Ngà y nghỉ, tôi thÆ°á»ng lang thang Ä‘i dá»c Ä‘Æ°á»ng Hoà ng Hoa Thám xem hoa. Không biết tá»± bao giá», con Ä‘Æ°á»ng nhá» hẹp nà y đã trở thà nh chợ hoa, cây cảnh. ở đây ngÆ°á»i ta bán đủ loại hoa, cây giống, cây thế, cây cảnh. Có những loại hoa, loại cây có lẽ chỉ thấy ở đây chứ chÆ°a nhìn thấy ở đâu. Thôi thì đủ loại. Từ các cây rong rêu má»c trong khe núi nhÆ° cây tế, cây guá»™t, cây dÆ°Æ¡ng xỉ, các loại hoa má»c trên rừng nhÆ° hải Ä‘Æ°á»ng, mẫu Ä‘Æ¡n, đến các loại hoa, lá lạ mắt mà ngÆ°á»i bán hà ng nói được nháºp từ Äà i Loan, Thái Lan hay châu úc. Giá cả cÅ©ng thể trên trá»i, dÆ°á»›i đất. Nghe ngÆ°á»i ta nói giá đừng vá»™i mua ngay mà cÅ©ng đừng hoảng sợ. Có thể cả chục triệu má»™t cái cây cong queo mà há» bảo là thế rồng bay, phượng múa. Những ngÆ°á»i yếu tim thì đừng Ä‘i chợ hoa, cây cảnh.
Tôi rất thÃch hoa phong lan. Hầu nhÆ° tất cả các cá»a hà ng bán hoa phong lan dá»c Ä‘Æ°á»ng Hoà ng Hoa Thám và trên địa bà n Hà Ná»™i tôi Ä‘á»u đáo qua má»™t và i lượt. Những cá»a hà ng nà o có nhiá»u loại hoa quý thì cứ Ä‘á»™ và i tuần tôi lại ghé qua, xem có loà i nà o má»›i, nhất là những loại lan rừng. Lan rừng khác hẳn lan công nghiệp. Lan rừng hoa má»›i có mùi hÆ°Æ¡ng thÆ¡m còn lan công nghiệp thì hầu nhÆ° không. Thì ra sá»± phát triển nhân tạo tháºt khó mà sánh được vá»›i sá»± phát triển của tá»± nhiên. Tá»± nhiên tức là từ hạt nảy thà nh cây rồi ra cà nh, ra nụ, nở hoa. Còn nhân tạo là ngÆ°á»i ta cắt má»™t mẩu rá»…, mẩu lá cho và o ống nghiệm, dùng chất hoá há»c kÃch thÃch nó ra rá»…, phát triển thà nh cây. Äó là công nghệ nuôi cấy mô. Phong lan cấy mô bây giá» phát triển mạnh, cây lá xanh tÆ°Æ¡i, hoa nở tứ mùa, rất đẹp nhÆ°ng chẳng có mùi mẽ gì. Phong lan rừng thì ngược lại. Sá»± phát triển tá»± nhiên khiến con ngÆ°á»i trở nên bất lá»±c. Má»™t cây hoa phong lan xác xÆ¡ suốt mùa đông giá lạnh Ä‘á»™t nhiên nứt ra tá»± thân má»™t muống hoa. Cái muống ấy vÆ°Æ¡n dà i, nụ nhú ra to dần. Và má»™t buổi sáng ta ra vÆ°á»n, thảng thốt khi bắt gặp má»™t mùi hÆ°Æ¡ng thÆ¡m ngan ngát, quyến rÅ© đến nao lòng ngÆ°á»i.
CÅ©ng do hay la cà ở các vÆ°á»n lan nên tôi quen được má»™t anh bạn cùng sở thÃch. Có hôm chúng tôi chạm nhau đến ba lần ở những vÆ°á»n lan khác nhau. Thế rồi thà nh quen. Anh tên là Bản. Anh đúng là má»™t tay chÆ¡i lan sà nh sá»i. Hầu nhÆ° loà i nà o anh cÅ©ng biết tên, cả cách nuôi dưỡng, chăm sóc, nhiệt Ä‘á»™, ánh sáng ra sao, tÆ°á»›i nÆ°á»›c thế nà o. Có lẽ anh cÅ©ng nhÆ° tôi, tuy thÃch hoa lan nhÆ°ng nghèo. Hai chúng tôi chủ yếu Ä‘i chợ hoa ngắm nghÃa cho thÃch mắt, lúc vá» cÅ©ng chỉ dám cắn răng mua má»™t hai nhánh lan rừng Ä‘á»™ và i chục ngà n mà đám Ä‘Ã n bà , con gái bà y bán nhÆ° bán rau ở hè Ä‘Æ°á»ng.
Má»™t hôm gặp tôi ở vÆ°á»n Hoà ng Lan, anh Bản há»i:
- Ông có rỗi không?
- Rá»—i! Chả rá»—i thì còn đứng đây ngắm nghÃa phong lan được à ?
- Phóng sang Gia Lâm đi!
- Là m gì?
- Sang vÆ°á»n lan nhà lão VÅ©! Mùa nà y chắc có nhiá»u giò phong lan nở hoa đẹp lắm.
Thì Ä‘i. Tôi và Bản phóng xe qua cầu Long Biên rẽ xuống bỠđê sông Hồng. Trá»i lắc rắc mÆ°a bụi. Mùa Xuân Ä‘ang đến rất gần. Cây cối ven bá» sông lá»™c non Ä‘ang nhú. Tôi theo Bản rẽ và o má»™t là ng nhá» ven đê. ÄÆ°á»ng là ng lát gạch sạch sẽ. Äến má»™t cái cổng sắt sét gỉ, Bản Ä‘áºp cá»a rầm rầm. Hồi lâu má»›i thấy có ngÆ°á»i ra. Má»™t gã đầu tóc bù xù, râu ria lởm chởm thò cổ ra hất hà m:
- Là m cái gì mà đáºp cổng nhÆ° ăn cÆ°á»›p thế hả!
- Äại ca! Bá»n em sang thăm đại ca đây!.
- Thăm má»›i chả viếng… - Gã vừa lẩm bẩm vừa mở khoá cổng. Tôi hÆ¡i nản vì thấy vẻ mặt gã có vẻ không thiện cảm lắm nên rất ngần ngại khi dắt xe và o cổng. NhÆ°ng vừa qua cổng, cái cảm giác ngại ngần ấy của tôi vÆ¡i hẳn. Tôi ngỡ ngà ng đứng giữa má»™t vÆ°á»n lan rừng. Những giò phong lan treo lúc lỉu trên già n, buá»™c quanh trụ giữa bể nÆ°á»›c hay cà i trên chạc cây. Những chùm hoa phong lan đủ mà u sắc. HÆ°Æ¡ng thÆ¡m ngan ngát. Thấy tôi và Bản cứ mê mẩn ngắm hoa, gã chủ nhà khoát tay:
- Và o đi…
Nghe cách nói cá»™c lốc của gã tôi biết Bản là rất thân thiết vá»›i chủ nhà nên yên tâm hÆ¡n. Chúng tôi theo gã lên gác hai chui ra má»™t cái ban công rá»™ng. Trên ban công cÅ©ng lủng lẳng những giò phong lan Ä‘ang nở. Giữa ban công trên má»™t bá»™ bà n ghế nhá» có má»™t chai rượu và cái chén. Chắc gã Ä‘ang nhâm nhi nhắm rượu thưởng hoa thì bá»n tôi đến. Bản giá»›i thiệu:
- Äây là anh VÅ©, dân lan rừng thứ thiệt. Còn thÆ°a “đại caâ€, đây là …
- CÅ©ng là “lÃnh tráng†chứ gì?
Gã chủ nhà ngắt lá»i Bản. Tôi ngạc nhiên: - Sao anh biết em là lÃnh?
- Cáºu mặc thÆ°á»ng phục hay có cởi truồng ra thì cÅ©ng vẫn biết là lÃnh tráng. ồng Ä‘á»™i vá»›i nhau, chỉ cần nhìn và o mắt nhau là biết! Cá»±u binh TrÆ°á»ng SÆ¡n đây!
Tôi phục tà i anh Vũ. Anh đưa tay xiết chặt tay tôi. Tự nhiên tôi thấy thân thiết đã như từng gặp anh lâu rồi, cái mặc cảm lúc và o cổng tan biến. Anh Vũ kiếm thêm hai cái chén. Anh rót rượu rồi bảo “Là m một ly rồi hãy xem hoa!†Chúng tôi chạm cốc.
Anh Vũ giới thiệu một cách khá tỷ mỷ vỠtừng loại phong lan. Thấy tôi cứ chăm chú nhìn một giò lan có chùm hoa mà u đỠthắm, anh bảo:
- Phong lan Ä‘ai châu đấy! Loại nà y hoa nở và o mùa Xuân nên ngÆ°á»i ta thÆ°á»ng gá»i là “nghinh xuânâ€â€¦
- Giò phong lan nà y “đại ca†VÅ© quý nhất đấy! Có ngÆ°á»i trả mấy triệu mà anh ấy không bán. Bán quách Ä‘i anh ạ, lấy Ãt tiá»n mà nháºu rồi lại nuôi giò khác.
Nghe Bản nói váºy, nét mặt anh VÅ© tối lại. Vẻ hứng khởi của anh khi nói vá» phong lan biến Ä‘i đâu mất. Anh lầm lÅ©i quay lại bà n rượu rót thêm và o ly. Tôi cụt hứng kéo Bản quay lại chá»— anh. Anh VÅ© run run nâng chén rượu lên. Khóe mắt anh nhÆ° có nÆ°á»›c. Tôi Ä‘oán câu há»i của Bản đã vô tình chạm và o ná»—i Ä‘au nà o đó của anh. Tôi rụt rè: “Chắc giò phong lan ấy là ká»· niệm…†Anh VÅ© khoát tay nhÆ° ra lệnh: “Ngồi xuống!â€
Chúng tôi cùng ngồi xuống chỠđợi. Tôi linh cảm anh sắp nói ra má»™t Ä‘iá»u rất hệ trá»ng của Ä‘á»i anh.
*
Câu chuyện của anh VÅ© bắt đầu từ năm 1968. Äó là năm đầu tiên xe tăng quân Ä‘á»™i ta vượt sông Thạch Hãn thâm nháºp miá»n Nam chuẩn bị cho những tráºn đánh lá»›n. Anh VÅ© kể: - Äể tạo yếu tố bất ngá» nên việc Ä‘Æ°a xe tăng và o chiến trÆ°á»ng được giữ bà máºt tuyệt đối. Nhiá»u Ä‘Æ¡n vị bá»™ binh cÅ©ng còn chÆ°a biết đã có xe táng quân ta xung tráºn. Ngà y ấy, tôi là trưởng xe. ÄÆ¡n vị xe tăng ém trong rừng. Những chiếc xe tăng vùi mình trong cà nh lá và bùn đất đợi giá» xuất kÃch. Trong những ngà y chỠđợi ấy tôi quen được má»™t cô gái quê Kinh Bắc. - Anh VÅ© ngừng lại ngÆ°á»›c nhìn giò phong lan mà u Ä‘á», giá»ng chùng hẳn xuống: - Cô ấy tên là Mây, thủ kho quân lÆ°Æ¡ng nÆ¡i chúng tôi thÆ°á»ng đến nháºn gạo, lÆ°Æ¡ng khô, thịt há»™p, mì chÃnh. Chúng tôi thân nhau lắm. Mây rất thÃch hoa phong lan. Má»—i lần Ä‘i rừng, cô gỡ những búi phong lan Ä‘em vá» gà i lên mái nhà kho là m ngụy trang vừa không bị héo. Phong lan rừng là loà i hoa rất lạ. Thân rá»… bám và o cà nh cây nhÆ°ng nó không phải là loà i tầm gá»i. Lan sống chủ yếu nhá» sá»± tổng hợp chất dinh dưỡng từ không khà và hÆ¡i nÆ°á»›c. Những cụm phong lan Mây buá»™c và o cá»™t nhà kho, gà i lên vách liếp vẫn buông rá»…, xanh lá và ra hoa. Má»—i loà i lan má»™t loại hoa, má»™t vẻ đẹp khác nhau.
- Mây cÅ©ng rất đẹp. - Anh VÅ© bảo: - Giá không có chiến tranh, ngÆ°á»i con gái Kinh Bắc đôi mÆ°Æ¡i ấy cầm nón quai thao Ä‘i há»™i Lim thì khối kẻ xin “ở mãi không vá»â€¦â€ - Anh VÅ© ngáºm ngùi: - NhÆ°ng cô ấy chết rồi. Cái chết giữa tuổi hai mÆ°Æ¡i… Anh im lặng hồi lâu. Tôi và Bản không dám há»i, sợ khÆ¡i thêm ná»—i buồn của anh.
- CÅ©ng là tại tôi! - Anh VÅ© dụi mắt: - Tại tôi rủ cô ấy Ä‘i lấy phong lan... Hôm Ä‘i trinh sát chuẩn bị Ä‘Æ°á»ng cÆ¡ Ä‘á»™ng cho xe tăng, tôi phát hiện ở gần con suối cá»a rừng trên cái cây cổ thụ lá»›n có má»™t bụi phong lan tổ quạ và những khóm lan Ä‘ai trâu sắp ra hoa. Nghe tôi nói, Mây thÃch lắm. Mây theo tôi Ä‘i lấy phong lan. Cà i khẩu súng K54 và o bụng, tôi Ä‘u ngÆ°á»i lên cây. Những loà i phong lan quý thÆ°á»ng má»c ở những cà nh rất cao, rất khó lấy. Khi tôi vừa chui và o bụi phong lan tổ quạ um tùm giữa chạc ba của cái cây cổ thụ thì chợt nghe dÆ°á»›i gốc cây có tiếng Mây la hét, giẫy giụa. Vá»™i vạch lá ngó xuống, tôi hốt hoảng thấy hai tên biệt kÃch mặc áo rằn ri Ä‘ang váºt lá»™n vá»›i Mây. Bá»n chúng chợt phát hiện ra Mây khi cô Ä‘ang khe khẽ hát bà i “NgÆ°á»i Æ¡i ngÆ°á»i ở đừng vá»â€. Tôi rút khẩu súng ngắn ra. Trong súng chỉ còn ba viên đạn. CÅ©ng không thể bắn được vì hai tên biệt kÃch Ä‘ang ôm chặt lấy Mây. Chúng xé toang cái áo cô Ä‘ang mặc. Mây cố giẫy giụa và nhìn vá» phÃa ngá»n cây gà o lên tháºt to: “Äừng… đừng… đừng…†Tôi biết, Mây muốn bảo tôi không được nổ súng. Mây hiểu rất rõ nếu phát hiện ra tôi Ä‘ang ở trong bụi phong lan tổ quạ trên cây thì chỉ cần má»™t loạt đạn là tôi khó thoát. Có thể Mây còn lo bá»n địch sẽ phát hiện ra vị trà ẩn giấu của những chiếc xe tăng T54 nữa. Hai tên giặc lôi Mây ra phÃa bá» suối. Những bà n tay bẩn thỉu của chúng buông súng chụp lấy đôi vú căng tròn của ngÆ°á»i con gái. Mây vùng vẫy chống cá»± quyết liệt. Bá»—ng má»™t tiếng nổ vang lên. Khói bụi mù mịt. Lá cây rụng rà o rà o. Trong lúc váºt lá»™n Mây đã giáºt được cái chốt an toà n quả lá»±u đạn US má»™t tên biệt kÃch Ä‘ang Ä‘eo ở thắt lÆ°ng…
Nét mặt anh VÅ© trở nên u ám. Hình nhÆ° ná»—i Ä‘au ẩn khuất tá»± trong tim bá»—ng lại dá»™i lên. Anh im bặt rất lâu. Lần nà y thì tôi không nhịn được, buá»™t miệng há»i:
- Sau đó thế nà o hả anh?
- Cô ấy hy sinh. Tôi bị ká»· luáºt. NhÆ°ng toán biệt kÃch không phát hiện ra nÆ¡i giấu những chiếc xe tăng T54. Nghe tiếng lá»±u đạn nổ những tên biệt kÃch Ä‘ang lùng sục xung quanh vá»™i co cụm lại bắn bừa bãi ra xung quanh má»™t hồi rồi kéo hai cái xác đồng bá»n rút lui. Mây được mai táng ở má»™t hẻm núi. Tôi lấy má»™t nhà nh phong lan cà i lên hốc cây bên cạnh má»™ Mây, nhặt má»™t hòn đá hình tròn giữa dòng suối dùng dao găm khắc má»™t chữ M chôn ở phÃa cuối ngôi má»™ là m dấu. Mấy tháng sau có dịp Ä‘i qua ghé thăm Mây, tôi giáºt mình thấy khóm phong lan nở má»™t chùm hoa Ä‘á» tÆ°Æ°Æ¡i nhÆ° máu.
- Giống như loại kia phải không anh?
Tôi chỉ chùm hoa phong lan mà u Ä‘á». Anh VÅ© bảo:
- Thì chÃnh là nó đấy!
- Thế ạ! - Tôi ngạc nhiên. Anh VÅ© cháºm rãi:
- Mấy năm trÆ°á»›c. Tôi Ä‘Æ°a gia đình Mây và o Quảng Trị tìm má»™ cô ấy. Khi đến chá»— hẻm núi thấy trên hốc cây còn sót lại má»™t nhà nh phong lan héo quắt. Tôi Ä‘em nó vá» nuôi. Chăm sóc mãi cây má»›i hồi lại rồi quen dần vá»›i thủy thổ ngoà i nà y. Hai năm nay nó má»›i ra hoa. Thấy hoa lạ ai cÅ©ng há»i mua nhÆ°ng chẳng bao giá» tôi bán.
Nói đến đây, anh VÅ© đứng dáºy. Anh kéo chúng tôi ra phÃa hòn non bá»™ đắp ngay trên ban công tầng hai dÆ°á»›i giò phong lan mà u Ä‘á». Anh chỉ và o má»™t hòn đá hình tròn mà u trắng ngà đặt ở giữa bảo: “Khi bốc má»™ Mây, tìm thấy hòn đá khắc chữ M để đánh dấu ngà y ấy, tôi đã Ä‘em vỠđặt ở đây…â€
Tôi bần thần trÆ°á»›c câu chuyện của anh VÅ©, hết nhìn chùm hoa phong lan mà u Ä‘á» lại nhìn hòn đá khắc chữ và nghÄ© vá» má»™t thá»i chúng tôi ở chiến trÆ°á»ng.
Mùa Xuân Ä‘ang vá». Muôn hoa, muôn sắc. NhÆ°ng ai biết có má»™t chùm hoa phong lan Ä‘á» nở nhÆ° những giá»t máu Ä‘ang rÆ¡i…
…