Năm nay bà nội tôi lên 120 tuổi.
Bà răng Ä‘en, vấn tóc, quanh năm áo trắng quần Ä‘en. Bà là nhà thầu độc quyá»n cung cấp bữa cÆ¡m, quần áo và những váºt dụng trong và ngoà i vòng tưởng tượng cho toà n thể gia đình.
Nắp ấm nước, yên xe đạp, áo trấn thá»§, áo gối chăn mà n, mà n cá»a, áo cánh, và cả áo… đầm! Bà đo Ä‘o cắt cắt, tháo ra tháo và o đến bao giá» vừa ý má»›i thôi. Khá»i phải nói, tôi là ngưá»i phụ việc đắc lá»±c nhất, xâu kim, xá» chỉ, ngâm vải… và tháo ra khi bà may há»ng. Bà dạy luôn, lược, đột, vá, mạng, Ä‘an giá», Ä‘an võng… Chỉ có hai món bà không thể trổ tà i khéo tay là m lấy cho thiên hạ thất kinh. Sau khi chị tôi khóc mếu vì áo dà i bà may bó chặt thân hình con gái xinh xắn, khiến chị giống như... cuốn chả giò, bà má»›i cho phép “Mẹ con nhà mà y đến tiệm Thu Hương Ngã Bảy mà mayâ€. Còn món thêu, bà gá»i tôi đến lá»›p bà Cát Tưá»ng, má»™t ngưá»i Hà Ná»™i sang trá»ng, ná» nếp, tinh tế... vá»›i ước mong vô vá»ng là tôi sẽ thêu áo gối, khăn bà n, khăn mùi soa cho cả nhà .
Bà tôi không thuá»™c loại bà thông bà phán hay “em là gái bên song cá»aâ€. Bà nhìn quanh quất, song cá»a há»› hênh, bà rút ngay ra “chèn cái hà ng rà oâ€. Kéo là bè, xi măng là bạn. Äinh là há», búa là hà ng. Kìm là con, cưa là cháu. Muốn cá»§i phÆ¡i mau khô, mua ngay 4 xe ba bánh gạch đỠlát sân. Chum hứng nước vại muối dưa sứt miệng, trá»™n xi măng vá. Muốn ăn riêu cua hóa phép nặn ngay má»™t cối xi măng, cua giai cua gái be bét ngay láºp tức không kịp là m thÆ¡ than thở pháºn cua cáy nghèo hèn. Bà đóng bà n, ghế đẩu, ghế con, sá»a trạn bát, là m già n thoa thiên lý, leo lên mái thay và i miếng ngói… "Không là m chó nó là m cho mình". Các ông thợ má»™c, thợ ná» trong vòng hai ki lô mét lé xệch cả mắt. Các chị tôi rất sợ hãi, chỉ e nhằm đầu thu hay cuối má»™t mùa đông, bà trét xi măng và o bất cứ món đồ nà o để bừa bãi là m bà ngứa mắt, bất kể là táºp thÆ¡ hay khăn mùi soa thêu tặng ngưá»i tình cưỡi xe đạp Peugeot lạng qua lạng lại lúc trăng tà n trên hè phố.
Chợ ở bên kia đưá»ng. Bà luôn chạy ầm ầm băng ngang, không bao giá» thèm nhìn xe qua lại. Lịch trình Ä‘i chợ cá»§a bà , chỉ đại thi sÄ© má»›i là m nổi bà i vè:
Sáu giỠrau tươi
Tám giỠcá thịt
Mưá»i giá» cam quÃt
Không tươi cũng rẻ
Chẳng sợ mua lầm
Äứa nà o lầm bầm
Bà cho ăn cám
Bà chỉ huy hà nh quân suốt từ sáng đến tối. Tôi lúc nà o cÅ©ng ở sát bên bà , vo gạo chẻ rau muống nhổ lông lợn chẻ cá»§i cuốc đất trồng rau răm húng quế tÃa tô... Bà là ngưá»i lạc quan, có thể anh dÅ©ng tái bản má»™t món ăn trong vòng má»™t tháng, nếu có lá»i khen ngợi, thưá»ng là lỡ lá»i! Bà dáºy tôi lấy hoa nhà i ướp trà , nấu súp Ä‘uôi bò, nấu canh hoa thiên lý, là m ô mai, gói bánh chưng, quáºy bánh bèo, viên bánh trôi bánh chay... Vừa là m vừa nếm vừa phụ vừa la vang dá»™i cả sÆ¡n hà , chó mèo thằn lằn rất kinh hãi...
Bà không biết chữ. Chỉ vá»›i và i cái tăm, bà tÃnh nhanh hÆ¡n máy. Bà nhá»› vanh vách ai hốt há»™i rồi, ai chưa hốt. Tháng nà y nên bá» há»™i bao nhiêu… Bà còn nhá»› rà nh rà nh ngà y tháng nà o cho mẹ tôi mượn bao nhiêu lạng và ng mua nhà . Äứa cháu nà o nợ tiá»n mắt trước mắt sau muốn quịt cÅ©ng không cãi Ä‘uợc. Thá»§ lãnh luáºt sư Ä‘oà n chắc cÅ©ng chỉ giá»i đến thế, Ä‘a phần còn kém và i phân má»›i vẹn được tám chỉ.
Thú vui cá»§a bà , xem phim và nghe Ä‘á»c sách. Bà là khán giả trung thà nh cá»§a phim Ấn Äá»™, rạp Thanh Vân, đưá»ng Lê Văn Duyệt, Chà Hòa. Äất rắn nở hoa tình, Sữa rừng thay sữa mẹ, Công chúa cá phò mã cùi, Hoà ng háºu Thá»§y cung… Trước khi Ä‘i xem, bà sá»a soạn cÆ¡m nắm, rang thịt, là m ruốc… cứ như tiá»…n Kinh Kha chết đói. Năm bẩy cái miệng phản đối, nhưng và o đến rạp ăn nhanh hÆ¡n cà o cà o châu chấu, còn há»i "có nữa không bà ". Má»—i tối, tôi Ä‘á»c cho bà nghe 5 trang được ná»a cái bánh giò, 10 trang được nguyên má»™t cái. Thỉnh thoảng bà gắt om lên, là m như tôi là tác giả "tại sao lão Lưu Bị hÆ¡i má»™t tị là khóc mếu, lão Tà o Tháo thế mà hay, không gian thế thì là m sao lấy thiên hạ, thế ông Tôn Tẫn trốn đâu?" Chỉ có Ngá»n cá» gió đùa, Vì đâu nên ná»—i cá»§a ông Hồ Biểu Chánh là bà lặng im, thút tha thút thÃt. Bà hiếm khi khóc mếu. Chỉ hai lần bà hạt châu lã chã. Tháng mưá»i năm 1955 khi thá»§ tướng Ngô Äình Diệm đốt hình ná»™m hoà ng đế Bảo Äại, và tháng mưá»i má»™t năm 1963 khi tổng thống Ngô Äình Diệm bị thảm sát. Dù không biết chữ, bà là ngưá»i tá» tế nên vẫn mang trong đầu ý niệm tôn quân hoặc cảm thấy phút mở đầu cho má»™t thảm kịch mang tầm cỡ quốc gia.
Bà yêu mẹ tôi hÆ¡n ba tôi, đó là điá»u hiếm thấy nÆ¡i ngưá»i Bắc. Ấy thế, những cháu và chắt Ä‘Ãch tôn má»›i chÃnh là thượng khách cá»§a hoà ng cung, bà yêu quà má»™t cách đặc biệt, luôn luôn dà nh bánh trái cho những nhân váºt bà cho là nối dõi tông Ä‘uá»ng, dù bà vốn Ãt lá»i, hiếm khi nhắc đến tông đưá»ng ở đâu, ai còn ai mất.
Gia đình tôi không có nhiá»u cá»— bà n. Má»™t năm chỉ có hai ngà y, giá»— ông ná»™i và cúng Giao thừa. Ngà y giá»— ông ná»™i trùng vá»›i ngà y giá»— ông Khuất Nguyên, mồng năm tháng năm ta. Không chắc bà có biết ông Khuất Nguyên là ông nà o. Chỉ nghe ba tôi kể ông ấy mò mẫm ra bá» sông xem trăng, lăn tòm xuống, ba tôi đỡ không kịp, đến khổ. Bà là m rượu nếp từ mấy ngà y trước. Vo gạo, rá»a lá chuối là tôi, nhưng lúc rắc men, bà đuổi cổ ra ngoà i. Và i lần rượu nếp kém ngon, bà chắc lưỡi tại tôi nặng vÃa. Bà mua bánh tro bánh máºt, buổi trưa cúng chay ông Khuất Nguyên, sau cúng cái mồm, bà thá»±c tế bảo thế. Bà dáºy tôi vót đũa tre nhá» xÃu ăn rượu nếp. Vuốt chỉ hÆ¡i to, bà bắt vuốt Ä‘i vuốt lại bao giá» rõ xinh, rõ trÆ¡n. "Rượu nếp ai mà ăn vá»›i đũa to như con đỉa? Khéo không ông Khuất Nguyên ông ấy giáºn, ông ấy là bạn cá»§a ông ná»™i nên má»›i mất cùng ngà y đấy."
Buổi chiá»u cúng ông ná»™i tôi, cúng mặn. Ông mất khi bà má»›i 37 tuổi. Như những bà góa cùng thá»i, bà không tÆ¡ hà o thêm ông lão nà o cho nặng bụng. Bà ở váºy, hết nuôi con rồi theo con dâu nuôi cháu. Ngà y giá»— cả nhà tất báºt như má»™t bầy kiến. Ngâm măng miến, ngâm gạo Ä‘áºu xanh từ hôm trước. Rá»a trái cây, là m gà , thái bắp cải su hà o, lau chùi bà n thá», dá»n dẹp nhà cá»a…
Những ngà y cuối năm báºn rá»™n gấp bá»™i, vì phải chợ búa cho năm ngà y. Các món khô mua từ má»™t tháng trước cho rẻ, đèn hương măng miến má»™c nhÄ© kim chi táo tầu hạt sen nhãn nhục đưá»ng phèn thạch trắng. Còn ná»a tháng, bà mua cam quÃt, vùi và o thùng cát giữ được lâu. Còn má»™t tuần, bà mua má»™t đôi gà , mang vá» nuôi thêm cho béo nung béo núc. Ngà y 29 Tết, hai bà cháu Ä‘i chợ, mua nhiá»u đến ná»—i phải Ä‘i xÃch lô vá». Bà ì ạch kéo kìn kìn lá chuối dây lạt bắp cải su hà o súp lÆ¡ cá»§ cải cà rốt, rau thÆ¡m hà nh ngò gừng nghệ hà nh tá»i, khoai lang khoai tây cải xanh dưa chuá»™t cà chua dưa hấu, cá thu cá quả chân giò, bò bắp, nước mắm đưá»ng. Muối phải đầy hai lá» kẻo nhạt nhẽo cả năm.
Ngà y 28, bà gói bánh chưng. Nồi bánh chưng để ngoà i sân, suốt đêm canh cá»§i buồn ngá»§ tÃt mắt. Năm nà o bà cÅ©ng gói cho tôi và i cái bánh bé tà tẹo. Chiá»u 30, Giao thừa, gia đình các anh chị và các cháu, cà ng ngà y cà ng gia tăng dân số, kéo nhau vỠđông đủ. Sáng mồng má»™t, bà xuất hà nh, mặc áo dà i mình khô hoa ướt vấn khăn nhung Ä‘en quần sa tanh bóng chân dáºn hà i cong, Ä‘i má»™t vòng hà ng xóm rồi vá» xông nhà lấy. Suốt những ngà y Tết, bà n thá» hương thắp ngà o ngạt. Pháo hồng ròn rã, mừng tuổi rÃu rÃt, đánh tam cúc đến khuya, cắn hạt dưa tà tách, ngưá»i lá»›n hoà nhã, trẻ con không sợ cốc đầu tha hồ ăn uống chạy nhảy ồn à o không được chà choé không được gá»i nhau là con khỉ con tưá»u.
Anh rể tôi Ä‘i đạo, những năm đầu là m rể môi cứ là mÃm chặt nhất định không ăn đồ cúng. Không ăn thì thôi, cà ng tốt. Mãi đến khi đẻ đứa con thứ năm, anh má»›i rón rén nháºp cuá»™c cá»— bà n, không thấy đấm ngá»±c bình bịch nữa, mà đã ăn thì không kém thuồng luồng ba ba. Anh rể tôi không há» biết là cùng khoảng thá»i gian ấy, từ 1962 đến 1965, đức Giáo Hoà ng Paul VI ban hà nh Vaticano II cho phép (!?) tÃn đồ Việt Nam cúng giá»— tổ tiên theo phong tục cá»§a mình. Nhưng trá»i thì cao đất thì thấp, vua ở xa quan nha thì gần, cho nên dù Giáo Hoà ng không phải vua thưá»ng, mà là le Roi des Rois, vua cá»§a các vì vua, phép vua Vatican vẫn thua lệ là ng xứ Việt. Bảo hoà ng hÆ¡n vua là thế. Ngưá»i mình lại còn thêm cái táºt rất thÃch vun xá»›i giấc mÆ¡ cá»§a ngưá»i khác. Cha không rao giảng (hoặc không thà nh tháºt rao giảng), giáo dân đâu dám tá»± tiện. U Tam, ngưá»i là m nhà tôi, không ăn là không ăn. Mấy ngà y Tết, thương u má»i má»i miệng, u chỉ thì thà o là m dấu thánh giá, má»™t tay xua như xua ruồi, má»™t tay túm chặt "áo Äức Mẹ", may bằng vải bằng hai ngón tay lúc nà o u cÅ©ng Ä‘eo trong ngưá»i không bao giá» giặt. Chị dâu tôi cÅ©ng Ä‘i đạo, trong gia đình chị hình như còn có cả linh mục, chị ăn giá»— ăn chạp chà cha chà chát. Tôi yêu cái hồn nhiên cá»§a chị quá, Ä‘i trước cả Vaticano II.
Nếu có dư luáºn phà n nà n "ngưá»i chết có biết ăn đâu mà cúng", thì quả là chỉ nghÄ© Ä‘i mà không nghÄ© lại, hoặc mượn cái gương cá»§a ngưòi khác mà soi mắt cá»§a mình. Dân tôi không giầu, nghèo là đằng khác, nhất là miá»n Bắc. Có ngưá»i cả Ä‘á»i chưa được ăn cÆ¡m trắng, lúc nà o cÅ©ng phải độn ngô khoai. Quanh năm không phải lúc nà o cÅ©ng được ăn gà ăn miến, ăn quÃt ăn cam. Phải đợi đến ngà y giá»—, hóa kiếp má»™t con gà ngả ra đến năm bảy món. Không biết ngưá»i lá»›n thế nà o, trẻ con như tôi, Ä‘i qua Ä‘i lại, liếc lên liếc xuống mong hương mau tà n còn… hạ cá»—.
Cà ng ngà y, tôi cà ng nháºn ra, cúng giá»— không phải để ngưá»i đã khuất hưá»ng, nhưng là dịp con cháu sum vầy. Má»™t gia đình có phúc hay không, không phải giá»— to hay nhá», con vinh cháu hiển, nhưng là do con cháu yêu thương đùm bá»c nhau trong ý thức rằng ông bà mình chÃnh là cái cầu nối những thế hệ vá»›i nhau, những thế hệ chung những mất mát và những khổ Ä‘au, trăm năm nà y qua ngà n năm khác. Không tư tưởng nà o thà nh bất tá» nếu không có ai là m nó sống lại. Linh hồn tổ tiên có cần gì cúng giá»—? Ngưá»i cần là những ngưá»i còn sống. Thức ăn chỉ là phương tiện. Sì sụp trước bà n thá» là thì thầm vá»›i ông bà , nhá»› lại thuở ánh đèn leo lắt hoang sÆ¡ nhưng cố chắp lại thà nh ngá»n hải đăng.
Cà ng lá»›n, tôi không mong hương tà n nhanh. Má»—i lần Ä‘i ngang bà n thá», tôi liếc lên ảnh ông ná»™i. Hôm ấy hình như ông linh động hÆ¡n. Nếu ông cất tiếng: "A, hôm nay chúng mà y nhá»› đến ông đấy à !", tôi cÅ©ng không ngạc nhiên. Má»—i lần thắp thêm nén hương, tôi lại nghÄ© đến ông bà tôi, cả hai bên ná»™i ngoại. Các cụ tên gì, bây giá» các cụ ở đâu, đã đầu thai kiếp khác chưa? Linh hồn có vỠđây vá»›i con cháu? Sinh thá»i các cụ là m gì? Là m ruá»™ng hay chà i lưới, đà o giếng hay là m guốc. Cụ tôi cao như cây tre, tròn như há»™t mÃt? Các cụ có thÃch uống rượu, có biết chÆ¡i cá». Có cụ nà o được ná»a chữ, có lè nhè câu thÆ¡ Thi Xã con thuyá»n Nghệ An. Các cụ nằm xuống ra sao, ho lao hay bêu đầu chốn pháp trưá»ng vì chống Pháp? Các cụ bà , hồi bé có bị đòn không? Ngà y tư ngà y tết mặc áo tứ thân thắt lưng hoa đà o hay hoa thiên lý? Lấy chồng có biết mắt ngang tai dá»c hay rốn lồi quả quÃt? Có hẹn hò nhau ra bá» ao nghẹn ngà o thá» thốt chá» nhau kiếp nà y kiếp nữa?... CÅ©ng lạ, không bao giá» tôi há»i bà những Ä‘iá»u trên. Quả là tiếc, bà đã nằm xuống rồi.
Năm bà tôi 85 tuổi, thằng chắt ná»™i gần 2 tuổi bà rất yêu, bị bệnh mất. Mẹ cháu Ä‘i đạo, nên tiá»…n cháu có nhiá»u mà n linh Ä‘inh đầy kịch tÃnh. Cháu Ä‘uợc quà n trong nhà thá», bình an và ấm áp, hoa phá»§ đầy, đèn nến lung linh không tắt, cha mặc áo thêu đăng ten rẩy nước phép tá lả, các bà mẹ công giáo Ä‘i theo ê a cầu nguyện cho cháu lên thiên đà ng. Cháu có muốn lạc xuống địa ngục cÅ©ng khó, vì Ä‘i chưa vững. Tuy không bao giá» nghe bà ná»™i tôi là m ruá»™ng, nhưng bà vẫn có máu nông dân. Mà theo sách địa lý cá»§a ông bà Tăng Xuân An, lúc đó "90% dân Việt Nam là m nghá» nông". Máu nông dân xui khiến ngưá»i ta giữ dịt những gì đã có, và cà o cấu cầu khẩn cho được những gì chưa có. Oan cho nông-dân-bà -ná»™i, bà đâu độc quyá»n cà o cấu chá»§ nghÄ©a? Bà chỉ là ngưá»i cÆ¡ há»™i chá»§ nghÄ©a không kém cô nà ng Scarlett O’Hara trong Gone With the Wind cá»§a Margaret Mitchell. Vì thế dù bà đã qui y tam bảo, pháp danh Diệu Äế, bà tuyên bố muốn «đi đạo để có đất chôn» như thằng bé cháu. Các bà trong há»™i Bà mẹ Công giáo như cởi tấm lòng, đến thăm bà tôi má»—i ngà y dạy bà đá»c kinh. Trà nhá»› bà lúc ấy đã kém, lại thÃch bếp núc hÆ¡n nên dạy bà khó hÆ¡n lạc đà chui qua lá»— kim. Các bà mẹ Công giáo hết sức kiên nhẫn khi bà vừa há»c vừa quát nạt dưới bếp: "KÃnh mừng Maria đầy Æ¡n phúc Äức Chúa Trá»i, vặn nhá» lá»a khéo không khê cÆ¡m, ở cùng bà , bà có phúc lạ hÆ¡n má»i ngưá»i nữ, Ä‘áºy lồng bà n lại không thôi con mèo ăn vụng cá con ranh con dạo nà y hư quá, và Giê-su con lòng bà gồm phước lạ a á á. Thánh Maria Äức Mẹ, khoai khét khèn khẹt sao không lấy ra, Amen, chúng mà y Ä‘i đâu cả..."
Má»™t hôm, các bà mẹ rụt rè tuyên bố bà ná»™i tôi đã thuá»™c lầu kinh đủ là m vui lòng Thượng đế trên trá»i lẫn loà i ngưá»i dưới thế, các bà xin rút lui trong vòng tráºt tá»±, chỉ cần tôi Ä‘á»c thêm cho bà nghe vỠông thánh Gioan Tẩy Giả, ông thánh Phao Lồ, ông vua Ê Dzò Dzè [1] … là bà có thể chịu phép rá»a tá»™i.
Chúa gá»i bà rất nhanh vá» hưởng nhan thánh chúa. Bà cảm từ sáng đến chiá»u rồi Ä‘i, nhẹ nhà ng tươi tốt. Lúc ấy có má»™t mình tôi ở nhà . Bà nắm tay tôi há»i Ä‘i há»i lại: "Mẹ mà y đâu rồi, Ä‘i sao lâu thế, sắp vá» chưa". Ná»a tiếng sau mẹ vá», hÆ¡i bà còn ấm. Linh mục nhà thá» Trương Minh Giảng đến táºn nhà ban đủ các phép Bà TÃch. May bà không biết, nếu không quyết há»i cho ra phép gì và o vá»›i phép gì rồi cất và o túi áo trong cà i hai ba kim băng cho khá»i rÆ¡i rá»›t. Äám ma bà tôi vui như há»™i. Có đất, có hoa kết phá»§ kÃn bà , có con cháu chắt chÃt đông như má»™t bá»™ lạc da Ä‘á».
Tôi vẫn thắc mắc không biết bà tôi nói tiếng gì vá»›i ông thánh Phêrô, ngưá»i giữ chìa khóa cá»a thiên đà ng? Tiếng Việt hay tiếng La-tinh, tiếng Hebrew hay tiếng Tây Ban Nha? Nếu ông còn Ä‘i tìm thông dịch viên hữu thệ, liệu bà có đứng ngoà i cổng thiên đà ng rút ngay song cá»a múa vèo vèo, hay tìm búa đóng Ä‘inh tịt lại không cho ai và o hết. Nếu bà rình lúc thánh Phêrô say ngá»§, (thánh cÅ©ng phải ngá»§ chứ) lá»t được và o, liệu bà có gặp ông ná»™i tôi ở đó? Không chắc. Bà ở thiên đà ng có rà o có dáºu, có cá»a có nẻo, có phép có tắc, còn ông tôi bay tứ tung khắp tám từng trá»i. Giải Ngân hà mênh mông, ông bà tôi như hai vì sao ngược chiá»u nhau, có bao giá» gặp gỡ? Dẫu đã hết duyên, chẳng hay còn có nợ? Ôi mối tình già vẫn nặng, mà liệu thấy nhau có đặng?
Các bà mẹ Công giáo khuyên: "Ông bà và các cô các cáºu trở lại đạo để còn cầu nguyện cho cụ". Không gia đình nà o dân chá»§ và cởi mở như gia đình tôi. Ai muốn Ä‘i đâu thì Ä‘i, không ai ép, không ai phản đối ai, mà cÅ©ng không thắc mắc mình có Ä‘i lạc hồi nà o khiến phải "trở lại". Gia đình tôi Ä‘i đạo, có lượng chứ kém vá» phẩm. Giả dụ có ai há»i tại sao tòa thánh từ Trung Äông chuyển sang La Mã, Amen có nghÄ©a gì, sẽ không có câu trả lá»i, không bị năm lưá»m sáu nguýt là may. Xét ra chỉ có má»—i mẹ tôi là có ý thức, vì từ bé, mẹ tôi yêu hình ảnh các bà sÆ¡ nhân từ là m việc phước thiện. Ba tôi chỉ thÃch nếm rượu nho bánh thánh và ăn bánh Noël "má»™t mình má»™t cái". Hôm là m lá»… rá»a tá»™i, ba tôi lượn lên lượn xuống rước lá»… mấy lần, nếm rượu nho và bánh thánh đến ná»—i cha xứ thầm thì bảo: "Nà y, thôi Ä‘i chứ!". Ba tôi cÅ©ng thì thầm: "Rượu tạm được còn bánh xốp xồm xá»™p". Còn tôi vì yêu bà và thÃch hát thánh ca "Bà là ai bông huệ giữa chùm gai như hồn thiêng mầu nhiệm như Ä‘á»n vua vinh hiển như thà nh thánh Salem. Bà là ai như hà o quang Thiên chúa như mùa xuân không úa như vì sao mai rạng như chÃnh cá»a thiên đà ng…"
Cho đến má»™t hôm, tôi ngá»™ ra rằng ai cÅ©ng có mẹ để yêu, không cần phải là m phiá»n mẹ Maria rồi cầu khấn lung tung khiến khuôn mặt dịu hiá»n cá»§a mẹ từ ngà n năm nay có bao giá» bá»›t thương khó sầu bi? Tôi cÅ©ng vẫn yêu nhạc nhà thá» dù biết rằng tháºt ra đó là lòng yêu tiếng Việt, vì nghe thánh ca bằng tiếng Ã, lòng tôi chẳng mảy may rung động. Chị Ba tôi vì muốn lấy chồng phải theo đạo. Tóm lại, toà n cÆ¡ há»™i chá»§ nghÄ©a kiểu Scalett, rất kém "Æ¡n kêu gá»i". Còn các cháu nhá» thì không kể, vì sinh ra đã được rá»a tá»™i. Phe từ chối, có chị Tư không thÃch vì "Ä‘i đạo hết thì lấy ai là m giá»— ông bà ". Em trai út, thÃch Ä‘á»c sách triết lý, nên bảo Chúa ở khắp má»i nÆ¡i, Pháºt ở trong tâm, không cần qua trung gian ai cả.
Bà mất cách ông chỉ và i ngà y, nên mẹ và chị tôi vẫn cúng giỗ ông bà cùng một ngà y mồng năm tháng năm ta. Sau 75, giỗ chỉ sơ sà i. Khi cả nhà "đoà n tụ" ở Hoa Kỳ thì hoà n toà n không còn những ngà y đoà n tụ trong hương khói nữa. Chị Tư còn ở Việt Nam và có qua đây cũng thuộc thà nh phần... dân tộc thiểu số.
Hương tà n khói nhạt và tình gia đình cÅ©ng nhạt phai. Thỉnh thoảng mẹ tôi soạn há»™p ảnh gia đình, tôi thoáng thấy hình ông ná»™i trong ấy. Có lẽ ảnh ông bà lạc háºu không hợp vá»›i nồi niêu soong chảo bóng loáng dưới bếp, nói chi đến phòng khách ngá»i sáng ánh đèn đồ đạc made in nÆ¡i nà y nÆ¡i ná». Cái bà n thá» made in Vietnam thoắt lạc lõng, để bên cạnh già n karaoke bóng loáng trông rất quê mùa, coi sao tiện. Ngà y năm tháng năm, mẹ tôi Ä‘i nhà thá» xin lá»… cho linh hồn Maria yên nghỉ trong tay Chúa. Ô, thế còn ông ná»™i yên nghỉ ở đâu?
Trong nhà chỉ có tôi nằm mÆ¡ thấy bà luôn. Bà chẻ cá»§i, nhặt rau muống, giã cua đồng, leo lên mái nhà , giăng dây thép… in hệt như khi còn sống. Lạ má»™t Ä‘iá»u, từ khi tôi định cư ở Mỹ, tôi không gặp bà trong giấc mÆ¡ nữa. Ngăn sông cách biển hay bà đã đầu thai? Hay tại toà n thể gia đình đã "Ä‘i đạo", không còn hương khói cúng giá»— như dạo còn ở bên nhà ? Các chắt gá»i bà bằng cụ ná»™i cụ ngoại không còn nhá»› tên bà , không bao giá» biết là chÃnh bà đã Ä‘i xÃch lô đến táºn nhà bảo sanh, áp má nhăn nheo và o khuôn mặt đẫm mùi sữa, trịnh trá»ng đón từng đứa vá» nhà . Ôi giá»i, chỉ má»™t bà cụ, nhá»› là m chi !
Thế nên những ngà y Tết, tôi lại bồi hồi, biêng biếc tiếc những ngà y gia đình Ä‘oà n tụ trong mầu hương khói. Nhá»› lắm thì lặng lẽ lấy cuốn Quê nhà cá»§a ông Phan Lạc Tiếp ra mà đá»c, mượn cái tình quê cá»§a ông mà ủ cái tình cá»§a mình.
Có lẽ ông bà tôi không cô đơn, vì thi sÄ© Viên Linh là m thÆ¡ thế nà y chắc cÅ©ng do thấm thÃa nguồn cÆ¡n:
"Các con ở tám phương trá»i.
Nhá»› cha như nhá»› má»™t ngưá»i ngoà i hiên"
Ôi, những ngưá»i cô đơn, sao đông là m váºy!
Mỗi lần nghe ai lớn tiếng chuyện "vỠnguồn", tôi cứ ngơ ngác như con chim nhỠlạc đà n không thể nà o vượt được sông mê bến đục! VỠđâu? Nguồn nà o? Made in…?
Ba sinh đã không cần, mong chi hương lá»a?
Chú thÃch:
[1]Hérode hay Herod, vua xứ Judea. Theo Tân ước, ông là ngưá»i ra lệnh giết hết trẻ em dưới 2 tuổi ở thà nh Bê-lem. Vì váºy ông bà Ju-se phải bồng chúa Giê-su trốn sang Ai Cáºp.
Kết Thúc (END)