|
Là THÆ¯Æ NG ẨN
(831-858)
Tá»± NghÄ©a SÆ¡n, hiệu Ngá»c Khê Sinh, ngÆ°á»i Hà Ná»™i, thuá»™c Hoà i Châu (nay Tầm DÆ°Æ¡ng, phủ Hoà i Khánh, tỉnh Hà Nam), xuất thân trong má»™t gia đình quan lại nhá» sa sút. Thuở thiếu thá»i giá»i văn thÆ¡, được giao du vá»›i các con của tể tÆ°á»›ng Lệnh Hồ Sở, trong đó có Lệnh Hồ Äà o. Bấy giá» trong triá»u có hai phe đối nghịch nhau, tranh quyá»n Ä‘oạt lợi, má»™t phe là Tăng NgÆ°u Nhu, phe kia là Lý Äức Dụ, hầu hết quan lại Ä‘á»u bị lôi cuốn và o cuá»™c tranh chấp ấy. Sở theo phe NgÆ°u. Năm Lý ThÆ°Æ¡ng ẩn mÆ°á»i bảy tuổi (829), Sở tiến cá» là m tuần quan mạc phủ. Năm hai mÆ°Æ¡i lăm tuổi (837), ông lại được Lệnh Hồ Äà o khen ngợi, nâng đỡ nên Ä‘á»— tiến sÄ© niên hiệu Khai Thà nh II. Năm sau ông được VÆ°Æ¡ng Máºu Nguyên, tiết Ä‘á»™ sứ Hà DÆ°Æ¡ng mến tà i, dùng là m thÆ° ký và gả con gái cho. Chẳng may, VÆ°Æ¡ng thuá»™c phe Lý Äức Dụ khiến ông trở thà nh kẻ vong ân bá»™i nghÄ©a, xảo quyệt vô hạnh trong mắt Lệnh Hồ Äà o. VÆ°Æ¡ng Máºu Nguyên chết, rồi Lý Äức Dụ thất thế, ông đến kinh sÆ° nhÆ°ng không được là m gì cả. Sau nhá» Trịnh à váºn Ä‘á»™ng, ông được là m chức quan sát phán quan. Trịnh à bị biếm ra LÄ©nh Biểu, ông cÅ©ng Ä‘i theo. Ba năm sau ông lại trở vá», là m truyện tà o tại Kinh Triệu. Ông nhiá»u lần Ä‘Æ°a thÆ°, dâng thÆ¡ cho Lệnh Hồ Äà o để phân trần và xin tiến dẫn, nhÆ°ng vẫn bị lạnh nhạt. Tiết Ä‘á»™ sứ Äông Thục là Liá»…u Trá»ng HÄ©nh dùng ông là m tiết Ä‘á»™ phán quan, kiểm hiệu Công bá»™ viên ngoại lang. Liá»…u bị bãi quan, ông cÅ©ng mất chức. NhÆ° thế là ông mắc kẹt giữa hai phái, chÆ°a hỠđược đắc chà trên hoạn lá»™, cứ bôn tẩu khắp nÆ¡i: Tứ Xuyên, Quảng Äông, Quảng Tây, Từ Châu nÆ°Æ¡ng nhá» hết ngÆ°á»i nà y đến ngÆ°á»i khác, long Ä‘ong khốn khổ. Cuối cùng ông vỠđất Oanh DÆ°Æ¡ng thuá»™c Trịnh Châu rồi bệnh chết năm 46 tuổi.
Văn Lý ThÆ°Æ¡ng Ẩn có phong cách khôi lệ á»· cổ, thÆ¡ nổi tiếng ngang Ôn Äình Quân, nên ngÆ°á»i ÄÆ°Æ¡ng Thá»i gá»i là "Ôn - Lý", hoặc ngang Äá»— Mục, nên được gá»i là "tiểu Lý - Äá»—" (để phân biệt vá»›i "Lý - Äá»—" là Lý Bạch - Äá»— Phủ). VÆ°Æ¡ng An Thạch Ä‘á»i Tống khen ngợi rằng ngÆ°á»i Ä‘á»i ÄÆ°á»ng há»c táºp Äá»— Phủ mà đạt được mức "phiên ly" (rà o dáºu, xấp xỉ) của ông, thì chỉ có má»™t mình ThÆ°Æ¡ng Ẩn. DÆ°Æ¡ng Ức và LÆ° Tá» Nghi mô phá»ng thÆ¡ ông là m ra táºp Tây Côn thù xÆ°á»›ng nên có tên Tây Côn thể. Tác phẩm của ông có Phà n nam giáp táºp (20 quyển), Ất táºp (20 quyển), Ngá»c Khê Sinh thi (3 quyển); ngoà i ra còn má»™t quyển phú và má»™t quyển văn. TÆ°Æ¡ng truyá»n ông có tình luyến ái vá»›i nữ đạo sÄ© Tống Hoa DÆ°Æ¡ng và các cung nữ Lữ Phi Loan, Khinh Phụng, nên ông là m bảy bà i Vô Ä‘á» mang tÃnh diá»…m lệ, bà ẩn.
ThÆ¡ ca Lý ThÆ°Æ¡ng Ẩn có nhiá»u nét rất đặc sắc so vá»›i truyá»n thống thÆ¡ ca cổ Ä‘iển Trung Quốc. Ông tiếp thu ảnh hưởng cổ thi, nhạc phủ Hán - Ngụy và cả cung thể LÆ°Æ¡ng - Trần. Ông cÅ©ng há»c táºp ngÅ© ngôn hiện thá»±c của Äá»— Phủ, phong cách lãng mạn của Lý Hạ cho nên thÆ¡ ông khá phức tạp cả vá» ná»™i dung tÆ° tưởng lẫn hình thức nghệ thuáºt.
Äặc sắc nhất trong thÆ¡ Lý ThÆ°Æ¡ng Ẩn là thÆ¡ tình. Vá»›i những bà i Vô Ä‘á», ta thấy được Ä‘á»i sống tình ái của kẻ sÄ© đại phu xÆ°a. Lá»… giáo phong kiến và chế Ä‘á»™ hôn nhân không cho phép tá»± do, vì thế không thá»a mãn yêu Ä‘Æ°Æ¡ng, há» có nhiá»u ảo tưởng và khát vá»ng, hoặc là mang tâm trạng ẩn ức, hoặc là sống phóng đãng buông lung. ThÆ¡ Lý ThÆ°Æ¡ng Ẩn Ãt nhiá»u nói lên niá»m mÆ¡ Æ°á»›c vá» hạnh phúc lứa đôi và có tÃnh chống lại lá»… giáo phong kiến. Những bà i thÆ¡ Vô Ä‘á» của ông âm Ä‘iệu nhịp nhà ng uyển chuyển, tình Ä‘iệu thê luÆ¡ng ai oán, niêm luáºt nghiêm túc chỉnh tá», ngôn từ gá»t dÅ©a bay bÆ°á»›m, tạo nên những hình tượng tÆ°Æ¡i đẹp, sinh Ä‘á»™ng, cảm xúc sâu sắc chân thà nh. Tuy nhiên do không thể đấu tranh Ä‘áºp tan những gông cùm ấy nên ông cÅ©ng nhÆ° tầng lá»›p của ông trở nên bi quan tiêu cá»±c, bám lấy hÆ° vô chủ nghÄ©a, kết hợp vá»›i sá»± suy tà n của thá»i đại và giai cấp.
|
Thể loại thÆ¡ mình thÃch nhất, rảnh thì tìm dùm anh luôn Ä‘iển tÃch Ä‘iển cố liên quan đến Cẩm Sắt nhé 