 |
|

10-09-2008, 05:05 PM
|
 |
Thượng Thiên Hạ Äịa Duy Ngã Äá»™c Tôn
|
|
Tham gia: May 2008
Äến từ: Việt Nam
Bà i gởi: 3,304
Thá»i gian online: 3 tuần 5 ngà y 16 giá»
Thanks: 932
Thanked 2,152 Times in 223 Posts
|
|
Hồi thứ năm lăm
Thêm bốn khách thuáºt trước nghÄ© sau
Äà n má»™t khúc cao sÆ¡n lưu thá»§y
Và o năm Vạn Lịch thứ 23 các danh sÄ© nổi tiếng ở Nam Kinh dần dần tiêu mòn hết. Những kẻ đồng thá»i vá»›i Ngu bác sÄ©, ngưá»i thì đã già , ngưá»i thì đã chết, ngưá»i thì tản mát bốn phương, ngưá»i thì đóng cá»a không lo gì đến thế sá»±. Những nÆ¡i uống rượu, dạo chÆ¡i không còn có những ngưá»i tà i cao há»c rá»™ng. Những ngưá»i quân tá» không còn ai lo đến lá»… nhạc, văn chương. Ai thi đỗ là m quan là giá»i, ai thi há»ng là dốt. Những ngưá»i già u lại cà ng xa hoa, những ngưá»i nghèo lại cà ng cá»±c khổ. Dù văn có hay như Lý Bạch, Äá»— Phá»§, phẩm hạnh có cao như Tăng Sâm, Nhan Uyên cÅ©ng không ai thèm đếm xỉa đến. Ở trong các nhà những buổi lá»… gia quan(Lá»… gia quan: ở Trung Quốc ngà y xưa, khi con trai lên hai mươi tuổi thì là m lá»… gia quan. Ngưá»i cha trao mÅ© cho con ý nói từ nay con đã thà nh ngưá»i lá»›n), đám cưới, đám tang, tế lá»…, bá»n hương thân không bà n chuyện gì ngoà i chuyện ai được thăng, ai đổi Ä‘i, ai bị gá»i vá», ai bị giáng chức. Bá»n nhà nho bần tiện tìm má»i cách để là m vừa ý các quan chấm thi. Tuy váºy ở trong đám thưá»ng dân cÅ©ng có mấy ngưá»i kì lạ.
Má»™t ngưá»i là m nghá» viết chữ tên là Quý Hà Niên. Từ nhá», anh ta không nhà không cá»a, không nghá» nghiệp gì, phải và o chùa ở. Thấy Hòa thượng đánh mõ gá»i các sư và o ăn, anh ta cÅ©ng xách má»™t cái bát, đứng bên cạnh. Hòa thượng cÅ©ng không Ä‘uổi. Chữ anh ta viết rất đẹp. Anh ta không chịu há»c lối viết cá»§a ngưá»i xưa, tá»± đặt ra má»™t lối riêng, cứ viết theo hoa tay. Ai đến nhá» anh ta viết, thì từ ba ngà y trước, anh ta ăn chay má»™t ngà y, rồi mà i má»±c má»™t ngà y, và không để cho ngưá»i khác mà i há»™. Chỉ viết mưá»i bốn chữ câu đối thôi, anh ta cÅ©ng mà i mất ná»a bát má»±c. Bút anh ta dùng là thứ bút đã há»ng; ngưá»i ta bá» Ä‘i. Không những thế, lúc anh ta viết, phải có bốn ngưá»i giữ giấy. Há»… há» giữ giấy không nên hồn là anh ta mắng và đánh. Lại phải đợi khi nà o cao hứng, anh ta má»›i viết, nếu đã không có hứng, thì dù có vương hầu, tể tướng, dù có chồng tiá»n hà ng đống cho anh ta, anh ta cÅ©ng không thèm nhìn. TÃnh anh ta không lo chải chuốt bên ngoà i, chỉ mặc má»™t cái áo rách Ä‘i đôi già y rách. Má»—i khi viết chữ có tiá»n thì anh ta mua đồ ăn. Còn thừa lại bao nhiêu, anh ta Ä‘em cho những ngưá»i nghèo chưa há» quen biết, không giữ lấy má»™t đồng nà o. Hôm ấy, tuyết xuống rất nhiá»u. Quý Ä‘i thăm má»™t ngưá»i bạn, lê đôi già y rách và o là m bẩn cả thư phòng. Chá»§ nhà biết tÃnh anh ta bướng bỉnh, trong lòng không dám tá» vẻ khó chịu, chỉ nói:
- Ông Quý, già y của ông rách rồi, sao không mua một đôi già y mới?
- Tôi không có tiá»n.
- Nếu ông viết cho tôi một đôi câu đối, tôi sẽ mua cho ông một đôi già y.
- Tôi có già y của tôi rồi, lấy của ông là m gì?
Chủ nhà bực mình vì anh ta bẩn thỉu, chạy và o nhà lấy ra một đôi già y nói:
- Má»i ông Ä‘i tạm đôi già y nà y kẻo chân lạnh.
Quý Hà Niên tức giáºn, không từ biệt Ä‘i thẳng ra cá»a nói:
- Nhà anh là nơi thế nà o? Ta không được mang già y và o nhà à ? Ta và o ngồi nhà anh là là m cho nhà anh thêm danh tiếng, chứ ta cần quái gì đến đôi già y của anh.
Anh ta Ä‘i thẳng má»™t mạch đến chùa Thiên Giá»›i, ra vẻ tức giáºn. Anh ta cùng ăn cÆ¡m vá»›i vị tăng ở đấy. Ä‚n xong thấy trong phòng hòa thượng có má»™t há»™p má»±c rất thÆ¡m. Quý Hà Niên há»i:
- Mực nà y ông định dùng để viết phải không? Hòa thượng nói:
- Ngưá»i cháu cá»§a Thi ngá»± sá» hôm qua đưa đến cho tôi, tôi giữ đấy để cho má»™t thà chá»§ khác chứ tôi không viết.
- Äể tôi viết cho má»™t đôi câu đối.
Và chẳng nói, chẳng rằng, anh ta Ä‘i thẳng và o phòng lấy ra má»™t cái nghiên lá»›n, chá»n má»™t thá»i má»±c, đổ má»™t Ãt nước rồi ngồi trên giưá»ng cá»§a hòa thượng mà mà i má»±c. Hòa thượng vốn hiểu tÃnh cá»§a anh ta nên cÅ©ng cố ý khÃch để anh ta viết. Äang lúc anh ta mà i má»±c cao hứng thì má»™t ngưá»i đầy tá»› và o báo:
- Có ông Thi ở cầu Hạ Phù đến chơi.
Hòa thượng ra đón tiếp. Ngưá»i cháu cá»§a Thi ngá»± sá» bước và o sảnh, nhìn thấy Quý Hà Niên, nhưng hai ngưá»i không chà o nhau, trái lại ngưá»i kia lại nói chuyện riêng vá»›i Hòa thượng. Quý Hà Niên mà i má»±c xong, lấy ra má»™t tá» giấy, trải trên bà n, gá»i bốn chú tiểu ra giữ giấy. Anh ta cầm má»™t cái bút đã há»ng chấm đầy má»±c, nhìn đằng sau tá» giấy má»™t hồi rồi viết ngay má»™t hà ng.
Chú tiểu ở mé bên phải động Ä‘áºy má»™t cái, Quý cầm cái bút dà và o ngưá»i là m chú tiểu cúi gáºp ngưá»i xuống kêu la. Hòa thượng thấy váºy vá»™i và ng đến. Thấy Quý rất giáºn dữ, hòa thượng khuyên giải và tá»± mình giữ giấy để anh ta viết cho xong. Ngưá»i cháu cá»§a Thi ngá»± sá» cÅ©ng đến xem, sau đó từ biệt hòa thượng. Hôm sau, má»™t ngưá»i đầy tá»› nhà há» Thi đến chùa Thiên Giá»›i gặp Quý và há»i:
- Ở đây có ông Quý là m nghỠviết chữ không?
- Ông muốn há»i ông ta để là m gì?
- Ông chá»§ tôi muốn má»i ông ta ngà y mai đến viết. Quý nghe váºy nói:
- ÄÆ°á»£c, hôm nay ông ta Ä‘i vắng ngà y mai tôi nói ông ta đến.
Hôm sau Quý đến nhà Thi ở cầu Hạ Phù. Anh ta vừa và o cá»a thì bị ngưá»i giữ cá»a giữ lại há»i:
- Ông là ai lại muốn và o đây?
- Tôi đến đây để viết.
Ngưá»i đầy tá»› ở trong nhà chạy ra thấy anh ta liá»n nói:
- Té ra anh! Anh cũng biết viết à ?
Rồi đưa anh ta và o phòng khách. Cháu Thi ngự sỠở sau bình phong đi ra, Quý Hà Niên nhìn và mắng:
- Anh là ai mà dám gá»i ta đến viết. Ta không tham tiá»n cá»§a anh, không tham thế lá»±c cá»§a anh, cÅ©ng không mong nhá» gì anh, tại sao anh dám gá»i ta đến viết?
Anh ta mắng nhiếc má»™t tráºn là m cho ngưá»i cháu cá»§a Thi ngá»± sá» cứng há»ng không nói nên lá»i, cúi đầu bước và o. Quý mắng, má»™t hồi nữa rồi lại trở vá» chùa Thiên Giá»›i.
*
* * Lại có má»™t ngưá»i bán giấy cuốn tên là Vương Thái. Ông cha ngà y trước bán rau ở Tam Bà i Lâu, nhưng vì ngưá»i cha nghèo quá nên phải bán cả vưá»n Ä‘i. Từ bé, anh ta rất thÃch đánh cá». Khi ngưá»i cha mất Ä‘i, không có gì sinh nhai, anh ta ngà y ngà y đến cá»a Hồ Cứ bán giấy cuốn để sinh sống. Hôm ấy, ở am Diệu Ã, gần đầm Ô Long, có cuá»™c há»™i há»p. Bấy giá» Ä‘ang lúc đầu mùa hạ những lá sen má»›i nở xoè trên mặt nước. Trong am có nhiá»u con đưá»ng quanh co, có nhiá»u đình, tạ. Du khách kéo nhau và o xem. Vương Thái Ä‘i quanh các nÆ¡i đến dưới gốc liá»…u, có má»™t cái bà n đá hai bên có bốn cái ghế đá. Ở đấy có ba bốn ông quan to đứng nhìn hai ngưá»i đánh cá». Má»™t ngưá»i mặc áo mà u lam nói:
- Ông Mã cá»§a chúng ta ngà y thà nh ở Dương Châu, đánh cá» vá»›i những ngưá»i buôn muối, má»—i ván má»™t trăm mưá»i lạng. Ông ta được hÆ¡n hai ngà n lạng bạc.
Má»™t ngưá»i trẻ tuổi mặc áo mà u ngá»c thạch nói:
- Ông Mã là tay cao cá» nhất nước, chỉ có ông Biện là có thể địch nổi, nhưng cÅ©ng phải bá»›t Ä‘i hai quân. Còn chúng ta thì già đá»i cÅ©ng không sao theo kịp ông Biện được.
Vương Thái cÅ©ng lách và o nhìn trá»™m. Ngưá»i đầy tá»› thấy anh ta áo quần rách rưới, lôi thôi lếch thếch, nên không cho và o. Vị quan ngồi ghế chá»§ nói:
- Má»™t ngưá»i như mà y thì hiểu cá» sao được.
- Tôi cÅ©ng biết chút Ãt.
Vương Thái đứng nhìn má»™t lát rồi cưá»i hì hì. Mã nói:
- Anh dám cưá»i à ! Anh có giá»i cá» hÆ¡n chúng tôi không?
- Có lẽ hÆ¡n. Ngưá»i chá»§ nói:
- Anh là ngưá»i thế nà o mà dám đỠcá» vá»›i ông Mã? Biện nói:
- Hắn đã to gan, ăn nói láo lếu, như váºy, ta phải cho hắn má»™t bà i há»c, để sau nà y đừng có chõ mồm và o khi thấy các cụ nó Ä‘ang chÆ¡i cá».
Vương Thái không từ chối, bà y các con cá» ra, má»i Mã Ä‘i trước. Những ngưá»i đứng bên cạnh Ä‘á»u báºt cưá»i. Hai ngưá»i vừa Ä‘i được và i nước thì Mã biết anh ta không phải tay vừa. Äi được ná»a ván, Mã đứng dáºy nói:
- Tôi thua.
Tất cả má»i ngưá»i Ä‘á»u không hiểu gì. Biện nói:
- Cứ xem thế cá» thì ông Mã hÆ¡i kém má»™t Ãt.
Má»i ngưá»i kinh ngạc, giữ Vương Thái lại uống rượu, Vương Thái cưá»i vang nói:
- Trong Ä‘á»i có gì sướng hÆ¡n là đánh cá» mà được. Tôi đánh thắng, trong lòng sung sướng quá, không muốn uống rượu nữa.
Nói xong cưá»i khanh khách đứng dáºy ra Ä‘i không quay lại nhìn.
*
* *
Má»™t ngưá»i khác là m chá»§ má»™t tiệm trà tên là Cái Khoan. Xưa kia anh ta là m chá»§ má»™t hiệu cầm đồ. Năm hai mươi tuổi, gia đình già u có mở hiệu cầm đồ, lại có ruá»™ng đất và hồ ao. Bà con thân thÃch Ä‘á»u già u có, nhưng anh ta cho há» là tục, cả ngà y chỉ ngồi trong phòng xem sách, là m thÆ¡, anh ta lại thÃch vẽ. Anh vẽ rất đẹp cho nên có nhiá»u há»a sÄ© và nhiá»u nhà thÆ¡ đến thăm.
Mặc dầu tranh cá»§a há» vẽ không đẹp bằng tranh cá»§a mình, thÆ¡ là m không hay bằng thÆ¡ cá»§a mình. Cái Khoan vốn là ngưá»i yêu quý tà i năng, cho nên có ai đến thăm cÅ©ng giữ lại uống rượu. Nhà nà o có lá»… gia quan, cưới xin, đám ma hay có tế tá»± gì mà không có tiá»n đến mượn thì Cái Khoan không bao giá» chối từ, sẵn sà ng cho hà ng trăm, hà ng chục lạng bạc. Những ngưá»i là m công trong hiệu cầm đồ thấy váºy cho anh ta là má»™t ngưá»i ngốc, tìm cách lừa dối, vì váºy chẳng bao lâu gia tà i hết sạch. Ruá»™ng vưá»n mấy năm liá»n bị nạn lụt, mùa mà ng không ra gì. Có những ngưá»i đến khuyên anh ta bán Ä‘i. Ngưá»i mua ruá»™ng lại cho là ruá»™ng xấu nên chỉ trả năm sáu trăm lạng, mặc dầu ruá»™ng kia đáng giá má»™t ngà n lạng. Cái Khoan không biết là m sao cÅ©ng đà nh phải bán nốt. Bán được bao nhiêu tiá»n anh ta không biết dùng để buôn bán cứ Ä‘em ra tiêu dùng trong nhà . Chẳng được bao lâu, số tiá»n hết sạch. Cái Khoan không còn gì nữa chỉ sống nhá» số hoa lợi ở đám đất bồi bên sông, không ngá» có nhiá»u kẻ không có lương tâm phóng há»a và o những đống cá»§i cá»§a anh ta để ở ngoà i sân.
Lại bị váºn mệnh không may, bị mấy lần há»a tai liên tiếp, mấy vạn bó cá»§i ở ngoà i sân Ä‘á»u bị thiêu hết. Những bó cá»§i bị đốt dÃnh và o nhau là m thà nh từng tảng giống như đá ở Thái Hồ, sáng ngá»i, lóng lánh. Những ngưá»i đầy tá»› Ä‘em và i cục cho anh ta xem. Thấy nó hay hay anh ta giữ ở trong nhà . Ngưá»i nhà nói:
- Äó là cái váºt rá»§i ro, giữ nó là m gì!
Anh ta cÅ©ng không chịu tin, giữ ở trong nhà chÆ¡i. Äầy tá»› thấy không có đám đất bồi, cÅ©ng từ giã ra Ä‘i. Ná»a năm sau, việc kiếm ăn hà ng ngà y khó khăn... Cái Khoan đà nh phải bán cái nhà lá»›n để sống trong má»™t cái nhà nhá». Lại được ná»a năm, ngưá»i vợ chết. Anh ta lại Ä‘em bán nốt cái nhà nhá» Ä‘i kiếm tiá»n chôn cất vợ. Bấy giá», Cái Khoan đà nh phải Ä‘em má»™t đứa con trai và má»™t đứa con gái đến ở hai gian nhà trong má»™t cái ngõ hẻo lánh và mở hiệu bán trà . Anh ta dà nh gian phòng trong cho hai con ở, phòng ngoà i bà y mấy cái bà n trà , ở mái hiên để cái há»a lò nấu nước trà . PhÃa bên phải là quầy hà ng, đằng sau là hai vại đựng đầy nước mưa. Sáng nà o Cái Khoan cÅ©ng dáºy tháºt sá»›m, nhóm lá»a, quạt than, đổ nước và o lò rồi lại đến quầy hà ng ngồi xem thÆ¡, ngắm tranh. Trên quầy hà ng để má»™t cái bình cắm mấy bông hoa má»›i nở, bên cạnh bình hoa là mấy quyển sách cÅ©. Bao nhiêu đồ đạc trong nhà đá»u bán hết cả, chỉ còn lại mấy quyển sách cổ nà y không nỡ bán. Khi nà o khách và o uống trà thì Cái Khoan đặt sách xuống, bưng ấm và chén trà đến. Tiá»n kiếm được chẳng bao nhiêu, cứ má»—i ấm trà được má»™t đồng tiá»n. Má»—i ngà y bán được dá»™ năm sáu mươi ấm trà kiếm được năm sáu chục đồng tiá»n vừa đủ tiá»n mua gạo và mua cá»§i.
Má»™t hôm, Cái Khoan ngồi trong quầy hà ng, có má»™t ngưá»i láng giá»ng và o nói chuyện. Ngưá»i láng giá»ng thấy đến tháng mưá»i mà Cái Khoan vẫn còn mặc áo mùa hạ, bèn há»i:
- Tôi thấy ông túng thiếu quá chừng. Ngà y xưa bao nhiêu ngưá»i chịu ân huệ cá»§a ông nhưng ngà y nay không có ai đến đây. Bà con cá»§a ông Ä‘á»u già u có cả. Tại sao, ông không đến bà n vá»›i há», vay má»™t số vốn kha khá để kiếm kế sinh nhai?
- Thưa cụ “thế tình ấm lạnh, lòng ngưá»i đổi thayâ€. Ngà y xưa tôi có tiá»n, tôi ăn mặc sang trá»ng, ngay đến bá»n đầy tá»› cÅ©ng ăn mặc chỉnh tá». Bà con đến thăm tôi, không bao giá» tôi lạnh nhạt. Nhưng ngà y nay tình cảnh tôi như thế nà y, nếu tôi đến thăm há», dù há» không kÃnh tôi thì bản thân tôi cÅ©ng thấy chán. Còn như cụ nói ngà y xưa tôi có giúp đỡ nhiá»u ngưá»i thì những ngưá»i ấy Ä‘á»u nghèo cả, há» là m gì có tiá»n để trả lại tôi. Hiện nay há» cÅ©ng Ä‘i tìm những nÆ¡i nà o có tiá»n chứ hỠđến đây để là m gì? Nếu tôi Ä‘i tìm há» thì tôi chỉ là m phiá»n há» mà thôi, không ăn thua gì.
Ngưá»i hà ng xóm thấy anh ta nói chua chát như váºy bèn nói:
- Hôm nay trá»i mát mẻ, quán lại vắng khách, chúng ta cùng ra cá»a nam chÆ¡i Ä‘i.
- Như thế thì hay lắm. Nhưng tôi không có tiá»n.
- Tôi có mang theo Ãt tiá»n đây, đủ ăn má»™t bữa cÆ¡m.
- Như thế thì là m phiá»n cụ nhiá»u quá!
Cái Khoan bảo con ra coi hà ng rồi cùng Ä‘i vá»›i ngưá»i láng giá»ng ra ngoà i cá»a nam. Hai ngưá»i ăn má»™t bữa cÆ¡m rau trong má»™t hiệu ăn Hồi giáo mất năm phân bạc. Sau khi trả tiá»n ăn, hai ngưá»i Ä‘i đến chùa Báo Ân. Há» nhìn Ä‘iện chÃnh, hà nh lang phÃa Nam Ä‘iện thá» Tam Tạng. Sau đó há» Ä‘i và o cá»a mua má»™t gói kẹo rồi và o trong má»™t quán trà ở sau tháp để uống trà . Ngưá»i láng giá»ng nói:
- Ngà y nay khác hẳn ngà y xưa, ngưá»i Ä‘i chÆ¡i chùa Báo Ân Ãt hÆ¡n trước, há» cÅ©ng mua kẹo Ãt hÆ¡n cách đây mưá»i năm.
- Cụ năm nay đã bảy mươi tuổi, chắc đã thấy nhiá»u việc. Ngà y nay không phải như ngà y xưa. Ngà y xưa nếu má»™t ngưá»i biết vẽ như tôi sống trong thá»i Ngu bác sÄ©, lúc còn những ngưá»i danh sÄ© thi đâu đến ná»—i phải lo lắng bữa ăn. Có ai ngỠđâu việc Ä‘á»i đến nông ná»—i nà y!
- Ông không nói thì tôi cÅ©ng quên mất. Ở bên trà VÅ© Hoa Äà i là đỠthá» Thái Bá, ngà y xưa do ông Trì Hà nh SÆ¡n ở Câu Dung là m. Bấy giá» có má»i Ngu bác sÄ© đến tế, tháºt là náo nhiệt. Lúc ấy tôi hÆ¡n hai mươi tuổi, có chen và o xem, rách cả mÅ©. Nhưng ngà y nay Ä‘á»n thá» nà y không có ai Ä‘oái hoà i đến. Nhà cá»a đổ nát. Chúng ta uống trà xong cùng đến đấy xem má»™t chút Ä‘i.
Ä‚n má»™t đĩa Ä‘áºu phụ khô, trả tiá»n xong, hai ngưá»i ra Ä‘i. Há» trèo lên phÃa bên trái VÅ© Hoa Äà i. Xa xa, nhìn thấy đỠthá» Thái Bá. Há» bước đến cá»a trước thấy năm sáu đứa trẻ con đá cầu ở đấy. Hai cánh cá»a lá»›n đã đổ mất má»™t, nằm lăn xuống đất. Bước và o thấy ba bốn ngưá»i đà n bà già đang nhặt rau ở ngoà i sân. Cá»a Ä‘iện không còn nữa. Tất cả năm gian lầu phÃa sau Ä‘á»u trống trải, bao nhiêu tấm ván Ä‘á»u mất hết. Hai ngưá»i Ä‘i má»™t vòng. Cái Khoan thở dà i nói:
- Má»™t nÆ¡i danh thắng như thế nà y mà nay đổ nát đến thế, không ai chịu sá»a chữa. Những ngưá»i có tiá»n chịu tốn hà ng ngà n lạng bạc để là m nhà tăng, nhà đạo, thế mà nay chẳng ai đứng ra sá»a chữa Ä‘á»n thá» thánh hiá»n cả.
- Ngà y xưa Trì tiên sinh mua rất nhiá»u, đồ dùng Ä‘á»u là m theo kiểu Ä‘á»i xưa để và o trong mấy cái tá»§ lá»›n ở dưới lầu. Nhưng ngà y nay cả đến cái tá»§ cÅ©ng không còn!
- Cụ nhắc đến việc xưa chỉ là m ngưá»i ta thêm thương tâm. Chúng ta trở vá» nhà thì hÆ¡n.
Hai ngưá»i chầm cháºm trở vá». Ngưá»i hà ng xóm cá»§a Cái Khoan nói:
- Chúng ta cùng lên đỉnh VÅ© Hoa Äà i xem Ä‘i.
Hai ngưá»i ngắm núi bên kia sông, mà u xanh cánh trả, nhìn những chiếc thuyá»n qua lại, cá»™t buồm hiện lên rõ từng chiếc má»™t. Mặt trá»i dần dần lặn sau núi. Hai ngưá»i cháºm rãi bước xuống núi trở vá» thà nh. Cái Khoan lại bán trà được ná»a năm. Tháng ba năm sau có ngưá»i má»i Cái Khoan dạy há»c tiá»n lương tám lạng.
*
* *
Má»™t ngưá»i khác là m thợ may tên là Kinh Nguyên, đã ngoà i năm mươi tuổi, mở hiệu may ở đưá»ng Tam SÆ¡n. Má»—i ngà y, sau khi công việc xong, còn bao nhiêu thì giá» thì anh ta đánh đà n, viết chữ. TÃnh rất thÃch là m thÆ¡. Bạn bè và những ngưá»i quen biết há»i anh ta rằng:
- Ông đã là ngưá»i phong nhã như váºy, tại sao vẫn còn là m cái nghá» nà y? Tại sao ông không chÆ¡i vá»›i những ngưá»i ở trong trưá»ng há»c?
Anh ta đáp:
- Không phải tôi muốn là m ngưá»i phong nhã đâu. Chỉ vì tôi thÃch cho nên tôi thưá»ng là m. Còn nghá» má»n cá»§a tôi là do cha ông truyá»n lại, có lẽ nà o là m nghá» may áo quần lại là m nhÆ¡ bẩn đến việc Ä‘á»c sách hay sao? Vả chăng những ngưá»i ở trong trưá»ng há»c không như chúng ta đâu, Ä‘á»i nà o há» lại chÆ¡i bá»i vá»›i chúng ta! Nay má»—i ngà y tôi kiếm được sáu bảy phân bạc, sau khi ăn no, tôi muốn đánh đà n hay viết chữ là tùy ý tôi. Tôi không muốn già u có, phú quý, cÅ©ng không muốn phải luồn luỵ ai. Cứ sống như thế nà y, ung dung ngất ngưởng há chẳng sướng sao?
Khi những ngưá»i bạn nghe váºy, há» bắt đầu đối đãi vá»›i anh ta má»™t cách lạnh nhạt.
Má»™t hôm Kinh Nguyên ăn cÆ¡m xong không có việc gì là m, đến núi Thanh Lương chÆ¡i. Núi Thanh Lương là nÆ¡i yên tÄ©nh nhất ở trong thà nh Nam Kinh. Anh ta có má»™t ngưá»i bạn già há» Vu ở sau núi. Cụ Vu không Ä‘á»c sách, cÅ©ng không buôn bán, nuôi năm ngưá»i con, ngưá»i con đầu bốn mươi tuổi, ngưá»i con út hÆ¡n hai mươi tuổi. Cụ Vu Ä‘ang bảo các con tưới vưá»n. Vưá»n rá»™ng hai ba trăm mẫu, chá»— ở giữa để trống để trồng hoa, trồng cây và đắp má»™t hòn núi giả. Ở đấy cụ Vu dá»±ng mấy gian nhà tranh tá»± tay mình trồng mấy cây ngô đồng to đến bốn mươi vòng ôm. Sau khi bảo các con tưới vưá»n xong, cụ Vu và o nhà , nhóm lá»a, uống trà , nhìn cảnh vưá»n xanh mát. Hôm ấy Kinh Nguyên đến chÆ¡i. Cụ Vu nói:
- Äã lâu tôi không gặp ông. Việc là m ăn báºn rá»™n lắm phải không?
- Vâng! Hôm nay tôi mới có thì giỠrảnh đến đây thăm cụ!
- Tôi vừa Ä‘un má»™t ấm trà , má»i ông uống má»™t chén.
Bèn rót một chén trà . Kinh Nguyên đỡ lấy ngồi uống, nói:
- Trà nà y sắc, hương, mùi vị Ä‘á»u tốt. Cụ lấy nước ở đâu mà ngon thế?
- Chúng tôi ở phÃa tây thà nh sướng hÆ¡n ở phÃa nam thà nh. Giếng nà o ở đây cÅ©ng uống được.
- Ngưá»i xưa nói đến Nguồn Äà o, thoát khá»i nợ trần! Cứ theo ý tôi, cần gì có Nguồn Äà o. Cứ sống như cụ đây, yên tÄ©nh, tá»± tại thì ở ngay thà nh thị, sÆ¡n lâm, cÅ©ng là vị tiên sống hiện nay rồi!
- Phải! Nhưng có má»™t việc tôi không là m được là là m thế nà y gẩy được đà n cầm như ông cho tiêu khiển đôi chút. Äá»™ nà y chắc ông chÆ¡i đà n hay hÆ¡n trước chứ! Có khi nà o ông gẩy cho tôi nghe được không?
- Cái đó dá»… lắm. Nếu cụ không sợ rác tai, ngà y mai tôi sẽ Ä‘em đà n cầm đến. Nói chuyện má»™t hồi Kinh Nguyên từ biệt ra vá».
Hôm sau, Kinh Nguyên thân hà nh mang đà n cầm đến vưá»n. Cụ Vu đã đốt sẵn má»™t lò hương thÆ¡m ngồi đợi ở đấy. Hai ngưá»i gặp nhau, nói mấy câu chuyện, cụ Vu đặt đà n cầm cá»§a Kinh Nguyên lên ghế đá. Kinh Nguyên ngồi trên chiếu trải dưới đất, cụ Vu ngồi cạnh Kinh Nguyên dần dần lên dây và bắt đầu gẩy đà n. Tiếng đà n thánh thót rung động ngà n cây. Chim chóc Ä‘á»u đỗ trên cà nh lắng nghe. Äà n má»™t hồi, âm thanh rung chuyển, tiếng nghe não nuá»™t. Nghe đến chá»— sâu xa, bà ẩn, cụ Vu không ngá» thấy buồn bã nước mắt đầm đìa. Kinh Nguyên từ biệt ra vá». Từ đấy hai ngưá»i thưá»ng đến nhà nhau chÆ¡i.
*
* *
Các bạn! Có lẽ nà o từ nay vá» sau không còn có vị hiá»n nhân quân tá» nà o có thể và o quyển “Sá» cá»§a Rừng nho†nữa chăng?
Có bà i từ nói:
Nhá»› lúc năm xưa, ta yêu Tần Hoà i(1) bèn lìa cố hương Tá»›i sau lò Mai Căn(2) mấy phen ngâm ngợi Trong là ng Hoa Hạnh, nhiá»u lúc thênh thang!
Phượng Ä‘áºu cây cao, Dế ngâm bụi nhá»,
Vá»›i ngưá»i Ä‘á»i cÅ©ng chút vênh vang
Nay thôi hẳn! Lá»™t trần áo mÅ©, chân rá»a sông Thương(3)
Ngồi buồn rót chén quỳnh tương!
Gá»i mấy ngưá»i bạn má»›i chén má»™t trà ng
Ôi trăm năm mấy chốc! Cần gì buồn bực.
Ngà n thu việc lá»›n, cần chi lo lưá»ng.
Giang Tả khói mây
Hoà i Nam kỳ cựu(4)
Chép lại thà nh thÆ¡, thảy Ä‘oạn trưá»ng
Từ nay vỠsau,
Lò thuốc, quyển kinh,
Cá»a pháºt tá»±a nương.
(1) Sông Tần Hoà i ở Nam Kinh.
(2) Lò Mai Căn: má»™t nÆ¡i đẹp ở Nam Kinh, ngà y xưa Ä‘á»i Lục triá»u đúc sắt ở đây. Lò Mai Căn và là ng Hoa Hạnh là cổ tÃch ở huyện Quý Từ tỉnh An Huy.
(3) Sông Thương, tức là sông Hán Thuỷ ở Hoa Nam.
(4) Kỳ cựu: bạn cũ
HẾT
Last edited by quykiemtu; 17-12-2008 at 02:57 PM.
|

17-12-2008, 02:59 PM
|
 |
Thượng Thiên Hạ Äịa Duy Ngã Äá»™c Tôn
|
|
Tham gia: May 2008
Äến từ: Việt Nam
Bà i gởi: 3,304
Thá»i gian online: 3 tuần 5 ngà y 16 giá»
Thanks: 932
Thanked 2,152 Times in 223 Posts
|
|
Phụ lục
Chế độ khoa cỠvà những chức tước nhắc đến trong quyển sách nà y
Trong sách nà y có nói đến má»™t số danh từ chuyên môn khoa cá» và chức tước Ä‘á»i Minh, nếu để nguyên sợ khó hiểu. Mặt khác chế độ thi cá» và chức tước Ä‘á»i Minh giống hệt như triá»u Nguyá»…n trước nên cÅ©ng cần trình bà y những Ä‘iểm chÃnh má»™t cách có hệ thống để tiện việc theo dõi.
Nói chung chế độ thi cá» và hệ thống quan lại Ä‘á»i Minh cÅ©ng như Ä‘á»i Thanh, lúc tác giả sống. Giữa hai triá»u đại có sá»± khác nhau nhưng không đáng kể.
Việc thi cá» gồm ba bá»±c: Viện thÃ, Hương thÃ, và những kỳ thi cao nhất ở kinh gồm Há»™i thÃ, Phúc thÃ, Äiện thÃ.
Viện thà là kỳ thi mở ở huyện. Trước khi mở Viện thà có hai kỳ thi thá». Kỳ thi đầu gá»i là Huyện thà do quan huyện chá»§ tá»a. Ai được thi thì gá»i là đồng sinh. Ai thi phá»§ đỗ thì gá»i là tú tà i. Quan há»c đạo phụ trách việc thi cá» ba năm má»™t lần và phải Ä‘i các nÆ¡i trong địa hạt cá»§a mình để tổ chức hai kỳ thi huyện thà và phá»§ thÃ.
Mục Ä‘Ãch cá»§a Viện thà là chá»n những ngưá»i tú tà i. Ai giá»i được thưởng, ai kém bị phạt, có thể bị đòn. Số tú tà i lấy từ tám đến hai mươi tùy theo. Má»™t số tú tà i má»—i năm được chá»n là m lẫm sinh. Những ngưá»i nà y được ưu đãi hÆ¡n vì há» có há»c bổng cá»§a chÃnh phá»§. Có những kỳ thi riêng cá»§a triá»u đình để chá»n má»™t số cống sinh. Những ngưá»i đỗ cống sinh sau má»™t kỳ thi những có thể ra là m quan.
Nói chung, những ngưá»i đỗ tú tà i không cần phải giá»i lắm. Cốt nhất là biết viết văn bát cổ là có hy vá»ng đỗ. Có những ngưá»i không thi lại nhá» ngưá»i khác thi thay mình hay đút lót tiá»n cho quan chấm thi để lấy đỗ tú tà i.
Äịa vị xã há»™i má»™t anh tú tà i không phải cao lắm, nhưng vẫn còn hÆ¡n địa vị dân thưá»ng. Äó là vì há» có thể giao thiệp trá»±c tiếp vá»›i các quan. Há» không phải quỳ lạy quan phá»§, huyện và có khi có thể xem các quan phá»§ huyện cùng ngang vai vế vá»›i mình. Nhá» váºy há» thưá»ng dá»±a và o đấy để áp bức ngưá»i khác. Sau khi đỗ tú tà i, há» có thể kiếm cách sinh nhai bằng việc dạy há»c.
Hương thà thi ở tỉnh má»™t năm sau phú thi, và như váºy là cứ ba năm má»™t lần. Kỳ thi tổ chức ở các tỉnh lỵ cÅ©ng như ở Bắc Kinh và Nam Kinh. Thà sinh thi đỗ gá»i là cá» nhân. Muốn thi hương phải là tú tà i, hay cống sinh hay nếu thi há»ng tú tà i thì phải có tiá»n mua chức giám sinh má»›i được thi hương.
Trưá»ng Quốc tá» giám ở Bắc Kinh và ở Nam Kinh là tổ chức giáo dục cao nhất ở Ä‘á»i Minh và đá»i Thanh. Theo lệ thì phải cống sinh hay con các quan to má»›i được và o Quốc tá» giám. Nhưng ở Ä‘á»i Thanh, miá»…n là trả má»™t số tiá»n là được và o, cách nà y rõ rệt là má»™t phương tiện bệnh vá»±c con nhà già u và quyá»n thế vì há» có thể Ä‘i thẳng lên công danh và tiá»n tà i không phải qua nhiá»u báºc thi cá».
Quan chá»§ khảo chá»§ tá»a kỳ thi hương, có những quan phó chá»§ khảo giúp việc. Lại có những ngưá»i thư ký gá»i là mạc khách để Ä‘á»c các bà i trước. Số cá» nhân thay đổi tùy tỉnh, từ năm mươi đến hÆ¡n má»™t trăm. Äá»— thi hương là má»™t sá»± kiện quan trá»ng. Nó có nghÄ©a rằng thà sinh có thể thi há»™i và nếu thi há»™i có há»ng cÅ©ng có thể là m quan.
Thi há»™i do bá»™ Lá»… tổ chức. Phúc thà do má»™t ông quan đại thần được nhà vua chỉ định là m chá»§ khảo. Còn Äiện thà thì chÃnh nhà vua là m chá»§ khảo. Trong ba kỳ thi cuối cùng nà y thì quan trá»ng nhất vẫn là há»™i thÃ. Há»™i thà ba năm má»™t lần ở Bắc Kinh. Cá» nhân ở tất cả các tỉnh Ä‘á»u đến thi. Ai đỗ thì gá»i là cống sÄ© được chá»n để thi Phúc thÃ. Thưá»ng đã thi Phúc thà thì Ãt ai há»ng. Phúc thú và Äiện thà gá»i là tiến sÄ© chia là m ba giáp là đệ nhất giáp, đệ nhị giáp, đệ tam giáp tiến sÄ©. Ba ngưá»i ở trong đệ nhất giáp là Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa. Äệ nhị giáp gồm từ sáu mươi đến bảy mươi ngưá»i.
*
* *
Thi dá»— xong các ông tân khoa được bổ là m quan. Những ngưá»i đỗ đệ nhất giáp thì được và o Hà n lâm biên tu. Có ngưá»i thi đỗ Äiện thà nhưng không chịu là m quan. Äịa vị xã há»™i cá»§a há» tuy váºy cÅ©ng rất cao.
Hệ thống quan lại Ä‘á»i Minh gồm chÃnh quyá»n trung ương và chÃnh quyá»n địa phương ở tỉnh, phá»§, huyện.
ChÃnh quyá»n trung ương gồm có những cÆ¡ quan trung ương như là Ná»™i các, Lục bá»™, Äô sát viên, Thông ChÃnh sứ tư, Hà n Lâm viện, Quốc tá» giám.
Vị quan cao nhất ở trong chÃnh quyá»n trung ương là Äại há»c sÄ© tương đương vá»›i chức tể tướng. Dưới Äại há»c sÄ© có các thị độc há»c sÄ© và Thị giảng lo vá» việc giấy tá» và các Trung thư để là m các giấy tá», sắc lệnh. Chức vụ Trung thư là má»™t chức vụ có thể mua được.
Lục bá»™ là sáu bá»™: bá»™ Lại, bá»™ Lá»…, bá»™ Há»™, bá»™ Binh, bá»™ Hình và bá»™ Công. Äó là những cÆ¡ quan cai trị chÃnh.
Äô sát viên lo việc kiểm soát và giám sát các quan lại. Trong Äô sát viện có Tả, hữu đô ngá»± sá» và má»™t số ngá»± sá» có thể để ở kinh hay gá»i Ä‘i các nÆ¡i để Ä‘iá»u tra.
Thông ChÃnh tư là chức quan lo việc giấy tá» công văn ở các địa phương gá»i vá» trung ương. Viện Hà n lâm gồm má»™t số há»c giả do Chưởng viện há»c sÄ© cầm đầu. Những ngưá»i khác gá»i là Thị độc há»c sÄ© hay Thị giảng há»c sÄ©. Há» có nhiệm vụ thảo các đạo dụ, sắc, luáºt và các Tu soạn và Biên tu để soạn các bá»™ sá».
Từ trung diệp Ä‘á»i Minh trở Ä‘i, hầu hết những ngưá»i ở trong Ná»™i các Ä‘á»u xuất thân ở Hà n lâm ra. Vì váºy, má»™t ngưá»i và o Hà n lâm là có hy vá»ng sau nà y là m tể tướng. Từ thế ká»· XVIII các quan chá»§ khảo các tỉnh Ä‘á»u lấy trong những ngưá»i là m Tu soạn hay Biên tu ở Viện hà n lâm. Quốc tá» giám là cÆ¡ quan giáo dục cao nhất. Äứng đầu Quốc tá» giám là Tế tá»u rồi đến Tư nghiệp.
Ngoà i các chức vụ có thá»±c quyá»n lại có những chức phong. Những ngưá»i là m thượng thư được phong là m Thái bảo hay Thiếu bảo, Trung tân đại phu cÅ©ng là má»™t chức phong rất cao.
Ở địa phương chia ra các tỉnh, các đạo, các phá»§ hay châu và huyện. Ở tỉnh có quan Tổng đốc và quan Tuần vÅ© cầm đầu. Dưới quan Tuần vÅ© có quan Bố chánh và quan Ãn sát. Quan Bố chánh lo việc tà i chÃnh và dân sá»±, quan Ãn sát lo việc tư pháp. Cứ hai hay ba phá»§ thì có ông Äạo đà i kiểm soát. Cầm đầu má»™t phá»§ là Tri phá»§, cầm đầu má»™t huyện là Tri huyện. Ở là ng cầm đầu má»™t là ng gá»i là Bảo giáp.
Vá» việc há»c, ở phá»§, châu, huyện có những há»c quan lo việc sổ sách há»c sinh, và các quan khác lo các đạo sÄ© và nhà sư.
Vá» việc buôn muối ở tỉnh nà o sản xuất muối thì cÆ¡ quan Diêm vân sứ thu thuế muối và giữ độc quyá»n vá» muối. Việc chuyên chở thì do những nhà buôn phụ trách dưới sá»± kiểm soát cá»§a chÃnh phá»§. Äiá»u nà y khiến cho nhiá»u nhà buôn muối thà nh triệu phú.
VỠviệc binh, cầm đầu những vị trà quân sự là quan đỠđốc ở dưới đỠđốc có Tham tướng, Thủ bị, Thiên tổng, Bá tổng.
Những danh từ nà y thưá»ng được nhắc luôn trong sách. Các bạn Ä‘á»c nên xem lại ở trong bảng phụ lục nà y thì đỡ lẫn lá»™n và có thể có Ãch cho việc hiểu tổ chức xã há»™i Ä‘á»i Minh Thanh hÆ¡n.
|
 |
|
| |