng không quá phức tạp để truyền hình trực tiếp. Cũng xin Thành phố không cho thí điểm ở toà án quận như Lâm Du đề nghị, mà là xử ở toà hình sự thành phố. Bên toà án và viện kiểm sát sẽ chọn những cán bộ vững nhất về nghiệp vụ để "ra quân". Quan trên trông xuống, bàn dân thiên hạ trông vào, nên xin có thời gian chuẩn bị rồi sẽ báo cáo sau. Đài Truyền hình cam kết sẽ đưa xe truyền hình đến triển khai, đảm bảo kỹ thuật truyền dẫn, phát sóng tốt. Thành phố sẽ họp báo để giải thích về việc này, đề nghị các báo đưa tin viết bài.

Đấy là kết quả cuối cùng của cuộc họp.

Thình lình, hơn chục tờ báo ra hằng ngày có mặt trên địa bàn Thanh Hoa đồng loạt đưa tin: Giám đốc công ty Thiên Thai bước đầu khai nhận đã dùng bao nhiêu tiền "bôi trơn" bộ máy công quyền tử phường lên quận, thành phố, các cơ quan hữu quan trung ương để có được giấy phép sử dụng đất, giấy phép xây dựng thuỷ cung Thần Tiên. Và khi vụ việc bị báo chí phanh phui thì đã dùng bao nhiêu tiền nhờ chạy án.

Vụ án đất đai với cái đuôi là thuỷ cung Thần Tiên hơn nửa năm trước đã khép lại. Hơn chục cán bộ đã bị xử lý. Một Phó Chánh văn phòng Uỷ ban Nhân dân Thành phố bị buộc thôi việc, một bị cách chức. Một Phó chủ tịch thành phố bị chuyến làm việc khác. Phó chủ tịch thường trực cho về hưu trước tuổi. Mấy cán bộ trưởng phó phòng của mấy sở: Kế hoạch đầu tư, Tài chính Vật giá bị cánh cáo v.v…

Vụ án đã khép lại, bởi chưa gây hậu quả nghiêm trọng. Đất chưa mất vào tay tên lưu manh khoác áo nhà đầu tư.

"Nhà đầu tư" vào trại giam bóc lịch. Bây giờ với diễn biến mới, cơ quan cảnh sát điều tra lại triệu các vị lên lấy lời khai.

Các vị tưởng đã nấp kỹ trong đống rơm. Ai ngờ lại bị lôi ra!

Đọc mẩu tin, nhớ như in hôm theo Tổng Bí thư về làm việc với Thanh Hoa, ông Tiến báo cáo:

- Báo cáo anh, bên công an đã khôi phục điều tra vụ thuỷ cung Thần Tiên đấy ạ!

- Thế à? Đồng chí theo dõi sát sao vụ này giúp tôi. Thế cái đồng chí Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân có mấy sợi tóc chải ngang bây giờ làm gì?

- Báo cáo anh, tôi không chắc chắn lắm, hình như đồng chí Huỳnh đi phụ trách ban quản lý dự án khu công nghiệp thì phải. Để tôi kiểm tra lại rồi báo cáo anh sau ạ.

- Công tác tổ chức của mình cũng lạ nhỉ? Thế từ ngày anh Trân về, tình hình thế nào? Có khá hơn không?

Báo cáo anh, biến chuyển tốt ạ.

- Thế cái đồng chí gì, Bí thư mà ta để kiêm Chủ tịch ấy, tình hình thế nào rồi?

- Đồng chí Kiên làm nhiều cái hay làm ạ. Tôi có nghe báo cáo hằng tháng của nhóm chuyên viên biệt phải xuống đấy.

- Ba tháng phải họp lại, sáu tháng phải có nhận định đánh giá kết quả thí điểm xem, dưới ấy gặp khó khăn trở ngại gì phải giúp họ tháo gỡ kịp thời. Tôi đồ rằng cách làm mới đã khó, cái khó hơn chính là anh em mình đấy. Hay có lối kỳ đà cản mũi lắm. Không biết…

Nói đến ấy, Tổng Bí thư ngừng lại. Ông biết người đi rồi, thường vẫn lưu luyến chiếc ghế cũ. Có người còn dùng ảnh hưởng của mình tác động vào nơi cũ, để bảo vệ những người do mình dựng lên… để bảo vệ lợi ích của mình sau bao năm gây dựng? Có khi cũng chỉ để chứng minh rằng, người mới không hơn gì mình, không bằng mình. Không biết tình hình ở đấy có thế không?

Lần nói chuyện với "Cụ" làm ông phải suy nghĩ. Anh Trân cũng đã nhắc rồi. Biết vậy thôi, chứ cũng chưa biết nên thế nào. Thành thứ cứ canh cánh không yên. Quen với lối nghĩ việc nào ra việc ấy, cưa đứt đục suốt, mà việc này, biết là phải làm rõ, mà lại không thể làm rõ ngay được, nên mấy đường nhăn như dòng kẻ nhạc trên trán ông càng hằn sâu

Ông bảo ông Tiến mời ông Trân lên làm việc với mình.

***

Cứ ngờ Tổng Bí thư yêu cầu báo cáo tình hình nhân sự - chuẩn bị đại hội Đảng bộ Thành phố, nhưng ông lại hỏi tình hình chung, có gì mới không. Ông Trân hào hứng báo cáo ý định truyền hình trực tiếp một phiên toà. Lạ quá, Tổng Bí thư hỏi ngay:

- Ai đề xuất việc này? Mục đích? Đồng chí hình dung được kết quả mong đợi của việc này như thế nào? Hiệu ứng phụ, phản ứng từ nhiều phía như anh lưu ý tôi nữa chứ.

- Báo cáo anh, đây là đề xuất của đồng chí Trần Kiên, Bí thư kiêm Chủ tịch Lâm Du.

- Tôi nghe nói đồng chí ấy có nhiều suy nghĩ rất sáng tạo, độc đáo phải không?

- Báo cáo anh. Đồng chí ấy còn một số đề xuất khác, để tôi báo cáo sau. Đồng chí cho phép tôi tập trung vào việc này đã đồng chí ấy trình bày rằng, công bằng là đòi hỏi cao nhất, cấp thiết nhất của mọi người. Lâu nay toà án ta xử - theo thống kê của chính ngành bảo vệ pháp luật - thì những vụ án oan sai, những vụ án xử sót người, sót tội chiếm một tỉ lệ không nhỏ

- Theo đồng chí, vì những nguyên nhân gì?

- Báo cáo anh, có nguyên nhân về luật pháp của ta còn nhiều bất cập, nhưng chắc chắn có một nguyên nhân về năng lực, về phẩm chất đạo đức cán bộ mấy ngành này. Đồng chí ấy cho rằng, nếu truyền hình trực tiếp thì có nghĩa là, song song với việc xét xử của toà án, sẽ là việc xét xử của toà án công luận. Toà án công luận giám sát cả việc điều tra lại tại toà, giám sát cả việc tranh tụng trước toà, khâu bất cập nhất mà Bộ Chính trị đã có chỉ thị và cuối cùng là giám sát việc xét xử, xem như thế có công bằng không? Tôi nghĩ, đến cả thái độ tác phong, ngôn ngữ của cán bộ bảo vệ pháp luật cũng bị công luận nhận xét:

- Rõ rồi! - Đột nhiên Tổng Bí thư đứng dậy, đi đi lại lại.

Hai tay chắp sau lưng, đầu cúi thấp, vẻ trầm ngâm. Ông gật đầu liền mấy cái. - Rất hay đấy. Cách làm này tạo điều kiện tốt cho chúng ta thực hiện một số chủ trương của Bộ Chính trị Chủ trương đúng mà không có giải pháp hay thì việc thực hiện cũng không được bao nhiêu. Thế hiệu ứng phụ? Chắc là về phía mấy đồng chí công an, toà án, viện kiểm sát?

- Thưa, đúng thề ạ!

- Đã chọn vụ án nào chưa?

- Thưa anh, tôi chưa bàn với anh em. Nhưng ý tôi là chọn chính vụ thuỷ cung Thần Tiên mà khi về làm việc với Thanh Hoa, anh đã chất vấn. Vụ ấy đang khôi phục điều tra.

- Tôi nghĩ sẽ là một vụ án để ta thí điểm, sẽ vỡ ra nhiều điều…

Trong trí nhớ ông Trân, vẫn còn nguyên lời Tổng Bí thư dặn trước khi về Thanh Hoa: "Qua vụ đất đai và vụ thuỷ cung Thần tiên, tôi thấy đội ngũ lãnh đạo Thanh Hoa có không ít vấn đề. Nó bộc lộ điểm yếu nhất trong hệ thống chính quyền nước ta. Ấy là sự không khoa học trong thể chế và cơ chế vận hành, nhất là cơ chế tổ chức và giám sát, dẫn đến hậu quả tất yếu là sự kém hiệu lực của hệ thống chính quyền. Một cái chết nữa là phẩm chất đạo đức đội ngũ cán bộ… Đồng chí hãy kiên quyết tháo khớp những đốt nào loại tử. Nếu được thì lọc máu. Cần nữa thì thay máu".

- Tôi đồng ý. Đồng chí bàn kỹ với anh em làm tốt công tác chuẩn bị. Tôi sẽ bàn với Ban Nội chính, các đồng chí bên công an, tư pháp, toà án, và kiểm sát.

Tiễn ông Trân về rồi, Tổng Bí thư ngồi vào bàn làm việc thoải mái trong chiếc ghế cứng quen thuộc. Ông không thích ngồi ghế xoay. Không phải vì loại ghế ấy đã một lần thụt xuống vô lối. Ông thích sự ổn định, vững chãi.

Trong đầu ông, bỗng vẳng lên câu hát của người lính năm nào: "Thanh niên quê tôi làm chiếc gậy hành quân. Đặt cho tên gọi là chiếc gậy Trường Sơn… Luyện cho tinh thần là chỉ tiến không lui… "

Tổng Bí thư thấy vui vui. Cũng đã lâu ông mới có lúc vui thế này. Ngẫm ra, những niềm vui ấy thường do cuộc sống dưới cơ sơ mang lại. Sự sáng tạo thường nảy ra từ thực tiễn. Đồ Sơn khoán chui. Anh Kim Ngọc cũng khoán chui mà bị kỷ luật. Mình vừa gánh trọng trách này. Còn đang thời kỳ làm quen với qui mô công việc mới. Hãy học anh Kim Ngọc. Nếu chưa nghĩ được điều gì mới, thì hãy ủng hộ những việc làm mới, những nhân tố mới của quần chúng, rồi nhân rộng nó lên. Đây là một việc rất bay. Nó giải quyết cùng lúc các tính: dân chủ, công khai, minh bạch và khách quan của mấy ngành gây bức xúc nhiều nhất trong đời sống xã hội. Khi kiện, khiếu kiện kéo dài, khiếu kiện tập thể, khiếu kiện vượt cấp là vì các cơ quan bảo vệ pháp luật chưa làm tròn chức trách của mình. Mấy điểm nóng các tỉnh là nguyên nhân từ đây chứ đâu.

Ông mời Trưởng ban Nội chính Trung ương sang trao đổi. Ông này nghe xong nói:

- Báo cáo anh, tôi chưa suy nghĩ kỹ. Nhưng thấy không có gì trái với mọi quy định hiện hành. Chắc chắn nhân dân rất hoan nghênh. Chỉ có các anh bên công an, toà án, kiểm sát thì chắc có phần lúng túng, vì chưa quen, mà thật ra thì cũng chưa đáp ứng được đòi hỏi của thực tiễn, nhất là bên toà án.

Tổng Bí thư bảo:

- Tôi hoàn toàn nhất trí với anh. Nhưng phải mạnh dạn làm. Vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Anh làm việc với các anh bên Chính phủ để có sự phối hợp đồng bộ nhé!

***

Tổng Bí thư không ngờ, cuộc làm việc với lãnh đạo các ban ngành liên quan lại diễn ra như thế.

Không ai hào hứng hưởng ứng. Mọi người đều dè dặt.

Lừng chừng và lừng khừng.

Vẫn với ai độ quen thuộc của người ưa nói thẳng, ông hỏi:

- Tôi phải hiểu sự im lặng của các đồng chí thế nào đây? Đồng ý hay phản đối?

Không ai trả lời. Ông Thụ, Trưởng ban Tư tưởng Văn hoá Trung ương muốn nói lắm, nhưng không thể nói trước mặc dù ông rất muốn trình bày suy nghĩ đã nung nấu khá kỹ của mình.

"Đây là công tác chuyên môn thì bên chuyên môn phải có ý kiến trước. Mình là cái anh tư tưởng văn hoá, chỉ giải quyết vấn đề tư tưởng thôi. Mà chuyện tư tưởng thì vô cùng. Đến chuyện sờ sờ trước mắt, ai cũng nhìn thấy, cũng nghe thấy, nhìn tận mặt, bắt tận tay, cân đo đồng đếm được, mà còn mỗi người một ý, nữa là chuyện tư tưởng. Tư tưởng các vị kia… có vấn đề là cái chắc. Có giải quyết được vấn đề tư tưởng, để bắt tay vào làm, tôi mới huy động đội quân báo chí, rồi đến văn hoá nghệ thuật vào cuộc được chứ!" - ông nghĩ bụng.

Tổng Bí thư nhắc lại lần thứ hai, vẫn không ai nói. Ơ hay, việc của mình, việc đến tay mình lại ngồi như phỗng thế kia là nghĩa làm sao. Lạ thật đấy. Thái độ này buộc phải dùng biện pháp "quân sự", nghĩa là chỉ định. Ông Bộ trưởng bộ Tư pháp rụt rè:

- Báo cáo Tổng Bí thư, lâu nay ta cũng có làm truyền hình trực tiếp đấy ạ!

Ngạc nhiên nhìn ông này, Tổng Bí thư hỏi:

- Chết chửa. Chẳng lẽ đồng chí không biết, đấy chỉ là hình thức mang tính tuyên truyền thôi à? Mà cũng chỉ làm một số vụ án chỉ đạo điểm thôi chứ. Trong nội bộ ta cứ nói thẳng ra như thế phải không đồng chí Thụ? Còn hàng trăm vụ án diễn ra hằng ngày, ta đã bao giờ làm đâu. Còn như cách ta định làm sắp tới thì mục đích yêu cầu rất khác.

Ông hỏi từng người, buộc họ phải thể hiện chính kiến.

Người thứ hai ông hỏi là Chánh án Toà án Nhân dân Tối cao.

Ông này cũng buộc lòng phải thừa nhận nên làm. Có lẽ vì việc này liên quan, trước hết, trực tiếp và nhiều nhất đến ngành mình nên ông này tỏ ra lo ngại. Lí do lo ngại chắc hẳn không nằm trong câu trả lời sau đây:

- Báo cáo Tổng Bí thư, đúng là như vậy ạ. Nhưng việc mới quá, chưa ai quen ạ. Vá lại,… nếu truyền hình cả quá trình diễn ra một phiên toà thì dài lắm ạ. Có những phiên toà kéo dài nhiều ngày ạ. Tốn kém lắm ạ…

Nghe cái giọng kêu ca toàn những khó khăn trở ngại, Tổng Bí thư ngán ngẩm kêu lên:

- Trời ơi, làm cách mạng mà chỉ hành động theo đường mòn, lối cũ, theo thói quen thì… đồng chí định đi tới đâu? Sự nghiệp của chúng ta bây giờ, có phải là công cuộc đổi mới do Tổng Bí thư Nguyễn Văn Linh khởi xướng không? Hay là đồng chí định làm theo lối cũ? - ông lắc đầu. - Còn khó khăn đồng chí nêu ra là đúng, nhưng đó là chuyện kỹ thuật, chuyên môn. Các đồng chí bên truyền hình sẽ có cách giải quyết phù hợp. Làm sao để người xem truyền hình có thể nắm được diễn biến của vụ án. Có thế mới theo dõi được. Theo dõi được mới có cơ sở nhận xét… Theo đồng chí, trong công tác xét xử, đâu là khâu yếu nhất?

- Báo cáo Tổng Bí thư, đấy là khâu tranh tụng trước toà ạ!

- Đồng chí nói cụ thể xem yếu là yếu thế nào? Yếu cái gì?

- Thưa Tổng Bí thư… yếu về nhiều mặt ạ!

- Vậy là vì yếu về nhiều mặt nên ta giấu nhẹm đi, theo cách ứng xử các cụ ta là đẹp đẽ phô ra, xấu xa đậy lại chứ gì? Câu ấy các cụ chỉ dùng vào việc tiếp khách thôi, khách đi rồi thì phải mở ra mà làm lại, mà dạy bảo nhau chứ. Đóng cửa một chốc một lát chứ đóng cửa cả năm, cả đời được à?

Ông thấy vấn đề thật sự nghiêm trọng. Mà không phải chỉ ngành toà án, chỉ người đứng đầu nó suy nghĩ như thế. Có lẽ các ngành khác, các đồng chí ngồi đây, ít nhiều, đều có tư tưởng này. Đồng chí Thụ ơi, đây là phần việc của đồng chí đấy. Đây mới là trở ngại lớn nhất khiến bộ máy các cấp của chúng a trì trệ đấy. Đồng chí cho biết cụ thể xem, về năng lực chẳng hạn?

- Báo cáo Tổng Bí thư, chưa nói về chất lượng, chỉ nói về số lượng thôi, chúng tôi đã phải vơ vét, nhặt nhạnh tất cả những người có máu mặt trong ngành, mới tạm đủ, để bổ nhiệm cho đủ số lượng thẩm phán các cấp, theo quy định hiện hành ạ.

- Thế nghĩa là công tác quy hoạch phát triển ngành làm không tốt, quy hoạch cán bộ ngành làm không tốt. - nghĩ một tí, ông chợt hỏi - Thế bao nhiêu sinh viên luật mới ra trường đâu, sao không nhận họ, không bồi dưỡng, để họ chạy vào các tổ chức nước ngoài, các văn phòng luật sư, các công ty luật. Tôi thấy có công ty còn được tổ chức quốc tế công nhận và xếp vào loại mấy công ty luật uy tín trong khu vực có đúng thế không?

- Thưa Tổng Bí thư, ngân sách ngành có hạn, không có khả năng thu hút những người giỏi như thế ạ.

- Nhưng những người năng lực yếu thì thừa chứ gì?

Im lặng.

- Thế còn chất lượng?

- Báo cáo Tổng Bí thư, chúng tôi chưa có số liệu cụ thể xem bao nhiêu phần trăm có trình độ trên đại học, đại học hoặc chưa có trình độ đại học, nhưng công tác lâu năm trong ngành, có nhiều kinh nghiệm xét xử, cũng được bổ nhiệm.

- Đồng chí phải cụ thể ra, ngay cả trình độ đại học cũng phải xem, bao nhiêu đại học nước ngoài, bao nhiêu trong nước, bao nhiêu học tại chức, bao nhiêu đào tạo từ xa? Ấy là đơn thuần bằng cấp, còn thực lực nữa chứ. Lại còn chuyện học giả bằng thật nữa chứ. Lại còn chuyện bằng giả nữa chứ.

Hiếu ra lý do im lặng của các vị này, ông phân tích:

- Các đồng chí ạ. Chính vì đây là khâu yếu nhất nên chúng ta mở đột phá khẩu, tấn công vào. Chính ở khâu này, cả ba ngành mới bộc lộ mặt được, mặt chưa được của mình. Nếu không dám nhìn thẳng vào sự thật thì bao giờ chúng ta mới xây dựng được một nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, một nền tư pháp nghiêm minh, minh bạch, thực sự tôn trọng quyền làm chủ của nhân dân, quyền sống của con người. Phải dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật. Không cách gì che đậy sự yếu kém của một hệ thống chính quyền đâu. Người dân yêu mến chính quyền này, không phải vì đọc các bài xã luận rất kêu đâu đồng chí Thụ ạ, mà chính là họ nhìn vào các cơ quan công quyền của ta, trước hết là các cơ quan bảo vệ pháp luật. Đương nhiên họ còn phải nhìn vào hiệu quả kinh tế, đời sống xã hội, quản lý xã hội của chính quyền v.v…

Ông ngừng lại, nhấp ngụm nước, nhìn vào mắt từng người rồi tiếp tục dòng suy tư của mình:

- Không biết có ai định chụp cho tôi cái mũ ca ngợi pháp quyền tư sản không, khi tôi nói, đất nước ta phải cảm ơn luật sư Loseby, người đã cãi thành công để Bác Hồ chúng ta không bị toà án Hồng Công kết tội, và cũng chính nhờ vị ân nhân này tổ chức cho Bác trốn, nên mật thám Pháp mới không bắt được Bác đưa về Việt Nam xét xử. Nếu toà án Hồng Công không chịu lý lẽ của ông Loseby thì không biết tình hình sẽ như thế nào? Thế nghĩa là việc tranh tụng trước toà là cực kỳ quan trọng có ý nghĩa quyết định đến việc toà án ra án quyết đúng hay sai phải không các đồng chí? Các đồng chí có hiểu vì sao Bộ Chính trị phải có chỉ đạo về cải cách tư pháp trong đó có việc này không? Theo thông tin trên báo, nhiều vụ chúng ta không xử theo pháp luật mà theo ý muốn chủ quan của ta. Có đúng thế không?

- Thưa, có không ít đâu ạ! - ông Thụ trả lời.

Tổng Bí thư tiếp tục truy kích những ý nghĩ luẩn quẩn đang chạy trốn trong đầu mọi người. Ông quyết dồn họ vào quỹ đạo của mình:

- Chỉ nói đến trình độ thôi, đến cách xét xử thôi, chúng ta đã xử nhiều vụ không theo pháp luật. Chúng ta phải trả giá cho những sai phạm và sự kém cỏi của mình. Ta mới có quy định phải bồi thường cho nạn nhân những vụ án ấy, phải công khai xin lỗi người ta, rồi đến lúc phải xem trách nhiệm của những người cầm cân nẩy mực những vụ ấy đến đâu mà xử lý cá nhân. Làm tốt việc ấy sẽ lấy lại một phần niềm tin của nhân dân vào công lý.

Nói đến đấy ông dừng lại hỏi:

- Nếu ý kiến tôi sai chỗ nào, các đồng chí nói ngay cho. Không có gì phải ngần ngại. Chỉ có mấy người thôi. Các đồng chí là những người có trách nhiệm cao nhất về Đảng và chính quyền ngành mình mà còn không thống nhất được với tôi thì nói gì đến hàng triệu người khác.

Một lần nữa, ông lại phải chỉ định từng người. Ông biết thế này có phần thô bạo đây, nhưng ông còn biết một điều sâu xa hơn. Nó đang ẩn sâu ở góc khuất nào đó trong mỗi người. Nó là cái không thiện bên cái thiện trong mỗi con người, mà vì không thắng nổi nhau trong cuộc vật lộn giữa cái cũ và cái mới nên cái không thiện vẫn kéo họ xuống, khiến họ không dám bứt lên. Trông những nét mặt khó đăm đăm của họ, ông biết họ chưa vượt được chính mình.

Họ đang nghĩ đến những khó khăn khi thực hiện. Khi phá bỏ những cách nghĩ, cách làm đã ăn vào máu thịt mỗi người. Họ biết rõ quân cán mình cũng không ít chuyện mờ ám đâu.

Truyền hình trực tiếp là công khai giữa bàn dân thiên hạ công việc của mình. Ai diễn, biết ngay. Ai cố tình bao che cho bị cáo, ai cố tình xử nhẹ đến mức khó hiểu biết ngay.

Ông công an lo không ít. Chuyện vi phạm luật tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, chuyện không bảo vệ hiện trường, cố tình không lấy lời khai nhân chứng, chuyện làm sai lệch hồ sơ vụ án… v.v… và v.v… ông kiểm sát ngồi kia, cố tình trả lại hồ sơ, yêu cầu điều tra lại, cố tình không ra cáo trạng, ông không đủ chứng cớ kết tội v.v… và v.v… ông nào cũng lo. Chỉ những lo là lo.

Tổng Bí thư làm thế này thì chết cả lũ.

Mà xem ra ông còn tấn tiếp. Đã thấy kết luận gì đâu. Y như rằng, Tổng Bí thư lại tiếp tục mổ xẻ:

- Nảy, đồng chí Chánh án mới nói đến sự thiếu hụt về mặt số lượng. Thế còn về chất lượng chuyên môn và về phẩm chất đạo đức của đội ngũ? Đồng chí không cần phát biểu. Đây là vấn đề chung của đội ngũ công chức chúng ta. Thế nên mới phải cắn răng đưa ra khẩu hiệu Làm trong sạch và vững mạnh đội ngũ. Bao nhiêu đơn vị đã giành được danh hiệu đơn vị trong sạch và vững mạnh mà có người, nhiều trường hợp là người đứng đầu cơ quan vẫn ra toà? Đến cấp Trung ương quản lý mà còn có hàng chục người mắc tội thì đủ biết vấn đề trầm trọng đến mức nào.

Điều tôi lưu ý các đồng chí là, khi người cán bộ ngành bảo vệ pháp luật sai phạm, thì tác hại gấp nhiều lần sai phạm của cán bộ ngành khác. Vì nó tác động đến sinh mạng chính trị, đến vị thế xã hội, tức là danh dự, uy tín của người ta, chứ không phải chỉ đến lợi ích vật chất đâu. Và không phải chỉ mình người ta chịu, mà thân nhân họ, con cháu họ cũng bị tai tiếng theo. Nhiều gia đình tan cửa nát nhà vì có người đi tù, các đồng đủ có biết không? Những người ấy, và cả dư luận xã hội sẽ oán chúng ta. Niềm tin của họ vào lẽ công bằng của chế độ sẽ bị thương tổn ghê gớm. Các đồng chí làm tốt hay không tốt sẽ góp phần quan trọng vào sự hưng vong của Nhà nước đấy.

Đấy, tôi trao đổi thẳng thắn với các đồng chí rồi. Các đồng chí bàn bạc trong lãnh đạo ngành mình, trước mắt để giúp Thanh Hoa triển khai thí điểm. Nếu làm tốt - mà tại sao không tốt nhỉ, sẽ nhân rộng ra các địa phương khác. Vừa làm vừa rút kinh nghiệm. Tất nhiên không phải vụ án nào cũng truyền hình trực tiếp. Nhưng làm vụ nào phải có tác dụng tốt vụ ấy. Chắc chắn các đồng chí sẽ bị phê phán đấy. Nhưng nhân dân phê phán đúng vào chỗ yếu kém của ta thì tốt chứ sao.

Tôi không động viên các đồng chí. Tôi chỉ ra cái tất yếu của công việc này. Nói như đồng chí Nguyễn Văn Linh, đây chính là việc cần làm ngay để chúng ta xốc lại đội nghĩ ngành mình. Cả ba ngành chứ không phải chỉ bên toà án đâu. Các đồng chí phải xem lại, phải bổ sung, phải điều chỉnh quy hoạch ngành, quy hoạch cán bộ. Phải có kế hoạch đào tạo đào tạo trong nước, đào tạo ở nước ngoài, tạo đổi kinh nghiệm với các nước phát triển xem họ làm thế nào.

Phải đào tạo lại, đào tạo tại chỗ nữa. Và tôi đặc biệt lưu ý các đồng chí đến việc đào thái. Đấy là quy luật. Kiên quyết đưa ra khỏi ngành, nếu cần phải truy tố nhũng người không đủ phẩm chất hoặc mắc sai phạm nặng làm ảnh hưởng đến uy tín ngành.

Đêm ấy ông ghi vào số công tác mấy cái gạch đầu dòng:

- Xốc lại đội ngũ.

- Chỉnh đốn Đảng.

- Việc bồi thường các vụ án oan sai cần phải luật hoá.

[ngudoc]

Chương 28

Vừa ra khỏi chợ, Hùng hít một hơi thật sâu. Nhẹ hẳn người.

Bỗng hai người hai bên, cùng đi vượt lên, cùng gọi giật giọng:

- Đồng chí Phó chủ tịch! Đồng chí Phó chủ tịch!

Hùng nhìn người này lại nhìn người kia. Người thanh niên còn trẻ. Người phụ nữ đã cứng tuổi. Máy ghi âm nhỏ xíu trong tay. Miệng nói, tay giơ máy lên:

- Tôi là Thu Phong, phóng viên tờ Chính luận.

- Em là Vạn, phóng viên tờ Thời luận. Thẻ nhà báo của em đây. - Chị kia cũng chìa thẻ của mình ra. - Xin đồng chí cho biết…

Hùng giật mình, phản ứng bằng một câu hỏi:

- Phỏng vấn gì mới được chứ?

Vạn:

- Thì cái vụ xây chợ mới ấy.

- Sao các anh chị biết?

Thu Phong:

- Thì bọn em nghe hết cuộc đối thoại rồi mà! Tuyệt thật đấy! Quá hay anh ạ. Nếu các anh làm được việc này thì đúng là một cú đột phá cho cả nước đấy.

Hùng ngạc nhiên:

- Cái gì? Cái gì đột phá? Đột phá cái gì mới được chứ?

Phong hào hứng:

- Không phải đột phá trong việc xây chợ, mà là đột phá trong cách làm việc với nhân dân, trong mối quan hệ giữa Đảng, chính quyền với nhân dân.

- Thế ra các bạn đã nghe… tất cả? Tức là… nghe… trộm? Khách không mời mà đến chứ gì?

Hai người cười. Vạn:

- Chúng em nghe đàng hoàng đấy chứ. Tại anh mải giải thích với các bà ấy nên không để ý. Bọn em ngồi dưới cùng.

- Thế sao biết tin mà đến?

Phong:

- Cái này thuộc về nghiệp vụ báo chí ạ. Cho chúng em mươi phút thôi, được không anh?

Vạn cười khoái lắm:

- Nghe các bà ấy cãi nhau thú quá. Chưa bao giờ em được nghe những câu như thế. Tất nhiên không thích bằng nghe anh trả lời họ.

Phong đi guốc vào bụng bạn đồng nghiệp:

- Anh ạ, về cơ quan, thế nào thằng này cũng tái bản mấy câu của các bà ấy cho mà xem. Không có em cứ đi đầu xuống đất!

Hùng cười, biết hai người này muốn nhắc đến mấy câu băm bổ, bỗ bà, bậy bạ của các bà. Anh xem đồng hồ:

- Thế này nhé. Dứt khoát tôi với hai bạn sẽ trò chuyện. Còn phỏng vấn, các bạn nên làm với anh Kiên. Vấn đề như thế phải tầm cỡ anh ấy trả lời mới đã.

Thu Phong:

- Nhưng, anh là người làm cụ thể, cùng sẽ rất hay.

- Làm cụ thể thì chỉ biết những cái cụ thể thôi. Tôi kể về công việc thì được. Còn tại sao làm thế, thì phải ở đẳng cấp nào mới giải thích được. Tôi dặn đây này. Chỉ đăng báo khi công việc bắt đầu triển khai thôi. Bây giờ mới là những việc chuẩn bị đầu tiên. Liên hệ lại nhé. Tôi phải về báo cáo đã.

Hùng đưa cho mỗi người một tấm danh thiếp, rồi đưa tay ra bắt.

***

Vừa cho con bú, Thu Phong vừa nhớ lại buổi "nghe trộm" sáng nay. Nghề làm báo có những chuyện thế đấy.

Trong một đám hỗn độn, giữa một mớ ngôn từ tục tĩu, xuất hiện một tính cách thẳng thắn, đàng hoàng, đĩnh đạc và rất người. Thằng Vạn chắc cũng nhận ra cái khác lạ trong cách làm này. Nhưng khai thác thế nào, bình luận thế nào, nâng lên tầm nào là năng lực mỗi người. Thế nào mình cũng phải làm một cuộc, không, ít nhất là hai cuộc phỏng vấn. Ông Kiên này. Ông Bí thư Thành uỷ này.

Phải chuẩn bị câu hỏi ngay từ bây giờ…

Chị bế bé Thu Hà lên, xoay lại cho nó bú nốt vú bên kia.

Cảm giác lúc cho con bú thật lạ. Hơi buồn buồn, hơi tê mê.

Tất nhiên không giống lúc Triển vục miệng vào bên này, bên kia, rồi cười "để đảm bảo công bằng".

Con làm em nhớ anh quá chừng. Giống nhau quá. Chỉ có điều, khi anh làm thế thì cả người em cứ nhũn ra. Anh đang làm gì đấy hả anh yêu? Đang duyệt bài, phải không?Công việc của em không bận bịu bằng anh, nhưng Thu Hà làm em bận bịu hơn Tổng biên tập đấy. Có nó, em không đi công tác xa được, chỉ quanh quẩn trong thành phố này thôi. Được gần con, và được gần anh, em hạnh phúc lắm. Nhưng em phải cứng rắn với mình. Em không có quyền tước đoạt của người khác. Em chỉ là kẻ nhặt nhạnh chút hạnh phúc thừa thãi mà người ta vứt bỏ không thương tiếc thôi.

Triển cứ chen vào suy nghĩ của Phong như thế. Nhất là lúc hai mẹ con quấn lấy nhau trên giường, trước khi chìm vào giấc ngủ.

Ai cũng thấy chị đẹp hẳn ra. Da thịt cứ mẩy mang, mỡ màng, mướt mát. Đôi mắt tròn to lúc nào cũng long lanh, lấp lánh niềm vui. Chiếc váy bó lửng dưới gối, càng tôn thêm vẻ đẹp đôi chân dài, khiến bọn con gái trong cơ quan cũng phải ghen. Nhâm bảo: "Em không cần viết nhiều như trước đâu. Nhưng, viết bài nào ra bài ấy như chùm phóng sự điều tra Vũ Sán là tuyệt lắm. Dành thời gian chăm sóc cô phóng viên tương lai cho chị. Hôm nọ gặp anh Triển. Anh ấy gặng hồi mãi về em. Chị bảo: "Nó sống nguyên tắc lắm đấy".

Phong nháp trong óc những câu hỏi sẽ phỏng vấn. Làm sao để các nhóm câu hỏi này không trùng nhau. Với cấp độ cao dần theo cương vị của mỗi người. Có thể sẽ mở rộng đối tượng phỏng vấn. Xem nhân dân, bạn đọc suy nghĩ thế nào, đánh giá việc này thế nào.

***

Chẳng bao lâu, trước cửa chợ, một tấm pano lớn dựng lên. Bức cảnh đồ chợ Cầu Đông thật đồ sộ. Các kiến trúc sư vẫn giữ mặt tiền chợ cũ như một mảng di tích kiến trúc, lịch sử. Người đứng xúm xít ngắm ngôi chợ mới, nhưng vẫn mang dáng vẻ ngôi chợ truyền thống. Phía sau, khối kiến trúc ba tầng cao vượt hẳn lên.

Chợ tạm, được dựng giữa lòng đường hai dãy phố gần đấy. Hai dãy kiôt quay lưng vào nhau làm thành hai dẫy hàng. Dù khách chưa quen cũng bắt đầu nhộn nhịp. Bà con buôn bán trong chợ được phát mỗi người một phiếu trưng cầu ý kiến. Ban Quản lý chợ hẹn ba ngày sau thu lại. Nếu chủ kinh doanh nào không nộp, coi như không đăng ký thuê chợ nữa. Vậy mà mất cả tuần mới thu xong.

Việc phá dỡ chợ cũ, hoá ra lại tốn nhiều thời gian và công sức hơn dự kiến. Các tấm tôn, dù đã thay mấy lần, lần gần nhất cũng đã gần hai chục năm nên gỉ cả. Các tay đòn, vì kèo sắt, không thể tháo từng chiếc bu lông mà phải dùng đèn xì cắt từng phần, ròng dây thả xuống. Sau hơn mười ngày phá dỡ phần sắt thép, đến lượt mấy chiếc máy xúc hùng hục xông vào. Nó buộc cáp vào những chỗ buộc được, gầm gừ giật cho đố, húc cho sập. Buổi tối, xe tải ghé đít vào oằn lưng hứng từng gầu gạch vữa, cùng với hàng tan bụi bặm trăm năm tích lại chở đi.

Nhiều báo đưa tin Thanh Hoa xây mới chợ Cầu Đông.

Tờ Thời luận giật tít: "Chợ - một khâu yếu trong quản lý đô thị Lâm Du đã bị đột phá". Phóng viên Đức Vạn đề cập đến cái phức tạp của chợ, càng phức tạp hơn là những người bán buôn, bán lẻ trong những chợ ấy. Anh miêu tả tính phức tạp ấy, lúc nghe bà con nói suy nghĩ của mình, khi Ban quản lý dự án đặt ra những vấn đề phải giải quyết để xây dựng chợ mới trên nền chợ cũ, trong thời kỳ hội nhập kinh tế ( Kèm theo là ảnh cảnh đồ ngôi chợ mới ).

Tờ Chính luận chạy hàng tít lớn giữa trang nhất: Lâm Du giải quyết bài toán chợ trước thềm WTO của nhà báo Thu Phong.

Kỳ 1. Bà già đi chợ Cầu Đông.

Dẫn bài ca dao trào lộng ngày xưa, tác giả nêu vấn đề: Đã đến lúc chợ Cầu Đông không còn những thứ "hàng" như thầy bói, người tẩm quất thuở nào. Chợ truyền thống sẽ thu hẹp dần, nhường chỗ cho siêu thị to, nhỏ, thậm chí cực nhỏ (lẫn trong các khu dân cư). Phần còn lại, bài báo tường thuật những công việc đang làm và kế hoạch phá chợ cũ, xây chợ mới, thiết kế, bố trí các gian hàng. Việc chọn chỗ sẽ tổ chức đấu thầu. (Kèm theo bài là ảnh chợ Cầu Đông họp tràn ra lòng đường.)

Kỳ 2. Một cách làm thực sự dân chủ

Bài báo đưa ra số liệu: tổng vốn đầu tư phá chợ cũ, xây chợ mới là bao nhiêu. Vốn vay ngân hàng bao nhiêu? Vốn cổ đông, kế cả vốn góp của một số hộ kinh doanh cũ… bao nhiêu? Huy động của dân, bằng tiền đóng thuế trước bao nhiêu? Tất cả đều tính ra tỉ lệ phần trăm. Từ đó rút ra kết luận: Nhà nước (UBND quận) chỉ còn làm chức năng quản lý chợ bằng pháp luật, không kinh doanh chợ.

Bài báo đặt câu hỏi: Bằng cách nào Lâm Du làm được như thế? Tác giả miêu tả cuộc đối thoại bỗ bã nhưng thẳng thắn giữa bà con buôn bán với ông Phó chủ tịch Uỷ ban Nhân dân Quận. Qua đó rút ra cách làm: giải thích mọi nhẽ -> tuyên truyền vận động -> đặt bà con trước một sự lựa chọn và tôn trọng sự lựa chọn ấy. (Bức ảnh kèm theo chú thích: Các bà trưởng ngành hàng sôi nổi thảo luận.)

Kỳ 3: Có hai bài nhỏ đặt song song, đối xứng. (Kèm theo ảnh người được phỏng vấn) Bài 1: Ý Đảng lòng dân. Bí thư kiêm chủ tịch quận Trần Kiên: Người dân phải thực sự làm chủ.

Phóng viên nêu câu hỏi: Có lẽ ai cũng thấy vai trò của nhân dân trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước. Từ xa xưa các cụ đã chỉ ra: phải lấy dân làm gốc. Rằng "Chở thuyền là dân, làm lật thuyền cũng là dân. Thế mới biết sức dân mạnh như nước". Đã một thời chúng ta nêu khẩu hiệu: làm chủ tập thế. Gần đây không nói đến nữa, mà đưa ra khẩu hiệu thiết thực hơn: Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra. Xin ông cho biết cách làm của Lâm Du trong dự án chợ có điểm gì mới?

Ông Trần Kiên: Nhà báo tóm tắt rất đúng lịch sử vấn đề. Chúng tôi vẫn tiếp tục tinh thần dân chủ ấy. Nhưng có đẩy lên một bước mới. Tôi nghĩ có bước đi này người dân mới thực sự làm chủ. Nhà báo biết tình hình rồi đấy. Bà con buôn bán, chứ không phải ta buôn bán. Bà con ngồi chợ mười mấy tiếng một ngày. Buôn bán có những thói quen, có những quy định bất thành văn, từ lâu đời, không phải ngày một ngày hai thay đổi được, dù nhiều cái không phù hợp với cuộc sống công nghiệp hiện đại. Vì thế, phải để bà con lựa chọn. Chúng ta tôn trọng sự lựa chọn ấy, tức là, ý kiến đa số bà con sẽ trở thành ý kiến quyết định. Lâu nay chúng ta vẫn hay quyết định thay bà con. Và nhiều khi quyết định sai ý nguyện của bà con. Vì thế chúng tôi chỉ chèn thêm một nhóm từ nữa vào khẩu hiệu cũ. Dân biết, dân bàn, dân quyết định, dân làm, dân kiểm tra.

- Thế có nghĩa là tiến hành trưng cầu ý dân?

- Nhà báo nói thế, e to tát quá. Nhưng đúng thế thật.

- Thế nếu ý kiến đa số không phù hợp với ý đồ chỉ đạo của Quận?

- Thì chịu vậy. Có lẽ, chỉ chuối tiêu dấm hương là thơm ngon hơn chuối chín cây thôi. Còn mọi thứ quá chín ép chẳng ngon bằng chín tự nhiên dưới nắng mặt trời. Không nên áp đặt ý mình cho bà con nhà báo ạ.

Bài 2: Phấn khởi nhất là bà con chợ Cầu Đông được hỏi ý kiến, và Quận làm theo ý kiến bà con.

Phóng viên phỏng vấn một số bà con chợ cầu Đông về cách làm của quận Lâm Du và việc xây chợ Cầu Đông mới.

(Phỏng vấn ai, có kèm ảnh nhỏ người ấy)

Bà Vũ Thị Trinh, 57 tuổi, bán hàng khô: "Chưa bao giờ tôi nói chuyện với một ông Phó chủ tịch quân. Ông ấy biết mọi điều hơn lẽ phải. Tôi tin ông ấy nói thế nào là làm thế ấy.

Bà Phạm Thị Huyền, 48 tuổi, bán hàng thuỷ sản: "Nói phải củ cải cũng nghe, nữa là các ông có văn hoá cao".

Bà Nguyễn Thị Mùi, 45 tuổi, bán hàng thịt: "Bà con chúng tôi khoái nhất là được các ông quận bói ý kiến, mà các ông quận lại làm theo ý kiến bà con. Tôi xung phong đóng thuế trước hai năm để quận có tiền xây chợ. Tôi cũng mua mấy chục cổ phiếu nữa. Ích nước lợi nhà thì ai chả thích".

Bà Trần Thanh Mơ, 33 tuổi, bán đồ điện gia dụng: "Việc xây chợ mới là đúng rồi. Việc trên làm siêu thị, dưới làm chợ cũng đúng rồi. Tôi cùng muốn tham gia vào cái siêu thị ấy. Cũng mua cổ phiếu nữa. Nhếch nhác mãi, ai mà chịu được".

Kỳ 4: Ông Trịnh Trân Bí thư Thành uỷ Thanh Hoa: Lấy ý kiến của đa số dân là ý cuối cùng, cách nên làm, phải làm. (Kèm ảnh Bí thư Thành uỷ)

Phóng viên: Ông có biết quận Lâm Du tiến hành trưng cầu ý dân trong việc xây mới chợ Cầu Đông?

Bí thư Thành uỷ: Dự án chợ Cầu Đông không phải là công trình của Thành phố. Công trình này do quận Lâm Du chủ trương. Tôi có được báo cáo vế cách triển khai thực hiện.

Việc Lâm Du thực hiện trưng cầu ý dân, tôi nghĩ là việc làm sáng tạo và táo bạo nữa. Gọi là trưng cầu ý dân cũng được, vì đúng là ý kiến đa số nhân dân trở thành ý kiến quyết định. Thông thường, việc trưng cầu ý dân chỉ thực hiện vào những việc lớn. Dùng ở đây có lẽ không trật phù hợp. Còn nói về phương pháp công tác thì đấy là cách nên làm, phải làm.

Phóng viên: Trong mọi việc, ở mọi lĩnh vực, thưa ông?

Bí thư Thành uỷ: Tất nhiên không thể làm, mà cũng không nên làm trong mọi việc ở mọi lĩnh vực. Không phải chỉ vì tổ chức thực hiện mất nhiều thời gian và tiền của đâu. Còn phải dành việc cho các nhà lãnh đạo, nhà quán lý quyết định trong giới hạn quyền lực và trách nhiệm của mình chứ.

Phóng viên: Nhưng nhiều người có những quyết định sai đấy ạ, đó là những người năng lực không đi đôi với quyền lực đấy ạ?

Bí thư Thành uỷ: Đấy là khuyết điểm thậm chỉ là sai lầm của công tác tổ chức cán bộ.

Phóng viên: Khuyết điểm sai lầm cũng là chuyện thường tình trong công việc. Có điều, ở thành phố ta gần đây có một vài vụ nổi cộm. Ví như vụ Phó giám đốc Sở Quy hoạch Kiến trúc. Xin trở lại chuyện trưng cầu ý dân. Ông vừa nói đấy là việc nên làm, phải làm. Vậy trong tương lai có thể thực hiện việc này trong những trường hợp nào? Thưa ông?

Bí thư Thành uỷ: Tôi nghĩ, đến một thời điểm phù hợp Hiến pháp sẽ có quy định cụ thế. Ở các nước người ta làm lâu rồi. Tất nhiên chỉ thực hiện với những việc gì hệ trong, có liên quan đến thế chế. Ví dụ ở châu Âu, chính phủ hỏi dân có gia nhập Liên minh châu Âu không. Đã có nước, đa số dân không đồng ý là chịu đấy. Không có chuyện chính phủ cứ làm theo ý mình đâu. Nhưng có những việc hệ trọng, thậm chí liên quan đến đến sự sống còn của quốc gia, vì nhiều lý do, không thể làm, nên không bao giờ trưng cầu dân ý, như phát động chiến tranh, tuyên bố chiến tranh hoặc tuyên bố tình trạng khẩn cấp chẳng hạn.

Phóng viên: Thế là, không phải việc gì cũng trưng cầu ý dân. Nhưng điều quan trọng nhất là hành động của chính quyền có đại diện cho ý nguyện của dân không, có vì dân không, phải không thưa ông?

Bí thư Thành uỷ: Tôi hoàn toàn tán thành ý kiến nhà báo. Việc quận Lâm Du tiến hành trưng cầu ý dân, như cách gọi của nhà báo, là rất có ý nghĩa. Cả ý nghĩa chính trị và ý nghĩa thực tiễn. Nó chứng tỏ người dân đã được tôn trọng thực sự, chứ không còn là một câu cửa miệng nói cho vui để tuyên truyền.

***

Ngay khi Ban quản lý dự án chợ quận Lâm Du thành lập, một cuộc thi thiết kế chợ Cầu Đông đã được tiến hành. Ba đồ án thiết kế được trưng bày. Hội đồng chuyên môn gồm các nhà kiến trúc nổi tiếng của Trung ương và Thành phố, một số nhà quản lý quận, đại diện ban quản lý chợ và các trưởng ngành hàng chợ được mời đến.

Vừa bước vào phòng trưng bày, mấy bà trưởng ngành hàng đã xúm vào xem ba mô hình chợ. Các bà nói, như nói giữa… chợ:

- Ối giời, cái chợ Cầu Đông nhà mình sẽ thế này á? Ghê quá nhỉ. Ra dáng lắm. Thế mới ra chợ chứ. Trông sướng cả mắt.

- Này các ông quận ơi. Ba cái chợ này, cái nào cũng đẹp. Mỗi cái mỗi vẻ. Chúng tôi thích cả ba cái. Các ông muốn xây cái nào thì xây. Chúng tôi không ý kiến ý cọt gì hết.

- Việc hôm trước các ông hỏi ý kiến chúng tôi là đúng rồi Còn việc này, biết đâu mà nói. Chúng tôi về bán hàng thôi. Chào các ông.

Nói xong, các bà kéo về luôn.

Ba kiến trúc sư, thay mặt ba nhóm tác giả lần lượt trình bày ý tưởng thiết kế của mình. Các thành viên hội đồng phân tích một hồi. Các ý kiến chụm vào mấy nhận xét: Đồ án số hai không bị chê, nhưng không được nhắc đến. Người ta khen giải pháp kiến trúc mặt tiền của đồ án số một. Nó hay, vì vẫn giữ được nguyên dáng vẻ kiến trúc cũ. Giờ đây, nó như một mảng trang trí cho ngôi chợ mới, vừa có tính lịch sử, vừa mang tính thấm mỹ. Khu vực chuyến tiếp giữa mảng này và chợ mới tạo không gian kiến trúc, làm tôn vẻ hiện đại của khu chợ mới. Khối kiến trúc chợ mới của đồ án này cũng đẹp nhưng không đẹp bằng khối kiến trúc chợ mới của đồ án thiết kề số ba.

Hùng tóm tắt ý kiến mọi người như thế và đề nghị hai nhóm tác giả thương lượng, thoả thuận với nhau để có một đồ án thiết kế hoàn chỉnh theo nhận xét chung của Hội đồng. Để cho hợp pháp, anh vẫn đề nghị các thành viên cho điểm bằng cách bỏ phiếu kín.

Sau khi thương thảo, hai nhóm thiết kế một và ba đồng ý hợp tác để ưu điểm của cả hai bên đều Đại học sử dụng như ý kiến Quận. Đó chính là đo án phóng to trên panô trước chợ.

***

Sao Việt không tham gia gói thầu phá dỡ chợ cũ.

Đã có ý tưởng về chợ mới nên Đại chỉ tham gia đầu thầu xây dựng. Có đồ án thiết kế rồi, anh huy động quân mình và thuê một số chuyên gia xây dựng vào cuộc.

Ngày Hội đồng xét thầu thông báo kết quả trúng thầu, Kiên nghĩ, Sao Việt trúng thầu là hoàn toàn xứng đáng. Nhưng anh cứ băn khoăn. Có cái gì đó không ổn nhỉ. Thì mọi chuyện công khai cả. Thành phần hội đồng xét thầu, các bước tiến hành đều minh bạch…

Đột nhiên, Sao Việt có văn bản gửi Ban quản lý dự án chợ xin thoái thầu. Đại gọi điện cho Kiên giải thích:

- Ý ông đấy. Tôi tỉnh ra ngay. Chú chả dính gì đến việc này. Mà tôi cũng chả lợi dụng gì chú. Nhưng vẫn mang tiếng. Rồi lời ra tiếng vào. Báo chí moi ra, rách việc. Mặc dù có các vàng cũng không moi ra được chuyện gì khuất tất.

Kiên bảo:

- Em cảm ơn ông và bác đã giữ tiếng cho em.

Kiên nghĩ: "Ông cụ sáng suốt lắm. Từ một ông nghị quyết duy ý chí như thế, trở thành một người thực tế, bắt kịp nhịp sống hiện đại thế này, có dễ đâu. Ăn nhau là ở phương pháp tư tưởng đấy".

Thật ra, ông Hoè đã chịu tác động tư tưởng rất nhiều của Đại. Cả đoạn đường anh đang đi, từ khi xin ra khỏi quân ngu, xin ra khỏi Đảng, rồi lại xin sinh hoạt Đảng trở lại, cho đến bây giờ. đâu có lúc ông Hoè nhẩm tính lại đời mình. Đó là một lần đi mát-xa…

Sau cái đêm khốn nạn, nhưng không thể nào quên ở Hải An, ông bị dằn vặt rất lâu. Ông thề với mình, không bao giờ lặp lại việc ấy.

Nhiều tháng sau, chợt nhớ ra, Đại bảo bố:

- Ông không muốn lặp lại chuyện ở Hái An cùng bác Vinh cũng được. Con tôn trọng suy nghĩ ấy. Nhưng thỉnh thoảng ông có thể đi tấm quất nam. Họ làm theo lối cổ truyền của những tay tẩm quất đêm vẫn rao ngày trước, nhưng có thêm bài điểm huyệt rất hay. Họ day huyệt bằng hai ngón tay cái, bằng khuỷu tay. Ông biết rồi đấy, hai hệ thần kinh và lạc kinh cùng song song tồn tại, chỉ huy mọi hoạt động cơ thể. Họ day vào huyệt lạc kinh đấy ông ạ.

Ông Tài Thu châm cứu, chính là tác động vào các huyệt lạc kinh. Rau ngải cứu có tên thế, chính là vì ngày xưa các cụ ta a biết lấy lá ngải phơi khô, viên lại thành nùi nhỏ, đặt lên huyệt đạo, châm hương cho cháy dần. Sức nóng toả ra từ nùi ngải kích thích huyệt đạo, tác động đến những vùng mà nó "phụ trách". Hai bàn chân là nơi tập trung mấy chục huyệt đạo. Người Trung Quốc gọi bàn chân là trái tim ngoài cơ thể. Các huyệt đạo dưới gan bàn chân tác động đến tất cả các cơ quan nội tạng. Lần con đi Đài Bắc, thấy nhiều công viên có con đường gắn sỏi, gọi là đường Sức khoẻ, dài vài chục mét. Đầu đường Sức khoẻ là một bệ xi măng cao ngang gối, trên đắp nổi hình hai gan bàn chân, vẽ sơ đồ mấy chục huyệt đạo, đánh số hẳn hoi. Mỗi huyệt đạo là đầu mối chỉ đạo một bộ phận trong cơ thể, kể cả cơ quan sinh dục. Con tháo giấy, cởi tất đi thử. Những viên sỏi ấn vào gan bàn chân đau nhói. Phải đi gượng nhẹ, nhưng cũng chỉ được vài bước. Trong khi các ông già bà già đã nghỉ hưu đi quen, cứ từng bước chững chạc, thẳng thớm, đàng hoàng như bố con mình nện gót khi hành tiễn trong hàng quân ấy.

Người Thái Lan có bài mát xa chân là vì thế. Đó là một cách, họ tập thể dục hộ mình. Tác động rất tốt cho sức khoẻ. Quên đấy, con sẽ mua cho ông hai cái bàn lăn chân, một để ở công ty, một để ở nhà, ông vừa ngồi làm việc, vừa tập thể dục chân.

Ông Hoè nghe con giải thích, cũng lấy làm lạ. Chả biết nó đọc nó học những chuyện này ở đâu mà cặn kẽ, rành rẽ đến thế. Đã nhiều lần ông phải thừa nhận: "Nó hiểu biết hơn mình, thực tế hơn mình, đúng hơn mình. Sống thật hơn mình".

Thấy bố im lặng nghe, không cật vấn gì, tức là bố nghe ra. Mà làm sao lại không nghe ra nhỉ? Ngay buổi chiều, Đại đánh xe đưa bố đến một cơ sở treo biển "Tẩm quất cổ truyền". Anh dẫn ông cụ lên phòng, gọi đúng nhân viên tên là Phi, đang học đại học Y học Cổ truyền năm thứ tư, mà anh rất tín nhiệm, "đấm" cho ông cụ. Đại dặn Phi:

- "Đấm" cẩn thận đấy, cụ chưa quen. Vừa làm vừa hỏi xem cụ chịu đau đến đâu thì làm đến đấy. Yên chí, có thưởng. Một tiếng rưỡi nhé.

Lúc đến đón, thấy bố tươi tỉnh, vẻ thoả mãn, người hoạt bát hẳn ra, Đại hỏi:

- Con nói có đúng không ông?

Ông bố gật gù:

- Công nhận là hay. Mà cũng rẻ.

Từ đó, trước ngày phải đi một chặng đường dài một hai trăm cây, hai bố con lại đến đấy. Lúc về, cũng vào đấy. Khi một tiếng, có khi chỉ bốn nhăm phút. Sức khoẻ hồi phục ngay. Còn bình thường mươi, mươi lăm hôm Đại lại đưa bố đến. Nếu anh bận thì ông Hoè đi "xe ôm" đến một mình.

Thế còn "chuyện kia"? Đại biết bố cũng vẫn còn nhu cầu. Tuy vào tuổi ông cụ, phải lâu lắm mới cần. Nhưng ông cụ đã nói thế thì tuỳ. Một lần, hai bố con đi tỉnh N cách nhà chỉ hơn trăm cây số. Do yêu cầu công việc phải ngủ lại để mai làm việc tiếp (Chính là chuyện dự án xe điện sau khi đã thực hiện thành công ở Thanh Hoa). Ăn tối xong, Đại chạy xe chầm chậm. Ông Hoè hỏi: "Anh tìm gì? "Con xem có chỗ nào tẩm quất không". Chỉ thấy xông hơi, mát xa, mát xa chân kiểu Thái.

Đại tạt xe vào một tiệm, đối diện với Công an phường. Anh mua hai vé. "Tiền thưởng ngoài chứ gì?". Nhân viên lễ tân lễ phép vâng dạ. Đại dặn nhỏ bố: "Thưởng bao nhiêu ông ghi vào vé, ra đợi con thanh toán. Bình thường thì chỉ vài ba chục thôi".

Một tiếng sau, Đại ra, ngồi ở quầy lễ tân uống nước đợi. Mãi mới thấy bố ra. Cô gái đưa vé ra quầy. Đại thanh toán, thấy vé của bố ghi thưởng những năm chục. Anh biết, thế tức là đã có một tiết mục mát xa đặc biệt rồi. Không thấy ông cụ trò chuyện. Vẻ hơi ngượng. Đại bảo bố: Lâu lâu ông cũng nên đi mát xa nữ thế này, nếu có nhu cầu. Đâu có lần con nói với ông rồi. Trong cơ thể ta, các cơ quan đoàn thể đều phải hoạt động điều độ. Để lâu quá nó sẽ liệt, ảnh hưởng đến sức khoẻ".

Đại còn lạ gì cái trò moi tiền của các cô. Thế nên, mới vào anh đã đe: "Đấm cẩn thận thì mới có thưởng. Anh công tác bên bảo tàng nên quán triệt khẩu hiệu "Cầm sờ vào hiện vật, đấy!" Chặn trước thế thì không sao. Còn không ấy à. Các cô chỉ mát xa qua loa chiếu lệ, vô bồm bộp rất kêu, chả day huyệt theo bài học. Vừa hỏi han tán tỉnh, những ngón tay nhỏ nhắn như con rắn cứ bò dẫn, bò dẫn, rồi tự động mát xa chỗ chả cần mát xa tí nào. Nếu bị phản ứng thì thôi. Không thì cứ thế làm tới bến. Không tốn sức lực, chỉ nhờ đôi bàn tay vàng mà được tiền boa hơn hẳn. Chắc nó đã làm thế với ông cụ. Không thì sao thưởng nhiều thế. Dặn rồi cơ mà.

"Có lẽ đối với ông cụ, cách ấy đỡ bị dằn vặt hơn. Thế cũng được. Chắc ông cụ đoán ra mình biết rồi. Cũng là một giải pháp ông cụ chấp nhận được". Đại nghĩ thế, rồi lái xe đến nghỉ ở khách sạn giữa Thành phố, ngày xưa gọi là khách sạn Giao tế thuộc Uỷ ban Nhân dân Tỉnh, mới cổ phần hoá năm ngoái, sau khi thị xã được nâng cấp lên Thành phố.

***

Việc triển khai dự án thu gom rác thải ở quê ông Hoè cũng không đến nỗi nào. Bà con thấy cống rãnh (toàn rãnh nổi), đường làng ngô xóm ngập ngụa nước thái lưu cữu từ bao giờ. Nhà nào nhà ấy, tối tối mới mang ra đổ quanh quéo xuống ao làng, vệ đường trong làng. Khá lắm mới mang đổ bên vệ đường, ở đầu làng. Thế nên, họp bàn là đồng ý ngay.

Mọi người thống nhất lập một đội thu gom rác.

"Thu bằng cái gì? Khiêng, gánh à? "Bằng xe hẳn hoi, xe đẩy thôi". "Đào đâu ra xe?" "Cái đó bà con không phải lo. Khắc có xe cho bà con xem". "Ai làm không công bây giờ?" "Thì thế. Phải góp tiền vào chứ? "Góp bao nhiêu? "Tính cả rồi. Không theo hộ được. Phải theo nhân khẩu. Mỗi khẩu một ngàn/tháng". "Cũng được, bớt mồm bớt miệng cho đường làng ngõ xóm sạch sẽ một tí. Gớm khách con cháu về, trông cái mũi nó nhăn nhăn đến ngượng". "Thế nhà làm hàng cũng thế à?" "Thế là thế nào? Nhà hàng thì gấp đôi, nhà sản xuất thì gấp ba. Rác thải của các nhà xưởng thì tính riêng theo khối lượng, hợp đồng với đội thu gom rác. Chúng tôi tính ang áng thế này bà con ạ. Mỗi xóm hai xe, mỗi xe hai người, làng ta vị chi 12 xe, 24 người, thêm 3 người chuyên gạt đất chôn lấp rác. Tính ra, nếu chi hết thì mỗi người được hơn 800 ngàn tháng". "Thế thì lương thu gom nước cao quá!" "Biết rồi, tôi đã nói hết đâu. Lấy mức thu nhập bình quân của những hộ thu nhập thấp nhất làng ta thì bốn trăm rưởi là vừa, còn lại phải dành tích luỹ. Còn bao nhiêu việc phải làm nữa chứ chỉ có mỗi việc thu gom thế này đâu". "Nhưng mà làm cái việc hôi thối này là phải có bồi dưỡng độc hại đấy nhớ. Hai là những đống rác lưu cữu khắp làng, nhất là ven ao làng là không có tính vào việc thu gom rác hằng ngày đâu đấy". "Được rồi, được rồi, tôi cũng đã đi ngó quanh làng một lượt. Số rác lưu cữu không ít đâu bà con ạ. Nhất là rệ ao làng. Không thể yêu cầu đội thu gom rác được. Tôi tính thế này. Đoàn thanh niên hãy xung kích trong chuyện này có được không? Rồi hội phụ nữ nữa. Cũng là để mọi người có ý thức vệ sinh môi trường. Có thể mới thông cảm với đội thu gom rác. Còn chuyện bồi dưỡng độc hại thì… đương nhiên rồi, xã đã bàn rồi, năm mươi ngàn mỗi tháng là vừa. Vị chi là thu nhập 500 ngàn tháng. Còn làm thêm cho các xưởng sản xuất thì không kế…" "Phải đấy! ông xã nói phải đấy".

Thật ra, "ông xã" đã có nhiều cuộc làm việc với Đại, nhiều nhất là qua điện thoại. Đại khuyên nên làm thí điểm một làng (thôn) trước - Chính là làng Nành của Đại. Anh nhận tặng xe cho toàn xã, chứ không phải chỉ cho làng anh. Một ý nữa Đại nói cũng được xã đồng ý, ấy là phải xây dựng quy chế vệ sinh môi trường. Ý này, đúng ra là ông Hoè nói với anh. Hiện cùng được "ông văn hoá xã" dự thảo rồi đưa ra bàn bạc tập thể. Cuối cùng các hộ đều phải kí vào, như một bản qui ước.

Nặng nhất là chuyện bể rác thì xã phải đứng ra thôi. "Ông xã" tính vào bể chung cho toàn xã. Đại thực tế hơn, tư vấn nên làm mỗi làng một cái. Bể nhỏ dễ cắt đất, mỗi cái trên dưới 2 mẫu, đào sâu 2m là đủ dùng dăm năm. Lại tránh cho hội thu gom phải đi xa. Hai người một xe, be ba bề bốn bên thành ngọn ngất ngư mà phải gần hai cây số quanh làng mới ra được bãi đổ thì chết.

Công việc cũng không nhiều nhặn gì. Cũng chẳng động đến kĩ thuật, mỹ thuật gì mà cũng phải hơn hai tháng mới xong phần chuẩn bị.

Ngày ra quân. Khẩu hiệu lớn vải xanh chữ trắng: "Mát nhà, sạch ngõ, đẹp làng" chăng dưới gốc đa làng. Đội thu gom rác, quần áo đồng phục, mũ vải xanh trứng sáo, đứng thẳng hàng trước những chiếc xe ba bánh mới xuất xưởng từ chính mấy doanh nghiệp tư nhân ở xã (được bảo hành một năm). Đây cũng là ngày cả làng làm tổng vệ sinh. Chi đoàn thanh niên với lá cờ đoàn (lâu lắm mới có dịp mở ra) xếp thành hàng đối diện. Các quan chức huyện, xã, thôn và bố con Đại nối hai hàng ấy lại thành hình chữ U. Một nhóm phóng viên Đài phát thanh và truyền hình tỉnh cũng về đưa tin. Chỉ thêm cái máy quay phim chĩa vào chỗ nọ, lia qua chỗ kia mà kỳ cuộc này oai hẳn lên.

Bố con Đại về sớm, ra mộ thắp hương những người ruột thịt. Không biết trước mộ bố mẹ, mộ bà Mận, người vợ trước và người con trai lớn, ông Hoè nghĩ gì? Hình như bộ mặt ấy không thể nào xoá đi hết nét ân hận. Hai người ra Uỷ ban chào hỏi xã giao, cũng là để xem, một ý kiến của mình, cuối cùng có được thực hiện không. Lệ làng ở đây là, hễ có công việc gì là phải có ăn mới nghe. Đại đã phải nói xẵng: "Nếu các đồng chí cứ làm thì bố con tôi xin không ngồi lại đâu đấy, Anh nói thêm: "Bắt đầu chuyện rác rưởi thì ăn cũng mất ngon". "Người ta khởi xướng, người ta đề xuất mà về thì mình mặt mũi nào ngồi ăn". ông Chủ tịch xã nói thế, mọi người mới nghe.

Hôm sau, Đài phát thanh và truyền hình tỉnh chiếu một cuốn phim ngắn, chừng hơn chục phút: "Bước đột phá vệ sinh môi trường ở làng Nàng". Dĩ nhiên mở đầu phải là tầm quan trọng của vệ sinh môi trường trong đời sống cộng đồng. Hoan nghênh làng Nành, nổi tiếng về nhiều vấn đề mất vệ sinh, nay lại đi đầu toàn tỉnh trong khu vực nông thôn về vệ sinh môi trường. Cũng có nhắc đến Lê Đại, người con quê hương, cựu sĩ quan quân đội, nay là một doanh nhân thành đạt đã làm một việc nhiều ý nghĩa cho quê hương. Nhưng bài báo hình này cũng không quên nhắc dân làng Nành rằng, đây mới là bước đầu, còn nhiều con tính trong bài toán vệ sinh môi trường phải làm tiếp như nước sạch, nước thải sinh hoạt, và nhất là việc làm hố tiêu tự hoại. Mong rằng, nó sẽ được giải quyết trong thời gian sớm nhất. Việc này Đại cũng đã bàn với xã. Phải xây dựng hệ thống cống ngầm thu nước tất cả cống rãnh vào một hồ chứa để xử lý bằng phương pháp vi sinh, trước khi đổ ra sông. Có hệ thống cống ngầm mới giải quyết triệt để nước thải sinh hoạt trước nay vẫn đổ vào hai cái ao làng. Mỗi khi mưa to, nhiều ngõ xóm nước không tiêu kịp ngập mấy ngày liền. Nước thải từ cái bể phốt ba ngăn của hố xí tự hoại sẽ vận động bà con xây dựng nay mai cũng có chỗ thoát. Tuần sau Đại sẽ về tiến hành xây hai buồng vệ sinh tự hoại cho ông bác và Uỷ ban. Từng bước thế thôi, chậm nhưng việc nào xong việc ấy.

Ra khỏi làng một quãng, ông Hoè bảo đại tạt vào một quán ăn bên đường. Tấm biển viết phấn treo lủng lẳng trên cây hoè trước quán làm ông chạnh lòng: "Bánh đa rau ngót cả rô đồng". Có khi Đại cũng không biết đây là cây hoè. Mấy chiếc xe đạp, xe máy dựng ngổn ngang xung quanh, chứng tỏ quán này đông khách. Bà chủ quản đứng tuổi, quần đen áo cánh phin gụ. Sao bây giờ còn có người mặc kiểu này nhỉ? Nếu chít thêm chiếc khăn mỏ quạ thì đúng là Mận rồi. Đi nhiều nơi, không biết Đại thấy bát canh đạm bạc này thế nào?

Ông Hoè ăn có vẻ ngon lành lắm. Việc hôm nay, làm cho cả hai cha con thấy thanh thản. Cái sự thanh thản giữa thời buổi này không dễ tìm được, nhất là với Đại, sau câu chuyện với Khanh. Anh giải thích được luật chơi bây giờ có những cái ngoắt ngoéo thế, nên cũng chẳng lấy đó làm cay cú.

Việc hôm nay, ngẫu nhiên gợi ý Đại xoay sang chuyện nước thải ở Thanh Hoa. Bể rác thành phố sắp đầy. Việc xử lý rác thải sẽ thành chuyện cấp thiết. Vấn đề là phải phân loại được từ đầu nguồn, ít nhất cũng thành hai loại rác vô cơ và rác hữu cơ. Do thói quen sinh hoạt thôi. Nếu được huấn luyện thói quen ấy sẽ hình thành. Phải tính nước đón đầu.

Mới chỉ là ý tưởng thôi cũng đã làm anh vui vui. Càng ngày Đại cũng thấy suy nghĩ của bố mình là rất phải. Làm giầu không phải là mục đích. Niềm vui công việc, ý nghĩa công việc mới điều quan trọng nhất trong cuộc sống mỗi người.

[ngudoc]

Chương 29

Chưa bao giờ Thanh Hoa có một phiên toà đông người dự đến thế. Trước kia, tiếng là xử công khai nhưng không phải ai muốn vào dự cũng được. Phải có giấy mời. Lần này, ai muốn dự thì vào. Đến sớm thì có ghế. Không thì đứng hoặc ngồi dưới tán những cả long não cổ thụ trong khuôn viên rộng, vốn là toà án thời thuộc Pháp. Thấy có xe truyền hình đỗ ngoài sân, các quay phim, kĩ thuật viên, phóng viên tất bật đèn đóm, dây dợ lăng nhằng nên người tò mò càng đông.

Máy quay cố định có giá đỡ và một máy lưu động. Ba màn hình lớn đặt ở ba khu vực phía ngoài phòng xử án cho những người đứng ngoài theo dõi. Ngoài đường, Cảnh sát giao thông rải ra, hướng dẫn xe qua lại, đảm bảo không ùn tắc.

Cảnh sát trật tự, môi người một vị trí trấn giữ. Xe bảo vệ, cái trước cái sau dẫn hai xe chở các bị cáo vào. Đám người nhà bị can sấn lên, chen lấn, cố đến thật gần, những mong nắm được tay, chạm được vào người nhà mình. Các bị cáo bắt được mắt người thân, mừng tủi, buồn vui lẫn lộn. Không biết họ nói gì, trên những đôi môi mấp máy kia?

Ai vị trí nào, đã yên vị ở đấy. Quản giáo ngồi kèm các bị cáo ngay sau vành móng ngựa. Thư ký toà mời mọi người đứng dậy. Các quan toà vào vị trí. Không khí trang nghiêm, căng thẳng.

Vị chủ toạ đứng dậy dõng dạc:

- Nhân danh Toà án nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam…

Ở dưới thiên hạ tha ho bàn tán, nhận xét.

- Cái con bé thư ký xinh quá nhỉ? Cứ như người mẫu ấy. Được cặp chân dài nữa thì nhất.

- Ngày xưa cứ bảo quan toà mặt sắt đen sì. Bây giờ, cha nào cũng mập mạp, mũm mĩm, mỡ màng.

- Ăn của đút mới được thế chứ.

- Đương nhiên! Thế mới có đường dây chạy án chứ. Chạy cả công an, cả kiểm sát, chạy cả toà án. Vào tù thì chạy cả quản giáo, nên ở tù mà vẫn chửa được mới tài chứ.

- Thử xem vụ này, các bố xử thế nào. Toàn công chức nhé. Chuyện, có chức có quyền mới có người hối lộ chứ. Tao trông cái mặt lão Định mới ghét chứ. Mặt đầy mặt thịt, tròn xoe như đĩa sắt tây. Đầu như quá bí ngô ủng ấy. Ở mà sao toàn đàn ông nhỉ? Chả nhẽ đàn bà không ai dính vào à?

- Tao chỉ muốn nhìn cái thằng Trưởng phòng sở Kế hoạch Đầu tư, xem cái mặt nó khi tao lên nộp hồ sơ đăng kí kinh doanh với mặt nó hôm nay khác nhau thế nào… A, nó kia. Trông mới thiểu não chứ. Ngẩng lên để tao nhìn rõ cái mặt ăn tiền của mày một tí. Tao quên không mang cái ống nhòm đi, để nhìn cận cánh cái bản mặt mày. Con ông cốp Thành uỷ viên, có ngờ đâu lại đến nông nỗi này? Không muốn ai nhìn mặt mình, mà lại không thể lấy rổ mà che, lấy nong mà đè, lấy ra mà úp mới nhục chứ. Không muốn nhìn ai mà lại không thể nhắm tịt mắt lại mới nhục chứ. Đành cứ gằm mặt xuống thế kia. Ở kìa, nó ngẩng mặt lên, dớn dác nhìn về phía đám đông. Chắc nghe tiếng gọi? Vợ? Con? Hay bồ?… Vẫn dớn dác tìm. Chắc không thấy. Kể cũng tội nghiệp. Thế lúc cầm phong bì của tao, mày có tội nghiệp không? Có phải ai sản xuất kinh doanh cũng xúc được tiền đâu mà bất kể ai, mày cũng mơi, cũng moi, cũng dền dứ để phải đưa phong bì ra mới giải quyết…

Nhà nào cũng bật ti vi. Cả thành phố bàn tán về phiên toà xét xử dàn quan chức Thanh Hoa nhận hối lộ. Dân sản xuất, kinh doanh muốn xem mặt những kẻ đã hành mình, lúc ra toà thế nào. Ngay những người vốn là đồng nghiệp trong cơ quan cùng tò mò muốn nhìn họ. "Ăn cho lắm vào… tham thì thâm". Chẳng biết, nếu người nói mà ngồi vào ghế ấy, liệu có thoát khỏi vòng tội lỗi này không? Tại lòng tham không đáy, hay tại cơ hội đến tay, tội gì không ăn. Chắc nhiều quan chức giật mình sờ gáy.

Sau này, khi công bố thăm dò dư luận theo chỉ thị của Tổng Bí thư, quả thật mấy ngành kế hoạch đầu tư, tài chính vật giá, cảnh sát giao thông… được dư luận "bầu" vào loại "top ten" tham nhũng.

Đài Truyền hình Thanh Hoa chọn cách làm khôn ngoan: những buổi toà lấy lời khai bị cáo, công tố viên đọc cáo trạng thì chỉ thu hình một đoạn rồi biên tập lại. Buổi tối, sau chương trình thời sự của đài Trung ương, mới phát lại để bạn đọc theo dõi diễn biến vụ án, đảm bảo tính liên tục, hệ thống. Đến khâu tranh tụng mới lại truyền hình trực tiếp.

Phạm Tấn, Giám đốc công ty trách nhiệm hữu hạn Thiên Thai trông khá bảnh bao. Hắn là một người nhanh nhẹn, hoạt bát, khôn ngoan và xảo quyệt vào loại đẳng cấp quốc gia.

Không có chí làm quan, nhưng gan làm giầu thì có hạng. Khi phát hiện ra khâu vé máy bay từ Nga về nước có thể ăn được, Tấn quyết định bỏ học đại học. Thì cũng thế thôi. Học xong về nước đã chắc gì có việc. Có việc chắc gì đã đủ ăn tiêu? Công chức tính thu nhập hằng tháng, không, tớ tính thu nhập hằng năm kia. Mua hàng bên này, đóng côngtenơ gửi về mà không hay à? Mấy năm tích lại, Tấn được một món kha khá.

Về Thanh Hoa, đúng vào thời kỳ mở cửa. Kiếm mấy mảnh đất cho chắc ăn. Đùng một cái, cả Thành phố lên cơn sốt đất, Tấn bán đi, quyết định đầu tư vào một công trình lớn, mới chỉ có ở thành phố Hồ Chí Minh - công viên nước.

Nhưng hắn sáng tạo thêm: kết hợp với thuỷ cung. Tấn tính chán rồi. Ngần ấy vốn liếng chỉ đủ rắc trên đường từ nơi thuê đất lên đến… trời. Khi đã có trong tay hai giấy phép sử dụng mấy ngàn mét vuông đất và giấy phép xây dựng, chỉ cần cắt ra vài chục lô đất bán đi và gọi thiên hạ góp cổ phần là đủ chi phí xây dựng và mua sắm trang thiết bị.

Nói gọi thiên hạ mua cổ phần, không phải dưới gầm trời này, hễ ai có tiền xỉa ra là mua được. Tao chỉ bán cho những vị tai to mặt lớn, để họ còn che chắn, phòng khi sự cố xảy ra. Trong lễ cắt băng khánh thành chỉ riêng sự có mặt của những vị ấy cũng đã làm vẻ vang cho tao rồi.

Gần hai năm trời chạy chứ ít gì. Mọi chuyện đều trót lọt, nhờ làm tốt việc "đầu tiên". Từ phường lên quận, tới thành phố, đến tận các bộ liên quan. Xong hết. Tao không lót tay thì có đến tết chúng mày mới giở hồ sơ ra. Mà đâu chỉ lót tay. Phải lót cả chân, cả người chúng mày ấy chứ. Ngần ấy tiền của tao đủ bọc kín người ngợm chúng mày, thành cái quan tài tiền đấy.

Thế mà một thằng nhà báo chó chết nào đó lại moi ra. Chết cái, đó là báo Thời luận. Thế là các báo nhâu nhâu vào đánh hội đồng. bung bét, tứ tung cả.

Miếng ăn đã vào mồm. Mới trệu trạo nhai đã phải nhè ra. Rồi vào đây bóc lịch. Mất cả chì lẫn chài. Thân bại danh liệt. Chúng mày thì vẫn ung dung phè phỡn ăn chơi. Vẫn được tiếng là trong sạch. Thằng nặng nhất mới bị buộc thôi việc vì đã quá sốt sắng làm hộ cả công văn giấy tờ cho tao.

Ông là ông đ… có chịu đâu nhé. Mẹ kiếp, không ăn thì ông đạp cho đổ kềnh đổ càng hết. Bọn mày phải nôn ra và cũng phải vào đây bóc lịch với bố mày.

Trái với các quan chức cúi gằm nhìn đất, hắn nhìn quanh khắp lượt. Nhìn xoáy vào hàng ghế những người hắn đã từng cầu thân, chạy vạy, nhờ vả. Điều cốt tử là phải chứng minh được rằng, chúng nó đã nhận tiền của mình. Bấy lâu ở trong tù Tấn đã nghiền ngẫm chuyện này. Hắn nhớ lại mọi chi tiết những lần tiếp xúc, đã ghi nhớ cẩn thận. Vốn là tay buôn bán lọc lõi, hắn cũng lường trước tình huống xấu nhất. Không bao giờ chịu nắm đằng lưỡi, nên chưa bao giờ bị hớ. Vậy mà lần này mất hết. Bao nhiêu vốn liếng đi đời nhà ma.

***

Tất cả các báo in đều có bài vừa tường thuật, vừa bình luận sự kiện này. Vụ án thuỷ cung Thần Tiên trước đây, xử lý qua loa chiếu lệ, gây không khí bất bình trong dư luận Thanh Hoa và cả nước. Nay toà án mang ra xử công khai, làm mọi người háo hức chờ đợi. Thử xem kết cục thế nào?

Sáng nay bắt đầu cuộc tranh tụng giữa hai bên.

Toà hỏi bị cáo Trần Thanh Định:

- Khi còn đương nhiệm Phó chủ tịch thường trực Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa, bị cáo có ký công văn trả lời công ty trách nhiệm hữu hạn Thiên Thai, đồng ý cho công ty này sử dụng đất ở bán đảo Kim Ngưu, trong vòng năm mươi năm làm công viên nước và thuỷ cung không?

- Thưa toà có ạ!

- Sau đó, bị cáo đã ký thay Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa, kính đề nghị các cơ quan hữu quan Trung ương xem xét quyết định, có đúng không?

- Thưa toà đúng ạ.

- Để được tờ trình ấy, bị cáo Phạm Tấn có đưa, tặng, hay biếu bị cáo tiền, ngân phiếu hay đồ vật gì không?

- Thưa toà, hoàn toàn không ạ.

Định rất vững tâm. Chẳng để lại dấu vết gì, chẳng ký tá gì, chẳng nhân chứng, vật chứng gì. Thằng chó chết kia đừng hòng làm gì được tao.

- Một công trình lớn như thế, đi lại gần hai năm trời, trước lạ sau quen, có thể trở nên thân thiết chưa chừng. Chả nhẽ lại không hậu tạ cái gì à?

- Thưa toà, hồ sơ của họ hội đủ điều kiện theo luật định. Sở Kế hoạch Đầu tư và sở Tài chính Vật giá, sở Tài nguyên Môi trường, Nhà đất đã xem xét, có tờ trình Uỷ ban, lại có ký nháy của Phó chánh văn phòng, bị cáo chỉ việc ký thôi ạ.

- Trong hơn hai năm đi lại, hai bên có lần nào ngồi với nhau, có kéo nhau đi đâu, có mời nhau ăn uống gì không.

- Thưa toà, việc ấy thì có ạ.

- Bị cáo hãy khai cụ thể.

- Thưa toà, sau khi nhận được tờ trình do bị cáo ký, ông Tấn có mời bị cáo và một số người nữa đi chiêu đãi ạ.

- Ăn ở đâu? Uống rượu gì? Có những món gì, có nhớ không?

- Thưa toà, ăn ở nhà hàng Toà Sen ạ! Thưa, khai vị là món súp vây cả mập ạ, có món tiết canh cá sấu ạ, thịt đà điểu ạ, cuối cùng có món yến hấp đường phèn tráng miệng ạ. Còn nhiều món khác nữa, bị cáo chỉ nhớ mấy món lạ miệng ấy thôi ạ.

Một gã ngồi dưới bình luận: "Chà chà! Toàn những món giờ mới được nghe. Tao chưa được nếm bao giờ nên không tiết nước bọt. Chúng mày không làm món ngấu pín chim sẻ à?"

Toà vẫn tiếp tục hỏi:

- Thế còn rượu?

- Thưa toà, là rượu XO ạ.

- Ăn xong có được chiêu đãi gì không?

- Thưa toà, không ạ!

- Có phong bì lót tay không?

- Thưa toà, không ạ!.

- Toà hỏi xong, luật sư bào chữa cho bị cáo Phạm Tấn có ý kiến gì?

Ở dưới, bàn dân thiên hạ có ý kiến ngay: "… Không thể nào ngửi được. Thời buổi xin - cho, mà lại không có phong bì phong bao thì… chó cũng không nghe được". "No cơm, ấm cật rượu ngà ngà, chân tay dậm dật ngay ấy mà. Mấy em váy ngắn, chỉ dài hơn váy vũ nữ ba lê tí tẹo, áo thì phía dưới hở bụng, phía trên hớ nửa vú. Chỉ mới trông, các bố đã "điên" lắm rồi. Bét nhất thì cũng sang phòng bên, hát Karaoke bằng… tay. Khoái em nào thì dìu ngay sang phòng nghỉ gần đấy "làm việc". "Nó còn kéo nhau đi đánh bạc nữa cơ. Cũng các em áo váy kiểu ấy, mỗi thằng một em. Thắng thì nhét tiền thưởng vào giữa hai bầu vú nung núc trắng ngần, thua thì kéo luôn vào phòng gần đây… giải đen. Mà thắng thua thì các em cũng sẵn sàng làm dịch vụ sinh lý cả. Lo gì? Trông các vị cặp đen xách tay, từ ô tô bước xuống thì oai phong lẫm liệt thế thôi, chứ thả ra ấy à, ăn chơi tàn bạo!…"

Đến lượt Phạm Tấn bị toà thấm vấn:

- Toà hỏi bị cáo Phạm Tấn: Dự toán toàn bộ khu công viên nước, thuỷ cung Thần Tiên, kể cả tiền thuê khu đất là bao nhiêu?

- Thưa toà là x tỉ ạ.

- Thế vốn liếng của bị cáo là bao nhiêu?

- Thưa toà… bị cáo chỉ có y tỉ thôi ạ.

- Nếu chỉ có ngần ấy tiền thì làm sao bị cáo lại được các cơ quan chức năng của thành phố Thanh Hoa duyệt dự án để trình lên cấp trên.

- Thưa toà… thì bị cáo hứa sẽ chạy đủ vốn sau khi dự án được phê duyệt.

- Bị cáo định chạy vốn bằng cách nào?

- Thưa toà, bị cáo sẽ dùng cách mà các doanh nghiệp chưa đủ vốn vẫn dùng là… "lấy mỡ nó rán nó ạ".

- Yêu cầu bị cáo nói cụ thể.

- Thưa toà, bị cáo sẽ phát hành cổ phiếu ạ.

- Đã tiến hành chưa? Bán được bao nhiêu cố phiếu rồi? Sao không ai biết việc ấy?

- Thưa toà, bị cáo có thông báo đấy ạ.

- Nhưng khi thông báo đưa ra thì đã ban hết rồi phải không? Bị cáo trả lời, có đúng thế không?

- Dạ thưa toà đúng ạ.

- Ngoài biện pháp ấy ra, bị cáo còn dùng biện pháp nào không?

- Thưa toà không ạ.

- Thế sao lại có danh sách những người mua đất trong đám hồ sơ của bị cáo. Và diện tích đất trong bản thiết kế so với diện tích đất được phép sử dụng lại chênh lệch nhau nhiều đến thế? Bị cáo trả lời toà, diện tích đất để lại bị cáo sẽ dùng vào việc gì?

- Dạ thưa quý toà… đế… để bị cáo bán cho các đối tác đã giúp đỡ bị cáo và những người thân quen ạ.

- Giá bán thế nào?

- Thưa toà, theo giá thị trường ạ.

- Bán được bao nhiêu lô rồi?

- Thưa toà, cũng được vài chục lô rồi ạ, nhưng khi sự việc vỡ lở, bị cáo đã trả lại tiền họ rồi ạ.

- Bị cáo làm thế nào mà lại được chứng nhận vốn pháp định gặp nhiều lần số tiền thực có trong tài khoản như thế?

- Thưa toà, thật sự việc ấy là rất bình thường ạ. Ai ở vào hoàn cảnh như bị cáo chả làm thế ạ.

- Cụ thể là làm thế nào? Bị cáo khai rõ ra

- Thưa toà, bị cáo nói thế là rõ rồi chứ ạ.

Thẩm phán có vẻ cáu. Ông gay gắt:

- Đã nói gì đâu mà bảo rõ. Bị cáo có thành khẩn khai báo trước toà hay là để bị ghép thêm tội quanh co chối tội?

- Thưa toà, tất nhiên là phải biếu tiền những người làm việc này.

- Việc biếu tiền ấy theo nguyên tắc nào, hay tuỳ theo khả năng của bị cáo?

- Thưa toà, không phải theo khả năng đâu ạ. Nó có luật bất thành văn đấy ạ.

- Cụ thể là thế nào? Bị cáo nói rõ ra, đừng làm mất thì giờ mà tội càng nặng thêm đấy.

- Thưa toà, bị cáo hiểu rồi ạ. Thưa toà, cứ xác nhận khống ngần này thì phải biếu ngần này ạ.

- "Ngần này" là bao nhiêu? Nói cụ thể ra.

- Thưa toà, "ngần này" là một đơn vị tiền mặt được quy ước là mười triệu ạ. Vâng, cứ ngần ấy thì phải biếu một trăm. Bị cáo thấy thế là rẻ ạ. Người ta giúp mình giải quyết được một trở ngại rất lớn ạ.

- Thề khi nhận tiền, có ký nhận gì không?

Tấn hơi cười cười. Từ khi bắt đầu cuộc thẩm vấn, ống kính máy quay đều chĩa vào hắn. Vì thế, bàn dân thiên hạ đều thấy rõ hắn cười. Chỉ không nghe thấy tiếng cười thôi, còn bộ mặt, nhất là cái mồm nhe hẳn răng ra thì rô mười mươi là cười rồi còn gì? Hắn cười gì mới được chứ? Ra toà, chết đến đít rồi còn cười. Trên đời chưa thấy ai láo như hắn. Nhưng ngẫm ra hắn cười cùng có lý. Bởi vì không chỉ hắn cười. Những ai nghe thấy câu hỏi ấy của thẩm phán đều cười. Hãy nhìn mọi người theo dôi phiên toà xem. Bao nhiêu người cười. Người ta cười vì câu hỏi quá ngu ngơ, ngủ ngớ, nghĩ ngờ. "Nó có ngu ngơ khối ra tay. Nó thừa biết là không bao giờ có chuyện kẻ nhận hối lộ lại ký khi nhận hối lộ. Thế nghĩa là mày không có chứng cớ gì hết. Mà đã thế thì tất cả những lời khai của mày không mảy may có giá trị pháp lý, hiểu chưa?

Thẩm phán trông thấy rõ ràng Tấn cười. Biết rất rõ hắn cười mình. Nhưng đành làm ngơ. Thằng nào ngu lại chấn chỉnh: "Bị cáo dám cười quan toà à? Thì chắc chắn sẽ nhận được câu trả lời: "Thưa toà, bị cáo xin lỗi đã cười. Lí do cười, ai cũng hiểu, chỉ có toà không hiểu".

Nhưng vị thẩm phán trên kia đủ khôn để lờ lớ lơ đi cái cười đểu ấy. "Hãy cứ để mày đấy đã". Ông ta hỏi tiếp để cuối cùng mới trói hắn lại:

- Ngoài vụ biếu tiền để được xác nhận khống vốn pháp định, bị cáo còn phải biếu tiền những ai?

- Thưa toà chỉ có nhân viên bảo vệ ở cổng ra vào là không phải biếu thôi ạ. Còn đến cơ quan nào, phòng nào, liên quan đến ai đều phải biếu, tuỳ theo người ta tham gia giải quyết việc của mình đến đâu.

- Bị cáo có chứng cớ gì không?

Bây giờ Tấn không cười được nữa. Hắn biết câu hỏi ấy đang trói hắn lại - Toà án không bao giờ chấp nhận lời khai ấy hắn đành trả lời:

- Thưa toà nói chung là không ạ.

Cũng là người có phản xạ ngôn ngữ, thẩm phán vặn ngay:

- Bị cáo trả lời toà hỏi, sao lại có chuyện nói chung, nói riêng là thế nào?

Đến đây, luật sư của Tấn mới đứng dậy xin phép toà được nói:

- Thưa toà, thân chủ tôi thì trả lời toà rằng, ai cũng phải biếu, trừ người gác cổng. Còn ông Định thì lúc nãy trả lời toà là không nhận bất kỳ quà biếu xén gì. Thưa toà, nếu vậy thì nền hành chính nước ta đã không bị Tổ chức minh bạch thế giới xếp vào loại bét ạ!

Luật sư phía bị cáo Định bật dậy:

- Phản đối! Thưa toà, không được có lối nói mỉa mai châm biếm ở đây. Nhất là ông này lại mang cả nền hành chính nước ta ra giễu cợt.

Toà chấp nhận phản đối!

Luật sư của bị cáo Tấn thừa biết việc mình cố tình chọc tức toà sẽ bị phản đối, nhưng ông ta cũng biết trong tay mình có một cái mà nhờ nó, tình thế sẽ bị đảo ngược.

- Tôi xin rút lui lời nói vừa rồi! Xin phép toà cho tôi hỏi bị cáo Trần Thanh Định:

- Gia đình ông có mấy nhân khẩu?

Phản đối, câu hỏi không liên quan gì đến vụ án.

- Có đấy ông luật sư ạ ông chịu khó nghe thêm chút nữa sẽ thay câu chuyện này dẫn đến đâu.

Quan toà:

- Phản đối không được chấp nhận!

- Xin ông Định vui lòng trả lời cho.

- Gia đình tôi có sáu nhân khẩu.

- Là những ai, thưa ông?

Lại có tiếng ai đó bình luận không chính thức: "… Uất thật! Đường đường một vị phó chủ tịch mà phải chịu để nó lục vấn như hỏi cung ấy. Mà đúng là hỏi cung rồi còn gì. Luật tố tụng cho phép kia mà". "Đúng là trót đà tay đã nhúng chàm. Dại rồi còn biết khôn làm sao đây. Định ơi là Định ơi!…"

Trần Thanh Định buộc phải trả lời:

- Mẹ tôi, tôi, vợ tôi, hai con đẻ và một con dâu.

- Cụ chắc không đi xe máy. Ông đã từ lâu chắc cũng không dùng xe máy. Vậy là nhà có bốn chiếc xe máy cho bà nhà và ba cháu dùng?

Nghe thiên hạ nhận xét là một thứ khoái đặc biệt:

- Quái quỷ, cái tay luật sư này hỏi vớ vẩn gì thế nhỉ?

- Này, đừng có bảo người ta vớ vẫn nhé. Nó chăng bẫy đấy. Đến uỳnh một cái, nó mới giật, ngửa bổ chửng cho mà xem…

Luật sư của Tần tiếp tục:

- Chắc ông biết, trong bốn chiếc xe tay ga ấy, có một chiếc đắt tiền nhất phải không?

- Có thể thế, tôi không dùng nên không quan tâm đến đắt rẻ, tốt xấu.

- Chiếc xe ấy mang biển kiểm soát số hiệu thế nào, chắc ông cũng không biết?

- Tôi không biết.

- The mà thân chủ tôi biết.

- Cái đó không khó. Ai nhìn thấy con tôi đi xe lại chả đọc được biến số.

- Vâng, cái đó không khó. Nhưng thân chủ tôi lại biết cả số máy, số khung xe con ông thì phật lạ. Thế ông mua cho cháu hay cháu tự mua?

Bị cáo ngần ngừ một tí rồi trả lời:

- Cháu tự sắm lấy.

- Cháu mua ở cửa hàng nào, chắc cháu vẫn nhớ?

- Cái đó thì tôi không biết.

- Chắc cháu cùng tự đi đăng ký lấy?

- T…ấ…t nh…i…ê…là… là như thế.

Định đã không còn làm chủ được giọng mình.

- Thế cháu còn giữ hoá đơn không ông?

Ông hỏi lạ, làm sao tôi biết được chuyện của nó. Sau khi đăng ký xong, người ta chỉ giữ cái giấy đăng ký thôi. Giữ hoá đơn làm gì?

- Vâng, đúng là không giữ hoá đơn ấy làm gì, vì… có đâu mà giữ. Thưa toà, cái hoá đơn ấy đây. - ông ta cầm tờ giấy đưa đến cho vị chủ toạ. - Đúng hơn là bản phôtô cái hoá đơn ấy đây! Trong hoá đơn ấy, tên người mua là thân chủ tôi. Trong đó có ghi rõ tên xe, kiểu xe, dung tích xilanh, số máy, số khung đầy đủ. Nhưng khi đăng ký lại đứng tên con ông Định, với tất cả các thông số kỹ thuật khớp hoàn toàn với những thông số kỹ thuật ghi trong hoá đơn này, - ông ta cao giọng: - Thế nghĩa là chiếc xe ấy chính là quà biếu của thân chủ tôi cho ông Trần Thanh Định, sau khi dân chủ tôi nhận được tờ trình của Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa do ông Trần Thanh Định ký, gửi các cơ quan hưu quan Trung ương.

"Ái chà, thằng cha khiếp quá. Nó đề phòng có lúc phải dùng đến cái hoá đơn ấy nên cất thật kỹ, thấy chưa, đã bảo mà". - Gã ban nãy vừa phì phèo thuốc lá vừa quay sang bạn hất hàm. "Cha Định tắc kỳ ngôn lộ rồi… Sức mấy mà chối được…" - Bạn gã hưởng ứng.

Luật sư của Tấn tiếp tục:

- Hôm ấy thân chủ tôi đến nhà ông Định chơi, đúng lúc ra cửa thì con ông Định đi đâu về. Thấy nó đi chiếc Dream đã cũ, thân chủ tôi bảo: "Con đồng chí Phó chủ tịch thường trực Thành phố mà đi xe cà tàng thế này à? Ông Định nói lấy lệ: "Kệ cháu, bao giờ đủ sức thì nó thay xe mới". Và thế là, thân chủ tôi thực hiện ý đồ hậu tạ của mình. Ông Định đưa hộ khẩu, chứng minh thư con ông ta cho thân chủ tôi đi đăng ký xe. Thưa toà, tôi còn mang theo băng ghi âm cuộc trò chuyện giữa thân chủ tôi và ông Định. Nếu toà cho phép, tôi xin mở đế toà, ông Định và mọi người cùng nghe.

Quan toà:

- Có lẽ không cần, bị cáo Trần Thanh Định trả lời cáo buộc của luật sư bị cáo Phạm Tấn.

- Thưa toà, tôi không có gì để nói cả.

- Nghĩa là bị cáo Trần Thanh Định nhận rằng, mình đã nhận hối lộ chiếc xe tay ga biển số…

- Thưa vâng ạ!

Luật sư của bị cáo Trần Thanh Định có ý kiến gì không?

- Thưa toà, thế là thân chủ tôi đã thành khẩn nhận tội. Đề nghị toà xem xét như một tình tiết giảm nhẹ.

Toà nghỉ để hội đồng xét xử nghị án.

Buổi chiều, sau khi nghị án, vị chủ toạ phiên toà dõng dạc:

- Bị cáo Trần Thanh Định nghe toà tuyên án:

Bị cáo Trần Thanh Định, 57 tuổi, nguyên Phó chủ tịch thường trực Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa, đã không xem xét, kiểm tra cẩn thận hồ sơ xin được cấp phép quyền sử dụng đất của bị cáo Phạm Tấn, Giám đốc Công ty trách nhiệm hữu hạn Thiên Thai để làm công viên nước và thuỷ cung Thần Tiên, đã thay mặt Chủ tịch Uỷ ban Nhân dân thành phố Thanh Hoa ký vào tờ trình, đồng ý với đề nghị của bị cáo Phạm Tấn, gửi lên các cơ quan hữu quan Trung ương xem xét quyết định. Cho đến lúc bị báo chí lên tiếng, chỉ ra sự bất hợp lý trong việc sử dụng khu đất được coi là địa linh, nằm ở vị trí vào loại đẹp nhất Thành phố, thì công việc mới bị dừng lại. Trong khi tiến hành thủ tục xin làm chủ đầu tư và xây dựng trên khu đất này, bị cáo Phạm Tấn đã có nhiều việc làm khuất tất như khai khống để che đậy năng lực tài chính nghèo nàn của mình. Lại có hành vi hối lộ những người có trách nhiệm nên đã bị truy tố.

Bị cáo Trần Thanh Định đã nhận hối lộ của bị cáo Phạm Tấn một chiếc xe máy Honda SH. Trước toà, bị cáo Trần Thanh Định đã thừa nhận việc này. (đằng hắng lấy giọng)

Xét thấy bị cáo Trần Thanh Định xuất thân trong một gia đình có truyền thống cách mạng, trong quá trình công tác đã có nhiều cống hiến cho sự nghiệp chung, nhất là sự nghiệp đổi mới thành phố Thanh Hoa, đã từng được thưởng Huân chương chống Mỹ cứu nước và Huân chương Lao động, trong lý lịch tư pháp, chưa hề có một sai phạm nào. Đây là sai phạm đầu tiên.

Trong quá trình điều tra, bị cáo Trần Thanh Định tỏ ra thành khẩn, không quanh co chối tội.

Tội trạng của bị cáo Trần Thanh Định là thiếu tinh thần trách nhiệm và nhận hối lộ.

Nhưng nhờ các cơ quan báo chí lên tiếng kịp thời, nên chưa xảy ra hậu quả đáng tiếc. Khu địa linh đã thu hồi. Với tội nhận hối lộ, bị cáo Trần Thanh Định đã thừa nhận và đã nộp lại chiếc xe máy Honda SH để hoá giá sung công quỹ.

Vì những lẽ đó, toà tuyên phạt bị cáo Trần Thanh Định mức án…

Cả án trường ào lên tiếng la ó phần nộ. Những người theo dõi qua truyền hình ở gia đình cùng lên tiếng phê phán.

Ống kính camera hướng người xem truyền hình vào cánh lộn xộn. Người ta đứng dậy, tay vung lên. Những gương mặt méo đi vì giận giữ, miệng thia lia như súng liên thanh.

Ống kính dừng lại ở một người đàn ông có tuổi:

- Tôi là một cán bộ quân đội nghỉ hưu. Xử như thế thì còn ai tin vào pháp luật nữa. Nếu báo chí không phát hiện ra thì sao? Trước hết, phải thưởng huân chương cho ai viết bài báo đầu tiên trên báo Thời luận đưa vụ đạt thuỷ cung Thần Tiên ra ánh sáng. Thứ hai là, chỉ một vụ này, ông ta đã nhận hối lộ một chiếc xe máy bằng cả một gia tài lớn, có bằng chứng hẳn hoi, chứ nhận phong bì thì ai ký tá gì, thế là trắng tội. Thử hỏi trong bao nhiêu năm làm Giám đốc sở Tài chính Vật giá, rồi làm Phó chủ tịch thường trực, ông ta đã ký bao nhiêu văn bản như thế. Bao nhiêu giấy phép cấp đất nữa. Chữ ký nào chả ra tiền… Phải xử lại để làm gương cho kẻ khác.

Một phụ nữ trung niên:

- Tôi là một người cán bộ bình thường. Nghe toà tuyên án, tôi thấy hình như phần kể thành tích của bị cáo còn dài hơn cả phần luận tội. Luật chống tham nhũng có rồi, mức xử phạt thế nào có rồi. Sao lại xử thế được. Đấy, nhà đài nhìn xung quanh xem, thái độ nhân dân thế nào thì biết ngay.

Một thanh niên đầu trọc lốc, vừa nói, tay vừa nắm lại vung lên:

- Đảng phải xem lại mấy cái ông toà án này đi. Có vấn đề đấy! Không phải ngẫu nhiên mà các ông ấy bàn nhau chỉ xử thế này đâu. Lẽ công bằng ở đâu? Nhà toàn xe tay ga thôi. Sâu mọt là đây, chứ đâu nữa?

Một cô thanh nữ, dáng chừng buôn bán:

- Dân kinh doanh chúng tôi khổ sở với các loại người này lâu rồi. Bây giờ mới lôi được mấy ông ra thôi. Quan bé ăn bé, quan to ăn to. Xử thế này chỉ là gãi ghẻ. Quá bằng nống bọn tham nhũng lên.

Mấy ngày nay, tất cả báo phát hành trên địa bàn đều có bài phản ánh sự kiện này. Đều là những bài tóm tắt, phản ánh, tường thuật vụ án. Khi toà tuyên phạt mức án các bị cáo thì các bài chuyển hướng sang nhận xét, bình luận sự kiện, các báo tập trung khẳng định, đây là một cách làm tưởng như cũ nhưng mới thật sự.

Tờ Chính luận giật tít: Tường thuật trực tiếp xử án - Bước đột phá trong thế chế dân chủ. (Kèm ảnh toàn cảnh phiên toà đông đảo người dự).

Tờ Thời luận: Tường thuật trực tiếp xử án – Hình thức toàn dân giám sát các cơ quan báo cáo pháp luật. (Kèm ảnh chụp từ trên cao mà cận cảnh là chiếc máy và người quay phim, viễn cảnh là đông đảo người dự. )

Cả hai báo trên đều đặt câu hỏi: vì sao mức xử phạt thấp như vậy?

Báo Pháp luật với thời đại giật tít bằng một câu hỏi: Toà án xử theo luật pháp hay theo chỉ đạo của…? Kết thúc bài viết, tác giả kiến nghị: Các cơ quan chức năng cấp trên cần làm sáng to khuất tất bên trong vụ xét xử này.

Kiên theo dõi tất cả các buổi tường thuật cả trực tiếp và gián tiếp. Có chuẩn bị kỹ cũng có khác, các thẩm phán, kiểm sát viên đều tỏ ra chững chạc, có nghề. Như một cuộc thao diễn nghiệp vụ! Cho đến phút chót mới lộ ra vấn đề. Kiên biết mấy bị cáo quan chức. Có người như ông Định, còn biết khá rõ. Là biết qua công việc thôi. Còn những chuyện sau công việc, ngoài công việc thì chịu.

Đã có lần Kiên nói chuyện với Hùng - nhớ ra rồi, hôm hai anh em đi tắm bùn, Hùng có nói rằng, nếu anh làm Chủ tịch, nhất là phó chủ tịch phụ trách các sở: Quy hoạch Kiến trúc, tay dựng, Tài nguyên Môi trường Nhà đất, Giao thông Công chính… thì Tết nhất, thiên hạ cứ phải xếp hàng gặp anh đấy.

Còn bao nhiêu loại giấy phép gì gì ấy… Chính là chuyện này đây? Âu cũng là cái giá phải trả cho sự tham lam. Không biết, nếu mình ngồi vào ghế ấy thì có mắc không? Các cụ ngày xưa dạy rồi: hám quyền, chết vì quyền; hám danh, chết vì danh; hám lợi, chết vì lợi, hám sắc chết vì sắc. Làm công dân bình thường, làm chuyên môn thuần tuý mà muốn đứng ngoài bốn cái cám dỗ ấy còn khó, nữa là làm anh có chức, có quyền.

Ông Trân cho rằng, nhất định tay thẩm phán này phải chịu sức ép nào đấy? Ai nhỉ? Trong hay ngoài thành phố này? Ông gọi điện cho anh ta, mời lên trao đổi công việc. Không giải thích, không động viên, không rào đón, Bí thư Thành uỷ đặt anh ta trước một sự lựa chọn:

- Tôi không tin là đồng chí không biết phải xử ông Định mức án nào cho đúng với tội danh. Nếu đồng chí không biết thật thì đồng chí sẽ phải nhận một hình thức kỷ luật vì năng lực yếu kém, làm mất niềm tin của nhân dân vào sự công bằng của toà án chúng ta. Đây lại là phiên toà thí điểm hình thức dân chủ, xã hội ở Thanh Hoa. Còn nếu đồng chí biết phải xử thế nào cho đúng với tội danh, nhưng vì một lẽ nào đấy, một áp lực nào đấy mà phải xử như đã xử thì chúng tôi buộc phải xem xét.

- Báo cáo Bí thư, tôi biết rõ tầm quan trọng của phiên toà này. Đồng chí Chánh án cũng đã trao đổi kỹ. Chúng tôi cũng đã trao đổi với các đồng chí bên Công an, Viện Kiểm sát Thành phố, để tạo một sự đồng thuận. Không phải chỉ Thành phố mà cả nước sẽ biết tường tận, cặn kẽ phiên toà này. Thế nhưng…

Ông Trân nhìn thẳng vào mắt anh ta. Đôi mắt sau cặp kính trắng nghiêm nghị, đặt anh ta trước một sự lựa chọn nữa:

- Nói hay không là quyền của đồng chí. Theo tôi, tình hình không đến mức làm đồng chí phải lo sợ, chắc không phải dùng biện pháp bảo vệ nhân chứng đâu mà lo.

Thẩm phán ngước nhìn ông Trân như muốn hỏi điều gì.

Ông giải thích:

- Đơn giản, vì chúng tôi không làm cái việc như cảnh sát.

Chúng tôi cần biết nguồn phát ra thông tin đến đồng chí, để hiểu được tính phức tạp của vấn đề, để có biện pháp gỡ rối. Không ai làm chuyện đôi co ba mặt một lời.

Một lần nữa, thẩm phán lại ngước nhìn ông ngần ngại

Ông Trân đọc được suy nghĩ của anh ta, nên giải thích:

- Chắc đồng chí muốn biết chúng tôi sẽ xử lý khuyết điểm của đồng chí như thế nào chứ gì? Tôi nói ngay đây. Tất nhiên, trong suy nghĩ của tôi và nhiều người khác, đồng chí chưa phải là người có bản lĩnh chính trị, bản lĩnh nghề nghiệp. Tôi thông cảm cái khó của đồng chí.

Thẩm phán, tay này bóp tay kia. Bóp rồi lại bỏ ra, bỏ ra rồi lại bóp tiếp. Cứ như không biết làm gì ngoài việc bóp tay như thế.

Anh ta lại nhìn ông Trân, lần này ra chiều bạo hơn:

- Báo cáo Bí thư, đồng chí hiểu thế thì phúc cho tôi quá. Thưa đồng chí, anh Định là người tâm phúc của đồng chí ấy. Đồng chí ấy bồi dưỡng cất nhắc lên, để kế cận Chủ tịch. Mối quan hệ này quá nhiều người biết. Dù bây giờ không ở thành phố nhưng… Đồng chí ấy gọi điện cho tôi… ngay trước khi nghị án.

Mọi việc đã rõ, ông Trân kết thúc câu chuyện:

- Đồng chuyên tâm. Thế nào ngành dọc của đồng chí cũng chỉ đạo xử lại đấy. Coi như sức ép dư luận thôi! Không phải lo lắng gì nhiều.

***

Người lơ lớ cũng theo dõi phiên toà qua truyền hình. Ông ta thầm chê tay Định dại dột. Chê gã Tấn ngu xuẩn. Cứ như tao đây, cũng tốn kém đấy, nhưng tao làm qua tay thằng khác, kín đáo, tự nhiên, hối lộ mà cứ như không. Mưa phùn thấm lâu. Ngay cả khi tay Sán chết tiệt, ngu như chó, bị bắt, ta vẫn bình chân như vại. Chả thằng nào động đến lông chân ta được. Nó vào tù, đường dây vẫn an toàn. Bây giờ toà xử thằng Định và đồng bọn thế này, việc lo lót của ta cũng sẽ nhẹ đi. Chắc chắn khu công nghiệp thứ hai cũng sẽ xong mà xem.

Khi nghe toà tuyên án, Người lơ lớ vỗ đùi, cười lớn: "Bàn tay Người ngoài hành tinh đây. Chỉ ông ta mới làm được thế. Cho dù không còn đứng đầu Thành phố này, nhưng ảnh hưởng của ông ta, đệ tử của ông ta còn lớn lắm. Ngay cả sau Đại hội này, nghỉ hưu hẳn, cái đầu ấy vẫn còn được việc cho ta".